BANTU mingi kezolaka mpi kezitisaka kulunsi. Ansiklopedi mosi (The Encyclopædia Britannica) kebingaka kulunsi “kidimbu ya mfunu mingi ya dibundu ya Bukristu.” Ata mpidina, Bakristu ya kyeleka kesadilaka ve kulunsi na lusambu na bo. Sambu na inki?

Kikuma mosi ya mfunu kele nde Yezu Kristu kufwaka ve na zulu ya kulunsi. Ngogo ya Kigreki ya bo kebalulaka mbala mingi nde “kulunsi” kele stau·rosʹ. Yo ketendulaka ntetentete “dikunzi mosi ya kusungika to nti.” The Companion Bible ketuba nde: “[Stau·rosʹ] ketendulaka ve ata fyoti bitini zole ya nti ya bo mevukisa na konso mutindu yina . . . Ata kima mosi ve na Kigreki yina bo sadilaka sambu na kusonika [Kuwakana ya Mpa] lenda pusa bantu na kuyindula na bitini zole ya nti.”

Na bisika mingi, bansoniki ya Biblia kesadilaka ngogo yankaka sambu na kumonisa kima yina bo fwilaka Yezu. Yo kele ngogo  ya Kigreki xyʹlon. (Bisalu 5:30; 10:39; 13:29; Galatia 3:13; 1 Piere 2:24) Ngogo yai ketendula kaka “kitini ya nti” to “poto, to nti.”

Mukanda mosi (Das Kreuz und die Kreuzigung), ya Hermann Fulda, ketuba mutindu yai sambu na kutendula sambu na nki mbala mingi bo vandaka kusadila nti sambu na kufwa bantu: “Banti kuvandaka ve na bisika yonso ya bo vandaka kupona sambu na kufwa bantu na meso ya bantu yonso. Yo yina bo vandaka kutula dikunzi mosi na ntoto. Bo vandaka kutula bantu yina vandaka kufwa nsiku na zulu na yo, maboko na zulu, mpi mbala mingi bo vandaka kukanga makulu na bo bansinga to kubula yo bansonso.”

Kansi, nzikisa ya kendimisa mingi kibeni kekatuka na Ndinga ya Nzambi. Ntumwa Polo ketuba nde: “Ntangu Bansiku singaka Kristo sambu na beto, yandi katulaka beto na kimpika ya kusinga yina ya Bansiku ke singaka beto bantu. Sambu Mukanda ya Nzambi ke tuba nde: ‘Konso muntu yina ya bo ke tula na [zulu ya nti, NW] sambu yandi fwa, Nzambi me singaka yandi.’” (Galatia 3:13) Awa Polo kuvutukilaka Kulonga 21:22, 23, yina ketubila pwelele nti, kansi kulunsi ve. Sambu mutindu yina ya kufwa muntu vandaka “kusinga” yandi, yo mefwana ve nde Bakristu kutula kifwanisu ya Kristu na zulu ya nti na banzo na bo.

Ata kima mosi ve kemonisa nde na bamvula 300 ya ntete na nima ya lufwa ya Kristu, bantu yina vandaka kudibinga Bakristu kusadilaka kulunsi na lusambu na bo. Kansi, na mvu-nkama ya iya, Ntotila Constantin, yina vandaka mumpani, kuyambaka Bukristu ya luvunu mpi yandi kumisaka kulunsi kidimbu na yo. Ata mabanza ya Constantin kuvandaka nki mutindu, kulunsi kuvandaka ve ata ti kuwakana mosi ti Yezu. Yo ke pwelele nde kulunsi kukatukaka na mimpani. Ansiklopedi mosi (New Catholic Encyclopedia) kendima nde: “Beto kekuta kulunsi na kinkulu ya bantu yina kuzingaka na ntwala ya ntangu ya Bukristu mpi na bantu yina kuvandaka ve Bakristu.” Mikanda yankaka ya bantu kendimaka kewakanisaka mpi kulunsi ti lusambu ya bima yina kele na lugangu mpi bankinsi ya mimpani ya kuvukisa nitu.

Kansi, sambu na nki bo vandaka kusadila mingi kidimbu yai ya mimpani? Yo fwete vanda sambu na kusadisa mimpani na kundima “Bukristu” kukonda mpasi. Ata mpidina, Biblia kebuyisaka na pwelele yonso kudipesa na konso kidimbu yina ya mimpani. (2 Korinto 6:14-18) Masonuku kebuyisaka mpi mitindu yonso ya lusambu ya biteki. (Kubasika 20:4, 5; 1 Korinto 10:14) Yo yina, ti  bikuma ya mbote kibeni, Bakristu ya kyeleka kesadilaka ve kulunsi na lusambu na bo. *