Eaha to roto?

Tapura tumu parau

Manaˈo faufaa o te buka Koheleta

Manaˈo faufaa o te buka Koheleta

Mea ora te parau a Iehova

Manaˈo faufaa o te buka Koheleta

“AREA te taata ta te vahine e fanau nei, aita rea o ˈna pue mahana, e te î hoi i te peapea,” ta te patereareha o Ioba ïa i hiˈopoa. (Ioba 14:1) E mea faufaa roa ia ore tatou ia haamâuˈa i to tatou oraraa poto no te mau tapitapi e tutavaraa faufaa ore! Ia horoa tatou i to tatou taime, itoito e ta tatou mau faufaa no teihea mau tapiraa? Teihea te titauhia ia ape? Te horoa ra te mau parau paari i papaihia i roto i te buka Koheleta i te aratairaa papu i roto i tera tuhaa. E “hiˈopoa” te poroi ta ratou e tufa ra i “te manaˈo e te opua o te aau ra” e e nehenehe e tauturu ia tatou ia ora i te hoê oraraa e auraa to te reira.—Hebera 4:12.

Papaihia e te hoê tane tei tui te roo no to ˈna paari, te arii no Iseraela i tahito ra o Solomona, te vai ra i roto i te buka Koheleta te mau aˈoraa e au o te mea faufaa mau i roto i te oraraa e te mea faufaa ore. I te mea e e faahiti o Solomona i te tahi mau paturaa ta ˈna i rave, ua papai paha oia i te Koheleta i muri aˈe i te oti-roa-raa te reira e hou to ˈna fariu-ê-raa i te haamoriraa mau. (Nehemia 13:26) E tano ïa te tau papairaa na mua ˈˈe 1 000 H.T.T., i te pae hopea o te faatereraa e 40 matahiti a Solomona.

E ERE MEA FAUFAA ORE TE AHA?

(Koheleta 1:1–6:12)

“E mea faufaa ore anaˈe â aita i toe.” ta te taata haaputu ïa e parau ra, o te ui: “Eaha ta te taata nei faufaa i noaa i ta ˈna atoa ra mau ohipa, ta ˈna e ohipa noa nei i raro aˈe i teie nei mahana?” (Koheleta 1:2, 3) E ite-pinepine-hia te mau parau “e mea faufaa ore,” e “i raro aˈe i teie nei mahana” i roto i te Koheleta. Te auraa mau o te taˈo Hebera no “e mea faufaa ore,” e “aho” aore ra “ata pape” ïa e te horoa ra i te manaˈo o te hoê ereraa i te faufaaraa, i te vai-tamau-raa, aore ra i te faufaa taui ore. Te auraa o te parau “i raro aˈe i teie nei mahana” oia hoi “i nia i te fenua nei” aore ra “i roto i teie nei ao.” No reira, te mau mea atoa—oia hoi te mau tutavaraa atoa a te taata e tâuˈa ore nei i te hinaaro o te Atua—e mea faufaa ore anaˈe ïa.

“E ara i to avae ia haere i te fare o te Atua ra,” ta Solomona ïa e parau ra, “e ia ru oe i te faaroo ra.” (Koheleta 5:1) E ere te apitiraa i roto i te haamoriraa mau i te Atua ra ia Iehova i te mea faufaa ore. Inaha, e tuhaa faufaa roa te haapao-maite-raa i to tatou taairaa e o ˈna no te ora i te hoê oraraa e auraa to te reira.

Uiraa bibilia pahonohia:

1:4-10, MN—E nafea e mea “haumani” ai te mau ohuraa natura? Te faahiti ra te taata haaputu e toru noa tuhaa tumu e nehenehe ai e ora i nia i te fenua—te ohuraa o te mahana, o te mataˈi, e o te pape. I te mea mau, mea rahi te ohuraa natura, e mea taa ê roa te reira. E nehenehe te hoê taata e haapii i te reira i te roaraa o to ˈna oraraa e eitâ oia e taa roa i te reira. E nehenehe mau te reira e riro ei mea “haumani.” E mea au ore atoa ia faaau i to tatou oraraa poto i teie mau ohuraa natura hopea ore. E mea haumani atoa te mau tutavaraa no te ite i te mau ohipa apî. Inaha, e faaohiparaa noa te reira i te mau faaueraa tumu ta te Atua mau i haamau e i faaohipa aˈena i roto i te poieteraa.

2:1, 2—No te aha te ata e parauhia ˈi “e mea maamaa”? E nehenehe te ata e tauturu mai ia haamoe no te hoê taime poto i to tatou mau ahoaho, e e nehenehe te arearearaa e turai ia tatou ia hiˈo i to tatou mau fifi mai ei ohipa hauti. Eita râ te ata e faaore i to tatou mau fifi. No reira e parauhia ˈi “e mea maamaa” te tapiraa i te oaoa na roto i te ata.

3:11—Eaha ta te Atua ‘i faanehenehe i te tau mau ra’? Te tahi mau mea ta te Atua ra o Iehova i “faanehenehe,” aore ra i faatano e i haamaitai i te tau tia o te poieteraa ïa o Adamu e o Eva, te faufaa o te anuanua, te faufaa e o Aberahama, te faufaa e o Davida, te haereraa mai o te Mesia, e te faateronoraa o Iesu Mesia ei Arii o te Basileia o te Atua. Tera râ, te vai ra te tahi atu mea ta Iehova e “faanehenehe” i te tau i mua e fatata maira. E nehenehe tatou e tiaturi e e riro te ao apî parau-tia ei mea mau i te tau.—Petero 2, 3:13.

3:15b—E nafea ‘te Atua mau e faahoˈi mai ai i tei tupu ê na’? O te mau mea ta te Atua e opua i te rave i “tei tupu ê na.” Noa ˈtu e aita e ravea ta te taata i mua i te ohuraa tamau o te fanauraa e e te pohe e o te tamaˈi e te hau a manaˈo atu ai oia e e na nia iho faahou te tupuraa, e nehenehe te Atua mau e imi e e rave i te mau mea atoa ta ˈNa e hinaaro. (Koheleta 3:1-10, 15a) E nehenehe atoa e faaohipa i “tei tupu ê na” i nia i te feia parau-tia, o te tapapa-pinepine-hia e te taata ino. I roto i teie tupuraa, e tamau Iehova i te imi i te feia parau-tia no te ‘horoa i te etaeta’ ia ratou.—Paraleipomeno 2, 16:9.

5:9—E nafea ‘tei tupu i nia i te fenua ra e riro ai na te taata atoa’? E hinaaro te taata atoa i te fenua nei i “tei tupu i nia i te fenua ra”—i ta te fenua e faatupu. Hoê â atoa no te mau arii. No te fanaˈo i te hotu o ta ˈna faaapu, e mea tia ia haapaohia te arii na roto i te ohipa puai a ta ˈna tavini o te faahotu i te fenua.

Haapiiraa no tatou:

1:15. Aita e apî ia horoa i te taime e te itoito no te tamata i te faatitiaifaro i te haavîraa e te parau-tia ore ta tatou e ite nei i teie mahana. O te Basileia anaˈe o te Atua te nehenehe e faaore roa i te ino.—Daniela 2:44.

2:4-11. ‘E amu noa i te mataˈi’ te ohipa taˈere, mai te paturaa, te faaapuraa, e te upaupa, oia atoa te oraraa fanaˈo no te mea eita roa ˈtu te reira e faatupu i te oraraa mauruuru e eita atoa e hopoi mai i te oaoa mure ore.

2:12-16. E mea maitai aˈe te paari i te maamaa i te mea e e nehenehe te reira e tauturu i te faatitiaifaro i te tahi mau fifi. Aita râ to te paari e mea maitai i nia i te pohe. E noa ˈtu e e nehenehe te hoê taata e fanaˈo i te roo rahi no to ˈna paari, eita e maoro e moe oia.

2:24; 3:12, 13, 22. E ere i te mea ino ia oaoa i te mau hotu o ta tatou ohipa.

2:26. E horoahia i ‘te taata i itehia mai e Iehova ra’ te paari o te Atua o te faaoaoa. Eita e nehenehe e fanaˈo i teie paari ma te ore e faatupu i te taairaa maitai e te Atua.

3:16, 17. E ere i te mea tano ia tiaturi i te parau-tia i roto i te mau tupuraa atoa. Eiaha e hepohepo no nia i te tupu i roto i teie nei ao i teie mahana, e mea tia ia tiaturi tatou ia Iehova no te faatitiaifaro i te reira.

4:4. E nehenehe te ohipa puai ma te aravihi roa e hopoi mai i te mauruuru. Tera râ, e turai te ohipa puai no te na nia ˈˈe ia vetahi ê i te tataˈuraa e e faatupu i te mau manaˈo ino e te pohehae. E titauhia ia ohipa puai tatou i roto i te taviniraa Kerisetiano ma te mau manaˈo turai maitatai.

4:7-12. E mea faufaa aˈe te mau taairaa e te taata i te mau mea materia e eiaha ia haapaehia no te tapi i te mau taoˈa.

4:13. Eita te faatura e noaa noa i te tiaraa e te matahiti. E mea tia ia ohipa te feia e hopoia ta ratou ma te paari.

4:15, 16. E nehenehe paha “te toopiti o te arii apî”—te mono o te arii—e fanaˈo na mua roa i te turu a ‘te feia e haere na mua ia ˈna,’ tera râ “e ore e au maitai ia ˈna.” Oia mau, e pinepine eita e vai maoro te roo o te hoê taata.

5:2. E mea tia ia pure tatou ma te feruriruri e te faatura eiaha râ e faarahi roa i te parau.

5:3-7. E nehenehe te tapiraa i te mau mea materia e turai i te tahi ia moemoeâ i te mau faufaa miimii. E nehenehe atoa e tuu i te hoê taata i roto i te faaoromai ore, e moemoeâ oia i te po, e faaere i te hoê taata i te taoto au. E nehenehe te faarahiraa i te parau e faariro i te hoê taata ei maamaa no te tahi atu e e nehenehe e turai ia ˈna ia ru i te euhe i te Atua. E tapea te ‘mǎtaˈu i te Atua’ ia tatou eiaha ia rave i teie mau mea.

6:1-9. Eaha te vahi maitai o te taoˈa rahi, te hanahana, te oraraa maoro e tae noa ˈtu te hoê utuafare rahi mai te peu e e tapea te mau tupuraa ia tatou eiaha ia oaoa i te reira? E “mea maitai te rave i te mea i noaa ra,” aore ra i te farii i te mea mau, eiaha râ i “te auau i te mau mea atoa i hinaarohia ra” oia hoi te tutavaraa i te haamâha i te mau hinaaro eita e nehenehe e haamâha. Te huru oraraa maitai roa ˈˈe o te mauruururaa ïa i ‘te maa e te ahu’ a fanaˈo ai tatou i te mau mea maitatai o te oraraa e a haapao ai i te atuatu i te hoê taairaa piri roa e o Iehova.—Timoteo 1, 6:8.

AˈORAA NO TE PAARI

(Koheleta 7:1–12:8)

E nafea tatou e nehenehe ai e paruru i to tatou iˈoa, aore ra roo maitai? Eaha to tatou huru i nia i te feia faatere e i mua i te mau ohipa tia ore ta tatou paha e ite ra e tia ˈi? I te mea e aita ta te taata pohe e parau itea, e nafea tatou e faaohipa ˈi i to tatou oraraa i teie nei? E nafea te feia apî e nehenehe ai e faaohipa i to ratou taime e itoito ma te paari? Ua papaihia te mau aˈoraa maitai a te taata haaputu no nia i teie e te tahi atu mau tumu parau no tatou i roto i te mau pene 7 e tae atu i te 12 o te Koheleta.

Uiraa bibilia pahonohia:

7:19—E nafea te paari e etaeta rahi ai i “na tavana e tino ahuru”? Ia faaohipa-taipe-hia i roto i te Bibilia, e faahohoˈa te numera hoê ahuru i te taatoaraa. Te parau nei Solomona e e rahi aˈe te faufaaraa paruru o te paari i te taatoaraa o te mau taata tamaˈi e tiai ra i te hoê oire.

10:2; MN—Eaha te auraa e “tei te rima atau” aore ra tei te “rima aui” te mafatu o te hoê taata? I te mea e e faahohoˈa pinepine te rima atau i te tiaraa o te farii maitai, te auraa e tei te rima atau te mafatu o te hoê taata oia hoi e turai to ˈna mafatu ia ˈna ia rave i te mea maitai. Mai te peu râ e e turai te reira i te hoê taata ia rave i te haerea ino, e parauhia ïa e tei te rima aui to ˈna mafatu.

10:15—E nafea ‘te maamaa e rohirohi ai i ta ˈna ohipa’? Mai te peu e e ere te tahi taata i te haroaroaraa maitai, eita ta ˈna ohipa e faatupu i te mea hoona mau. Eita oia e mauruuru i te reira. E faarohirohi taua tutavaraa tuutuu ore ra ia ˈna.

11:7, 8—Eaha te auraa o te parau: “E mea maitai mau â te maramarama, e maitai hoi te mata ia hiˈo i te mahana ra.” E faaoaoa te maramarama e te mahana i te feia ora. Te parau ra Solomona i ǒ nei e mea maitai ia fanaˈo i te ora e e mea tia ia “oaoa” tatou hou te mau mahana ruhiruhiaraa, aore ra matahiti rahi, a rave ai i to tatou itoito.

11:10—No te aha e mea mau ore ai ‘te tamariiriiraa e te apîraa’? Mai te peu e eita e faaohipahia ma te tano, e mea mau ore ïa te reira, mai te ata pape, e moe oioi te itoito o te apîraa.

Haapiiraa no tatou:

7:6. Mea au ore e mea faufaa ore te ata i te hoê taime tano ore, ua riro mai te raau taratara e patapata i ura i raro aˈe i te pani ra. E mea tia ia ape tatou i te reira.

7:21, 22. Eiaha tatou e haapao roa ino i ta vetahi ê e parau ra no nia ia tatou.

8:2, 3; 10:4. Ia faahapahia aore ra ia faatitiaifarohia tatou e te paoti ohipa, e mea paari ia faaea hau noa tatou. E mea maitai aˈe te reira i te “haere mai mua mai i tana aro ma te ahoaho” oia hoi i te haere-vave-ê-raa ˈtu.

8:8; 9:5-10, 12. E nehenehe to tatou oraraa e hope ma te manaˈo-ore-hia mai te iˈa i mau i roto i te hoê upeˈa aore ra te hoê manu i roto i te herepata. Hau atu â, aita e taata e nehenehe e tapea i te puai ora ia tae mai te pohe, aita atoa e taata e nehenehe e ape i te enemi o te huitaata, te pohe. No reira, eiaha tatou e haamâuˈa ma te ohipa ore i te taime. Te hinaaro nei Iehova ia haafaufaa tatou i te ora e ia oaoa tatou i te reira ma te ravea maitai. No te na reira, e tuu ïa tatou i te taviniraa ia Iehova i te parahiraa matamua i roto i to tatou oraraa e tia ˈi.

8:16, 17. Eita e nehenehe e taa i te mau mea atoa ta te Atua i rave e i vaiiho ia tupu i rotopu i te huitaata, noa ˈtu e e ere tatou i te taoto no te tutavaraa i te taa i te reira. E faaere noa te haapeapearaa no te mau hape atoa tei ravehia i te oaoa i roto i te oraraa.

9:16-18. Ia haafaufaahia te paari e tia ˈi noa ˈtu e te vai ra e te hoê ereraa rahi o te mauruuru no te reira. E mea au-aˈe-hia te paraparau mǎrû a te hoê taata paari i te tutuô a te hoê taata maamaa.

10:1. E mea tia ia haapao maitai tatou i ta tatou mau parau e ta tatou mau ohipa. E navai te hoê hapa iti noa, mai te riri taue, te faaohiparaa tano ore o te ava, aore ra te taatiraa morare ore, no te faaino i te roo maitai o te hoê taata faaturahia.

10:5-11; MN. Eiaha e feii i te hoê taata aravihi ore e tiaraa teitei to ˈna. E nehenehe te aravihi ore e rave i te hoê ohipa ohie e faatupu i te faahopearaa ino. No reira, e mea maitai ia atuatu i te aravihi no te ‘faaohipa i te paari no te manuïa.’ Auê te faufaa ia aravihi tatou i roto i te ohipa pororaa i te Basileia e te faariroraa i te taata ei pǐpǐ!

11:1, 2. E mea tia ia faaohipa tatou i te pipiri ore ma te aau tae. E faatupu te reira i te aau horoa noa.—Luka 6:38.

11:3-6. Eiaha te papu ore o te oraraa ia faariro ia tatou ei taata aau piti.

11:9; 12:1-7. E haavahia te feia apî e Iehova. No reira, e mea tia ia faaohipa ratou i to ratou taime e itoito no te tavini i te Atua hou ratou a ore ai e itoito i te ruhiruhiaraa.

E ARATAI “TE PARAU A TE FEIA PAARI” IA TATOU

(Koheleta 12:9-14)

E nafea tatou e hiˈo ai i “te parau fariihia” ta te taata haaputu i tutava i te imi e i te papai? Taa ê atu i “te buka” e rave rahi o te paari a te taata, “e au te parau a te feia paari ra i te patia, e mai te auri haamau-maitai-hia ra: te feia haaputu ra, ua haapaohia ïa i te tiai hoê ra.” (Koheleta 12:10-12) E horoa te mau parau paari no ǒ mai i te “tiai hoê ra,” o Iehova, i te aueue ore i roto i to tatou oraraa.

E tauturu iho â te faaohiparaa i te aˈoraa paari i roto i te buka Koheleta ia tatou ia ora i te hoê oraraa mauruuru e te oaoa. Hau atu â, ua haapapuhia tatou: “E maitai to te feia i mǎtaˈu i te Atua.” E faaoti papu anaˈe ïa i ‘te mǎtaˈu i te Atua e i te haapao i ta ˈna parau.’—Koheleta 8:12; 12:13.

[Hohoˈa i te api 9]

E mea ho-mai-hia mai e te Atua te maa, te inu, e te maitai no ta tatou ohipa

[Hohoˈa i te api 11]

E riro hoê o te ohipa nehenehe roa ˈˈe a te Atua ei mea mau i te tau tia