၁, ၂. (က) မုၢ်မဆါတနံၤအံၤ ပှၤအါဂၤကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဘၣ်ဒီး တၢ်ကီတၢ်ခဲမနုၤတဖၣ်လဲၣ် ဒီး လၢတၢ်ကီတၢ်ခဲအဃိအဝဲသ့ၣ် တူၢ်ဘၣ်တၢ်မနုၤလဲၣ်. (ခ) လၢယၡါယၤ ၄၁:၁၀, ၁၃ အပူၤ ယဟိဝၤယွၤ အၢၣ်လီၤပှၤဒ်လဲၣ်.

ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ် ပှၤလဲၤလၢညါတဂၤလၢ အဆီဟံၣ်ဆီဃီဒီး တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်သးပှၢ်န့ၣ် စံးဝဲလၢ “ယဒိးန့ၢ်ဘၣ်နီၢ်သးတၢ်အီၣ် ဘၣ်ဆၢဘၣ်ကတီၢ်သနာ်က့ ယအိၣ်ဒီးတၢ်သူၣ်ကိၢ်သးဂီၤဒံးလီၤ. ယမံတန့ၢ်အီၣ်တဝံၣ်အဃိ ဘၣ်ဒိဝဲယတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့လီၤ. တကးဒံးဘၣ် မၤဘၣ်ဒိစ့ၢ်ကီး ယတၢ်ရ့လိာ်သးဒီး ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ် ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါတဖၣ် ဒီးတဘျီဘျီန့ၣ် ယတအဲၣ်ဒိး ကနၣ်ဃုာ်တၢ်နီတမံၤလၢၤဘၣ်.”

^၂ နနၢ်ပၢၢ် ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်တဂၤအံၤ အတၢ်တူၢ်ဘၣ်သ့ဧါ. မ့ၢ်လၢပအိၣ်မူဘၣ်လၢ ဟီၣ်ခိၣ်လၢ မုၣ်ကီၤလံၢ်ပၢဝဲအံၤအပူၤအဃိ ပကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဘၣ် တၢ်ဆီၣ်သနံးအါမးလီၤ. ဒ်နီၣ်သက့ၤထုးဃၢဝဲကဘီအသိး တၢ်သူၣ်ကိၢ်သးဂီၤ ဒီးတၢ်သးဟးဂီၤန့ၣ် မၤလီၤစၢ်နဂံၢ်နဘါသ့ဝဲလီၤ. (ကတိၤဒိ ၁၂:၂၅) ဘၣ်မနုၤအဃိ နအိၣ်ဒီးတၢ်သူၣ်ကိၢ်သးဂီၤ ဒီးတၢ်သူၣ်အုးသးအုးသ့ဝဲလဲၣ်. ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် နကသူၣ်အုးသးအုး မ့ၢ်လၢပှၤလၢနအဲၣ်ဘၣ်အီၤတဂၤသံအဃိ မ့တမ့ၢ် တၢ်ဆါအီၣ်နၤ နးနးကလဲာ်အဃိ မ့တမ့ၢ် နဘၣ်တၢ်မၤအၢမၤနးအဃိလီၤ. ဒီးဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် ခီဖျိလၢ နကျိၣ်နစ့တအိၣ်ဘၣ်အဃိ နကလုၢ်အီၣ် နဟံၣ်ဖိဃီဖိအဂီၢ်ကီဝဲလီၤ. ဒ်တၢ်ဆၢကတီၢ်လဲၤပူၤကွံာ်ဝဲအသိး နတၢ်သူၣ်အုးသးအုးတဖၣ်အံၤ ကမၤလီၤစၢ်နဂံၢ်နဘါ ဒီးနတၢ်သူၣ်ခုသးခုလီၤမၢ်ကွံာ်သ့ဝဲလီၤ. ဘၣ်ဆၣ်သနာ်က့ ကစၢ်ယွၤသးအိၣ်မၤစၢၤနၤန့ၣ် နနာ်သ့သပှၢ်ကတၢၢ်လီၤ.—ဖး ယၡါယၤ ၄၁:၁၀, ၁၃ တက့ၢ်.

၃, ၄. (က) လၢလံာ်စီဆှံပူၤ “စု” န့ၣ်အဲၣ်ဒိးစံးဝဲ တၢ်မနုၤလဲၣ်. (ခ) တၢ်လၢကမၤစၢ်လီၤပစုန့ၣ် မ့ၢ်မနုၤလဲၣ်.

 ^၃ အါဒၣ်တက့ၢ်န့ၣ် လံာ်စီဆှံသူဝဲ နီၢ်ခိက့ၢ်ဂီၤဒ်သိးကဒိလီၤဝဲ ပှၤကညီ အတၢ်ဂ့ၤတၢ်ဝါ ဒီးတၢ်လၢပှၤကညီမၤဝဲတဖၣ်လီၤ. အဒိ စုန့ၣ် လၢလံာ်စီဆှံအပူၤ ဘၣ်တၢ်ယၢၤထီၣ်အီၤ အဘျီလၢအကယၤန့ၣ်လီၤ. ဖဲလံာ်စီဆှံ တဲဝဲလၢ ပှၤတဂၤဘၣ်တၢ်မၤဆူၣ်ထီၣ်အစုန့ၣ် အဲၣ်ဒိးစံးဝဲ ပှၤတဂၤန့ၣ် ဘၣ်တၢ်ဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါအီၤအဃိ အသးဆူၣ်ထီၣ် ဒီးအဂံၢ်ထီၣ်အဘါထီၣ်လၢ ကမၤတၢ်တမံၤမံၤလီၤ. (၁ ၡမူၤအ့လး ၂၃:၁၆; ဧ့စြၤ ၁:၆) အဲၣ်ဒိးစံးစ့ၢ်ကီးဝဲလၢ အဝဲအသးဆူၣ်ထီၣ်ဒီး အိၣ်ဒီးတၢ်မုၢ်လၢ်လၢ ခါဆူညါန့ၣ်လီၤ.

^၄ တဘျီတခီၣ်န့ၣ် လံာ်စီဆှံ မ့ၢ်စံးဝဲလၢပှၤတဂၤ အစုလီၤစၢ်န့ၣ် အဲၣ်ဒိးစံးဝဲ ပှၤတဂၤ အသးလီၤစၢ် မ့တမ့ၢ် အတၢ်မုၢ်လၢ်လၢာ်ဝဲလီၤ. (၂ ကွဲးနီၣ်တၢ် ၁၅:၇; ဧ့ၤဘြံၤ ၁၂:၁၂) နမ့ၢ်အိၣ်ဒီး တၢ်သူၣ်ကိၢ်သးဂီၤ ဒီးတၢ်သူၣ်လီၤဘှံးသးလီၤတီၤ မ့တမ့ၢ် နမ့ၢ်တူၢ်ဘၣ်လၢ နတၢ်ရ့လိာ်သးဒီး ယဟိဝၤယွၤ တဂ့ၤအါအါလၢၤဘၣ်န့ၣ် ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် နတအဲၣ်ဒိးကနၣ်ဃုာ် တၢ်နီတမံၤလၢၤဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ် နဃုထံၣ်န့ၢ် တၢ်ဂံၢ်တၢ်ဘါကသ့ဖဲလဲၣ်. နမၤဆူၣ်ထီၣ် နဂံၢ်နဘါဒီး အိၣ်ဒီးတၢ်သးခုသ့လၢ ကျဲဒ်လဲၣ်.

၅. (က) ဖဲပအိၣ်ဒီး တၢ်ကီတၢ်ခဲအခါ ပကတူၢ်ဘၣ်ဒ်လဲၣ်, ဘၣ်ဆၣ် ပကြၢးသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ် တၢ်မနုၤလဲၣ်. (ခ) ပကတဲသကိး တၢ်ဂ့ၢ်မနုၤလဲၣ်.

^၅ ဖး စဖါနယၤ ၃:၁၆, ၁၇ တက့ၢ်. ဖဲပဘၣ်သဂၢၢ် ဒီးတၢ်ကီတၢ်ခဲအခါ ပတကြၢးပျံၤတၢ် ဒီးသးဟးဂီၤ မ့တမ့ၢ် ပတကြၢးပျဲပစုအဂံၢ်အဘါလီၤစၢ်ဘၣ်. ပပၢ်သးဘိ ယဟိဝၤယွၤ ကွဲမုာ်ပှၤလၢ ပကပာ်ထီၣ် ပတၢ်ကိၢ်တၢ်ဂီၤခဲလၢာ်လၢအလိၤလီၤ. (၁ ပ့းတရူး ၅:၇) ဒ်ယဟိဝၤယွၤ အံးထွဲကွၢ်ထွဲ ပှၤအံၣ်စရ့လးဖိအသိး အဝဲအံးထွဲကွၢ်ထွဲပှၤစ့ၢ်ကီးလီၤ. ကစၢ်စံးဝဲလၢ– “တမ့ၢ်ဘၣ် ယွၤအစုဖုၣ်လီၤတုၤ အအုၣ်က့ၤခီၣ်က့ၤတၢ်တသ့ဘၣ်” န့ၣ်ဘၣ်. ကစၢ်ယွၤသးအိၣ် အုၣ်က့ၤခီၣ်က့ၤ အခ့အပှၤလၢ အတီဒီးအီၤတဖၣ်ထီဘိလီၤ. (ယၡါယၤ ၅၉:၁) လၢတၢ်မၤလိအံၤအပူၤ ပကတဲသကိး တၢ်အဒိအတဲာ်သၢခါ လၢလံာ်စီဆှံအပူၤလီၤ. ပကမၤလိဘၣ်လၢ ဖဲအပှၤဂီၢ်မုၢ်တဖၣ် ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဘၣ် တၢ်ကီတၢ်ခဲ နးနးကလဲာ်အခါဒၣ်လဲာ် ယဟိဝၤယွၤသးအိၣ်အပှၤဂီၢ်မုၢ်လီၤ. ဒီးအိၣ်စ့ၢ်ကီးဒီး တၢ်သ့တၢ်ဘၣ်လၢ ကမၤဆူၣ်ထီၣ်အပှၤဂီၢ်မုၢ် အဂံၢ်အဘါလၢ ကမၤအတၢ်ဘၣ်သးအဂီၢ်လီၤ. ပကကွၢ်သကိး အဝဲသ့ၣ်အဒိအတဲာ်န့ၣ် မၤဆူၣ်ထီၣ်နဂံၢ်နဘါသ့ဒ်လဲၣ်.

၆, ၇. ပှၤအံၣ်စရ့လးဖိ ဒီးပှၤဧမၤလ့းဖိအတၢ်ဒုးန့ၣ် ပမၤလိန့ၢ်တၢ်မနုၤလဲၣ်.

^၆ ပှၤအံၣ်စရ့လးဖိတဖၣ် ဟးထီၣ်လၢ ကီၢ်အဲၤကူပတူးအပူၤဝံၤ တယံာ်ဘၣ်ဒီး ပှၤဧမၤလ့းဖိတဖၣ် ဟဲဒုးအဝဲသ့ၣ်လီၤ. စီၤမိၤၡ့မၢဝဲ စီၤယိၤၡူလၢ ကတီခိၣ်ရိၤမဲလၢ တၢ်ဒုးအံၤလီၤ. မ့မ့ၢ်စီၤမိၤၡ့န့ၣ် လဲၤကိးဝဲစီၤအၤဟရိၣ် ဒီးစီၤဃူၢ် လၢတၢ်လူၢ်ခိၣ် လၢအဘူးဒီးတၢ်ဒုးပျီန့ၣ်လီၤ. ပှၤသၢဂၤအံၤ တလဲၤဒုးတၢ်န့ၣ် မ့ၢ်လၢအဝဲသ့ၣ်ပျံၤတၢ်အဃိဧါ. တမ့ၢ်လ့ၤတက့ၤဘၣ်.

^၇ ဒ်သိးပှၤအံၣ်စရ့လးဖိ ဒုးပှၤဧမၤလ့းဖိ ကနၢၤအဂီၢ် စီၤမိၤၡ့မၤထွဲဝဲကစၢ်ယွၤ အတၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲလီၤ. အဝဲစိာ်ထီၣ်ဝဲ နီၣ်ထိးဘိလၢအစု ဒီးယူာ်ထီၣ်ဝဲဆူမူခိၣ်လီၤ. ဖဲစီၤမိၤၡ့မၤဝဲ ဒ်န့ၣ်အခါ ပှၤအံၣ်စရ့ဖိတဖၣ် မၤနၢၤဝဲပှၤဧမၤလ့းဖိလီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ဖဲစီၤမိၤၡ့ အစုလီၤဘှံးဒီး လီၤတီၢ်ကယီကယီအခါ ပှၤဧမၤလ့းဖိတဖၣ် မၤနၢၤဝဲပှၤအံၣ်စရ့လးဖိလီၤ. ဖဲန့ၣ်အဆၢကတီၢ် စီၤအၤဟရိၣ်ဒီး စီၤဃူၢ်လဲၤမၤဆူၣ်ထီၣ်ဝဲ စီၤမိၤၡ့အစုတဘျီဃီလီၤ. “အဝဲသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် ဟံးန့ၢ်လၢၢ်တဖျၢၣ်, ဒီးပာ်လၢအဖီလာ်, ဒီးဆ့ၣ်နီၤဝဲလၢအဖီခိၣ်, ဒီးစီၤအၤဟရိၣ်, ဒီးစီၤဃူၢ် ဟံးစိာ်ထီၣ်အစုတဂၤတခီတဂၤတခီ, ဒီးအစုအိၣ်ဂၢၢ်ဆိးကျၢၤတုၤ မုၢ်လီၤနုာ်လီၤ.” ခီဖျိလၢ ယွၤအတၢ်မၤစၢၤအဃိ ပှၤအံၣ်စရ့လးဖိ မၤနၢၤဝဲတၢ်ဒုးလီၤ.—၂ မိၤၡ့ ၁၇:၈-၁၃.

၈. (က) ဖဲပှၤဧမၤလ့းဖိတဲပျံၤဝဲ ပှၤယူဒၤဖိအခါ စီၤအၤစါမၤဝဲဒ်လဲၣ်. (ခ) ပကွၢ်လိမၤဒိး စီၤအၤစါသ့လၢကျဲဒ်လဲၣ်.

^၈ လၢစီၤပၤ အၤစါအစိၤန့ၣ် ယဟိဝၤယွၤမၤစၢၤဝဲ အခ့အပှၤတဖၣ်လီၤ. လံာ်စီဆှံ ယၢၤထီၣ်ဝဲ သုးမုၢ်သံၣ်ဘိအမံၤအါမးလီၤ. သုးမုၢ်သံၣ်ဘိလၢ အအါကတၢၢ်လၢ လံာ်စီဆှံပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲ အံးသံးယိဖၠံယါ အသုးမုၢ်လီၤ. ဒီးအဝဲသ့ၣ်အနီၣ်ဂံၢ်အိၣ်ဝဲ အဂၤတကကွဲၢ်, (၁,၀၀၀,၀၀၀) ဒီးပှၤလၢအတီခိၣ်ရိၤမဲတၢ်န့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ စီၤစ့ရၤလီၤ. အဝဲသ့ၣ်အသုးမုၢ်သံၣ်ဘိ နီၣ်ဂံၢ်အါန့ၢ် စီၤပၤအၤစါ အသုးမုၢ်ခံစးဃၣ်ဃၣ်လီၤ. လၢတၢ်အံၤအဃိ မ့ၢ်စီၤပၤအၤစါ အသူၣ်ကိၢ်သးဂီၤ, သးပျံၤတၢ် မ့တမ့ၢ် အသးလီၤစၢ် ဒီးအစုလီၤစၢ်ကွံာ်ဝဲဧါ. လ့ၤတက့ၤတမ့ၢ်ဘၣ် လၢအဝဲအသးကလီၤစၢ်အလီၢ် အဝဲဃ့တၢ်မၤစၢၤလၢ ယဟိဝၤယွၤအအိၣ်တဘျီဃီလီၤ. ပမ့ၢ်ထိၣ်သတြီၤကွၢ် ပှၤသုးမုၢ်သံၣ်ဘိအနီၣ်ဂံၢ်န့ၣ် လ့ၤတက့ၤစီၤပၤအၤစါ  ဒုးအဝဲသ့ၣ်တနၢၤဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ်မ့ၢ်လၢ “ယွၤန့ၣ်သ့တၢ်လၢာ်” အဃိ အဝဲသ့ၣ်မၤနၢၤဝဲတၢ်ဒုးန့ၣ်လီၤ. (မးသဲ ၁၉:၂၆) ယွၤသူဝဲအစိအကမီၤဒီး “ကျီကွံာ် ပှၤကူၤၡးဖိလၢ စီၤအၤစါအမဲာ်ညါ” လီၤ. မ့ၢ်လၢစီၤပၤအၤစါန့ၣ် “အသးအိၣ်ဝဲဒီဖျၢၣ်ညါ ဒီးယွၤတစိၤဒၣ်အီၤ” အဃိန့ၣ်လီၤ. —၂ ကွဲးနီၣ်တၢ် ၁၄:၈-၁၃; ၁ စီၤပၤ ၁၅:၁၄.

၉. (က) ဖဲစီၤနဃ့မယၤ ဟဲက့ၤတ့ထီၣ် ဝ့ၢ်ယရူၤၡလ့ၣ်အခိၣ်ဒူအခါ တၢ်မနုၤ မၤပတုာ်အီၤ တန့ၢ်ဘၣ်လဲၣ်, (ခ) ယဟိဝၤယွၤ စံးဆၢက့ၤ စီၤနဃ့မယၤ အတၢ်ထုကဖၣ်ဒ်လဲၣ်.

^၉ ဖဲစီၤနဃ့မယၤ လဲၤတုၤလၢဝ့ၢ်ယရူၤၡလ့ၣ်အခါ ထံၣ်ဘၣ်ဝဲတၢ်မနုၤလဲၣ်. အဝဲထံၣ်ဘၣ်ဝဲလၢ ပှၤယူဒၤဖိတဖၣ် တဘှီထီၣ်ဝ့ၢ်ခိၣ်ဒူလၢၤဘၣ်, မ့ၢ်လၢဒုၣ်ဒါလၢ အခိၣ်အဃၢၤတဖၣ် မၤပျံၤမၤဖုးအဝဲသ့ၣ်အဃိန့ၣ်လီၤ. တကးဒံးဘၣ် အဝဲသ့ၣ်အသးဟးဂီၤခီဖျိလၢ ဝ့ၢ်န့ၣ်အတၢ်ဒီသဒၢတအိၣ်ဘၣ်အဃိလီၤ. ဖဲန့ၣ်အဆၢကတီၢ် စီၤနဃ့မယၤအသးမၤအသးဒ်လဲၣ်. မ့ၢ်အဝဲသးအုးဒီး အစုလီၤစၢ်စ့ၢ်ကီးဧါ. ဒ်စီၤမိၤၡ့, စီၤအၤစါ ဒီးယဟိဝၤယွၤ အခ့အပှၤ လၢအသးတီတဖၣ်အသိး အဝဲအစုတလီၤစၢ်နီတစဲးဘၣ်. ထီဘိန့ၣ် အဝဲသန့ၤအသးလၢ ယဟိဝၤယွၤလီၤ. ဖဲစီၤနဃ့မယၤကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဘၣ်ဒီး တၢ်အိၣ်သးဒ်အံၤအခါ အဝဲဃ့ ယဟိဝၤယွၤအတၢ်မၤစၢၤ ဒီးယဟိဝၤယွၤစံးဆၢက့ၤအီၤလီၤ. ယွၤန့ၣ်အ “စိဒိၣ်ကမီၤထီ” ဒီး “အစုဆူၣ်” အဃိမၤဆူၣ်ထီၣ်ဝဲ ပှၤယူဒၤဖိတဖၣ်အသးလီၤ. (ဖး နဃ့မယၤ ၁:၁၀; ၂:၁၇–၂၀; ၆:၉ တက့ၢ်.) မ့ၢ်နနာ်လၢ ယဟိဝၤယွၤန့ၣ်သူဝဲအ “စိဒိၣ်ကမီၤထီ” ဒီး “အစုဆူၣ်” လၢကမၤစၢၤအခ့အပှၤတဖၣ်လၢ မုၢ်မဆါတနံၤအံၤစ့ၢ်ကီးဧါ.

၁၀, ၁၁. (က) ဒ်သိး ပစုကလီၤစၢ်အဂီၢ် မုၣ်ကီၤလံၢ်ဂုာ်ကျဲးစၢးမၤဝဲဒ်လဲၣ်. (ခ) ဒ်သိးပသးကဆူၣ်ထီၣ်အဂီၢ် ယဟိဝၤယွၤသူဝဲတၢ်မနုၤ လၢကမၤစၢၤပှၤအဂီၢ်လဲၣ်. (ဂ) ယဟိဝၤယွၤအတၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲန့ၣ် ကဲဘျုးလၢနဂီၢ်ဒ်လဲၣ်.

^၁၀ ပသ့ၣ်ညါလၢ မုၣ်ကီၤလံၢ်န့ၣ် အစုတလီၤစၢ်နီတဘျီဘၣ်. ဒီးအဝဲကဆဲးဒုးပှၤဒ်သိး ပသုတမၤ ယွၤအတၢ်ဖံးတၢ်မၤ လၢၤတဂ့ၤအဂီၢ်လီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ အဝဲသူဝဲတၢ်လံၣ်တၢ်လီ, ပဒိၣ်ပပှၢ်အတၢ်မၤပျံၤမၤဖုး, တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါခိၣ်နၢ်တဖၣ်ဒီး ပှၤလၢ စူးကွံာ်ညိကွံာ်တၢ်နာ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲမၤဝဲဒ်န့ၣ်န့ၣ် အတၢ်ပညိၣ်မ့ၢ်မနုၤလဲၣ်. မ့ၢ်လၢ အဝဲတအဲၣ်ဒိးလၢ ပကဟးစံၣ်တဲၤတဲလီၤ ဘီမုၢ်တၢ်သးခုအကစီၣ်ဘၣ်အဃိလီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ယဟိဝၤယွၤမၤစၢၤပှၤသ့ဒီး အဝဲအဲၣ်ဒိးမၤစၢၤပှၤ ဒီးကဟ့ၣ်လီၤပှၤအသးစီဆှံ ဒ်သိးပဂံၢ်ပဘါကဆူၣ်ထီၣ်အဂီၢ်လီၤ. (၁ ကွဲးနီၣ်တၢ် ၂၉: ၁၂) လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ဒ်သိးပမၤနၢၤမုၣ်ကီၤလံၢ် အတၢ်လ့ပစီသ့ၣ်တဖၣ်ကန့ၢ်အဂီၢ် ပကဘၣ်ဃ့ယွၤအသးစီဆှံန့ၣ် မ့ၢ်တၢ်လၢအရ့ဒိၣ်လီၤ. (စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၁၈:၃၉; ၁ ကရံၣ်သူး ၁၀:၁၃) ပဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်မၤစၢၤလၢ ယွၤအအိၣ်အဃိ ပသးခုဒိၣ်မးလီၤ. ဆိကမိၣ်ကွၢ် တလါဘၣ်တလါ လၢပတၢ်ကရၢကရိ အလံာ်လဲၢ်တဖၣ်အပူၤ ပဒိးန့ၢ်ဘၣ် တၢ်မၤလိအါထဲလဲၣ်န့ၣ်တက့ၢ်. စကၤရယၤ ၈:၉, ၁၃ (ဖးတက့ၢ်.) တၢ်ကတိၤသ့ၣ်တဖၣ်အံၤ ဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါဝဲ ပှၤယူဒၤဖိတဖၣ် ဖဲအဝဲသ့ၣ်ဘှီထီၣ်က့ၤ တၢ်လုၢ်ဟံၣ်အခါန့ၣ်လီၤ. မုၢ်မဆါတနံၤအံၤစ့ၢ်ကီး တၢ်ကတိၤသ့ၣ်တဖၣ်အံၤ ကဲဘျုးကဲဖှိၣ်ဝဲလၢပဂီၢ်လီၤ.

^၁၁ ယဟိဝၤယွၤ မၤစၢၤစ့ၢ်ကီးပှၤ ခီဖျိ တၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲလၢ ပဒိးန့ၢ်ဘၣ်လၢ ကိးနွံဒဲးတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်, ကဝီၤတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်, တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဖးဒိၣ် ဒီးတကးဒံးဘၣ် လၢကၠိတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲတဖၣ်အံၤ မၤစၢၤပှၤဒ်သိး ပကမၤယွၤအတၢ်မၤလၢ တၢ်သူၣ်ဆူၣ်သးဆူၣ်ဒီး, ပကပာ်လီၤဖီတၢၣ် ဒီးပကမၤလၢပှဲၤ ခရံာ်ဖိအမူဒါတဖၣ် ကသ့အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. (စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၁၁၉:၃၂) ဒ်သိး နသးကဆူၣ်ထီၣ်အဂီၢ် နဒိးန့ၢ်ဘၣ်ယဟိဝၤယွၤ အတၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲအဃိ မ့ၢ်နသူၣ်ခုသးခုဧါ.

၁၂. ဒ်သိးပဂံၢ်ပဘါကဆူၣ်ထီၣ်အဂီၢ် ပကဘၣ်မၤတၢ်မနုၤလဲၣ်.

^၁၂ ယဟိဝၤယွၤ မၤစၢၤ အပှၤဂီၢ်မုၢ်တဖၣ် ဒ်သိးအဝဲသ့ၣ်ကမၤနၢၤဝဲ ပှၤဧ့ၤမၤလ့းဖိဒီး ပှၤအံးသံးယိဖၠံယါဖိတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ဒီးအဝဲမၤစၢၤစ့ၢ်ကီး စီၤနဃ့မယၤဒီး ပှၤယူဒၤဖိတဖၣ် ဒ်သိး အဝဲသ့ၣ်မၤဝံၤက့ၤ ဝ့ၢ်ခိၣ်ဒူတဖၣ်ကန့ၢ်အဂီၢ်လီၤ. ဒ်န့ၣ်အသိး ပအိၣ်ဒီးတၢ်သူၣ်ကိၢ်သးဂီၤ, တၢ်တြီမၤတံာ်တာ်ပှၤ ဒီးပှၤတသးအိၣ်ဒိကနၣ်ပှၤသနာ်က့ ပဆဲးစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်ကသ့အဂီၢ် ကစၢ်ယွၤကဟ့ၣ်ပှၤတၢ်ဂံၢ်တၢ်ဘါလီၤ. (၁ ပ့းတရူး ၅:၁၀) ယဟိဝၤယွၤတသူဝဲ တၢ်လီၤလးဒ်သိးကမၤလီၤမၢ် ပတၢ်ကီတၢ်ခဲတဖၣ်ဘၣ်. လၢတၢ်န့ၣ်အလီၢ် ဒ်သိးပတၢ်ကီတၢ်ခဲသ့ၣ်တဖၣ် ကလီၤမၢ်အဂီၢ် ပနီၢ်ကစၢ်စ့ၢ်ကီး ပကဘၣ်ဂုာ်ကျဲးစၢးလီၤ. ပဂုာ်ကျဲးစၢးကသ့ဒ်လဲၣ်. ပကဘၣ်ဖး လံာ်စီဆှံကိးနံၤဒဲး, ကတဲာ်ကတီၤဒီး လဲၤထီၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်ကိးနွံဒဲး, မၤနီၢ်ကစၢ်တၢ်မၤလိလံာ်စီဆှံဒီး ဟံၣ်ဖိဃီဖိတၢ်မၤလိလံာ်စီဆှံထီဘိ ဒီးသန့ၤပသးလၢယဟိဝၤယွၤ ခီဖျိတၢ်ထုကဖၣ်လီၤ. တၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤ မ့ၢ်ဝဲကျဲလၢကစၢ်ယွၤ ဟ့ၣ်ဆူၣ်ထီၣ်ပဂံၢ်ပဘါလီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ဒ်သိးပကမၤတၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤအဂီၢ် ပတဘၣ်ပျဲ တၢ်ဟဲမၤ တံာ်တာ်ပှၤနီတမံၤဘၣ်. တၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤအကျါ နမၤမ့ၢ်တထီၣ်ဘးတမံၤမံၤန့ၣ် ဃ့တၢ်မၤစၢၤလၢ ကစၢ်ယွၤအအိၣ်တက့ၢ်. နမ့ၢ်မၤဒ်န့ၣ်န့ၣ် နကထံၣ်ဘၣ် ယွၤအသးစီဆှံ အတၢ်မၤစၢၤဒ်သိး ‘နသးကအိၣ်, ဒီးဒ်သိးနကမၤတၢ်’ အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. (ဖံလံးပံၤ ၂:၁၃) မ့ၢ်နဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါ ပှၤအဂၤကသ့စ့ၢ်ကီးဧါ.

၁၃, ၁၄. (က) ဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဂၤ ဖဲအမါသံဝံၤအလီၢ်ခံ အဝဲဒိးန့ၢ်ဘၣ် တၢ်ဂံၢ်တၢ်ဘါဒ်လဲၣ်. (ခ) ပဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါ ပှၤဂၤသ့ဒ်လဲၣ်.

^၁၃ ယဟိဝၤယွၤ ဟ့ၣ်ပှၤဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ်လၢ ကဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါပှၤအဂီၢ်လီၤ. တၢ်မၢဖိပီလူး စံးဝဲလၢ– “ပှၤအစုလၢအလီၤဘျ့, ဒီးအခီၣ်လ့ၢ်ခိၣ်လၢ အဂံၢ်အဘါ တအိၣ်ဘၣ်န့ၣ်, မၤဆူၣ်ထီၣ်တက့ၢ်. မၤလိၤကျဲဧိၤကပူၤဧိၤလၢသုခီၣ်အဂီၢ်” တက့ၢ်. (ဧ့ၤဘြံၤ ၁၂:၁၂, ၁၃) ခရံာ်ဖိလၢညါတဖၣ်န့ၣ် ဒိးန့ၢ်ဘၣ် တၢ်မၤစၢၤလၢ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ်အအိၣ်လီၤ. မုၢ်မဆါတနံၤအံၤ ပဝဲစ့ၢ်ကီး ပဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်မၤစၢၤလၢ ပဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ်အအိၣ်လီၤ. ဆိကမိၣ်ကွၢ် တၢ်အဒိတခါတက့ၢ်. ဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဂၤ ဖဲအမါသံသဒၣ်အီၤအခါ အသူၣ်အုးသးအုးဝဲဒိၣ်မးလီၤ. ဘၣ်ဆၣ်ခဲအံၤအဝဲစံးဝဲလၢ– “ယသ့ၣ်ညါဘၣ်လၢ တၢ်မၤကွၢ်, တၢ်ဆၢကတီၢ်လၢ ကဘၣ်ပှၤ, ဒီးကဘၣ်ပှၤပှဲၤဘျီလဲၣ်န့ၣ် ပဃုထၢတသ့ဘၣ်. တၢ်ဃ့ဘါထုကဖၣ် ဒီးနီၢ်ကစၢ်တၢ်မၤလိလံာ်စီဆှံန့ၣ် လီၤဂာ်ဒ်ဆ့ကၤထီၣ်ဖီ လၢအမၤထီၣ်ဖီယၤလၢထံကျါန့ၣ်လီၤ. ဒီးဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ် ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါတဖၣ် အတၢ်ဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါန့ၣ် မၤမုာ်ထီၣ်ယသးဒိၣ်မးလီၤ. ယသ့ၣ်ညါဘၣ်လၢ တချုးလၢပဘၣ်ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဒီး တၢ်ကီတၢ်ခဲအခါ ပကဘၣ်မၤဂၢၢ်ကျၢၤထီၣ် ပတၢ်ရ့လိာ်သးဒီး ယဟိဝၤယွၤန့ၣ် မ့ၢ်တၢ်လၢအရ့ဒိၣ်လီၤ.”

^၁၄ စီၤအၤဟရိၣ်ဒီး စီၤဃူၢ်န့ၣ်မၤစၢၤဝဲ စီၤမိၤၡ့ဖဲ အဝဲသ့ၣ်ဒုးလိာ်သးဒီး ပှၤဧမၤလ့းဖိ အဆၢကတီၢ်န့ၣ်လီၤ. မုၢ်မဆါတနံၤအံၤ ပဝဲစ့ၢ်ကီးပဃုကျဲလၢ ပကမၤစၢၤပှၤဂၤသ့ဝဲလီၤ. ပဒီပုၢ်ဝဲၢ်တနီၤနီၤန့ၣ် အဝဲသ့ၣ်အိၣ်ဒီးတၢ်ကီတၢ်ခဲ မ့ၢ်လၢအသးပှၢ်, တၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့တဂ့ၤဘၣ်, ဟံၣ်ဖိဃီဖိတၢ်မၤအၢမၤနး, ဘၣ်အိၣ်သယုၢ်သ ညိ ဒီးပှၤလၢအဲၣ်ဘၣ်ဝဲတဂၤ သံသဒၣ်အီၤအဃိလီၤ. ဒီးပှၤသးစၢ်လၢ ဘၣ်တၢ်ဆီၣ်သနံးအီၤ ဒ်သိးကမၤတၢ်ကမၣ် မ့တမ့ၢ် ကဃုတၢ်မံၤဟူသၣ်ဖျါလၢ ဟီၣ်ခိၣ်တဖၣ်န့ၣ် ပမၤစၢၤအီၤသ့စ့ၢ်ကီးလီၤ. (၁ သ့းစၤလနံ ၃:၁-၃; ၅:၁၁, ၁၄;) ပဃုကျဲလၢ ပကပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်သူၣ်အိၣ်သးအိၣ်ပှၤဂၤသ့လၢ ဘီမုၢ်ဘျီၣ်ဒိၣ်အပူၤ, ဖဲပဟးစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်အခါ, အီၣ်သကိးအီသကိးတၢ် မ့တမ့ၢ် ဖဲပတဲ လီတဲစိအခါန့ၣ်လီၤ.

၁၅. ပတၢ်ကတိၤလၢ အမၤမုာ်ထီၣ်ပှၤသးန့ၣ် အဘျုးအိၣ်လၢ ပဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ်အဂီၢ်ဒ်လဲၣ်.

^၁၅ စီၤအၤစါဒုးနၢၤဝဲ ပှၤအံးသံးယိဖၠံယါဖိဝံၤအလီၢ်ခံ ဝံဧစၤရယၤ ဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါအီၤ ဒီးအပှၤဂီၢ်မုၢ်တဖၣ်ဒ်အံၤလီၤ– “ပာ်ဆူၣ်သုသးတက့ၢ်. မ်သုစုအသုတလီၤဘှါတဂ့ၤ. အဂ့ၢ်ဒ်အံၤ, သုမၤတၢ်ကအိၣ်ဝဲဒီး အဘူးအလဲလီၤ.” (၂ ကွဲးနီၣ်တၢ် ၁၅:၇) အဝဲအတၢ်ကတိၤန့ၣ် ဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါဝဲ စီၤအၤစါလၢ ကမၤဝဲတၢ်ဆီတလဲတဖၣ်ဒ်သိး ကဒုးအိၣ်ထီၣ် တၢ်ဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ်လၢ အစီဆှံအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဒ်န့ၣ်အသိး နတၢ်ကတိၤလၢ အမၤမုာ်ထီၣ်ပှၤသးန့ၣ် ကကဲထီၣ်တၢ်ဂံၢ်တၢ်ဘါ လၢပှၤဂၤအဂီၢ်ဒီး ကမၤစၢၤအဝဲသ့ၣ်ဒ်သိး ကဆဲးမၤယဟိဝၤယွၤ အတၢ်မၤအဂီၢ်လီၤ. (ကတိၤဒိ ၁၅:၂၃) ဒီးတကးဒံးဘၣ် ဖဲနဟ့ၣ်ထီၣ်တၢ်စံးဆၢ လၢတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်ပူၤအခါ နတၢ်စံးဆၢန့ၣ် ကဲထီၣ်တၢ်ဂံၢ်တၢ်ဘါလၢ ပဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ်အဂီၢ်စ့ၢ်ကီးလီၤ.

၁၆. တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်သးပှၢ်တဖၣ် ကွၢ်လိမၤဒိးဝဲ စီၤနဃ့မယၤသ့ဒ်လဲၣ်. ဒီးဟ့ၣ်တၢ်အဒိလၢ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ် မၤစၢၤတ့ၢ်နၤဒ်လဲၣ်န့ၣ်တက့ၢ်.

^၁၆ လၢယဟိဝၤယွၤအတၢ်မၤစၢၤအဃိ စီၤနဃ့မယၤ ဒီးပှၤယူဒၤဖိတဖၣ် အစုအဂံၢ်အဘါဆူၣ်ထီၣ်ဝဲလီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိလၢ ၅၂ သီအတီၢ်ပူၤန့ၣ် အဝဲသ့ၣ်တ့ထီၣ်ဝဲ ဝ့ၢ်ယရူၤၡလ့ၣ်အခိၣ်ဒူဝံၤဝဲလီၤ. (နဃ့မယၤ ၂:၁၈; ၆:၁၅, ၁၆) ဖဲပှၤဂၤတဖၣ် တ့ထီၣ်ဝ့ၢ်ခိၣ်ဒူအခါ စီၤနဃ့မယၤတကွၢ်ဝဲဒ်န့ၣ်ဘၣ်, နုာ်လီၤမၤစၢၤဝဲလၢ အနီၢ်ကစၢ်လီၤ. (နဃ့မယၤ ၅:၁၆) ဒ်န့ၣ်အသိး တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်သးပှၢ်အါဂၤန့ၣ် ကွၢ်လိမၤဒိးဝဲ စီၤနဃ့မယၤခီဖျိလဲၤမၤစၢၤတၢ်လၢ တၢ်သူၣ်ထီၣ်ဘှီထီၣ် ဒီး တၢ်မၤကဆှဲကဆှီ ဒီးတၢ်မၤဂ့ၤထီၣ်က့ၤ ဘီမုၢ်ဘျီၣ်ဒိၣ်အခါန့ၣ်လီၤ. တကးဒံးဘၣ် ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါလၢ အအိၣ်ဒီးတၢ်အဲၣ်တၢ်ကွံတဖၣ်အံၤ ဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါဝဲ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်လၢ “အပျံၤတၢ်”တဖၣ် ခီဖျိ လဲၤစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်ဒီး အဝဲသ့ၣ်န့ၣ်လီၤ. —ဖး ယၡါယၤ ၃၅:၃, ၄ တက့ၢ်.

၁၇, ၁၈. ဖဲပအိၣ်ဒီးတၢ်ကီတၢ်ခဲ မ့တမ့ၢ် တၢ်သူၣ်ကိၢ်သးဂီၤတဖၣ်အခါ ပနာ်န့ၢ်တၢ်မနုၤသ့လဲၣ်.

^၁၇ ဖဲပမၤသကိးတၢ်ဒီး ပဒီပုၢ်ဝဲၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အခါ ပတၢ်ဃူတၢ်ဖိးကအါထီၣ်လီၤ. တကးဒံးဘၣ် ကမၤစၢၤစ့ၢ်ကီးပှၤလၢ ပကအိၣ်ဒီးတၢ်ရ့လိာ်သးလၢ အဂၢၢ်ကျၢၤ ဒီးကမၤဂၢၢ်ကျၢၤထီၣ် ပတၢ်နာ်လၢ တၢ်ဆိၣ်ဂ့ၤလၢ ပကဒိးန့ၢ်ဘၣ်လၢ ကစၢ်ယွၤအဘီမုၢ်အပူၤန့ၣ်လီၤ. ဖဲပမၤဆူၣ်ထီၣ် ပှၤဂၤအစုအခါ မ့ၢ်ပမၤစၢၤအဝဲသ့ၣ် ဒ်သိးလဲၤခီဖျိ တၢ်ကီတၢ်ခဲကန့ၢ် ဒီးဒ်သိးအဝဲသ့ၣ် ကသးစၢၢ်ဆၢဒီး တၢ်မုၢ်လၢ်လၢခါဆူညါအဂီၢ်လီၤ. တကးဒံးဘၣ် ပမ့ၢ်မၤစၢၤပှၤဂၤန့ၣ် ပနီၢ်ကစၢ်စ့ၢ်ကီး ပဂံၢ်ပဘါကထီၣ်ဒီး ပကသးစၢၢ်ဆၢဒီး တၢ်မုၢ်လၢ်လၢခါဆူညါန့ၣ်လီၤ.

^၁၈ ဖဲပဆိကမိၣ်ထီၣ် ယဟိဝၤယွၤ မၤစၢၤဒီးဒီသဒၢဝဲ အခ့အပှၤလၢညါတဖၣ် ဒ်လဲၣ်အခါ ပတၢ်စူၢ်တၢ်နာ်ဒီး ပတၢ်ပာ်ဂံၢ်ပာ်ဘါအီၤ ကဒိၣ်ထီၣ်အါထီၣ်ဝဲလီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ဖဲနအိၣ်ဒီး တၢ်ကီတၢ်ခဲ ဒီးတၢ်သူၣ်ကိၢ်သးဂီၤအခါ “မ်နစုအဂံၢ်အဘါန့ၣ် သုတစၢ်လီၤတဂ့ၤ.” နနာ်သ့နီၢ်နီၢ်လၢ နမ့ၢ်ဃ့တၢ်မၤစၢၤလၢ ယဟိဝၤယွၤအအိၣ်န့ၣ် အဝဲကမၤဆူၣ်ထီၣ်နဂံၢ်နဘါ ဒီးကမၤစၢၤနၤဒ်သိး နကသးစၢၢ်ဆၢဒီးဘီမုၢ်အတၢ်ဆိၣ်ဂ့ၤလၢ ကဟဲတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. —စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၇၃:၂၃, ၂၄.