Pagbantay sa Kalibutan

Sa Tanzania, ang kada doktor nagabulong sang mga 64,000 ka pasyente.—THE CITIZEN, TANZANIA.

‘Mga isa ka bilyon ka imol ang may malala nga malnutrisyon, kag indi malab-ot sang United Nations Millennium Development Goal ang ila plano nga mabuhinbuhinan ini sa 2015.’—SCIENCE, U.S.A.

“Ang 100 nga pinakadaku nga kompanya sa bilog nga kalibutan nga nagahimo sang armas” nagreport nga $385 bilyones ang ila nabaligya sang 2008, mga $39 bilyones ang gintaas sini sa 2007.—STOCKHOLM INTERNATIONAL PEACE RESEARCH INSTITUTE, SWEDEN.

Tama Kadiutay nga Kagaw?

‘Suno sa amon research, kon tama katinlo ang imo palibot samtang bata ka pa, mahimo nga madasig ka matapikan sang lainlain nga balatian pagdaku mo,’ siling ni Thomas McDade, nga associate professor sa Northwestern University, Illinois, U.S.A. Sa isa ka pagtuon, ginkomparar ang Pilipino nga mga kabataan sa mga Amerikano. Nabal-an nga sa kabilugan, mas madamo nga Pilipino ang nagabalatian samtang bata pa sila. Pero, natalupangdan man nga ang mga Pilipino nga adulto may mas manubo nga level sang C-reactive protein sa dugo. Nagataas ini bangod sa inflammation. Ano ang matun-an naton? Kon mas exposed ka sa kinaandan nga mga bakterya samtang bata ka pa, makaamlig ini sa imo sa makamamatay nga mga balatian pagdaku mo.

Nagakadula nga Pamatasan sa Obra

Madamo nga amo sa Finland ang natingala gid sa bag-o nga mga aplikante nga daw wala sing hinalung-on sa husto nga pamatasan nga kinahanglanon para indi sila mapahalin sa obra. ‘Abi sining bag-o nga mga empleyado puede lang sila makapagusto kon san-o sila maobra,’ siling ni Anne Mikkola, nga tag-iya sang isa ka restawran, sang gin-interbyu sia sang national service broadcasting company sa Finland. May problema man sa ila pamayo kag pamatasan. Kinahanglan nga tudluan pa sila sang ila amo kon ano ang dapat suksukon, ilabi na gid sa mga trabaho nga nagaatubang sa mga tawo. Isa pa, indi sila makaintiende nga indi nila dapat paghimuon ang personal nga mga butang sa ulubrahan, pareho abi kon magkadto ang ila mga abyan para lang magbisita.

“Nasolusyonan” ang Pag-agaway

Madugay na nga ginaagawan sang Bangladesh kag India ang gamay nga isla sa Bay of Bengal. Pero nasolusyonan ini sang ginlapawan sang dagat ang isla. Ini nga isla nga wala ginaistaran, ginatawag sang mga Indian nga New Moore Island kag sang mga taga-Bangladesh nga South Talpatti Island. Mga 1.9 metros lang ang kataason sini sa ibabaw sang nibel sang dagat. Pero sining karon lang, ginapakita sang mga laragway sa satelayt nga nalapawan na ini sang dagat. “Ang pila ka tuig nga pag-agaway sining duha ka pungsod, nasulosyonan sang global warming,” siling ni Propesor Sugata Hazra sang Jadavpur University School of Oceanographic Studies sa Calcutta.