„Te wan sma du unu wan ogri, dan no du a sma dati ogri baka”
„Te wan sma du unu wan ogri, dan no du a sma dati ogri baka”
„Te wan sma du unu wan ogri, dan no du a sma dati ogri baka. Du sani di ala sma feni bun.”—ROMESMA 12:17.
1. San furu sma lobi du te trawan du den ogri?
A FOSI sani di wan pikin o wani du nofo tron te en brada, noso en sisa pusu en, na taki a o pusu en baka. A de wan sari taki a no pikin-nengre wawan e handri na a fasi disi. Furu bigisma e du a srefi sani tu. Te wan sma du den wan hati sani, dan den wani du a sma wan hati sani baka. A tru taki furu bigisma no o pusu wan sma baka di pusu den, ma den o du a sma dati wan tra hati sani baka. Kande den e fruteri ogri-ati lei fu a sma dati, noso den o sorgu taki sani no waka bun gi a sma. Awansi fa a no fa, den e pai ogri fu ogri.
2. (a) Fu san ede tru Kresten musu du ala san den man fu no pai ogri fu ogri? (b) Sortu aksi wi sa go luku, èn sortu kapitel fu a Bijbel buku Romesma wi sa go luku?
2 Aladi a pai di wi wani pai ogri fu ogri na wan firi di rutu dipi na ini wi ati, toku tru Kresten musu du ala san den man fu basi a firi disi. Den e du muiti fu teki a rai fu na apostel Paulus: „Te wan sma du unu wan ogri, dan no du a sma dati ogri baka” (Romesma 12:17). San o yepi wi fu du a bun sani disi di Paulus taigi wi? Suma wi no musu pai ogri fu ogri? Sortu wini wi sa kisi te wi no e pai ogri fu ogri? Fu man piki den aksi disi, wi o go luku den tra vers na ini Romesma kapitel 12. Den e sori taki wan sma di no e pai ogri fu ogri, na wan sma di e du san yoisti, di abi lobi, èn di abi sakafasi. Wi sa go luku ibriwan fu den dri sani disi.
’Fu dati ede, mi e begi unu’
3, 4. (a) Fu sortu sani Paulus e bigin taki na ini Romesma kapitel 12, èn fu san ede a e bigin nanga den wortu „fu dati ede”? (b) Fa den Kresten na ini Rome ben musu feni en taki Gado ben abi sari-ati nanga den?
3 Na ini kapitel 12, Paulus e bigin fu taki fu fo sani di abi krakti tapu a libi fu wan Kresten. A e taki fu a matifasi di wi abi nanga Yehovah, a fasi fa wi de nanga wi Kresten brada nanga sisa, fa wi de nanga sma di no de na bribi, èn a e taki fa wi musu si den tiriman. Paulus e sori taki wan prenspari reide de fu san ede wi musu basi sondu firi, soleki a firi di wi abi fu pai ogri fu ogri. A e taki: „Fu dati ede, mi brada, fu di Gado abi sari-ati, meki mi e begi unu” (Romesma 12:1). A de prenspari fu hori na prakseri taki dyaso Paulus bigin nanga den wortu „fu dati ede”. Fu san ede Paulus bigin so? Fu di a ben wani taki fu wan sani di a ben kari kaba. Fu taki en leti, Paulus e taki dyaso: ’Den sani di mi o begi unu fu du now, abi fu du nanga den sani di mi taigi unu didyonsro.’ San Paulus ben taigi den Kresten na ini Rome?
4 Na ini den fosi 11 kapitel fu a Bijbel buku disi, Paulus ben taki fu a tumusi moi grani di den Dyu nanga tra sma kisi fu tiri makandra nanga Krestes na ini Gado Kownukondre. A pipel Israel no ben kisi a moi grani disi (Romesma 11:13-36). Den Dyu nanga tra sma ben man kisi a grani disi soso „fu di Gado abi sari-ati”. Fa den Kresten musu feni en taki Gado sori den no-frudini bun-ati na so wan moi fasi? Den musu de nanga tangi srefisrefi, èn disi musu meki taki den wani du san Paulus e taki, namku: „Gi un skin na Gado leki wan srakti-ofrandi di e libi, di de santa èn di Gado feni bun. Na so fasi unu sa man du santa diniwroko gi en nanga un frustan” (Romesma 12:1). Ma fa den Kresten dati musu gi densrefi leki „wan srakti-ofrandi” na Gado?
5. (a) Fa wan sma kan gi ensrefi leki „wan srakti-ofrandi” na Gado? (b) San musu de fu si na ini a libi fu wan Kresten?
5 Paulus e taki moro fara: „No libi moro leki fa a grontapu sistema disi wani taki un musu libi, ma un musu kenki fu di unu e teki wan nyun fasi fu denki, so taki unu kan kon sabi san na Gado en wani di bun, di e plisi en èn di de volmaakti” (Romesma 12:2). Na presi taki den Kresten ben o denki soleki fa sma fu a grontapu disi e denki, den ben musu denki soleki fa Krestes e denki (1 Korentesma 2:16; Filipisma 2:5). Na ini na aladei libi fu wi leki tru Kresten, a musu de fu si taki wi e denki soleki fa Krestes e denki.
6. Fa den sani di Paulus e taki na ini Romesma 12:1, 2 e yepi wi fu no pai ogri fu ogri?
6 Fa den sani di Paulus taki na ini Romesma 12:1, 2 e yepi wi? Neleki den salfu Kresten na ini Rome, wi musu de nanga tangi srefisrefi taki na difrenti fasi Gado e tan sori ibri dei taki a abi sari-ati nanga wi. Fu dati ede, te wi de nanga tangi, dan wi o gebroiki ala wi krakti, wi koni, nanga ala den sani di wi abi, na ini a diniwroko fu Gado. Boiti dati, wi o du ala san wi man fu no denki soleki fa sma fu a grontapu disi e denki, ma soleki fa Krestes e denki. Te wi e denki soleki fa Krestes e denki, dan dati o abi krakti tapu a fasi fa wi e handri nanga wi Kresten brada nanga sisa, èn nanga sma di no de na bribi (Galasiasma 5:25). Fu eksempre: Te wi e denki soleki fa Krestes e denki, dan wi o du ala muiti fu no pai ogri fu ogri.—1 Petrus 2:21-23.
„Lobi trawan sondro fu hoigri”
7. Fu sortu lobi Romesma kapitel 12 e taki?
7 Boiti taki a de wan yoisti sani fu no pai ogri fu ogri, wi e sori lobi tu. Luku fa na apostel Paulus e sori taki wi no o pai ogri fu ogri te wi abi lobi gi sma. Na ini a Bijbel buku Romesma, Paulus e gebroiki a wortu „lobi” (a·gaʹpe na ini Grikitongo) wan tu leisi te a taki fu a lobi di Gado nanga Krestes abi (Romesma 5:5, 8; 8:35, 39). Ma na ini kapitel 12, Paulus e gebroiki a wortu a·gaʹpe na wan tra fasi. A e taki dati Kresten musu sori lobi gi ala sma. Baka di Paulus ben taki dati son Kresten abi spesrutu grani, a e kari wan sani di ala Kresten musu abi. A e taki: „Lobi trawan sondro fu hoigri” (Romesma 12:4-9). Wan prenspari fasi fa sma kan sori taki den na tru Kresten, na te den e sori lobi gi trawan (Markus 12:28-31). Paulus e gi Kresten a rai fu abi trutru lobi gi trawan.
8. Fa wi kan lobi trawan sondro fu hoigri?
8 Baka dati, Paulus e taki fa wi musu sori lobi sondro fu hoigri: „Tegu gi ogri, ma tan du bun” (Romesma 12:9). Dyaso Paulus no e taki wawan taki wi no musu lobi den sani di e pasa leki bakapisi fu na ogri di sma e du, ma taki wi musu tegu gi ogri (Psalm 97:10). A Griki wortu di vertaal nanga a wortu „tan”, wani taki „plak sani na makandra”. Wan Kresten di abi trutru lobi, sa wani tan du bun gi trawan fu di ensrefi abi bun fasi, iya, a musu tan abi a fasi disi neleki fa tu sani e tan na makandra te den plak nanga lijm.
9. Sortu rai Paulus e gi ibri tron baka?
9 Paulus e taki ibri tron baka fu wan spesrutu fasi fa wi musu sori lobi. A e taki: „Tan blesi den sma di e frufolgu unu; blesi den, no fluku den.” „Te wan sma du unu wan ogri, dan no du a sma dati ogri baka.” „No teki refensi, mi lobiwan.” „No meki ogri wini yu, ma tan du bun fu kan wini na ogri” (Romesma 12:14, 17-19, 21). Den wortu fu Paulus e sori krin fa wi musu handri nanga sma di no de na bribi, srefi efu den sma disi e gens wi.
„Tan blesi den sma di e frufolgu unu”
10. Na sortu fasi wi kan blesi den sma di e frufolgu wi?
10 Fa wi musu „tan blesi den sma di e frufolgu unu” soleki fa Paulus e taki? (Romesma 12:14) Yesus ben taigi den bakaman fu en: „Tan lobi un feanti èn tan begi gi den sma di e frufolgu unu” (Mateyus 5:44; Lukas 6:27, 28). Sobun, wán fasi fa wi kan blesi den sma di e frufolgu wi, na te wi e begi gi den, èn te wi e aksi Yehovah fu meki den kon sabi a tru anbegi fu di den e gens wi sondro fu sabi san den e du (2 Korentesma 4:4). A tru taki a gersi wan freimde sani fu aksi Gado fu blesi wan sma di e frufolgu wi. Ma o moro wi e denki soleki fa Krestes e denki, o moro a o makriki gi wi fu sori lobi gi den feanti fu wi (Lukas 23:34). San kan de a bakapisi te wi sori lobi gi den sma disi?
11. (a) San wi kan leri fu na eksempre fu Stefanus? (b) San kan pasa nanga son sma di e frufolgu den anbegiman fu Gado, soleki fa na eksempre fu Paulus e sori?
11 Stefanus ben de wan Kresten di ben begi gi den sma di ben e frufolgu en, èn a begi fu en no ben de fu soso. Syatu baka a Pinksterfesa fu a yari 33, den gensman fu a Kresten gemeente ben grabu Stefanus, den tyari en go na dorosei fu Yerusalem, èn den trowe ston na en tapu. Bifo Stefanus dede, a bari taki: „Yehovah, no krutu den fu a sondu disi di den du” (Tori fu den Apostel 7:58–8:1). Wán fu den man di Stefanus ben begi gi en a dei dati, ben de Saulus, di ben si fa sma kiri Stefanus èn di ben feni en bun taki den du dati. Baka di Yesus kisi wan opobaka, a kon na Saulus. Saulus di ben e frufolgu den Kresten fosi, ben tron wan bakaman fu Krestes èn a ben kon tron na apostel Paulus di skrifi a brifi gi den Romesma (Tori fu den Apostel 26:12-18). Yehovah arki a begi fu Stefanus, fu di a gi Paulus pardon gi a sondu di a du, di a frufolgu den Kresten (1 Timoteyus 1:12-16). Dati meki Paulus gi Kresten a rai disi: „Tan blesi den sma di e frufolgu unu”! Paulus ben sabi taki son sma di e frufolgu Kresten kan tron futuboi fu Gado te fu kaba, fu di ensrefi ben ondrofeni dati. Na ini a ten fu wi, son sma di ben e frufolgu wi, tron anbegiman, fu di den futuboi fu Yehovah libi na ini vrede nanga sma.
„Libi na ini vrede nanga ala sma”
12. Fa a rai na ini Romesma 12:9 abi fu du nanga a rai di skrifi na ini Romesma 12:17?
12 Paulus e sori wi fa wi musu handri nanga sma di de na bribi èn sma di no de na bribi: „Te wan sma du unu wan ogri, dan no du a sma dati ogri baka.” Soso te wi e „tegu gi ogri” soleki fa Paulus taki na fesi, wi sa man du disi. Fu taki en leti, wan sma no e tegu trutru gi ogri te a e pai ogri fu ogri, a no so? Te a sma e pai ogri fu ogri, dan a e „hoigri” te a taki dati a lobi trawan. Baka dati Paulus e taki: „Du sani di ala sma feni bun” (Romesma 12:9, 17). Fa wi kan du a sani disi di Paulus taki?
13. Fa sma musu si taki wi e tyari wisrefi?
13 Wan pisi ten na fesi, di Paulus skrifi den Kresten na ini Korente, dan a ben taki fu a frufolgu di den apostel ben kisi. A ben taki: „Wi kon de leki sma di den poti na ini stadion pe heri grontapu, nanga den engel, èn sosrefi libisma e tanapu e luku wi. . . . Te sma e kosi wi, wi e blesi den; te sma e frufolgu wi, wi e hori deki-ati; te sma e gi wi porinen, wi e begi den fu du wi wan bun” (1 Korentesma 4:9-13). Na so a de tu na ini a ten disi, taki grontapusma e luku san tru Kresten e du. Te den sma na ini wi birti e si taki wi e du bun, aladi trawan no e handri bun nanga wi, dan dati kan meki taki den arki a Kresten boskopu fu wi.—1 Petrus 2:12.
14. Omeni muiti wi musu meki fu libi na ini vrede nanga sma?
14 Ma omeni muiti wi musu meki fu libi na ini vrede nanga sma? Efu a kan, wi musu du ala san wi man fu libi na ini vrede nanga den. Paulus e taigi den Kresten brada fu en: „Efu a kan, efu a e didon na unu, dan libi na ini vrede nanga ala sma” (Romesma 12:18). Den wortu „efu a kan” nanga „efu a e didon na unu”, e sori taki a no ala ten wi o man du sani fu libi na ini vrede nanga trawan. Fu eksempre, wi no o trangayesi wan komando fu Gado soso fu libi na ini vrede nanga sma (Mateyus 10:34-36; Hebrewsma 12:14). Wi no o poti den gronprakseri fu Gado na wan sei, ma wi o du ala san wi man fu libi na ini vrede „nanga ala sma”.
„No teki refensi”
15. Fu san ede wi no musu pai ogri fu ogri, soleki fa Romesma 12:19 e sori?
15 Paulus e kari ete wan prenspari reide fu san ede wi no musu pai ogri fu ogri. A e taki dati wi e sori sakafasi te wi no e pai ogri fu ogri. A e taki: „No teki refensi, mi lobiwan, ma libi en gi na atibron fu Gado; bika Gado Buku taki: ’Na mi o teki refensi; mi o pai den baka gi den ogri di den du, na so Yehovah taki’” (Romesma 12:19). Wan Kresten di e pruberi fu teki refensi, abi heimemre. A e du wan sani di Gado wawan mag du (Mateyus 7:1). Boiti dati, te a e teki refensi, dan a e sori taki a no e bribi a dyaranti di Yehovah gi wi, namku taki Yehovah srefi taki: „Mi o teki refensi.” Na a tra sei, tru Kresten e frutrow taki Yehovah sa ’sorgu taki den wan di a kari feni reti’ (Lukas 18:7, 8; 2 Tesalonikasma 1:6-8). Fu di den abi sakafasi meki den e libi a tori gi Gado, namku taki na Gado o teki refensi te sma du ogri nanga den.—Yeremia 30:23, 24; Romesma 1:18.
16, 17. (a) San a wani taki fu „poti wan ipi faya krofaya” na tapu wan sma ede? (b) Yusrefi si fa den bun sani di yu du, safu na ati fu wan sma di no de na bribi? Efu dati de so, gi wan eksempre fu dati.
16 Te wi e du ogri baka nanga wan feanti fu wi, dan dati kan meki a atibron moro nanga wi. Ma te wi e sori switifasi gi en, dan dati kan kowru en ati. Fu san ede? Luku san Paulus e taigi den Kresten na ini Rome. A e taki: „Efu angri e kiri a feanti fu yu, gi en nyanyan; efu watra e kiri en, gi en wan sani fu dringi; bika te yu e du disi, dan dati sa safu en ati, iya, a sa de neleki yu poti wan ipi faya krofaya na tapu en ede” (Romesma 12:20; Odo 25:21, 22). San disi wani taki?
17 Den wortu „poti wan ipi faya krofaya na tapu en ede”, na wan odo di abi fu du nanga wan gwenti di sma ben abi na ini owruten fu smèlter sani soleki isri. Sma ben gwenti poti den ston di ben abi isri na ini, na tapu faya krofaya, èn den ben poti faya krofaya tu na tapu den ston dati. Na so na isri ben kon safu èn a ben smèlter komoto fu a ston èn a doti ben komoto na en tu. Na so a de tu taki te wi e tan du bun gi wan sma di e gens wi, dan wi kan safu en ati èn wi kan yepi en fu du bun (2 Kownu 6:14-23). Fu taki en leti, furu sma di de Kresten now na ini a gemeente, ben wani sabi moro fu a tru anbegi fu di den futuboi fu Yehovah ben du bun sani gi den.
Den reide fu san ede wi no e pai ogri fu ogri
18. Fu san ede wi e du san yoisti, wi e sori lobi, èn wi abi sakafasi te wi no e pai ogri fu ogri?
18 Na ini na artikel disi wi luku wan tu sani fu Romesma kapitel 12, èn wi kon si difrenti prenspari reide fu san ede wi no musu du ogri baka nanga wan sma di du wi wan ogri. A fosi reide fu san ede wi no e pai ogri fu ogri, na fu di dati na a yoisti sani fu du. Fu di Yehovah abi sari-ati gi wi, meki a yoisti èn a fiti fu gi wisrefi na Yehovah. Boiti dati, wi musu de klariklari fu gi yesi na den komando fu en, sosrefi a komando di e taki dati wi musu lobi wi feanti. A di fu tu reide fu san ede wi e weigri fu pai ogri fu ogri, na fu di wi abi lobi gi sma. Fu di wi e howpu taki son fayafaya gensman sa tron anbegiman fu Yehovah, meki wi no e pai ogri fu ogri, ma wi e du muiti fu libi na ini vrede nanga den. Te wi no e pai ogri fu ogri, ma wi e du muiti fu libi na ini vrede nanga trawan, dan wi o man yepi srefi son fayafaya gensman fu tron anbegiman fu Yehovah. A di fu dri reide, na taki wi e sori sakafasi te wi no e pai ogri fu ogri. Te wi e teki refensi, dan wi abi heimemre, fu di Yehovah taki: „Mi o teki refensi.” Gado Wortu e warskow wi tu: „Te wan sma abi heimemre, dan a sa kisi syen; ma den sma di abi sakafasi, na koni sma” (Odo 11:2). Wi e sori taki wi abi sakafasi te wi e libi en gi Gado fu teki refensi.
19. San wi sa go luku na ini na artikel di e kon?
19 Soleki fa wi si, Paulus taigi wi fa wi musu handri nanga trawan. Na a kaba fu a tori a e gi Kresten a deki-ati: „No meki ogri wini yu, ma tan du bun fu kan wini na ogri” (Romesma 12:21). Sortu ogri wi e miti na ini a ten disi? Fa wi kan wini den ogri disi? Na ini na artikel di e kon wi sa kisi piki tapu den aksi disi èn sosrefi tra aksi di abi fu du nanga a tori disi.
Yu kan tyari disi kon na krin?
• Sortu rai wi e feni ibri tron baka na ini Romesma kapitel 12?
• San o yepi wi fu no pai ogri fu ogri?
• Sortu wini wi èn sosrefi tra sma o kisi te wi no e pai ogri fu ogri?
[Aksi fu a tori disi]
[Faki na tapu bladzijde 22]
Romesma kapitel 12 e taki fu:
• A matifasi di wi abi nanga Yehovah
• A fasi fa wi musu de nanga wi Kresten brada nanga sisa
• A fasi fa wi musu de nanga sma di no de na bribi
[Prenki na tapu bladzijde 23]
A brifi di Paulus skrifi gi den Romesma abi bun rai gi Kresten
[Prenki na tapu bladzijde 25]
San wi kan leri fu na eksempre fu a disipel Stefanus?