O Loo Ola le Afioga a Ieova

Manatu Tāua Mai le Tusi Lona Lua a Tupu

O LOO faaauau mai e le tusi lona lua a Tupu le talafaasolopito o Isaraelu ma Iuta, lea na amata i le tusi muamua a Tupu. O loo faamauina ai tupu e 29—e 12 mai le itu i mātū o le malo o Isaraelu, ma le 17 mai le itu i saute o le malo o Iuta. O loo faamatalaina mai ai foʻi mea sa faia e perofeta o Elia, Elisaia, ma Isaia. E lē tusa ma le faasologa o mea, ae o loo aofia ai mea na tutupu e oo i le faaumatiaga o Samaria ma Ierusalema. Ua aofia faatasi ai se umi e 340 tausaga—e amata mai le 920 T.L.M. seʻia oo i le 580 T.L.M. ina ua māeʻa ona tusia e le perofeta o Ieremia lenei tusi.

O le ā le aogā o le tusi lona lua a Tupu iā i tatou? O ā mea ua tatou aʻoaʻo mai ai e faatatau iā Ieova ma ana feutagaʻiga ma tagata? O ā ni lesona tatou te aʻoaʻoina mai mea na faia e tupu, perofeta, ma isi o loo taʻua i lenei tusi? Seʻi o tatou iloiloina la le tusi lona lua a Tupu.

SUITULAGA ELISAIA IĀ ELIA

(2 Tupu 1:1–8:29)

Na tigāina le tupu o Isaraelu o Aasaia ona sa paʻū i lona maota ma gasegase ai. O lea, na ia iloa mai le perofeta o Elia, o le a oti o ia. Ina ua maliu Aasaia, na soloaʻi ane lona uso o Ioramo i le nofoaiga. O le taimi lenā o loo avea Iosefatu ma tupu o Iuta. Na aveina aʻe Elia e se asiosio ma na soloaʻi ane lona fesoasoani o Elisaia e avea o se perofeta. Pe ā ma le 60 tausaga mulimuli ane, na faia ai e Elisaia ni vavega se tele a o feagai ai o ia ma lana faiva.—Tagaʻi i le pusa “Vavega na Faia e Elisaia.”

Ina ua fōua e le tupu o Moapi Isaraelu, na ō atu Ioramo, Iosefatu, ma le tupu o Etoma e tau ma ia. Na latou manumalo ona o le faatuatua o Iosefatu. Mulimuli ane, na fuafua e le tupu o Suria se osofaʻiga faafuaseʻi faasaga iā Isaraelu. Peitaʻi, na taofia e Elisaia lea fuafuaga. Na atuatuvale le tupu o Suria ma na ia auina atu loa ni “solofanua, ma kariota, ma ʻau e tele” ina ia puʻe iā Elisaia. (2 Tupu 6:14) Na faia e Elisaia ni vavega se lua ma toe faafoʻi ai ma le filemu ʻautau a Suria. Ina ua mavae sina taimi, ona siitau atu ai lea o Peniata le tupu o Suria iā Samaria. Na iʻu atu lenā i se oge mataʻutia, ae na valoia e Elisaia o le a muta lenā oge.

Mulimuli ane, na alu Elisaia i Tamaseko. Na auina atu loa e le tupu o Peniata ia Asaeli e fesili i ai, pe o le a ia mālōlō mai lona maʻi. Na valoia e Elisaia o le a oti le tupu ma o le a soloaʻi ane Asaeli i lona nofoaiga. O le aso na sosoo ai, na oti ai le tupu ona faapulou ai lea e Asaeli i le “ie māfiafia” ua susū. O lea, na ia tauaveina ai loa le tulaga tautupu. (2 Tupu 8:15) I Iuta, na avea Ioramo le atalii o Iosefatu ma tupu, ma na soloaʻi ane lona atalii o Aasaia i lona tulaga.—Tagaʻi i le pusa “Tupu o Iuta ma Isaraelu.”

Taliina o Fesili Faale-Tusi Paia:

2:9—Aiseā na talosaga atu ai Elisaia ‘ina ia faalua mai le agaga o Elia iā te ia’? Na manaʻomia  e Elisaia le agaga lava lea e tasi na faaalia e Elia o le lototele ma le lē fefe, ina ia faaauau ai lana galuega o se perofeta. I le iloaina o lenei mea, na talosaga atu ai Elisaia ina ia faalua mai le agaga o Elia iā te ia. Na tofia Elisaia e Elia ina ia avea o sona suli. Na la faatasi mo le ono tausaga, ma na manatu Elisaia iā Elia o sona tamā faaleagaga, ae na tai pei Elisaia o se atalii ulumatua faaleagaga iā Elia. (1 Tupu 19:19-21; 2 Tupu 2:12) O lea la, e tai pei lava ona maua e se ulumatua o ni vaega se lua o tofi o lona tamā, na talosagaina ma na mauaina foʻi e Elisaia vaega e lua i mea uma faaleagaga mai iā Elia.

2:11—O le ā le “lagi” lea na ‘alu aʻe ai Elia i le asiosio’? E lē o le vateatea po o le afioaga o loo afio ai le Atua ma ona atalii faalelagi. (Teuteronome 4:19; Salamo 11:4; Mataio 6:9; 18:10) O loo faasino atu “le lagi” lea na alu aʻe ai Elia, i le ʻea o le vanimonimo lea e felelei ai manulele ma agi ai le savili. (Salamo 78:26; Mataio 6:26) O le alu aʻe i le vanimonimo, na siitia atu ai e nei nofoa afi faataavalevale Elia i se isi vaipanoa o le lalolagi, lea na ia ola ai mo se taimi. O se faamaoniga, na tusia e Elia se tusi iā Ioramo le tupu o Iuta i ni tausaga mulimuli ane.—2 Nofoaiga a Tupu 21:1, 12-15.

5:15, 16—Aiseā na lē taliaina ai e Elisaia le meaalofa a Naamanu? Na teena e Elisaia le meaalofa, ona sa ia iloaina o le vavega o le faamālōlōina o Naamanu, na faia i le mana o Ieova ae lē o sona lava malosi. E lē o se mea lelei le mauaina o ni ana meafaitino mai le galuega na tofia ai o ia e le Atua. Ioe, e lē saʻilia e tagata tapuaʻi i aso nei ni mea faitino mai le auaunaga iā Ieova. Ua latou ave i fale fetalaiga a Iesu: “Ua maua fua e outou, ia outou foaʻifuaina atu.”—Mataio 10:8.

5:18, 19—Pe na talosaga atu Naamanu mo se faamagaloga ona o le auai i se gaoioiga faalelotu? Ua matua ma ua vaivai le tupu o Suria, o lea na tatau ai ona ia totoo atu iā Naamanu mo se fesoasoani. Pe a ifo i lalo le tupu e tapuaʻi atu iā Rimoni, e faia faapena foʻi e Naamanu. Sa ia faia faapea ina ia fesoasoani atu ai i le tupu, ae lē o se tapuaʻiga. Na talosaga atu Naamanu iā Ieova mo se faamagaloga ona o le faataunuuina o lenei tiute faalemalo. Na talitonu Elisaia i ana upu, o lea sa ia faapea atu ai iā te ia: “Inā maliu ia oe ma le manuia.”

Lesona mo i Tatou:

1:13, 14. O le mātauina o se mea na tupu ma gaoioi ma le lotomaulalo e mafai ona faasaoina ai ola.

2:2, 4, 6. E ui lava na avea Elisaia ma suli o Elia atonu mo tausaga e ono, ae sa ia maumauaʻi lava e lē tuua o ia. Maʻeu se faaaʻoaʻoga lelei o se faauōga ma le alofa faamaoni!—Faataoto 18:24.

2:23, 24. Atonu o le māfuaaga autū o tauemuga na faia iā Elisaia, ona sa ofuina e lenei tamāloa ulutula le ofu o Elia. Na iloa e nei tamaiti o Elisaia o se sui o Ieova, ae latou te leʻi mananaʻo e latalata ane o ia iā i latou. Na latou taʻu atu iā te ia e “alu aʻe ia,” o lona uiga ia faaauau ona alu a lē i Peteli, ia po o le mea lea na ave iai Elia. Na faaalia mai e nei tamaiti uiga tetee a o latou mātua. Maʻeu le tāua i mātua ona aʻoaʻo lelei o a latou fanau ina ia faaaloalo i sui o le Atua!

 3:14, 18, 24. E taunuu moni fetalaiga a Ieova.

3:22. O le lafoia o le ata o le malamalama i le taeao na foliga mai ai ua toto le vai, ma atonu o le palapala lanu mūmū lea na lanu mūmū ai le vai. E ono filifilia e Ieova ni vaaiga masani e faataunuu ai lona finagalo.

4:8-11. Na talimālō se fafine Sunema iā Elisaia ona sa ia iloaina o ia o se “tagata paia o le Atua.” O lea la, o se mea lelei foʻi lo tatou faaalia o le agaga lava lea i ē tapuaʻi faamaoni iā Ieova.

5:3. Na faatuatua le tamaʻitaʻi talavou Isaraelu i le mana o le Atua e faia ai vavega. Sa iā te ia foʻi le lototele e talanoa atu ai e faatatau i lona talitonuga. Talavou e, po o tou finafinau ea e faamalosia lo outou faatuatua i folafolaga a le Atua, ma loto tetele e taʻu atu le upu moni i faiaʻoga ma tamaiti aʻoga?

5:9-19. Ua faaalia i le faaaʻoaʻoga a Naamanu, e mafai e sē faamaualuga ona faamaualalo ia lava.—1 Peteru 5:5.

5:20-27. E mataʻutia iʻuga e maua ona o le pepelo! O le manatunatu i tigā ma iʻuga leaga  e aumaia i le ola i se olaga uigalua, o le a fesoasoani iā i tatou e ʻalofia ai lea tulaga.

LE FAAAUNUUAINA O ISARAELU MA IUTA

(2 Tupu 9:1–25:30)

Ua avea Ieu o se tupu i Isaraelu. Sa ia taʻitaʻia loa se tauiviga ina ia fasia le aiga o Aapo. Na ia ‘faaumatia tapuaʻiga uma iā Paala i Isaraelu.’ (2 Tupu 10:28) Ina ua iloa e Atalia le tinā o Aasaia ua oti lana tama, ona ‘tulaʻi lea o ia ua fasioti fanau uma lava’ o le malo o Iuta ma ave faamalosi le nofoālii. (2 Tupu 11:1) E na o Ioasa le atalii o Aasaia na faasaoina, ma ina ua mavae tausaga e ono na faalafi ai, ona tofia lea o ia e avea ma tupu i Iuta. I le usiusitai atu i faatonuga a le ositaulaga o Ieoiata, na faaauau ai ona faia e Ioasa le mea ua tonu i luma o Ieova.

Ina ua mavae Ieu, na faia e tupu uma na pulea Isaraelu mea leaga i luma o Ieova. Na oti Elisaia i le taimi o le pulega a le atalii o le atalii o Ieu. O le tupu lona fā o Iuta lea na sosoo ma Ioasa, o Aasa, na ‘ia lē faia le amiotonu i luma o Ieova.’ (2 Tupu 16:1, 2) Ae, ina ua avea lona atalii o Esekia ma tupu, sa “ia pipii lava iā Ieova.” (2 Tupu 17:20; 18:6) I le 740 T.L.M. ina ua avea Esekia ma tupu o Iuta ae pulea Isaraelu e Hosea, na aʻea ai Samaria e le tupu o Salemanesa, ma ‘faatāfea Isaraelu i Asuria.’ (2 Tupu 17:6) Mulimuli ane, na ō ifo tagata ese i le aai o Isaraelu ma na amata ai le lotu Samaria i inā.

Mai tupu e toʻafitu o Iuta ia na mulimuli ane iā Esekia, e na o Iosia na faia ni gaoioiga e faamamā le nuu mai lotu sesē. O le iʻuga, i le 607 T.L.M., na puʻea ai Ierusalema e tagata Papelonia ma ‘faatāfea Iuta nai lo latou laueleele.’—2 Tupu 25:21.

Taliina o Fesili Faale-Tusi Paia:

13:20, 21—Po ua faaalia e lenei vavega o se mea talafeagai le faatāuaina o mea e tapuaʻia e tagata? E leai. E lē o taʻu maia e le Tusi Paia e faapea na faatāuaina ivi o Elisaia. O le mana o le Atua lea na faia ai lenei vavega, e pei foʻi o isi vavega ia na faia e Elisaia a o ola pea o ia.

15:1-6—Aiseā na taia ai e Ieova Asaraia (ua taʻua foʻi o Usia) i le lepela? “Ua malosi [Usia], ona faamaualugaina lea o lona loto . . . , auā ua ia agasala atu iā Ieova, lona Atua, ua alu atu i le malumalu o Ieova e faamū ai mea manogi i luga o le fata e faamū ai mea manogi.” Ina ua ‘teena e faitaulaga Usia,’ ma fai i ai e ‘maliu ese ia mai le malumalu,’ sa ita o ia iā i latou ma na taia ai loa o ia i le lepela.—2 Nofoaiga a Tupu 26:16-20.

18:19-21, 25—Pe na iai se sootaga a Esekia ma Aikupito? E leai. Na sesē moliaga a Ravesaki, ma o lana tala foʻi na ia sau “ma Ieova i lenei mea.” Na faatuatua atu pea le tupu faamaoni o Esekia iā Ieova.

Lesona mo i Tatou:

9:7, 26. O le faasalaga mamafa na oo i le aiga o Aapo, ua faaalia ai e inosia e Ieova tapuaʻiga sesē ma le faamasaaina o le toto o ē lē sala.

9:20. O le tulaga o Ieu o sē e faamomoʻe le aveina o le kariota, ua aumaia ai se faamaoniga o lona maelega i le faia o lana galuega. Po o avea oe o sē talaʻi maelega le malo?—2 Timoteo 4:2.

9:36, 37; 10:17; 13:18, 19, 25; 14:25; 19:20, 32-36; 20:16, 17; 24:13. E tatou te mautinoa ‘o le upu e alu atu ai le fofoga o Ieova, e manuia lea.’—Isaia 55:10, 11.

10:15. E pei lava ona talia ma le loto atoa e Ionatapa le valaaulia a Ieu ina ia avaʻe o ia la te faatasi i le kariota, o loo faapena ona lagolagoina malosi e le “motu o tagata e toʻatele” Iesu Keriso—o lē e pei o le Ieu faaonapōnei—ma ona soo faauuina.—Faaaliga 7:9.

10:30, 31. E ui lava na iai ni mea sesē na faia e Ieu, ae e tāua iā Ieova mea uma na ia faia. Ioe, ‘e lē amiolētonu le Atua, na te lē faagalogaloina a tatou galuega.’—Eperu 6:10.

13:14-19. Talu ai e leʻi faamalosi Ioasa le atalii o le atalii o Ieu, ae na o le faatolu na sasa le eleele i ū fanafana, sa lē tele sona taulau manuia i le faatoʻilaloina o Suria. E faatalitalia e  Ieova i tatou ia faia lana galuega ma le loto atoa ma le maelega.

20:2-6. O Ieova o le “faafofoga tatalo.”—Salamo 65:2.

24:3, 4. O le gaoioiga a Manase o le faamaligi toto, na ‘lē mafai ai e Ieova ona faamagaloina’ Iuta. E tāua iā Ieova le toto o ē lē sala e ala i le faaumatia o i latou na faamasaaina.—Salamo 37:9-11; 145:20.

Aogā iā i Tatou

Ua faamatalaina e le tusi lona lua a Tupu Ieova o sē Faataunuuina valoaga. O le faatafeaina o tagatānuu o Isaraelu ma Iuta, ua faauaʻi ai i tatou i le faataunuuga moni o le valoaga faafaamasinoga, o loo i le Teuteronome 28:15–29:28. O loo faamatala ai foʻi i le tusi lona lua a Tupu Elisaia o se perofeta maelega mo le suafa o Ieova ma le tapuaʻiga moni. O loo taʻua ai foʻi Esekia ma Iosia o ni tupu loto maualalo sa amanaʻia tulafono a le Atua.

O le mafaufau loloto i amioga ma gaoioiga a tupu, perofeta, ma isi o loo taʻua i le tusi lona lua a Tupu, ua mafai ai ona tatou aʻoaʻoina ni lesona aogā i mea e tatau ona tatou saʻilia ma mea e ao ona ʻalofia. (Roma 15:4; 1 Korinito 10:11) Ioe, “o loo ola le afioga a le Atua, o loo matuā galue foʻi.”—Eperu 4:12.

[Pusa/Ata i le itulau 10]

VAVEGA NA FAIA E ELISAIA

1. Vaeluaina o le vai o Ioritana.—2 Tupu 2:14

2. Faamagalo vai leaga i Ieriko.—2 Tupu 2:19-22

3. ʻAina e urosa tamaiti na ula ane.—2 Tupu 2:23, 24

4. Saunia o vai mo ʻautau.—2 Tupu 3:16-26

5. Na maua e se fafine ua oti lana tane se suāuu lelei.—2 Tupu 4:1-7

6. Na maʻi to se fafine Sunema na pa e lē fanau.—2 Tupu 4:8-17

7. Toe faatū se tamaitiiti nai le oti.—2 Tupu 4:18-37

8. Se pani oona na mafai ona toe ʻaina.—2 Tupu 4:38-41

9. Fafaga tagata e toʻa selau i falaoa e 20.—2 Tupu 4:42-44

10. Faamālōlō le lepela o Naamanu.—2 Tupu 5:1-14

11. Na maua e Kiasi le lepela o Naamanu.—2 Tupu 5:24-27

12. Faaopeopea se uʻamea.—2 Tupu 6:5-7

13. Na vaai se auauna i kariota faalelagi.—2 Tupu 6:15-17

14. Faatauaso le ʻautau a Suria.—2 Tupu 6:18

15. Toe faaleleia le vaai a le ʻautau a Suria.—2 Tupu 6:19-23

16. Toe ola se tamāloa na oti.—2 Tupu 13:20, 21

[Siata/Ata i le itulau 12]

TUPU O IUTA MA ISARAELU

Saulo/Tavita/Solomona: 1117/1077/1037 T.L.M. *

MALO O IUTA TAUSAGA (T.L.M.) MALO O ISARAELU

Reopoamo ․․․․․․ 997 ․․․․․․ Ierepoamo

Avia/Asa ․․․․ 980/978 ․

․․ 976/975/952 ․․ Natapu/Paasa/Ele

․․ 951/951/951 ․․ Semeri/Omeri/Tipeni

․․․․․․ 940 ․․․․․․ Aapo

Iosefatu ․․․․․․ 937 ․․․․․․

․․․․ 920/917 ․․․․ Aasaia/Ioramo

Ioramo ․․․․․․ 913 ․․․․․․

Aasaia ․․․․․․ 906 ․․․․․․

(Atalia) ․․․․․․ 905 ․․․․․․ Ieu

Ioasa ․․․․․․ 898 ․․․․․․

․․․․ 876/859 ․․․․ Ioāsasa/Ioasa

Amasia ․․․․․․ 858 ․․․․․․

․․․․․․ 844 ․․․․․․ Ierepoamo II

Asaraia (Usia) ․․․․․․ 829 ․․․․․․

․․․․ 803/791/791 ․․․․ Sakaria/Saluma/Manaema

․․․․ 780/778 ․․․․ Pekāsia/Peka

Iōtama/Aasa ․․․․ 777/762 ․

․․․․․․ 758 ․․․․․․ Hosea

Esekia ․․․․․․ 746 ․․․․․․

․․․․․․ 740 ․․․․․․ Faoa Samaria

Manase/Amone/Iosia ․․ 716/661/659 ․․

Ioāsasa/Ioākima ․․․․ 628/628 ․

Ioākina/Setekaia ․․․․ 618/617 ․

Faatamaʻia Ierusalema ․․․․․․ 607 ․․․․․․

[Faamatalaga pito i lalo]

[Ata i le itulau 8, 9]

Sa faamaulalo Naamanu ma na faamālōlōina ai o ia i le mana o Ieova

[Ata i le itulau 8, 9]

O le ā na tupu iā Elia ‘a o alu aʻe i le asiosio’?