Go na content

Go na table of contents

Disiten Asteksma e tron tru Kresten

Disiten Asteksma e tron tru Kresten

Disiten Asteksma e tron tru Kresten

„Den tempel fadon broko kon tron doti nanga asisi, den broko den popki pisipisi, den bron den santa buku, ma den owruten gado e libi go doro na ini na ati fu den Ingi.”​—Las antiguas culturas mexicanas.

MEKSIKOW na a kondre fu den Asteksma. Na ini a di fu 13 yarihondro, a pipel disi ben de wan pikin lo di ben froisi kon na ini a kondre disi, ma bakaten den tron wan kownukondre di ben makti pikinmoro a srefi leki a di fu den Inkasma na ini Peru. Aladi a kownukondre fu den Asteksma fadon di a Spanyoro man Hernán Cortés teki Tenochtitlán abra na ini 1521, toku a tongo fu den no dede gowe. * Pikinmoro wán nanga afu milyun Ingi na ini sowan 15 distrikt fu Meksikow e taki a tongo disi. A sani disi meki taki wan tu fu den owruten bribi fu den Asteksma de ete, soleki fa sabiman Walter Krickeberg ben taki na a bigin fu na artikel disi. San na wan tu fu den bribi dati?

Gwenti di furu sma sabi ma di den no man frustan

Wan fu den sani di furu sma sabi fu den Asteksma, na taki den ben e kiri sma fu gi den leki ofrandi. Den ben abi a gwenti disi fu di den ben e bribi taki a son ben o dede efu den no ben e gi en libisma ati fu nyan èn libisma brudu fu dringi. Soleki fa a Spanyoro priester Diego Durán skrifi, dan den Asteksma gi a bigi tempel fu Tenochtitlán abra na den gado fu den na ini 1487. Fo dei langa den kiri moro leki 80.000 sma leki ofrandi.

Aladi den Spanyorosma ben e si a gwenti disi leki wan tegu sani, toku den ben fruwondru di den kon sabi taki furu tra gwenti fu den Asteksma ben gersi den di fu a Lomsu Kerki. Fu eksempre, den Asteksma ben e hori wan sortu Komuni pe den ben e gi sma pikin karu popki fu nyan èn den popki disi ben e prenki den gado fu den. Son leisi den ben e nyan a meti tu fu den sma di den ben kiri fu gi leki ofrandi. Den Asteksma ben e gebroiki a kroisi, den ben abi a gwenti fu fruteri den priester fu den fu den sondu di den ben du, èn den ben e dopu beibi. Kande a sani di ben e hari sma prakseri moro leki ala tra sani, na taki den ben e anbegi Tonantzin, a nyunwenke „Mama fu den Gado”, di den Asteksma ben lobi kari Wi Pikin Mama.

Sma e taki dati na tapu a srefi bergi pe den Asteksma ben e anbegi Tonantzin, a blaka Lomsu Nyunwenke fu Guadalupe sori ensrefi na wan Astek Ingi na ini 1531. A sani disi meki taki den Asteksma teki a Lomsu bribi moro esi. Den bow wan santa presi gi a nyunwenke disi na tapu a fondamenti fu a tempel fu Tonantzin. Tapu 12 december, dusundusun Meksikowsma di e anbegi a gado fu den fayafaya e go na a santa presi dati, èn furu fu den e taki Nahuatltongo.

Na ini den libimakandra fu den te na tapu den bergi, den Ingi di e taki Nahuatltongo, e hori furu fesa gi den santawan fu den di e yepi den, èn sonwan fu den fesa disi kan teki seibi dei srefi. Wan buku e taki dati soleki fa den Ingi e si en, dan „na anbegi di sma e anbegi den santawan fu a Lomsu Kerki e kruderi nanga den seremonia di sma ben e hori fosi a ten di Cortés kon” (El universo de los aztecas). Te den e kon siki, dan den e go na bonuman fu krin den skin èn den e kiri meti tu leki ofrandi. Boiti dati, furu Ingi no man leisi noso skrifi, den no man leisi Spanyorotongo èn den no man leisi Nahuatltongo tu. Fu di den Ingi disi e tai hori na den gwenti fu den èn fu di den pôti srefisrefi, meki furu tra sma na ini a kondre e wisiwasi den.

Disiten Asteksma e kon sabi den tru tori fu Bijbel

Furu yari langa, Yehovah Kotoigi na ini Meksikow pruberi fu doro ala sma nanga a „bun nyunsu fu a kownukondre” (Mateyus 24:14). Na ini a yari 2000, a bijkantoro fu Yehovah Kotoigi na ini Meksikow bigin preiki a bun nyunsu na ini Nahuatltongo gi ala sma di e taki a tongo dati, èn a seti Nahuatltongo gemeente tu gi den sma dati di ben e go na konmakandra di ben e hori na ini Spanyorotongo. A bijkantoro seti wan vertaal grupu fu vertaal buku di abi fu du nanga Bijbel, na ini Nahuatltongo. Den brada meki muiti tu fu leri sma di e taki Nahuatltongo fu leisi èn fu skrifi na ini den eigi tongo. San ben de a bakapisi? Meki wi go luku wan tu ondrofenitori.

Di wan Ingi uma yere wan Bijbel lezing na ini Nahuatltongo fu a fosi leisi, dan a taki: „Tin yari langa kaba wi e go na den konmakandra, ma ibri leisi wi e gowe nanga span-ede fu di wi no man frustan Spanyorotongo so bun. Ma now a de neleki wi e bigin wan nyun libi!” Juan di abi 60 yari, studeri Bijbel aiti yari langa na ini Spanyorotongo, èn a heri pisi ten dati, Juan, en wefi, nanga den pikin fu en ben e go na den konmakandra di e hori na ini Spanyorotongo. Ma den no ben e go na fesi srefisrefi. Ne a bigin studeri Bijbel na ini Nahuatltongo. Fosi wán yari tapu a tron wan dopu Kotoigi!

Soleki fa den ondrofenitori disi e sori, furu sma kon yere a Bijbel boskopu na ini Spanyorotongo fosi, ma den no ben e frustan san a ben wani taki trutru. Fu di gemeente konmakandra nanga bigi konmakandra e hori, èn fu di den Ingi kon abi buku nanga tra sani na ini den eigi tongo, meki den ben man frustan sortu frantwortu den abi leki Kresten.

Den e wini difrenti problema

A no ben makriki gi den Nahuatltongo brada nanga sisa fu go na fesi na ini a tru anbegi. Fu eksempre, nofo tron trawan e dwengi den fu teki prati na kerki fesa. Na ini San Agustín Oapan, Yehovah Kotoigi no ben mag preiki oso fu oso. Sma ben e frede taki den Kotoigi ben o meki sma tapu fu gi moni fu horibaka gi den fesa. Di Florencio nanga wan pikin grupu Nahuatltongo Kotoigi fu a kontren drape ben e taki nanga sma fu Bijbel, dan skowtu hori dri fu den. Twenti miniti no ben pasa ete, dan wan grupu sma ben kon makandra kaba fu bosroiti san fu du nanga den.

„Den ben wani kiri wi leti drape”, na so Florencio e fruteri. „Sonwan fu den ben wani taki sma tai wi trowe na ini a liba meki wi dede! Den hori wi na strafu-oso a neti dati. A tra dei fu en, wan Kotoigi brada di ben de wan afkati, nanga tu tra brada kon yepi wi. Den poti den na strafu-oso tu. Te fu kaba, skowtu lusu wi alamala, ma den taigi wi taki wi ben musu komoto na ini a foto.” Aladi a sani dati ben miti den Kotoigi drape, toku wan gemeente seti wán yari baka dati, èn 17 dopu Kotoigi nanga sowan 50 tra sma e kon na den konmakandra.

Na ini a libimakandra fu den Nahuatl Ingi fu Coapala, Alberto, wan Kotoigi fu Yehovah, ben kisi wan kari fu kon na wan fesa di ben e hori drape. A weigri fu go èn den poti en na strafu-oso. Wan krutu ben hori èn son sma ben de nomonomo taki den ben musu anga en. Na so den ben wani tapu skreki gi iniwan sma di ben e prakseri fu drai baka gi den gwenti fu den Ingi fu kon tron wan Kotoigi. Wan tu Kotoigi suku fasi fu meki sma lusu a brada disi, ma sma poti den na strafu-oso tu. Baka di a fesa di ben teki wan heri wiki, kon na wan kaba, dan sma lusu ala den brada. Ma fu di sma ben e tan gens den Kotoigi, meki a ben de fanowdu taki den Kotoigi suku yepi na moro hei lantiman. Den lantiman disi bosroiti taki sma ben musu tapu fu frufolgu den. San moi, na taki a moro bigi gensman poti bribi na ini a Bijbel boskopu wan syatu pisi ten baka dati, èn te fu kaba a teki dopu. Now wan gemeente de na ini a foto dati.

A nyanyan lepi kaba fu koti

Fu di furu Kotoigi e si taki furu Ingi di e taki Nahuatltongo musu yere a Bijbel boskopu ete, meki den e meki muiti fu leri a tongo dati. Ma a sani disi no makriki. Den Ingi di e taki Nahuatltongo na sma di e syensyen èn fu di sma ben e libi so takru nanga den, meki den no e taki a tongo fu den makriki. Boiti dati, sma e taki a tongo disi na difrenti fasi tu.

Sonia, wan furuten preikiman, e fruteri san meki taki a bosroiti fu leri a tongo. „Komoto fu pe mi e tan, a no e teki tu yuru ete fu doro wan presi pe sowan 6000 Ingi di e taki Nahuatltongo e tan. Den Ingi disi kon wroko na ini a kontren drape èn den e tan na ini presi pe waktiman e hori wakti gi den. Iniwan sani kan pasa nanga den sma disi èn sma e wisiwasi den”, na so Sonia e taki. „Di mi si a situwâsi fu den, dan mi firi sari fu di wan ten ben de taki den Nahuatl Ingi ben de lespeki sma, èn den ben de a rutu fu a kulturu fu wi. Wi preiki a bun nyunsu 20 yari langa gi den na ini Spanyorotongo, ma den no ben e frustan en krin èn den no ben e poti furu prakseri na a boskopu. Ma di mi kon sabi wan tu wortu fu a tongo fu den, dan mi feni okasi fu taki nanga den. Den ben e kon tanapu na mi lontu fu arki. Mi aksi wan fu den uma efu mi ben kan leri en fu leisi èn fu skrifi, ma dan a ben musu leri mi Nahuatltongo. Now, ala den sma fu a presi drape sabi mi leki ’na uma fu a tongo’. Mi e firi leki mi na wan zendeling na ini mi eigi kondre.” Now, wan Nahuatltongo gemeente de na ini a kontren dati.

Maricela, wan tra furuten preikiman, e du ala san a man fu leri Nahuatltongo. Na a bigin, a ben e studeri Bijbel na ini Spanyorotongo nanga Félix di abi 70 yari. Di Maricela leri taki Nahuatltongo moro bun, dan a bigin fruklari sani gi a man disi na ini a tongo dati. A sani disi ben de wan bigi yepi. A naki en ati trutru di Félix aksi en „Yehovah e arki mi te mi e taki Nahuatltongo nanga en?” Félix ben breiti fu leri taki Yehovah e frustan ala tongo. Félix e go na den konmakandra doronomo, awansi a musu waka wán nanga afu yuru langa, èn now a de wan dopu brada. Maricela e taki, „Mi breiti srefisrefi taki mi man wroko makandra nanga na engel di abi bun nyunsu fu fruteri ala sma!”​—Openbaring 14:6, 7.

Iya, a nyanyan na ini a Nahuatltongo kontren „lepi kaba fu koti” (Yohanes 4:35). Wi e begi Yehovah Gado fu tan kari sma fu ala kondre, sosrefi den sakafasi Asteksma fu a ten disi, kon na en bergi fu kisi leri fu den pasi fu en.​—Yesaya 2:2, 3.

[Futuwortu]

^ paragraaf 3 Nahuatltongo na wan fu den tongo di sma e kari Uto-Astek tongo, èn den lo soleki den Hopi Ingi, den Shoshone Ingi, nanga den Comanche Ingi fu Noord-Amerika e taki a tongo disi.

[Karta na tapu bladzijde 13]

(Efu yu wani si pe den sani disi skrifi, luku a tijdschrift)

A FOTO MEKSIKOW

A NOMRU FU ASTEKSMA NA INI WAN DISTRIKT

150.000

A NO DORO 1000