Dumiretso sa laog

Dumiretso sa mga laog

“Hanapa Nindo si Jehova Asin an Saiyang Kosog”

“Hanapa Nindo si Jehova Asin an Saiyang Kosog”

“Hanapa Nindo si Jehova Asin an Saiyang Kosog”

“Kun manongod ki Jehova, an saiyang mga mata naglilibot sa bilog na daga tanganing ipaheling an saiyang kosog para duman sa mga an puso bilog para sa saiya.”—2 CRONICA 16:9.

1. Ano an kapangyarihan, asin paano iyan ginamit nin mga tawo?

AN KAPANGYARIHAN puedeng mangahulogan nin nagkapirang bagay, siring baga kan pagkaigwa nin kontrol, autoridad, o impluwensia sa iba; an kakayahan na humiro o magpangyari nin epekto; pisikal na kosog; o pagkaepektibo sa isip o moral. An mga tawo mayo nin marahay na rekord pag-abot sa pagkapot nin kapangyarihan. Si Lord Acton, sarong historyador, sa pagtaram manongod sa kapangyarihan sa kamot nin mga politiko, nagsabi: “An kapangyarihan may tendensia na makaraot asin an absolutong kapangyarihan talagang nakararaot.” An modernong kasaysayan kadakol nin halimbawa na nagpapaheling kan pankagabsan na katotoohan kan mga tataramon ni Lord Acton. Durante kan ika-20 siglo, “an tawo nagsakop sa tawo sa saiyang ikararaot” nin orog kisa kasuarin pa man. (Eclesiastes 8:9) An maraot na mga diktador inabuso nin grabe an saindang kapangyarihan asin pinara an buhay nin minilyon. An kapangyarihan na bakong kontrolado nin pagkamoot, kadonongan, asin hustisya peligroso.

2. Ipaliwanag kun ano an epekto kan iba pang mga kualidad nin Dios sa paagi nin paggamit ni Jehova kan saiyang kapangyarihan.

2 Bakong arog nin dakol na tawo, an Dios pirmeng naggagamit kan saiyang kapangyarihan para sa ikararahay. “Kun manongod ki Jehova, an saiyang mga mata naglilibot sa bilog na daga tanganing ipaheling an saiyang kosog para duman sa mga an puso bilog para sa saiya.” (2 Cronica 16:9) Dinidirehiran ni Jehova an saiyang kapangyarihan sa kontroladong paagi. An pasensia nagpopogol sa paggadan nin Dios sa mga maraot tanganing tawan sinda kan oportunidad na magsolsol. An pagkamoot nagpapahiro sa saiya na pasirangon an saldang sa gabos na klase nin tawo—mga matanos asin maraot. An hustisya mapahiro sa saiya sa katapustapusi na gamiton an saiyang daing limiteng kapangyarihan tanganing pohoon an saro na nagpapangyari nin kagadanan, si Satanas na Diablo.—Mateo 5:44, 45; Hebreo 2:14; 2 Pedro 3:9.

3. Taano an makakamhan sa gabos na kapangyarihan nin Dios ta sarong rason sa pagtitiwala sa saiya?

3 An makangingirhat na kapangyarihan kan satong langitnon na Ama sarong rason para sa pagtitiwala asin kompiansa—kapwa sa saiyang mga panuga asin sa saiyang pagprotehir. An sarong sadang na aki nakamamate na ligtas sa tahaw nin mga dai kamidbid kun kapot nia an kamot kan saiyang ama, huling aram nia na an saiyang ama dai matogot na may maraot na mangyari sa saiya. Siring man, an satong langitnon na Ama, an saro na “abunda sa kapangyarihan na magligtas,” poprotehiran kita sa ano man na permanenteng danyos kun kita naglalakaw sa kaibanan nia. (Isaias 63:1; Miqueas 6:8) Asin bilang marahay na Ama, pirmeng inootob ni Jehova an saiyang mga panuga. An saiyang daing limiteng kapangyarihan naggagarantiya na an saiyang ‘tataramon siertong magigin mapanggana sa saiyang sinobolan kaiyan.’—Isaias 55:11; Tito 1:2.

4, 5. (a) Ano an ibinunga kan si Hadeng Asa lubos na nagtiwala ki Jehova? (b) Ano an puedeng mangyari kun kita manarig sa mga solusyon nin tawo sa satong mga problema?

4 Taano ta mahalagang marhay na kita magin determinado na dai paglingawan an pagprotehir kan satong langitnon na Ama? Huli ta may posibilidad na magabatan sa mga kamugtakan asin malingawan kun saen nakadepende an satong tunay na seguridad. Naheheling ini sa halimbawa ni Hadeng Asa, sarong tawo na sa pankagabsan nagtiwala ki Jehova. Durante kan paghade ni Asa, an kompuesto nin sarong milyon na hukbo nin mga Etiope sinalakay an Juda. Narerealisar na nakakalamang sa militar an saiyang mga kaiwal, si Asa namibi: “O Jehova, kun manongod sa pagtabang, daing halaga sa saimo kun baga dakol an yaon o an mga mayong kosog. Tabangi kami, O Jehova na samuyang Dios, huli ta sa saimo kami nananarig, asin sa ngaran mo na kami napadigdi tumang sa kadaklan na ini. O Jehova, ika an samuyang Dios. Hari pagtogoti an magagadanon na tawo na magkakosog tumang sa saimo.” (2 Cronica 14:11) Itinao ni Jehova an hinagad ni Asa asin tinawan nia sia nin dai mapagdududahan na kapangganahan.

5 Minsan siring, pakalihis nin dakol na taon nin fiel na paglilingkod, nagluya an kompiansa ni Asa sa nagliligtas na kapangyarihan ni Jehova. Tanganing olangon an militar na huma kan kahadean nin Israel sa amihanan, duman sia sa Siria nagpatabang. (2 Cronica 16:​1-3) Minsan ngani an soborno nia ki Hadeng Ben-hadad nin Siria talagang nagresulta sa pagkahale kan huma nin Israel sa Juda, an pakipagtipan ni Asa sa Siria nagpaheling nin kadaihan nin kompiansa ki Jehova. Prangkahan siang hinapot kan propetang si Hanani: “Bako daw na an mga Etiope asin Libio mismo sarong dakulaon na puersa militar sa kadakolan, sa mga karro asin sa mga parakabayo; asin huli sa saimong pananarig ki Jehova bako daw na itinao nia sinda sa saimong kamot?” (2 Cronica 16:7, 8) Minsan siring, sinayumahan ni Asa an pagsagwe na ini. (2 Cronica 16:​9-12) Kun napapaatubang sa mga problema, dai kita manarig sa mga solusyon nin tawo. Imbes, magpaheling kita nin kompiansa sa Dios, ta an pagtiwala sa kapangyarihan nin mga tawo siertong maresulta sa pagkasudya.​—Salmo 146:​3-5.

Hanapon an Kosog na Itinatao ni Jehova

6. Taano ta maninigo niatong ‘hanapon si Jehova asin an saiyang kosog’?

6 Puedeng tawan ni Jehova nin kosog an saiyang mga lingkod siring man protehiran sinda. Sinasadol kita kan Biblia na ‘hanapon si Jehova asin an saiyang kosog.’ (Salmo 105:4) Taano? Huli ta kun kita minahiro sa kosog nin Dios, an satong kosog magagamit para sa ikapakikinabang, imbes na sa ikadadanyar, nin iba. Mayo na kitang maheheling na mas marahay na halimbawa kaini kundi ki Jesu-Cristo, na naggibo nin dakol na milagro sa “kapangyarihan ni Jehova.” (Lucas 5:17) Puede kutanang idinusay ni Jesus an saiyang sadiri sa pagigin mayaman, bantog, o pinakamakapangyarihan pa nganing hade. (Lucas 4:​5-7) Imbes, ginamit nia an kapangyarihan na itinao saiya nin Dios sa pagsanay asin pagtokdo, sa pagtabang asin pagpaomay. (Marcos 7:​37; Juan 7:​46) Kanigoan karahay na halimbawa para sa sato!

7. Anong mahalagang marhay na kualidad an pinatatalubo niato kun kita minahiro sa kosog nin Dios imbes na sa satong sadiring kosog?

7 Apuera kaini, kun kita minahiro sa “kosog na itinatao nin Dios,” tatabangan kita kaini na magdanay na mapakumbaba. (1 Pedro 4:11) An mga tawo na naghahanap nin kapangyarihan para sa sainda man sana nagigin mga mapangahas. Halimbawa kaini si Hadeng Esar-hadon nin Asiria, na mahambog na nagsabi: “Ako makapangyarihan, ako an pinakamakapangyarihan, ako eroe, ako grabe kadakula, ako pambihira.” Sa kabaliktaran, ‘pinipili [ni Jehova] an mga maluya kan kinaban, tanganing sopogon nia an mga makosog.’ Sa siring, kun an sarong tunay na Kristiano naghahambog, sia naghahambog ki Jehova, ta aram nia na an saiyang nagibo dai nahaman sa saiyang sadiring kosog. ‘An pagpakumbaba niato sa irarom kan mapangyaring kamot nin Dios’ magbubunga nin tunay na pagkamugtak sa halangkaw.—1 Corinto 1:26-31; 1 Pedro 5:6.

8. Ano an maninigo na enot niatong gibohon tanganing akoon an kosog ni Jehova?

8 Paano niato nakukua an kosog nin Dios? Enot sa gabos, kaipuhan na hagadon ta iyan sa pamibi. Inasegurar ni Jesus an saiyang mga disipulo na an saiyang Ama matao nin banal na espiritu sa mga naghahagad kaiyan. (Lucas 11:10-​13) Estudyare kun paano kaini pinakosog an mga disipulo ni Cristo kan pilion ninda na kuyogon an Dios imbes na an mga namomoon sa relihion na nagboot sa sainda na umontok sa pagpatotoo manongod ki Jesus. Kan sinda mamibi para sa tabang ni Jehova, sinimbag an saindang sinserong pamibi, asin pinakosog sinda kan banal na espiritu na magpadagos sa paghuhulit kan maogmang bareta na may pagkapusoan.​—Gibo 4:​19, 20, 29-​31, 33.

9. Sabihon an ikaduwang gikanan nin espirituwal na kosog, asin magsitar nin halimbawa sa Kasuratan tanganing ipaheling an pagigin epektibo kaiyan.

9 Ikaduwa, kita puedeng kumua nin espirituwal na kosog sa Biblia. (Hebreo 4:​12) An puersa kan tataramon nin Dios risang-risa durante kan kaaldawan ni Hadeng Josias. Minsan ngani hinale na kan hade na ini nin Judea an paganong mga idolo sa daga, an dai linalaoman na pagkadiskobre kan Ley ni Jehova sa templo nagmotibar sa saiya na dugangan an programang ini nin paglinig. * Pakatapos na personal na basahon ni Josias an Ley sa atubangan kan banwaan, an bilog na nasyon nakipagtipan ki Jehova, asin ilinansar an ikaduwa, mas makosog na kampanya tumang sa idolatriya. An marahayon na resulta kan reporma ni Josias iyo na durante kan “bilog niang kaaldawan dai sinda suminiblag sa pagsunod ki Jehova.”—2 Cronica 34:33.

10. Ano an ikatolong paagi nin pagkua nin kosog hale ki Jehova, asin taano ta mahalagang marhay iyan?

10 Ikatolo, kita nagkukua nin kosog hale ki Jehova paagi sa Kristianong asosasyon. Inenkaminar ni Pablo an mga Kristiano na regular na umatender sa mga pagtiripon tanganing “mandagka sa pagkamoot asin sa marahay na mga gibo” patin magparinigonan nin boot. (Hebreo 10:24, 25) Kan si Pedro milagrosong pinaluwas sa bilanggoan, gusto niang makaibanan an saiyang mga tugang, kaya sia duminiretso na sa harong kan ina ni Juan Marcos, na duman “dakol-dakol an tiripon asin namimibi.” (Gibo 12:12) Siempre, puede kutana na sinda gabos nagdanay na sana sa harong asin namibi. Alagad pinili ninda na magtiripon tanganing mamibi asin magparinigonan nin boot durante kan masakit na panahon na idto. Kan madali nang matapos an halawig asin peligrosong pagbaklay ni Pablo pa-Roma, tinagbo nia an nagkapirang tugang sa Puteoli asin kan huri an iba pa na nagbaklay tanganing sabaton sia. An reaksion nia? “Kan maheling sinda [an mga nasambitan sa huri], si Pablo nagpasalamat sa Dios asin nagkosog an boot.” (Gibo 28:13-15) Napakosog sia kan pagigin nasa kaibanan giraray kan mga kapwa Kristiano. Kita nagkukua man nin kosog sa pakikiasosyar sa mga kapwa Kristiano. Sagkod na kita talingkas asin mahihimo niato na makiasosyar sa lambang saro, dai kita dapat na magprobar na maglakaw nin solo sa hayakpit na dalan na pasiring sa buhay.​—Talinhaga 18:1; Mateo 7:​14.

11. Magsambit nin nagkapirang kamugtakan kun saen partikularmenteng kaipuhan an “kosog na lihis sa ordinaryo.”

11 Paagi sa regular na pamibi, pag-adal kan Tataramon nin Dios, asin pakikiasosyar sa mga kapagtubod, kita ‘padagos na nagkakaigwa nin kosog sa Kagurangnan asin sa kapangyarihan kan saiyang kosog.’ (Efeso 6:10) Kita gabos daing duda na nagkakaipo nin “kosog sa Kagurangnan.” An nagkapira apektadong marhay nin nagpapaluyang helang, an iba nin mga danyos nin paggurang o nin pagkagadan nin kaibaiba sa bilog na buhay. (Salmo 41:3) An iba tinatagalan an pagtumang nin daing pagtubod na agom. Tibaad para sa mga magurang, espesyalmente sa nagsosolong mga magurang, an pagkaigwa nin bilog na panahon na trabaho mantang may inaasikasong pamilya mapagalon na responsibilidad. An hoben na mga Kristiano nagkakaipo nin kosog na labanan an impluwensia nin kairiba asin sayumahan an droga asin inmoralidad. Mayo nin maninigong mag-alangan na humagad ki Jehova nin “kosog na lihis sa ordinaryo” tanganing mapangganahan an siring na mga angat.—2 Corinto 4:7.

“Nagtatao nin Kosog sa Napapagal”

12. Paano kita sinususteniran ni Jehova sa Kristianong ministeryo?

12 Dugang pa, si Jehova nagtatao nin kosog sa saiyang mga lingkod kun ginigibo ninda an saindang ministeryo. Mababasa ta sa hula ni Isaias: “Sia nagtatao nin kosog sa napapagal; asin sa saro na mayo nin dinamikong kosog saiyang pinadadakol an bilog na puersa. . . . An mga naglalaom ki Jehova magkakamit nin bagong kosog. Sinda maralayog na may mga pakpak na siring sa agila. Sinda madaralagan asin dai magkakaparagal; sinda maralakaw asin dai panluluyahon.” (Isaias 40:29-31) Si apostol Pablo personal na nag-ako nin kosog tanganing gibohon an saiyang ministeryo. Bilang resulta, epektibo an saiyang ministeryo. Sa mga Kristiano sa Tesalonica, sia nagsurat: “An maogmang bareta na samong ihinuhulit dai nagdatong sa saindo sa tataramon sana kundi siring man sa kapangyarihan asin banal na espiritu.” (1 Tesalonica 1:5) An saiyang paghuhulit asin pagtotokdo may puersa na papangyarihon an dakulang mga pagbabago sa buhay kan mga naghinanyog sa saiya.

13. Ano an nagpakosog ki Jeremias na magpadagos sa ibong nin pagtumang?

13 Kun napapaatubang sa indiperenteng aktitud sa satong teritoryo—teritoryo na tibaad dakol nang taon na paorootro niatong hinuhulitan na mayo nin naghihimate—kita tibaad panluyahan nin boot. Si Jeremias pinanluyahan man nin boot huli sa pagtumang, pag-olog-olog, asin pagkaindiperente na inagihan nia. “Dai ko na . . . sasambiton [an Dios], asin dai na ako noarin man magtataram pa sa saiyang ngaran,” an sabi nia sa saiyang sadiri. Alagad dai nia kayang magsilensio. An saiyang mensahe “nagin siring sa naglalaad na kalayo na sinerahan sa laog kan [saiyang] mga tolang.” (Jeremias 20:9) Ano an nagtao sa saiya nin bagong kosog sa atubangan nin grabeng kasakitan? “Si Jehova kaibanan ko siring sa makangingirhat na makapangyarihan na saro,” an sabi ni Jeremias. (Jeremias 20:11) An pag-apresyar ni Jeremias sa dakulang importansia kan saiyang mensahe asin sa saiyang asignasyon na tao nin Dios nagpangyari sa saiya na himateon an pag-enkaminar ni Jehova.

An Kapangyarihan na Magdanyar Asin an Kapangyarihan na Magpaomay

14. (a) Gurano kamapuersang instrumento an dila? (b) Tumao nin mga halimbawa tanganing ipaheling an danyos na puedeng gibohon kan dila.

14 Bakong gabos na kosog na yaon sa sato direktang naggigikan sa Dios. An dila, halimbawa, may kapangyarihan na magdanyar siring man magpaomay. “An kagadanan asin buhay nasa kapangyarihan kan dila,” an patanid ni Salomon. (Talinhaga 18:21) An mga resulta kan halipot na pakipag-olay ni Satanas ki Eva nagpapaheling kun gurano kadakulang destroso an magigibo nin mga tataramon. (Genesis 3:​1-5; Santiago 3:5) Dakol man na danyos an puedeng magibo niato paagi sa dila. An mapagtatsar na mga tataramon manongod sa pagigin mataba nin sarong daragita puedeng magtulod sa saiya sa anorexia. An dai iniisip na pag-otro nin sarong pagbalobagi puedeng makaraot sa sarong haloy nang pagigin magkatood. Iyo, an dila kaipuhan na kontrolon.

15. Paano niato magagamit an satong dila sa pagparigon asin sa pagpaomay?

15 Minsan siring, an dila puedeng magparigon siring man manlaglag. An talinhaga sa Biblia nagsasabi: “Igwa nin nagtataram na dai iniisip arog kan mga bono nin espada, alagad an dila kan madonong bolong.” (Talinhaga 12:18) An madonong na mga Kristiano ginagamit an kapangyarihan kan dila sa pagranga sa mga nagmomondo nin makuri asin nagadanan. An mga tataramon nin simpatiya puedeng magparigon sa boot kan mga tinedyer na nakikilaban sa nakadadanyar na impluwensia nin kairiba. An makonsiderasyon na dila puedeng mag-asegurar giraray sa gurang nang mga tugang na lalaki asin babae na sinda kaipuhan asin namomotan pa man giraray. An mga tataramon nin kabootan puedeng magpaogma sa aldaw kan mga may helang. Orog sa gabos, puede niatong gamiton an satong dila sa paghiras kan mapuersang mensahe kan Kahadean sa gabos na mahinanyog. An pagbalangibog kan Tataramon nin Dios nasa satong kakayahan kun an satong puso yaon dian. An Biblia nagsasabi: “Dai ipanguri an marahay sa mga nanonongdan kaiyan, kun nasa kapangyarihan kan saimong kamot na gibohon iyan.”—Talinhaga 3:27.

An Tamang Paggamit nin Kapangyarihan

16, 17. Kun ginagamit an saindang tao nin Dios na autoridad, paano si Jehova maaarog kan kamagurangan, mga magurang, agom na lalaki, asin agom na babae?

16 Minsan ngani sia makakamhan sa gabos, pinamamahalaan ni Jehova an kongregasyon paagi sa pagkamoot. (1 Juan 4:8) Inaarog sia, an Kristianong mga paraataman mamomoton na inaasikaso an aripompon nin Dios—na ginagamit, bakong inaabuso, an saindang autoridad. Totoo, an mga paraataman kun beses kaipuhan na “magsagwe, magtuyaw, magsadol,” alagad ginigibo ini “sa bilog na pakatios asin abilidad sa pagtotokdo.” (2 Timoteo 4:2) Kaya dayaday na hinohorophorop kan kamagurangan an mga tataramon na isinurat ni apostol Pedro duman sa mga may autoridad sa kongregasyon: “Pastoran an aripompon nin Dios na nasa saindong pangataman, bakong sa kapiritan, kundi gikan sa boot; bakong huli sa pagkamoot sa madayang pakinabang, kundi may kaigotan; ni nagpapakangkagurangnan sa mga mana nin Dios, kundi nagigin mga halimbawa sa aripompon.”—1 Pedro 5:2, 3; 1 Tesalonica 2:​7, 8.

17 An mga magurang asin agom na lalaki igwa man nin autoridad na itinao sa sainda ni Jehova, asin an kapangyarihan na ini maninigo na gamiton sa pagtabang, pagpaoswag, asin pagpadangat. (Efeso 5:​22, 28-​30; 6:4) An halimbawa ni Jesus nagpapaheling na an autoridad puedeng gamiton nin epektibo sa mamomoton na paagi. Kun an disiplina timbang asin daing liwat-liwat, an mga aki dai pinanluluyahan nin boot. (Colosas 3:​21) Napakokosog an relasyon nin mga mag-agom kun an Kristianong mga agom na lalaki mamomoton an paggamit sa saindang pagkapayo asin an mga agom na babae hararom an paggalang sa saindang payo na agom na lalaki imbes na lumihis sa sakop kan impluwensia na iinasignar sa sainda nin Dios tanganing magdominar o masunod an saindang gusto.​—Efeso 5:28, 33; 1 Pedro 3:7.

18. (a) Paano niato maninigong arogon an halimbawa ni Jehova sa pagkontrol kan satong kaanggotan? (b) Ano an maninigo na hingoahon na itanom kan mga may autoridad duman sa mga nasa saindang pangataman?

18 An mga igwa nin autoridad sa pamilya asin sa kongregasyon maninigo na espesyalmenteng mag-ingat na kontrolon an saindang kaanggotan, huling an pagkaanggot nagtatanom nin pagkatakot imbes na pagkamoot. Si propeta Nahum nagsabi: “Si Jehova maluway sa pagkaanggot asin makakamhan sa kapangyarihan.” (Nahum 1:3; Colosas 3:​19) An pagkontrol sa satong kaanggotan tanda nin kosog, mantang an pagpaluwas kaiyan prueba nin kaluyahan. (Talinhaga 16:32) Kapwa sa pamilya asin sa kongregasyon, an pasohan iyo an magtanom nin pagkamoot—pagkamoot ki Jehova, pagkamoot sa lambang saro, asin pagkamoot sa tamang mga prinsipyo. An pagkamoot an pinakamakosog na bogkos nin pagkasararo asin an pinakamakosog na motibasyon para sa paggibo kan tama.​—1 Corinto 13:​8, 13; Colosas 3:​14.

19. Anong nakararangang pag-asegurar an itinatao ni Jehova, asin ano an maninigo na magin reaksion niato?

19 An pagmidbid ki Jehova pagrekonoser sa saiyang kapangyarihan. Paagi ki Isaias, si Jehova nagsabi: “Ano dai mo naaraman o dai mo nadangog? Si Jehova, an Kaglalang kan mga kaporoporohi kan daga, Dios sagkod sa daing talaan na panahon. Dai sia nanluluya o napapagal.” (Isaias 40:28) An kapangyarihan ni Jehova dai nauubos. Kun kita nananarig sa saiya asin bakong sa satong sadiri, dai nia kita babayaan. Inaasegurar nia kita: “Dai ka matakot, huli ta ako nasa saimo. Dai ka mangalagkalag, huli ta ako an saimong Dios. Pakokosogon taka. Tatabangan taka nanggad. Kakapotan taka nanggad nin marigon kan sakong toong kamot nin katanosan.” (Isaias 41:10) Ano an maninigo na magin reaksion niato sa saiyang mamomoton na pagmakolog? Arog ki Jesus, pirme niatong gamiton an ano man na kosog na itinatao sa sato ni Jehova sa pagtabang asin pagparigon. Logod na kontrolon ta an satong dila tanganing iyan magpaomay imbes na magdanyar. Asin logod na pirme kitang magpuka sa espirituwal, manindogan na marigon sa pagtubod, asin magin makosog sa kapangyarihan kan satong Kaharohalangkaweng Kaglalang, si Jehova Dios.​—1 Corinto 16:13.

[Nota sa Ibaba]

^ par. 9 Minalataw na nadiskobre kan mga Judio an orihinal na kopya kan Ley ni Moises, na isinaray sa templo dakol nang siglo an nakaagi.

Ikapaliliwanag daw Nindo?

• Paano ginagamit ni Jehova an saiyang kapangyarihan?

• Sa anong mga paagi niato makukua an kosog ni Jehova?

• Paano maninigong gamiton an kapangyarihan kan dila?

• Paano puedeng magin bendisyon an tao nin Dios na autoridad?

[Mga Hapot Para sa Pag-adal]

[Ritrato sa pahina 15]

Ginamit ni Jesus an kosog ni Jehova sa pagtabang sa iba

[Mga Ritrato sa pahina 17]

An pagbalangibog kan Tataramon nin Dios nasa satong kakayahan kun an satong puso yaon dian