CHIENG’ moro gokinyi ka wan Brookings, South Dakota e piny Amerka, koyo ne ng’ich. Mano ne nyiso ni kinde mag koyo ne chiegni chakore. Bang’e e odiechieng’ono, an kaachiel gi jomamoko ne watetni ka wachung’ e nyim pi mang’ich. Ne wachung’ en nyim karaya maduong’ mimiyogo dhok pi, kendo karayono noolie pi mang’ich! We anyisue siganda mondo ung’e gimomiyo ne wachung’ kanyo.

Ne onyuola tarik 7, dwe mar adek e higa mar 1936. Wan nyithindo ang’wen to an e chogo. Ne wadak e puodho moro matin man South Dakota. Kata obedo ni ne wan jopur, mano ok e tich maduong’ ma ne watiyo. Jonyuolna nobatis e higa mar 1934 ma gibedo Joneno mag Jehova. Ne gichiwore mondo giti ne Jehova, Wuonwa manie polo, omiyo gima duong’ e ngimagi ne en timo dwach Jehova. Clarence, ma en babawa kod owadgi miluongo ni Alfred nobedo jochan bura mar jodongo e kanyaklawa ma ne ni Conde, South Dakota.

Ne wadhiga e chokruoge kod lendo mar ot ka ot ka wanyiso ji geno ma jaber mar kinde ma biro. Ranyisi maber ma jonyuolwa noketo kod kaka ne gitiegowa nokonyowa waduto kaka nyithindgi. Nyaminwa miluongo ni Dorothy nobedo jalendo ka ne en jahigni auchiel, to an bende nabedo jalendo ka ajahigni auchiel. Ka nochopo higa mar 1943, nochak Skul mar Tij Nyasaye kendo an bende norwaka e skundno.

Chokruoge mag distrikt kod mag alwora bende ne wadhiyega ma ok wabare. Owadwa Grant Suiter e ma ne en jagol-twak ma ofis ooro e chokruok mar distrikt ma notim Sioux Falls, South Dakota e higa mar 1949. Anyalo paro ni nogolo twak ma wiye wacho ni, “Giko Chiegni Moloyo Kaka Iparo! ” Nojiwo ni Jokristo duto onego oti gi ngimagi e lando wach maber mar  Pinyruodh Nyasaye ma sani locho. Mano nojiwa mondo an bende achiwra ne Jehova. Ne obatisa e chokruok mar alwora ma noluwo ma notim Brookings, to mano e momiyo nachung’ e koyo mang’ich mana kaka ne asewacho motelo. Waduto ji ang’wen ne obatiswa e karaya maduong’no tarik 12 dwe mar Novemba, 1949.

Bang’ mano, nabedo gi chenro mar bedo painia. Nabedo painia Januar 1, 1952, ka an jahigni 15. Muma wacho niya: “Ng’a mawuotho kod jo mariek nobedi mariek,” kendo ne nitie joma riek mang’eny e anyuolawa ma ne oriwa lwedo ka ne abedo painia. (Nge. 13:20) Owadgi baba miluongo ni Julius ma ne en jahigni 60 e ma ne walendogo kaka jopainia. Kata obedo ni noduong’na ahinya, ne wamor ahinya lendo kanyachiel. Lendo kode nomiyo asumo rieko mathoth ahinya kuome. Dorothy bende nobedo painia mapiyo bang’ ka ne asechako.

Ka ne an rawera, jonyuolna ne gweloga jorit-alwora kaachiel gi mondegi mondo odag kodwa e kinde ma gibiro limo kanyakla. Achiel kuom jorit-alwora ma nokonya ahinya ne en Jesse Cantwell kod jaode ma Lynn. Gin e ma ne gimedo jiwa mondo abed painia. Nikech ne gijiwa, mano nomiyo abedo gi gombo maduong’ mar bedo gi chenro mopogore opogore mag tiyo ne Nyasaye. Ka ne gilimo kanyakla ma ne ni machiegni gi kanyaklawa, ne gigwelaga mondo adhi alend kodgi. Mano kaka nabedoga mamor e kindego!

Bang’e, Owadwa Bud Miller e ma nobedo jarit-alwora marwa ka en gi jaode ma Joan. E kindego, ne an jahigni 18 kendo koro sirkal ne dhi dwaro ni adonj e lweny. Komiti ma nochung’ ne rwako ji e tij lweny e alworawa ne dwaro ni ati tich ma ne ok winjre gi chik ma Yesu nomiyo jolupne ni kik gidonjre e weche siasa. Tich ma ne adwaro timo e ngimana ne en lando wach maber mar Pinyruoth. (Joh. 15:19) Nanyisogi ni gikwana kaka achiel kuom joyalo.

Bedo ni Owadwa Miller nochiwore mar dhi koda e nyim komitino mondo owinj gima giwachona nojiwa ndi. Ne en ng’at mong’eyo wuoyo gi ji kendo ne en jachir. Bedo ni ne awuotho gi ng’at ma nigi winjruok maber gi Nyasaye kamano, nomiyo amedo bedo gi chir! Bang’ romo gi komitino, ne giyie kwana kaka achiel kuom joyalo  ka ne higa mar 1954 dhi ka rumo. Mano noyawona yo mar chopo chenro machielo mar tiyo ne Nyasaye.

Mapiyo bang’ mano, ne ogwela mondo adhi ati e Bethel. Ne adhi tiyo e Watchtower Farm, ma ne yudore Staten Island, New York. Ne atiyo kuno kuom higni adek. Tiyo gi owete gi nyimine mopogore opogore nomiyo apuonjora gik mang’eny.

Stesend redio mar WBBR bende ne yudore e Watchtower Farm. Joneno mag Jehova notiyo gi stesendno chakre 1924 nyaka 1957. Jo-Bethel ma dirom 15 nyaka 20 e ma ne tiyoga e Watchtower Farm. Thothwa ne wan rowere kendo ne waonge lony. Kata kamano, ne wan gi Owadwa Eldon Woodworth, ma ne en Jakristo mowal kendo ma hike noseniang’. Nokonyowa gi rieko mang’eny ahinya. Nobedo kaka wuonwa kendo nopuonjowa gik mang’eny. Seche moko ka ne jomoko e kindwa ochwanyore, Owadwa Woodworth ne jawacho ni, “En gima ber ndi neno gik mabeyo ma Ruoth osemiyo dhano morem otimo e tije.”

Ne wayudo thuolo mar tiyo gi Owadwa Frederick W. Franz bende. Noriek kendo nong’eyo Muma ahinya, omiyo nojiwowaga kendo noherowa. Owadwa ma ne tedonwa ne iluongo ni Harry Peterson; ne yotnwa luonge ni Peterson moloyo luonge gi nyinge ma Papargyropoulos. En bende ne en Jakristo mowal kendo ne en gi kinda ahinya e tij lendo. Owadwa Peterson ne timo migawo ma ne omiye Bethel gi kinda ahinya, to tij lendo bende ne ok ojwang’o. Nochiwoga gasede mang’eny dwe ka dwe e tij lendo. En bende nolony e Ndiko kendo nojadwoko penjo mang’eny ma ne wan-go.

Olembe kod alode ma ne wakayo e puodho mar Watchtower Farm ne waloso maber kae to waketo e chupni. Ne waloso juis mag olembe mopogore opogore ma dirom lita 42,600, kod alode bende ma ne nyalo konyo Jo-Bethel duto kuom higa ma ngima. Tiyo tijno nomiya thuolo mar tiyo gi nyaminwa moro ma ne riek miluongo ni Etta Huth. En e ma ne otayowaga konyisowa kaka onego walos juis kod alodego. E kinde ma ne waketo juis kod alodego e chupni, nyimine  moko ma ok Jo-Bethel ne biroga konyowa tich, to Etta e ma ne chano kaka gitiyo. Kata obed ni Etta e ma ne tayo e tije mag loso juis kod alode, ne oketo ranyisi maber mar chiwo luor ne owete ma ne tayo tije ma ne timore e puodhono. Ranyisineno nokonya mondo an bende abolra ka aluwo kaka itayowa e riwruok mar oganda Jehova.

Angela Romano ne en achiel kuom nyimine ma rowere ma ne biroga konyowa tich. Etta e ma nomedo tiege ka ne osebatise. Omiyo, ka ne atiyo Bethel, ne aromo gi nyaminwa mariek ma sani wasetiyogo ne Jehova kuom higni 58. Nakendo Angie e dwe mar April 1958, kendo wasetiyo ne Jehova e migepe mopogore opogore. Kuom hignigo duto, Angie osemakore gi Jehova motegno kendo mano osekonyo kendwa osiko kotegno. Aonge kode gi kiawa moro amora bed ni waromo gi chandruok mane.

Ka ne ous stesend redio mar WBBR ma ne ni Staten Island e higa mar 1957, ne atiyo Bethel man Brooklyn kuom kinde matin. Ka ne akendo Angie, ne awuok Bethel, kendo ne wabedo jopainia e Staten Island kuom higni adek. Ne atiyo ne joma ne ong’iewo stesend rediowa machonno ma koro ne luongore ni WPOW.

An gi Angie ne wang’ado mondo waket ngimawa obed mayot e ka waikre tiyo kamoro amora ma ne inyalo dwarwae. Kuom mano, e higa mar 1961 ne wayie bedo jopainia makende Falls City, Nebraska. Mapiyo bang’ yudo migawono, ne ogwelwa e Skul mar Tij Pinyruoth ma ne itimo South Lansing, New York, kendo kindeno skundno ne kawo dwe achiel. Ne wamor ahinya gi skundno kendo ne wageno ahinya tiyo gi gik ma ne wapuonjore ka wadok Nebraska. Omiyo ne wabwok ahinya ka ne wayudo migawo manyien ni ne wadhi bedo jomisonari e piny Cambodia! Piny ma jaberno ma yudore Asia nomiyo waneno, wawinjo, kendo wabilo gik manyien ahinya kuomwa. Ne wan gi siso mar lando wach maber e pinyno.

Kata kamano, weche siasa nobedo marach mochuno ni wadhi South Vietnam. Gima lit en ni bang’ higni ariyo tuwo nogoya matek, omiyo ne ojiwwa ni wadog thurwa. Nochuna kawo thuolo moromo mondo achangi, to ka ngimana nobedo maber, ne wadok e tiyo ne Nyasaye gi thuolowa duto.

E dwe mar Mach 1965, ne ayudo migawo mar bedo jarit-alwora. Ne wamor bedo e tij alwora kuom higni 33, moriwo nyaka tije motudore gi chokruoge mag distrikt. Kinde duto asebedo ka ahero chokruoge mag distrikt, omiyo ne amor ahinya ka ne ayudo thuolo mar chano chokruogego. Nitie higni moko ma ne watiyo e alwora mar New York City, kendo chokruoge moko mag distrikt ne itimo Yankee Stadium.

Kuom higni mang’eny, an kaachiel gi Angie ne wasebedo ka wayudo migepe mathoth, kendo moko ne ok yot ruok. Kuom ranyisi, e higa mar 1995, ne ayudo migawo mar puonjo e Skul mar Tiego Owete e Tije Kanyakla. Higni adek bang’e,  ne ogwelwa mondo wadhi wati Bethel. To mano kaka namor ni bang’ higni 40, ne adok kama ne achako tiyonee Jehova gi thuolona duto! Ne atiyo e Migawo Mochung’ ne Tij Lendo kendo napuonjo e skunde mopogore opogore. E higa mar 2007, Bura Matayo nochako migawo moro manyien miluongo ni Migawo mar Skunde mag Tij Nyasaye, kendo skunde duto mitimo Bethel noket e bwo migawo manyienni. Nomiya migawo mar chung’ ne skundego kuom higni moko.

E higni matin mosekalo, osetim lokruoge moko e yo ma itimogo skunde mag tij Nyasaye. E higa mar 2008, ne ochak Skul mar Jodong-Kanyakla. Higni ariyo ma noluwo, ne otieg jodongo mokalo 12,000 e Bethel ma Brooklyn kod Patterson. Skundego itimo kuonde mamoko bende kendo nitie owete mamoko motiegi mondo opuonj e skundego. E higa mar 2010, Skul mar Tiego Owete e Tije Kanyakla ne omi nying manyien ni Skund Muma ne Owete Maok Nie Kend, kendo skul machielo bende ne ochak miluongo ni Skund Muma ne Jokristo Mokendore.

Ka ne higa mar tijwa ma 2015 chakore, skunde ariyogo ne onywand ma ochak skul manyien miluongo ni Skul mar Joland-Injili mar Pinyruoth. Joma dhi e skundno gin joma osekendore kod owete gi nyimine ma pok odonjo e kend. Owete gi nyimine e piny ma ngima ne mor ahinya ka ne oland ni skundno ne idhi itim e ofise mang’eny mag Joneno mag Jehova. Neno kaka skunde mag tij Nyasaye medore en gima ber ndi, kendo amor ni aseromo gi owete gi nyimine mang’eny ma noyudo thuolo mar dhi e skundego.

Kaparo kaka ngimana osebet ka ne pok obatisa e karayacha nyaka sani, agone Jehova erokamano kuom miya joma riek ma osekonya mondo awuoth e adiera. Moko kuomgi ne ok gin mbesena kendo ne giwuok e ogendini mopogore opogore. Kata kamano, ne gihero Jehova gi chunygi duto. Timbegi kod paro ma ne gin-go nonyiso maler kaka ne gihero Jehova. Nitie joma riek mathoth e riwruok mar oganda Jehova ma nyalo konyowa mondo wawuoth e adiera. An nayiero osiepe ma kamano, to adier, ne gikonya ndi!