“Asebedo ka arite kuom higni 19 te! ” En ang’o ma Jakristo wadwano ne rito? En Muma Maler (Mathayo–Fweny)​​—Loko mar Piny Manyien e dhogi ma en Bengali. Ji mang’eny wachoga weche ma dwa chalo kamano sama gihango yudo Muma mar Loko mar Piny Manyien e dhogi. To be isepenjorie ni to loko Mumano e dhok mamoko kendo goye en-ga tich ma chalo nade?

 Mokwongo, nyaka los team ma dhi loko Mumano. Komiti mar Ndiko manie bwo Bura Matayo e ma chiko kaka iloso team ma kamano. Loko Muma morum kawo kinde ma romo nade? Nicholas Ahladis manie Migawo mar Loko Dhok e ofiswa ma Warwick, New York, lero kama: “Nitie gik mang’eny ma ber ng’eyo, kuom ranyisi: Gin owete gi nyimine adi ma biro loko Mumano? Dhokno ogajore ma romo nade? Joma somo dhokno ong’eyo weche miwuoyoe e Muma e okang’ ma romo nade? To be dhokno iwacho e yore mopogore opogore ka luwore gi alwora ma ng’ato nitie? Omiyo, thothne, team achiel nyalo kawo higni manie kind achiel nyaka adek mondo gitiek loko Muma moting’o Mathayo nyaka Fweny. Loko Muma mangima to nyalo kawo higni ang’wen kata mokalo kanyo. Muma miloko e dhok mitiyoe gi ranyisi (sign language) to kawoga higni mang’eny ahinya.”

 Bedo gi team mar jolok dhok kende ok oromo sama iloko Muma. Nitie owete gi nyimine mang’eny ma konyo e somo weche moselok mondo gine ka be giwinjore maler. Iyieroga joma opon e kit ngima mopogore opogore, kendo ma samoro a e pinje mopogore, kendo gichiwore timo tijno ma onge chudo moro amora. Paro ma gichiwo konyo joloko mondo olok Muma ma wechene oting’o adiera lilo, ma winjore maler, kendo ma ni kare. Mana kaka owadwa moro ma tiegoga jolok Muma e piny South Africa wacho, “jolok Muma neno ni gin gi ting’ maduong’ ahinya e nyim Jehova kod josom Muma e neno ni Wach Nyasaye olok e yo makare.”

 Bang’ kosetiek lok Muma e dhok moro, nyaka dhi goye e otas kendo riw otesego obed buge. Mano dwaro ni joma ni kuonde migoyoe buge obed gi gik ma luwogi: Otas, rangi, pien milosogo ng’e Muma, glu, nanga mimwono e i ng’e Muma, rangi ma nyilni (silver leaf) midusogo dho Muma, tol miketo e dier Muma, usi momin midusogo lakatese moseriw tung’ gi tung’, gik mitegogo lumbru mar Muma (spine), kod gik mitueyogo Muma obed buk. E higa mar 2019, ne oti gi pesa ma romo siling’ bilion 2 (ma Kenya) e ng’iewo gik mokwan-go mondo olosgo Muma. Owete gi nyimine ma tiyo kuonde migoyoe Muma notiyo kuom seche ma koriw to okalo 300,000 e higano mondo gigo Muma kendo gikowgi kuonde midwarogie.

 Ang’o momiyo watiyoga gi thuolo malach kod pesa mang’eny kamano e loso Muma? Joel Blue ma tiyo e Migawo Mochung’ ne Goyo Buge e Piny Ngima wacho kama: “Muma e buk makende moloyo buge duto ma wagoyoga. Omiyo, dwaher ni nenruokne ma oko okel duong’ ne Nyasaye ma walamo kendo ne wach ma walando.”

 Mopogore gi goyo Muma mar Loko mar Piny Manyien e fomat mapile ma ji mang’eny nyalo somo, wagoyo bende fomat mamoko ma konyo joma nigi dwaro makende. Kuom ranyisi, Loko mar Piny Manyien mar muofni (braille) sani yudore e dhok apar. Loso kopi achiel kende mar Muma mar braille nyalo kawo seche aboro, to nikech bumba ka bumba (volumes) lach kendo duong’, Muma ka Muma dwaro nafas ma romo mita 2.3 e shelf mar buge. Bende, waloso Muma e fomat makende ne joma nie jela, ma ok oyienegi bedo gi buk mobaw gi gimoro amora mopogore gi otese mapile.

 Muma mar Loko mar Piny Manyien konyo ji mang’eny ahinya. Ne ane ranyisi mar kanyakla moro ma wacho dho Kiluba kama iluongo ni Tombe, e piny Democratic Republic of the Congo. A e taon maduong’ mar pinyno nyaka Tombe en kilomita mokalo 1,700. Joneno ma ni kanyo ne nigi Muma achiel kende mar Kiluba ma ne nigi weche ma nyachon ahinya. Muma achielno e ma ji duto ne tiyogo e iko chokruok; ka ng’ato otieko kode, nokowe ne ng’ama chielo. To chakre dwe mar Agost 2018, ng’ato ka ng’ato e kanyaklano koro nigi Mumbe owuon mar Loko mar Piny Manyien ma tiyo gi dhok ma nyasani.

 Nyaminwa moro ma wacho dho Germany mor ahinya gi Loko mar Piny Manyien ma nomed ber iye e dhogi. Owacho kama: “Chon najawacho ni nyaka ang’ atem asomie Muma. Tinde to Muma mit somo ma thuolo e ma rema! ” Ng’at moro motue e jela nondiko kama: “Nyaka nyocha ayud Muma mar Loko mar Piny Manyien, ngimana osechako lokore ahinya. Pok nawinjoga tiend weche manie Muma e okang’ ma awinjogie sani. Daher ng’eyo weche momedore e wi Joneno mag Jehova, kendo daher lemo kodgi.”

 Ji duto ma somoga Muma mar Loko mar Piny Manyien mor ahinya gi chiwo ma ji mopogore opogore gologa mondo gisirgo tij loso Mumano. Chiwogo igolo kitiyo gi yore ma yudore e donate.jw.org. Wagoyonu erokamano ahinya kuom chiwo magu.