Eaha to roto?

A PEE I TO RATOU FAAROO | MIRIAMA

“A himene ia Iehova”!

“A himene ia Iehova”!

 Te tapuni ra te tamahine i te hoê vahi papu. Te hiˈo noa ra o ˈna i te hoê vahi i rotopu i te mau opaero. Te tahe mǎrû noa mai ra te anavai Nile. Aita te tamahine e hautiuti ra e ua hepohepo roa o ˈna. Ua vai maoro o ˈna i reira, a hiˈo noa ˈi i tera vahi i rotopu i te mau opaero, noa ˈtu te mau manumanu e haaati ra ia ˈna. I te vahi ta ˈna e mataitai noa ra, ua faatapunihia te hoê ete paruru-maitai-hia i te pape. I roto i tera ete, te vai ra hoê aiû, o to ˈna ïa taeae. Ua mauiui roa paha o ˈna a ite ai e tei roto to ˈna taeae i te ete, o ˈna anaˈe e mea atâta tera vahi. Ua taa râ ia ˈna e ua rave to ˈna na metua i te faaotiraa tano. Tera noa hoi te ravea ia nehenehe to ˈna tuaane aiû e ora mai i te mau tupuraa fifi ta ratou e faaruru ra.

 Te faaite ra tera tamahine i te hoê itoito faahiahia mau e e faaite atu â o ˈna i tera huru maitai tau taime i muri iho. Noa ˈtu mea apî o ˈna, ua faatupu o ˈna i te faaroo puai i te Atua. Na te mau ohipa te tupu i muri iho e haapapu i te reira e e faahopearaa to to ˈna faaroo i nia i to ˈna oraraa taatoa. I to ˈna ruhiruhiaraa, na tera faaroo e aratai ia ˈna i te taime faahiahia roa ˈˈe o te aamu o to ˈna nunaa. I te tahi atu taime, na tera atoa faaroo e tauturu ia ˈna a rave ai o ˈna i te tahi hapa rahi. O vai ïa o ˈna? E eaha ta tatou e haapii mai i to ˈna faaroo?

Ua paari Miriama i te tau faatîtîraa

 Aita te Bibilia e faaite ra i te iˈoa o tera tamahine. Ua ite râ tatou o vai o ˈna. O Miriama, te tamarii paari aˈe a Amerama e Iokebeda, na Hebera faatîtîhia i te fenua Aiphiti. (Numera 26:59) I muri iho, e piihia to ˈna tuaane aiû Mose. O Aarona te tuaana o Mose e e 3 matahiti to ˈna i taua taime ra. Aita tatou e ite papu ra ehia matahiti to Miriama. Mea tano râ ia parau e aita o ˈna i mairi i te 10raa o te matahiti.

 Ua paari Miriama i te hoê tau fifi mau no to ˈna nunaa, te nunaa Hebera. Ua hiˈo to Aiphiti ia ratou mai te hoê nunaa atâta. Faatîtî atura e hamani ino atura to Aiphiti ia ratou. Noa ˈtu râ te mau hamani-ino-raa, ua rahi mai te nunaa Hebera. Riaria ˈtura to Aiphiti e opua ˈtura ratou i te rave i te hoê ohipa ino atu â. Ua faaue Pharao ia haapohehia te mau aiû tamaroa Hebera atoa, i to ratou fanauraahia mai. Papu maitai, ua ite ia Miriama te aamu no nia i te faaroo puai o na vahine faafanau Hebera, o Siphera e o Pua te iˈoa, tei ore i pee i te faaueraa a Pharao.—Exodo 1:8-22.

 Ua ite atoa Miriama i te faaroo puai o to ˈna na metua. I muri aˈe i te fanauraa o ta raua aiû api aˈe nehenehe mau, ua faatapuni Amerama e Iokebeda ia ˈna i na toru avaˈe matamua o to ˈna oraraa. Aita raua i riaria ia Pharao e aita raua i hinaaro ia haapohehia to raua pêpe, a faatapuni atu ai ia ˈna. (Hebera 11:23) E ere râ i te mea ohie ia faatapuni i te hoê aiû. Ua titauhia ïa ia raua ia rave i te hoê faaotiraa mauiui mau. Ua taa ia Iokebeda e ua titauhia ia faarue i to ˈna aiû i te hoê vahi e itehia e te hoê taata o te paruru e o te aupuru ia ˈna. A feruri na i te mau pure taparuparuraa a teie metua vahine, a hamani ai i te hoê ete môˈu, paraihia e te tâ e te tapau e a tuu atu ai oia i to ˈna aiû here i roto i te ete i nia i te anavai Nile! Papu maitai ua parau o ˈna ia Miriama ia faaea i te hoê vahi e ia vai ara no te ite eaha te tupu.—Exodo 2:1-4.

Ua riro Miriama ei taata faaora

 Ua tiai ïa o Miriama. I muri iho, ua ite o ˈna i te tahi mau taata. Ua tapiri mai hoê pǔpǔ vahine Aiphiti. E ere ratou no te nunaa riirii, no te utuafare râ o te arii. O te tamahine a Pharao e ta ˈna mau tavini vahine tei haere e hopu i te anavai Nile. Peneiaˈe ua riaria roa o Miriama. Ua manaˈo o ˈna e eita roa ˈtu te tamahine a Pharao e patoi i te ture o to ˈna metua tane e eita o ˈna e paruru i tera aiû Hebera. Papu maitai, e pure taparuparuraa ta Miriama i faahiti i taua taime ra.

 O te tamahine a Pharao tei ite matamua i te ete i rotopu i te mau opaero. Ua faaue ihora oia i ta ˈna tîtî tamahine e tii i te reira. Teie ta te aamu e parau ra no nia i te tamahine a Pharao: “I to ˈna tatararaa i te reira, ite ihora oia i te aiû, e te taˈi ra te tamaroa.” Oioi o ˈna i te taaraa i tei tupu: Ua tamata te hoê metua vahine Hebera i te faaora i ta ˈna aiû. Ua aroha râ te tamahine a Pharao i tera aiû nehenehe mau. (Exodo 2:5, 6) Te mataitai ra Miriama i te ohipa e tupu ra. I te hohoˈa mata o te tamahine a Pharao, ua taa ia Miriama e te hinaaro ra o ˈna e tauturu i te aiû. Ua taa atoa ia Miriama e teie te taime no te faaite i to ˈna faaroo ia Iehova. Ma te itoito, ua tapiri o ˈna i te tamahine a Pharao e ta ˈna mau tavini vahine.

 Aita tatou e ite eaha te tupu no te hoê tamahine Hebera faatîtîhia mai te peu e tamata o ˈna i te paraparau i te hoê mero o te utuafare o te arii. Noa ˈtu râ, ua ani Miriama i te tamahine a Pharao: “E haere anei au e titau mai i te tahi vahine no roto i te mau Hebera no te hii i te aiû no oe?” Tera iho â te uiraa tano ia ui atu. Ua ite te tamahine a Pharao e aita o ˈna e nehenehe e haapao i te hoê aiû. Peneiaˈe ua manaˈo o ˈna e mea maitai aˈe ia aupuruhia te aiû i rotopu i to ˈna nunaa Hebera. E nehenehe ïa o ˈna e farii i te aiû i to ˈna iho aorai i muri iho ei tamaroa faaamuhia, a nehenehe atu ai o ˈna e haapao e e haapii ia ˈna. Papu maitai ua oaoa roa o Miriama a faaroo ai i te pahonoraa a te tamahine a Pharao: “A haere!”—Exodo 2:7, 8.

Ma te itoito, ua haapao Miriama i te maitai o to ˈna tuaane aiû

 Horo atura Miriama i te fare no te farerei i to ˈna na metua tei haapeapea. A feruri na i te huru o Miriama a paraparau ai ma te oaoa rahi i to ˈna mama no te faaite i tei tupu. Ua taa iho â ia Iokebeda e na Iehova i aratai i te tupuraa. Haere atura o ˈna na muri ia Miriama i te tamahine ra o Pharao. Peneiaˈe ua tutava Iokebeda i te haa ma te ore e faaite i to ˈna oaoa rahi e to ˈna mauruuru a parau ai te tamahine a Pharao: “A rave i teie aiû ia oe ra e a hii ia ˈna no ˈu, na ˈu e aufau ia oe.”—Exodo 2:9.

 I tera mahana, mea rahi ta Miriama i haapii no nia i to ˈna Atua ra o Iehova. Ua haapii o ˈna e te aupuru ra te Atua i to ˈna nunaa e te faaroo ra o ˈna i to ratou pure. Ua haapii atoa o ˈna e ere noa te feia paari aore ra te mau tane te nehenehe e faaite i te faaroo e te itoito. Te faaroo ra Iehova i te pure a ta ˈna mau tavini taiva ore atoa. (Salamo 65:2) I te tau fifi mau ta tatou e ora nei, tera te mea tia ia haamanaˈo tatou pauroa, mea apî anei aore ra mea paari, ei tane e ei vahine.

E tuahine faaoromai o Miriama

 Ua haapao e ua aupuru Iokebeda i te aiû. Papu maitai ua here rahi Miriama i to ˈna tuaane. Peneiaˈe ua tauturu o ˈna ia ˈna ia haapii i te paraparau e ua faahiahia roa paha a faaroo ai i to ˈna faahitiraa no te taime matamua i te iˈoa o te Atua ra o Iehova. I to te aiû paariraa, ua titauhia ia ˈna ia ora e te tamahine a Pharao. (Exodo 2:10) Papu maitai ua mauiui roa te utuafare taatoa no tera faataa-ê-raa. Ua hinaaro papu Miriama e ite eaha te huru o Mose a paari ai o ˈna. O Mose hoi te iˈoa ta te tamahine a Pharao i horoa ˈtu i te aiû. E tamau anei oia i te here ia Iehova a paari ai i rotopu i te utuafare arii no Aiphiti?

 Ua ite-maitai-hia te pahonoraa i muri iho. Ua faahiahia roa paha Miriama i to ˈna tuaane a ite ai ua maiti o ˈna i te taviniraa ia Iehova i to ˈna paariraa, eiaha râ i te mau fanaˈoraa pûpûhia e te utuafare o Pharao. I te 40raa o to ˈna matahiti, ua tia Mose no to ˈna nunaa, eiaha râ na roto i te ravea tano aore ra i te taime tano. Ua haapohe o ˈna i te hoê taata Aiphiti no to ˈna hamani-ino-raa i te hoê tîtî Hebera. Ua taa ia Mose e e haapohehia o ˈna no ta ˈna i rave. Horo ê atura o ˈna ia Aiphiti.—Exodo 2:11-15; Ohipa 7:23-29; Hebera 11:24-26.

 Aita paha o Miriama i faarooroo faahou no nia i to ˈna tuaane i na 40 matahiti i muri iho, a ora ˈi Mose i te fenua atea o Midiana i reira o ˈna i haapao ai i te mau mamoe. (Exodo 3:1; Ohipa 7:29, 30) A mairi ai te tau, ua ruhiruhia o Miriama. Ma te faaoromai, ua ite o ˈna e te rahi noa ˈtu ra te mauiui o to ˈna nunaa.

E peropheta vahine o Miriama

 I te 80raa o to Miriama matahiti, ua hoˈi mai Mose i te fenua. Na te Atua i tono ia ˈna no te faaora i to ˈna nunaa. Ua tavini Aarona ei auvaha na Mose. Ua farerei na tuaane o Miriama ia Pharao no te ani atu ia faatiamâ i te nunaa o te Atua. Noa ˈtu ua patoi Pharao i te reira, ua haere raua e farerei i te arii e rave rahi taime. Ua faatupu atoa Iehova i na ati ahuru no te faaara i to Aiphiti. Papu ua rave Miriama i tei maraa ia ˈna no te turu e no te faaitoito ia raua. Tupu atura te ati hopea, oia hoi te haapoheraa o te mau tamaiti matahiapo atoa no Aiphiti. I reira i haamata ˈi te revaraa rahi o te nunaa Iseraela faatiamâhia! A feruri na i te huru o Miriama a tauturu ai i to ˈna nunaa ia faarue ia Aiphiti, i raro aˈe i te aratairaa a Mose.—Exodo 4:14-16, 27-31; 7:1–12:51.

 I muri iho, ua tapae to Iseraela i te miti Uteute e ua aˈuaˈu te nuu Aiphiti ia ratou. Ua ite Miriama i to ˈna tuaane o Mose i te tiaraa i mua i te miti e i te tororaa i to ˈna rima. Vahi atura te miti. A aratai ai Mose i te nunaa i ropu i te miti i nia i te repo mǎrô, papu maitai ua puai atu â to Miriama faaroo ia Iehova. Ua taa ia ˈna e nehenehe to ˈna Atua e rave mai ta ˈna i hinaaro, a faatupu atu ai i ta ˈna mau parau fafau atoa.—Exodo 14:1-31.

 I muri aˈe, ua tapae te nunaa i te tahi atu pae o te miti Uteute e ua tapoˈi te miti ia Pharao e ta ˈna nuu. Ua ite atura ia Miriama e mea puai aˈe Iehova i te nuu rahi roa ˈˈe. Hinaaro atura te nunaa e himene no te arue ia Iehova. Ei pahonoraa, ua aratai Miriama i te mau vahine no te himene atu i teie mau parau: “A himene ia Iehova, ua faateitei-roa-hia hoi oia. Ua taora oia i roto i te miti i te puaahorofenua e to ˈna taata faahoro.”—Exodo 15:20, 21; Salamo 136:15.

I raro aˈe i te aratairaa a te varua moˈa, ua aratai Miriama i te hoê pǔpǔ vahine Iseraela no te himene i te himene upootiaraa i te miti Uteute

 Tera te taime faahiahia roa ˈˈe o to Miriama oraraa, e taime tera ta ˈna e haamanaˈo noa. I tera taime o te aamu, te parau ra te Bibilia no Miriama e peropheta vahine o ˈna. O Miriama te vahine matamua tei piihia mai te reira i roto i te Bibilia. Mea varavara roa te mau vahine mai ia Miriama tei tavini ia Iehova ei peropheta vahine.—Te mau tavana 4:4; Te mau arii 2, 22:14; Isaia 8:3; Luka 2:36.

 Te haamanaˈo nei râ te Bibilia e te hiˈopoa ra Iehova ia tatou e te hinaaro rahi nei oia e haamaitai i ta tatou mau tutavaraa ravehia ma te haehaa, to tatou faaoromai e to tatou hinaaro e faahanahana ia ˈna. Ei taata apî aore ra ruhiruhia, ei tane aore ra vahine, mea faufaa ia faatupu tatou i te faaroo ia Iehova. Te oaoa ra oia a ite ai i to tatou faaroo. Aita roa ˈtu te reira e moˈe ia ˈna e te hinaaro ra o ˈna e haamaitai ia tatou. (Hebera 6:10; 11:6) E tumu papu ïa teie no tatou no te pee i te faaroo o Miriama!

Ua faaite Miriama i te teoteo

 E haamaitairaa te itehia a amo ai i te mau hopoia taa ê. Te vai ra râ te tahi mau fifi. I te taime i faatiamâhia ˈi Iseraela i te faatîtîraa, o Miriama te vahine tuiroo roa ˈˈe o te nunaa. E riro anei o ˈna ei vahine teoteo no tera tiaraa? (Maseli 16:18) Ma te peapea, ua faaite o ˈna i te teoteo i te hoê taime.

 Tau avaˈe i muri aˈe i te revaraa mai Aiphiti mai, ua farii Mose i te hoê pǔpǔ taata mai te vahi atea. O to ˈna metua tane hoovai ïa, o Ietero, apitihia e ta Mose vahine, o Zipora te iˈoa, e ta raua na tamaiti. Ua faaipoipo Mose ia ˈna i to ˈna nohoraa i Midiana e 40 matahiti te maoro. Ua hoˈi o Zipora i Midiana no te farerei paha i to ˈna utuafare e i teie nei, te faahoˈi ra to ˈna metua tane ia ˈna i te puhapa a Iseraela. (Exodo 18:1-5) A feruri na i te huru o te nunaa i to Zipora taeraa mai. E au ra e e rave rahi tei hinaaro e ite o vai te vahine a te taata ta te Atua i maiti no te aratai ia ratou i rapae ia Aiphiti.

 Ua oaoa anei Miriama i to Zipora taeraa mai? Peneiaˈe e, i te omuaraa. I muri iho râ, e au ra e ua faatupu Miriama i te teoteo. Ua manaˈo paha o ˈna o Zipora te riro mai ei vahine tuiroo roa ˈˈe o te nunaa, eiaha faahou râ o ˈna. Noa ˈtu eaha te tumu, ua haamata Miriama e Aarona i te amuamu. E mai tei matauhia, oioi noa tera amuamuraa i te riroraa mai ei faainoraa. I te omuaraa, ua amuamu raua no Zipora no te mea e ere o ˈna i te Iseraela, e vahine ati Kusa râ. a Oioi râ raua i te faaino ia Mose. Ua parau Miriama e Aarona: “Mea na roto noa anei ia Mose i paraparau ai Iehova? Aita anei oia i paraparau atoa na roto ia tâua?”—Numera 12:1, 2.

Ua roohia Miriama i te lepera

 Ia au i ta raua mau parau, mea papu e ua faaite Miriama e Aarona i te hoê huru tano ore e te hoê haerea ino mau. Aita raua i mauruuru faahou i to Iehova faaohiparaa ia Mose no te mea ua hinaaro raua hau atu â tiaraa e mana. Ua faaohipa anei Mose i to ˈna tiaraa no te faateitei ia ˈna? Papu, e taata tia ore o ˈna. E ere roa ˈtu râ o ˈna i te taata teoteo. Te parau ra hoi te Bibilia: “O Mose râ te taata mǎrû roa ˈˈe o te mau taata atoa i nia i te fenua.” Papu maitai, ua hape roa o Miriama raua Aarona i ta raua i parau no nia ia Mose. E tupuraa atâta no raua. Inaha ia au i te faatiaraa, “te faaroo noa ra Iehova.”—Numera 12:2, 3.

 I reira iho, ua faaue Iehova ia ratou e toru ia haere i te tiahapa o te amuiraa. Pou maira te pou ata ei taipe no te vairaa mai o Iehova e tia ihora te reira i te tomoraa o te tiahapa. Paraparau atura Iehova ma te aˈo ia Miriama raua Aarona, a haamanaˈo atu ai i te auhoaraa taa ê e vai ra i rotopu ia ˈna e Mose. Ua haamanaˈo atoa oia i to ˈna tiaturi rahi ia Mose. Ua ani Iehova ia raua: “No te aha ïa orua i ore ai i mǎtaˈu i te faaino i ta ˈu tavini ia Mose?” Papu maitai ua riaria roa o Miriama raua Aarona. No Iehova, ua faatura ore raua eiaha noa ia Mose, ia ˈna atoa râ.—Numera 12:4-8.

 E au ra e o Miriama tei faaite matamua i te faatura ore, a turai atu ai i to ˈna tuaane ia turu ia ˈna no te patoi i ta ˈna taoete. No reira paha, o Miriama anaˈe tei faautuahia. Ua tairi Iehova ia ˈna i te lepera. No tera maˈi ino mau, ua riro to ˈna iri “mai te hiona ra te uouo.” Oioi Aarona i te faahaehaa ia ˈna i mua ia Mose, a taparu atu ai o ˈna ia ani Mose ia Iehova ia faaore i ta raua hapa ma te parau: “E ohipa maamaa ta mâua i rave.” Ei taata haehaa, ua tiaoro Mose ia Iehova a na ô ai: “E te Atua e, a faaora na i to ˈna maˈi!” (Numera 12:9-13) Ua oti roa Aarona e Mose i to Miriama lepera e ua hinaaro raua ia faaorahia o ˈna. E tapao ïa te reira e here rahi to raua no ˈna, noa ˈtu ua hapa o ˈna.

Ua faaore te Atua i ta Miriama hapa

 Ua pahono Iehova ma te faaite i te aroha hamani maitai. Ua faaora o ˈna ia Miriama tei tatarahapa mau. Tera râ, ua titau o ˈna ia faataa-ê-hia Miriama i rapaeau i te puhapa a Iseraela e 7 mahana te maoro. Ua haama roa paha Miriama a pee ai i te faaueraa no te mea e ite to Iseraela e ua aˈohia o ˈna. Na to ˈna râ faaroo i faaora ia ˈna. I roto i to ˈna aau, ua ite papu Miriama e mea parau-tia to ˈna Metua ra o Iehova e ua aˈo te Atua ia ˈna no to ˈna here ia ˈna. Rave atura Miriama mai tei faauehia. O Miriama anaˈe i rapaeau o te puhapa e 7 mahana a tiai noa ˈi to Iseraela ia ˈna. Faaite faahou atura Miriama i te faaroo a farii ai ma te haehaa “ia faahoˈi-roa-hia mai” o ˈna.—Numera 12:14, 15.

 E aˈo Iehova i te feia ta ˈna e here ra. (Hebera 12:5, 6) Mea here roa na Iehova ia Miriama. No reira o ˈna i aˈo ai ia ˈna no to ˈna teoteo. Ua mauiui Miriama a aˈohia ˈi o ˈna, na te reira râ i faaora ia ˈna. Ma te haehaa, ua farii o ˈna ia aˈohia o ˈna. Fanaˈo faahou atura o ˈna i te farii maitai a te Atua. Ua ora o ˈna e tae roa i te hopea o to Iseraela tereraa i roto i te medebara. I to Miriama poheraa i te medebara o Zîna i Kadesa, ua piri o ˈna i te 130 matahiti. b (Numera 20:1) Tau hanere matahiti i muri iho, ua faaite Iehova i to ˈna here e to ˈna mauruuru no ta Miriama taviniraa taiva ore. Na roto i te peropheta Mika, ua haamanaˈo o ˈna i to ˈna nunaa: “Ua hoo mai au ia oe mai te fenua mai i faatîtîhia ˈi oe. Ua tono vau ia Mose, Aarona e Miriama i mua ia oe.”—Mika 6:4.

Maoti to ˈna faaroo, ua faaite Miriama i te haehaa a aˈo ai Iehova ia ˈna

 Mea rahi te haapiiraa ta tatou e huti mai i to Miriama oraraa. Mea faufaa ia paruru i te feia e hinaaro ra i te tauturu e ia paturu ma te itoito i te mea tia, mai ta Miriama i rave i to ˈna tamariiraa. (Iakobo 1:27) Mai ia ˈna, e titauhia ia faaite ia vetahi ê i te poroi a te Atua ma te oaoa. (Roma 10:15) Mai ia ˈna, e mea tia ia patoi i te miimii e te inoino. (Maseli 14:30) E mai ia ˈna, mea faufaa ia faaite i te haehaa e ia farii ia aˈo mai Iehova. (Hebera 12:5) A na reira ˈi, papu maitai e pee tatou i to Miriama faaroo.

a Ua faaohipahia te taˈo “vahine ati Kusa” no Zipora no te parau e no ǒ mai o ˈna ia Arabia, mai te tahi atu ati Midiana, e ere râ o ˈna no Etiopia.

b I taua noâ matahiti, ua pohe o Miriama na mua roa, i muri iho, o Aarona e i te pae hopea o Mose.