Ang Relihiyon ug Estado sa Byzantium

ANG magtutukod sa Kristiyanidad tin-aw kaayong nagsulti bahin sa klarong kalainan nga angayng maglungtad tali sa iyang mga sumusunod ug sa kalibotan sa katawhan nga nahimulag sa Diyos. Giingnan ni Jesus ang iyang mga sumusunod: “Kon kamo bahin pa sa kalibotan, higugmaon sa kalibotan ang mga iyaha. Karon tungod kay kamo dili man bahin sa kalibotan, apan gipili ko kamo gikan sa kalibotan, tungod niini ang kalibotan nagdumot kaninyo.” (Juan 15:19) Ngadto kang Pilato, kinsa hawas sa politikanhong gahom sa iyang adlaw, si Jesus miingon: “Ang akong gingharian dili bahin niining kalibotana.”—Juan 18:36.

Aron matuman ang ilang responsabilidad sa pangsangyaw “hangtod sa kinalay-ang dapit sa yuta,” kinahanglang likayan sa mga Kristohanon nga malinga sa kalibotanong mga kalihokan. (Buhat 1:8) Sama kang Jesus, ang unang mga Kristohanon wala mag-apil-apil sa politika. (Juan 6:15) Dayag nga ang matinumanong mga Kristohanon wala mag-apil-apil sa pagkupot ug katungdanan sa gobyerno o administratibong mga posisyon. Sa ngadtongadto kini nausab.

“Bahin sa Kalibotan”

Wala madugay human mamatay ang kataposang apostol, ang relihiyosong mga lider, sa kinabubut-on, nagsugod sa pag-usab sa ilang tinamdan mahitungod sa ilang relasyon sa kalibotan. Sila nagsugod sa paghunahuna ug usa ka “gingharian” nga dili lamang ania sa kalibotan kondili bahin usab niini. Ang pagsusi kon sa unsang paagi ang relihiyon nalambigit pag-ayo sa politika diha sa Byzantinong Imperyo—ang Romanhong Imperyo sa Sidlakan, nga ang kaulohan niini mao ang Byzantium (karon Istanbul)—mapamatud-ang matulon-anon.

Ang Byzantinong Iglesya, nga ang sentro niini nahimutang sa Byzantium, naggamit ug dakong gahom diha sa usa ka katilingban diin ang relihiyon naandan na nga may dakong bahin. Ang historyano sa iglesya nga si Pa­na­yo­tis Christou miingon kanhi: “Giisip sa mga Byzantino ang ilang yutan-ong imperyo ingong larawan sa Gingharian sa Diyos.” Apan, dili ingon niana kanunay ang panglantaw sa awtoridad sa imperyo. Tungod niana, ang relasyon sa Relihiyon ug Estado gubot usahay. Ang The Oxford Dictionary of Byzantium nag-ingon: “Ang mga obispo sa Constantinople [o Byzantium] nagpasundayag ug nagkadaiya kaayong panggawi, lakip sa tinalawan nga pagpaulipon sa usa ka gamhanang magmamando . . . , mabungahong pakigtambayayong sa emperador . . . , ug way-kokahadlok nga pagsupak sa pagbuot sa emperador.”

Ang arsobispo sa Constantinople, ang pangulo sa Sidlakang Iglesya, nahimong prominenteng persona nga dako kaayog impluwensiya. Siyay nagkorona sa emperador, busa nagdahom kaniya nga mahimong malig-on nga manlalaban sa Ortodoksiya. Ang arsobispo dato usab kaayo, sanglit siya ang nagkontrolar sa daghan kaayong kahinguhaan sa iglesya. Ang iyang gahom dako kaayo tungod sa iyang awtoridad ibabaw sa daghan kaayong monghe maingon man sa iyang impluwensiya sa mga ginsakpan.

Kasagarang supakon sa arsobispo ang emperador. Manghulga siya sa pag-ekskomunikar—nga ipugos ang iyang pagbuot sa ngalan sa Diyos—o mogamit ug ubang mga pamaagi aron mapapahawa ang mga emperador.

Sa nagkahugno ang sibil nga administrasyon sa gawas sa kaulohan, ang mga obispo sagad nga mao ang nahimong labing gamhanang mga tawo sa ilang mga siyudad, nga sama ka gamhanan sa mga gobernador sa probinsiya, kinsa gipili sa tabang nila. Ang mga obispo nanggilabot sa mga kaso sa korte ug sa sekular nga negosyo matag higayon nga malangkit ang iglesya—ug usahay bisag wala kini malangkit. Ang usa ka hinungdan mao nga ang mga pari ug mga monghe, nga tanan nailalom sa ilang lokal nga mga obispo, maoy tinagpulo ka libo ang gidaghanon.

Politika ug Simoniya

Ingon sa gipakita sa itaas, ang mga obispo nalangkit na pag-ayo sa politika. Dugang pa, ang daghan kaayong klerigo ug ang ilang relihiyosong mga kalihokan nagkinahanglan ug dagkong mga kantidad sa salapi. Ang kadaghanang taas-ug-ranggo nga mga klero nagkinabuhi sa maluhong paagi. Samtang ang iglesya nagkagamhanan ug nagkadato, ang pagkakabos ug pagkasagrado sa mga obispo nahanaw. Gipalit sa pipila ka pari ug mga obispo ang ilang posisyon. Ang simoniya kasagarang gibuhat hangtod sa kinatas-ang mga ranggo sa herarkiya. Ang mga klerigo nga gisuportahan sa adunahang mga tigpaluyo nag-indigay alang sa relihiyosong mga katungdanan sa atubangan sa emperador.

Gigamit usab ang mga hiphip sa paghaylo sa taas-ug-ranggo nga relihiyosong mga lider. Sa dihang gipapatay ni Emperatris Zoe (mga 978-1050 K.P.) ang iyang bana nga si Romanus III ug buot nga minyoan ang iyang hinigugma ug sa ulahi nahimo nga Emperador Michael IV, dalidali niyang gipatawag si Arsobispo Alexius ngadto sa palasyo. Didto nasayran sa arsobispo ang kamatayon ni Romanus ug ang gidahom nga seremonya sa kasal nga pagahimoon. Dili masayon ang kahimtang alang kang Alexius sanglit ang iglesya nagsaulog sa Biyernes Santo nianang gabhiona. Apan, iyang gidawat ang daghang gasa nga gihatag sa emperatris ug gituman ang iyang hangyo.

Nagpaulipon sa Emperador

Dihay mga panahon sa kasaysayan sa Byzantinong Imperyo nga gamiton sa emperador ang iyang katungod sa paghatag ug posisyon sa dihang mopilig arsobispo sa Constantinople. Nianang mga yugtoa, walay mahimong arsobispo o magpabiling arsobispo sa taas nga panahon nga batok sa kabubut-on sa emperador.

Si Emperador An­dro­ni­cus II (1260-1332) siyam ka beses nga miilis ug arsobispo. Kasagaran, ang tumong mao ang pagbutang ug kandidato nga labing daling mopasignunot diha sa posisyon sa arsobispo. Sumala sa librong The Byzantines, dihay usa ka arsobispo nga mihimo pa ganig sinulat nga panaad ngadto sa emperador “sa pagbuhat sa bisan unsang iyang ihangyo, bisag supak pa kini sa balaod, ug sa paglikay sa pagbuhat ug bisan unsa nga dili makapahimuot kaniya.” Kaduha gisulayan sa mga emperador nga ipugos ang ilang pagbuot diha sa iglesya pinaagi sa pagkonsagrar sa usa ka prinsipe sa harianong pamilya ingong arsobispo. Gihimong arsobispo ni Emperador Roma­nus I ang iyang anak nga si The­oph­y­lact, nga 16 anyos pa lamang.

Kon dili mapahimut-an sa arsobispo ang emperador, mahimong pugson siya sa emperador nga mopahawa sa iyang posisyon o sugoon ang usa ka sinodo sa pagpalagpot kaniya. Ang librong Byzantium nag-ingon: “Latas sa Byzantinong kasaysayan, ang hataas nga awtoridad ug bisan ang Emperador dugang ug dugang nga nakabaton ug dakong bahin sa pagpilig mga obispo.”

Ang emperador nagdumala usab ug mga konsilyo sa mga klerigo samtang gitaparan siya sa arsobispo. Nagdumala siya ug mga debate, nagmugna ug mga doktrina, ug nakiglantugi sa mga obispo maingon man sa mga erehes, nga ang iyang pangataposang iinsistir nga ipahamtang kanila mao ang kamatayon diha sa estaka. Ang emperador nagkompirmar ug nagpatuman usab sa mga lagda nga gidawat diha sa konsilyo. Iyang giakusar kadtong misupak kaniya nga dili lang nakahimog krimen batok sa emperador kondili sila mga kaaway usab sa iglesya ug sa Diyos. “Walay angayng himoon diha sa Iglesya nga supak sa pagbuot ug mga sugo sa Emperador,” matod pa sa usa ka arsobispo sa ikaunom nga siglo. Ang mga obispong alagad sa emperador—tuso, mapasignunotong mga tawo, nga daling impluwensiyahan pinaagig mga pabor ug binatid nga negosasyon—kasagarang dili na moprotesta sama sa ilang labaw.

Pananglitan, sa dihang si Arsobispo Ignatius (mga 799-878 K.P.) wala magpakalawat kang Pangunang Ministro Bardas, ang ministro nanimalos. Gilangkit ni Bardas si Ignatius sa usa kono ka daotang laraw ug pagbudhi sa nasod. Ang arsobispo gidakop ug gipapahawa. Ingong kapuli niya, gipahinabo sa maong ministro nga mapilian si Pho­ti­us, usa ka ordinaryong tawo nga sulod sa unom ka adlaw mikatkat sa tanang ang-ang sa relihiyosong mga orden, nga sa ngadtongadto naabot ang ranggo nga arsobispo. Si Pho­ti­us ba kuwalipikado alang sa maong espirituwal nga posisyon? Gihubit siya ingong usa ka tawo “nga may hilabihang ambisyon, grabeng pagkaarogante, ug dili-malabwang politikanhong katakos.”

Doktrina Alang sa Kausbawan sa Politika

Ang politikanhong mga pagsupak kasagarang nagtakoban ingong mga panagbangi konohay bahin sa ortodoksiya ug erehiya, ug daghang emperador ang naimpluwensiyahan sa politikanhong mga butang inay kay sa tinguha nga makatudlo ug bag-ong mga doktrina. Sa kasagaran, ang emperador mao ang may katungod sa pagdiktar ug doktrina ug sa pagbaod nga mosunod ang iglesya sa iyang pagbuot.

Pananglitan, si Emperador Heraclius (575-641 K.P.) naningkamot pag-ayo nga maalim ang kasungian mahitungod sa kinaiyahan ni Kristo nga nagpameligrong makabahin sa iyang gikapoy ug mahuyang nga imperyo. Sa tinguha nga makapailin-ilin, nagtudlo siya ug usa ka bag-ong doktrina nga gitawag ug Monotelitismo. a Dayon, aron maseguro nga mounong ang habagatang mga probinsiya sa iyang imperyo, si Heraclius mipilig bag-ong arsobispo sa Alejandria, si Cyrus sa Phasis, kinsa miuyon sa doktrina nga gipaluyohan sa emperador. Ang emperador wala lamang maghimo kang Cyrus nga arsobispo kondili gobernador usab sa Ehipto, nga may awtoridad ibabaw sa lokal nga mga magmamando niini. Sa paggamit ug pagpit-os pinaagig gamayng paglutos, napatangdo ni Cyrus ang kadaghanan sa iglesya sa Ehipto.

Usa ka Mapait nga Ani

Makaingon ba kita nga kining maong mga kaugmaran ug mga hitabo nagbanaag sa pulong ug espiritu sa pag-ampo ni Jesus diin siya miingon nga ang iyang mga sumusunod “dili bahin sa kalibotan”?—Juan 17:14-16.

Ang mga lider nga nangangkong mga Kristohanon niadtong Byzantinong kapanahonan ug human niana mianig mapait nga mga sangpotanan tungod sa ilang pagkalangkit sa politikanhon ug militaryo nga mga kalihokan sa kalibotan. Unsa ang imong nakat-onan niining daklit nga pagsusi sa kasaysayan? Naangkon ba sa mga lider sa Byzantinong Iglesya ang pabor sa Diyos ug ni Jesu-Kristo?—Santiago 4:4.

Ang matuod nga Kristiyanidad wala matabangi sa maong ambisyoso nga relihiyosong mga lider ug sa ilang politikanhong mga hinigugma. Kining dili-balaang panagsagol sa relihiyon ug politika nakadaot sa putling relihiyon nga gitudlo ni Jesus. Hinaot nga makakat-on kita gikan sa kasaysayan ug magpabiling “dili bahin sa kalibotan.”

 [Kahon/Hulagway sa panid 10]

MORAG DIYOS NGA NAGPASOPASO SA KALANGITAN”

Gipakita sa mga hitabo nga naglangkit kang Arsobispo Michael Cerularius (mga 1000-1059) kon unsay kasagarang gihimo sa lider sa relihiyon diha sa mga kalihokan sa Estado ug sa mga ambisyon nga nalangkit niini. Human mahimong arsobispo, si Cerularius nangandoy ug mas taas pa. Gihubit siya ingong arogante, mapangahason, ug dili mapasiboon—“tungod sa iyang panggawi siya morag diyos nga nagpasopaso sa kalangitan.”

Tungod sa iyang tinguha sa pagtuboy sa iyang kaugalingon, si Cerularius maoy naghulhog sa kasungian batok sa papa sa Roma niadtong 1054, ug nagpugos sa emperador sa pagdawat sa maong pagkabahin. Nalipay tungod sa iyang kalamposan, gihikay ni Cerularius nga mahimong emperador si Michael VI ug mitabang kaniya sa pagpalig-on sa iyang gahom. Usa ka tuig sa ulahi, gipugos ni Cerularius nga mopahawa ang maong emperador ug si Isaac Comnenus (mga 1005-1061) ang gipuli sa trono.

Ang panagbangi tali sa arsobispo ug sa imperyo misamot. Si Cerularius—nga gipasaligang makabaton ug suporta sa publiko—nanghulga, namugos, ug naggamit ug kapintasan. Usa ka historyano sa iyang panahon miingon: “Iyang gitagna ang pagkahugno sa Emperador diha sa ordinaryo, bastos nga pinulongan, nga nag-ingon, ‘akoy nagtuboy nimo, hungog; apan pukanon ta ka.’” Apan gipadakop, gipabilanggo, ug gihinginlan siya ni Isaac Comnenus ngadto sa Imbros.

Ang maong mga pananglitan nagpakita kon unsa ka dakong kagubot ang gipahinabo sa arsobispo sa Constantinople ug kon unsa ka mapangahason niyang gisuklan ang emperador. Ang emperador sagad nga kinahanglang makiglabot sa ingon nianang mga tawhana, kinsa hanas nga mga politiko, nga makaako sa pagsupak sa emperador ug militar.

 [Mapa/Hulagway sa panid 9]

(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)

Kinadak-ang Sukod sa Byzantinong Imperyo

Ravenna

Roma

MACEDONIA

Constantinople

Itom nga Dagat

Nicaea

Efeso

Antioquia

Jerusalem

Alejandria

Dagat Mediteranyo

[Credit Line]

Map: Mountain High Maps® Copyright © 1997 Digital Wisdom, Inc.

[Mga hulagway sa panid 10, 11]

Comnenus

 Romanus III (sa wala)

Michael IV

Emperatris Zoe

Romanus I (sa wala)

[Credit Lines]

Comnenus, Romanus III, and Michael IV: Courtesy Classical Numismatic Group, Inc.; Empress Zoe: Hagia Sophia; Romanus I: Photo courtesy Harlan J. Berk, Ltd.

 [Hulagway sa panid 12]

Photius

[Hulagway sa panid 12]

Heraclius ug iyang anak nga lalaki

[Credit Lines]

Heraclius and son: Photo courtesy Harlan J. Berk, Ltd.; all design elements, pages 8-12: From the book L’Art Byzantin III Ravenne Et Pompose