Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

Fa Ɛ Tafinlima Ka Edwɛkɛ Kpalɛ

Fa Ɛ Tafinlima Ka Edwɛkɛ Kpalɛ

‘O Gyihova, maa me nloa edwɛkɛ ɛzɔ ɛ nye.’EDWƐNDOLƐ 19:14.

EDWƐNE: 82, 77

1, 2. Nzɔne ati a Baebolo ne fa edwɛkɛ mɔɔ yɛka la toto senle nwo a?

WƆ 1871, senle bie dɔle ɛhoayelɛ mɔɔ wɔ Wisconsin, United States la anu. Ɔdɛlɛle ndɛndɛ na ɔyelale mbaka kɛyɛ mgbe mgbe nwiɔ. Menli mɔɔ bo 1,200 la wule. Nɔhalɛ, senle zɔhane hunle menli dɔɔnwo dɛlale senle gyɛne biala mɔɔ ɛdɔ United States la. Ɔzɔho kɛ senle mɔɔ vi keteke mɔɔ bɛfa ɛhoayelɛ ne anu la bie a maanle ɛhoayelɛ ne zɔle kpole zɔhane a. Ɛhye maa yɛkakye Baebolo tɛkese bie: “Bɛnlea kɛ senle ekyi si yela, sɛkye ɛbɔ nu mbaka la.” (Gyemise 3:5) Nzɔne ati a Baebolo kɛlɛvo Gyemise hanle edwɛkɛ ɛhye a?

2 Ɔhilehilele nu kɛ: “Ɛtafinlimalɛ le senle.” (Gyemise 3:6) Saa bɛka “ɛtafinlimalɛ” a, ɔkile ɛdendɛlɛ. Edwɛkɛ mɔɔ yɛka la kola sɛkye ninyɛne kpalɛ kɛ senle la. Yɛ edwɛkɛ bahola anyia awie mɔ anwo zo tumi kpole. Baebolo ne bɔbɔ ka kɛ ewule nee ngoane wɔ edwɛkɛ mɔɔ yɛka la anu. (Mrɛlɛbulɛ 18:21) Noko asoo ɛhye kile kɛ kɛmɔ bie a yɛbaha edwɛkɛ mɔɔ ɔnle kpalɛ la ati, ɔnle kɛ yɛtendɛ ɔ? Kyɛkyɛ. Yɛnrɛha kɛ kɛmɔ senle bahola ayela yɛ la ati yɛnrɛva yɛnrɛyɛ debie. Emomu, yɛnea kɛzi yɛfa yɛdi gyima la boɛ. Kɛ neazo la, yɛkola yɛfa senle yɛto aleɛ, ɔmaa yɛ nwo yɛ yɛ wuluwulu na yɛnyia wienyi. Zɔhane ala a saa yɛnea kɛzi yɛtendɛ la boɛ a, yɛbahola yɛava ahyɛlɛdeɛ ɛhye yɛali Gyihova eni na yɛaboa awie mɔ a.—Edwɛndolɛ 19:14.

3. Ninyɛne nsa boni a baboa yɛ yeamaa yɛava yɛ ɛdendɛlɛ yɛamaa awie mɔ anwosesebɛ a?

3 Gyihova ɛmaa yɛ tumi mɔɔ ɔmaa yɛkola yɛka yɛ nzuzulɛ nee yɛ nganeɛdelɛ yɛkile awie mɔ a, bie a yɛbabuke yɛ nloa yɛadendɛ anzɛɛ yɛbava yɛ sa. Yemɔti kɛ ɔkɛyɛ na yɛava ahyɛlɛdeɛ ɛhye yɛamaa awie mɔ anwosesebɛ ɛ? (Kenga Gyemise 3:9, 10.) Ɔwɔ kɛ yɛnwu mekɛ mɔɔ ɔwɔ kɛ yɛtendɛ, edwɛkɛ mɔɔ yɛbaha nee kɛzi yɛbaha ye la.

MEKƐ BONI A ƆWƆ KƐ YƐTENDƐ A?

4. Mekɛ boni a ɔwɔ kɛ yɛyɛ koonwu a?

4 Ɔdwu mekɛ ne bie a, ɔle kpalɛ kɛ yɛbayɛ koonwu. Baebolo ne se yɛlɛ “mekɛ mɔɔ bɛyɛ koonwu.” (Nolobɔvo ne 3:7) Kɛ neazo la, saa awie mɔ ɛlɛtendɛ a, yɛyɛ koonwu yɛkile kɛ yɛbu bɛ. (Dwobu 6:24) Eza ɔnle kɛ yɛka awie mɔ fealera nu edwɛkɛ nee edwɛkɛ mɔɔ ɔnle kɛ awie gyɛne te bie la yɛkile awie mɔ. (Mrɛlɛbulɛ 20:19) Eza saa awie mɔ ka yɛ ɛya a, ɔbayɛ kpalɛ kɛ yɛbazi abotane na yɛayɛ koonwu.—Edwɛndolɛ 4:4.

5. Kɛ ɔkɛyɛ na yɛamaa Gyihova anwu kɛ yɛ nye sɔ ɛdendɛlɛ ahyɛlɛdeɛ ne mɔɔ yeva yemaa yɛ la ɛ?

5 Noko ɔdwu mekɛ ne bie a ɔle kpalɛ kɛ yɛbadendɛ. (Nolobɔvo ne 3:7) Yɛlɛ mekɛ mɔɔ ɔwɔ kɛ yɛye Gyihova ayɛlɛ, yɛmaa awie mɔ anwosesebɛ, yɛda yɛ nganeɛdelɛ ali na yɛka mɔɔ yɛhyia nwo la yɛkile awie mɔ a. (Edwɛndolɛ 51:15) Saa yɛfa ɛdendɛlɛ ahyɛlɛdeɛ ne yɛdi gyima wɔ adenle zɛhae azo a, ɛnee yɛlɛmaa Gyihova anwu kɛ yɛ nye sɔ ye ahyɛlɛdeɛ ne. Ɔluakɛ saa ɛ gɔnwo kyɛ wɔ debie kɛnlɛma bie a, ɛkpondɛ kɛ ɛfa ɛdi gyima kpalɛ.

6. Nzɔne ati a ɔwɔ kɛ yɛkpa mekɛ kpalɛ mɔɔ yɛbadendɛ la ɛ?

6 Nzɔne ati a ɔwɔ kɛ yɛkpa mekɛ kpalɛ mɔɔ ɔwɔ kɛ yɛtendɛ la ɛ? Mrɛlɛbulɛ 25:11 ka kɛ: “Edwɛkɛ mɔɔ bɛkɛha ye wɔ ye adenle zo la le kɛ ezukoa nvutuke ampolo mɔɔ la dwɛtɛ fufule pɛlɛte nu la.” Ampolo mɔɔ bɛva nvutuke bɛyɛ la le ngɛnlɛma, noko saa ɔgua debie mɔɔ bɛva dwɛtɛ fufule bɛyɛ la azo a, yemɔ bɛnga. Zɔhane ala a bie a yɛlɛ edwɛkɛ kpalɛ mɔɔ yɛkulo kɛ yɛka yɛkile awie a. Noko saa yɛkpa mekɛ kpalɛ mɔɔ yɛbaha ye la a, yɛbahola yɛaboa ahenle zɔhane kpalɛ. Kɛzi yɛbahola yɛayɛ ɛhye ɛ?

7, 8. Kɛzi yɛ mediema mɔɔ bɛwɔ Japan la zukoale Gyisɛse neazo ne ɛ?

7 Saa yɛandendɛ wɔ mekɛ kpalɛ nu a, menli ɛnrɛde yɛ edwɛkɛ bo anzɛɛ bɛnrɛdie yɛ. (Kenga Mrɛlɛbulɛ 15:23.) Kɛ neazo la, wɔ March 2011, azɛlɛ ɛkpusulɛ nee nyevile mɔɔ tu ba sua zo la zile Japan aduduleɛ na ɔzɛkyele azuamgbole dɔɔnwo. Menli mɔɔ bo 15,000 la wule. Ɔnva nwo kɛ Gyihova Alasevolɛ dɔɔnwo mbusua nee bɛ gɔnwo mɔ wule la, ɛnee bɛkpondɛ kɛ bɛfa Baebolo ne bɛboa menli mɔɔ bɛdabɛ noko bɛwɔ tɛnlabelɛ ko ne ala anu la. Noko ɛnee bɛze kɛ bɛ nuhua dɔɔnwo wɔ Buddha ɛzonlenlɛ nu yɛɛ bɛnze Baebolo ne anu kpalɛ. Yemɔti kɛ anrɛɛ mediema ne mɔ baha ewudwazo ne anwo edwɛkɛ wɔ zɔhane mekɛ ne la, bɛhilehilele deɛmɔti ninyɛndane to kpalɛma la anu bɛvale bɛkyekyele bɛ rɛle.

8 Mediema ne mɔ zukoale Gyisɛse. Ɛnee Gyisɛse ze mekɛ mɔɔ ɔwɔ kɛ ɔyɛ koonwu la, noko ɛnee eza ɔze mekɛ mɔɔ ɔwɔ kɛ ɔtendɛ a. (Dwɔn 18:33-37; 19:8-11) Eza ɔkpondɛle mekɛ kpalɛ ɔhilehilele ye ɛdoavolɛ ne mɔ ninyɛne bie mɔ. (Dwɔn 16:12) Japan mediema ne mɔ hendɛle mekɛ kpalɛ mɔɔ ɔwɔ kɛ bɛka ewudwazo ne anwo edwɛkɛ bɛkile menli ne la. Esiane ne anzi ɛvolɛ nwiɔ nee foa, bɛhyɛle Mɔwuamra Badɛnla Aze Bieko Amgba Ɔ? trate ne bɛmaanle menli ne. Bɛ nuhua dɔɔnwo liele trate ne bie na mɔɔ bɛgengale la kyekyele bɛ rɛle. Yɛdayɛ noko, ɔwɔ kɛ yɛdwenle menli mɔɔ bɛwɔ yɛ azɛlɛsinli ne anu la amaamuo nee bɛ diedi nwo, amaa yɛanwu mekɛ kpalɛ mɔɔ ɔwɔ kɛ yɛka edwɛkɛ ne yɛkile bɛ la.

Saa menli kpondɛ kɛ bɛtie yɛ a ɔwɔ kɛ yɛsi abotane na yɛnyia mekɛ yɛmaa bɛ

9. Tɛnlabelɛ boni bieko anu a ɔwɔ kɛ yɛsi abotane na yɛkendɛ mekɛ kpalɛ mɔɔ yɛbadendɛ la ɛ?

9 Tɛnlabelɛ boni bieko anu a ɔwɔ kɛ yɛkendɛ mekɛ kpalɛ mɔɔ ɔwɔ kɛ yɛtendɛ la ɛ? Bie a awie baha edwɛkɛ mɔɔ ɔka yɛ ɛya. Kɛ anrɛɛ yɛbabua ye ɛkɛ ne ala na yɛaha edwɛkɛ mɔɔ ɔnle kpalɛ la, ɔbayɛ kpalɛ kɛ yɛbagyinla na yɛabiza yɛ nwo kɛ: ‘Asoo ɔ nye fuu a ɔyɛle ɛhye a? Asoo ɔwɔ kɛ meka mɔɔ ɔhanle la anwo bie ɔ?’ Bie a ɔbayɛ kpalɛ kɛ ɛnrɛha ɛhwee. Noko saa ɔwɔ kɛ yɛka nwolɛ edwɛkɛ yɛkile ahenle a, ɔwɔ kɛ yɛmaa ɛya ne dwo. (Kenga Mrɛlɛbulɛ 15:28.) Bie a yɛkulo kɛ yɛmaa yɛ mbusuafoɔ mɔɔ bɛnle Alasevolɛ la anwosesebɛ yɛmaa bɛnwu Gyihova. Ɔwɔ kɛ yɛsi abotane na yɛdwenle mɔɔ yɛkpondɛ kɛ yɛkɔka la anwo kpalɛ, na yɛnwu mekɛ mɔɔ bɛbahulo kɛ bɛkɛdie yɛ la.

NZƆNE EDWƐKƐ A ƆWƆ KƐ YƐKA A?

10. (a) Nzɔne ati a ɔwɔ kɛ yɛnea edwɛkɛ mɔɔ yɛka la boɛ a? (b) Adenle mɔɔ awie mɔ dua zo tendɛ la boni a ɔnle kɛ yɛsukoa a?

10 Edwɛkɛ mɔɔ yɛbaha la bahola aboa awie mɔ anzɛɛ ɔbahola yeagyegye bɛ kpalɛ. (Kenga Mrɛlɛbulɛ 12:18.) Kɛmɔ menli dɔɔnwo mɔɔ bɛwɔ Seetan ewiade ne anu la kpondɛ kɛ bɛka awie mɔ ɛya la ati, bɛka “edwɛkɛ” mɔɔ le kɛ “ɛda mbaka” anzɛɛ “dadeɛ” la. (Edwɛndolɛ 64:3) Menli dɔɔnwo sukoa ɛdendɛlɛ zɛhae fi vidio nee tɛlevihyɛne mɔɔ bɛnea la anu. Noko ɔnle kɛ Kilisienema fa ngoayɛ ngoayɛ ka edwɛkɛ ɛtane kile awie mɔ. Ngoayɛ le kpalɛ, yɛɛ ɔkola ɔmaa menli anye die mɔɔ yɛka la anwo. Noko ɔnle kɛ yɛwɔ awie mɔ safule ɛlɛ, mɔɔ yemɔ a le kɛ yɛka edwɛkɛ mɔɔ bamaa bɛ nyunlu agua aze anzɛɛ yɛbɔ bɛ aholoba yɛamaa awie mɔ azele ala. Baebolo ne tu Kilisienema folɛ kɛ “bɛmmayɛ aholoba.” Eza ɔka kɛ: “Bɛmmamaa edwɛkɛ ɛtane fi bɛ nloa anu finde; bɛdendɛ kɛnlɛma mɔɔ maa sonla nyia ngɔzo na ɔnyia mɔɔ ɔkpondɛ la, amaa mɔɔ bɛkɛha la biala azo ara nvasoɛ amaa bɛdabɛ mɔɔ bɛtie la.”—Ɛfɛsɛsema 4:29, 31.

11. Nzɔne a baboa yɛ yeamaa yɛaha edwɛkɛ kpalɛ a?

11 Gyisɛse hilehilele kɛ ‘mɔɔ ɛyi ɛbulu zo wɔ yɛ ahonle ne mɔ anu la a finde yɛ nloa a.’ (Mateyu 12:34) Ɛhye kile kɛ edwɛkɛ mɔɔ yɛka la maa bɛnwu kɛzi yɛte nganeɛ la. Yemɔti saa yɛkulo menli na yɛdwenle bɛ nwo amgba a, yɛbabɔ mɔdenle kɛ yɛbaha edwɛkɛ kpalɛ yɛahile bɛ. Yɛ edwɛkɛ bayɛ fɛ na yɛamaa awie mɔ anwosesebɛ.

12. Nzɔne bieko a bahola aboa yɛ yeamaa yɛakpa edwɛkɛ kpalɛ a?

12 Ɔwɔ kɛ yɛbɔ mɔdenle na yɛahola yɛaha edwɛkɛ kpalɛ. Ɔnva nwo kɛ ɛnee Belemgbunli Sɔlɔmɔn ze nrɛlɛbɛ la, “ɔdɔle alagye kpalɛ ɔzieziele” edwɛkɛ mɔɔ ɔbahɛlɛ la amaa nuhua ala ɛkɛ na ye ɛgengalɛ ayɛ fɛ. (Nolobɔvo ne 12:9, 10) Nzɔne a bahola aboa yɛ yeamaa yɛanwu mɔɔ ɔwɔ kɛ yɛka la ɛ? Baebolo ne nee yɛ mbuluku ne mɔ mɔɔ yɛbazukoa la bamaa yɛanwu kɛzi ɔwɔ kɛ yɛtendɛ la. Yɛbahola yɛazukoa kɛ yɛbade edwɛkɛ mɔɔ yɛnde ɔ bo la abo. Eza yɛbahola yɛazukoa Gyisɛse neazo ne amaa yɛanwu kɛzi yɛtendɛ a ɔbaboa awie mɔ la. Ɛnee ɔze mɔɔ ɔwɔ kɛ ɔka la ɔluakɛ Gyihova hilehilele ye maanle ‘ɔnwunle edwɛkɛ kpalɛ mɔɔ ɔka a ɔkɛmaa mɔɔ anwo ɛbɛlɛ ye la anwosesebɛ la.’ (Ayezaya 50:4) Eza ɔwɔ kɛ yɛdwenle kɛzi yɛ edwɛkɛ baha awie mɔ la anwo kpalɛ. (Gyemise 1:19) Yɛbahola yɛabiza yɛ nwo kɛ: ‘Saa meka edwɛkɛ ɛhye a, asoo ahenle bade mɔɔ mekpondɛ kɛ meka mekile ye la abo? Kɛzi ɔbade nganeɛ ɛ?’

13. Nzɔne ati a ɔwɔ kɛ yɛka edwɛkɛ wɔ adenle mɔɔ menli bade ɔ bo la azo ɛ?

13 Wɔ Yizilayɛ, ɛnee bɛbɔ aweɛne bɛkile debie. Ɛnee ɛnelɛ ne ko kile kɛ ɔwɔ kɛ menli ne yia. Ɛnelɛ gyɛne noko hilele kɛ ɔwɔ kɛ sogyama ne kɔ konle. Saa bɛambɔ aweɛne ne kpalɛ a, anrɛɛ nea edwɛkɛ mɔɔ ɔbado sogyama ne a! Baebolo ne fa aweɛne mɔɔ bɛbɔ ye kpalɛ la toto edwɛkɛ agbɔkɛ mɔɔ ɔ bo ɛdelɛ ɛnyɛ se la anwo. Saa yɛangilehile ninyɛne nu kpalɛ yɛangile awie mɔ a, bɛnrɛde ɔ bo anzɛɛ ɔbamaa bɛalie debie mɔɔ ɛnle nɔhalɛ la bɛali. Yɛkpondɛ kɛ yɛmaa yɛ edwɛkɛ nu da ɛkɛ ɛdeɛ, noko ɔwɔ kɛ yɛnea boɛ na mɔɔ yɛbaha la angile kɛ yɛmbu awie mɔ.—Kenga 1 Kɔlentema 14:8, 9.

14. Neazo boni a kile kɛ Gyisɛse dendɛle wɔ adenle mɔɔ ɔ bo ɛdelɛ ɛnyɛ se la azo ɛ?

14 Mateyu tile 5 kɔdwu tile 7 le neazo kɛnlɛma mɔɔ ɔmaa yɛnwu kɛzi Gyisɛse kpale edwɛkɛ agbɔkɛ mɔɔ ɔ bo ɛdelɛ ɛnyɛ se la. Wɔ ye ɛdendɛlɛ ne anu, yeambɔ mɔdenle kɛ ɔfa edwɛkɛ agbɔkɛ mgbole anzɛɛ mɔɔ anwo ɛngyia la yeali gyima amaa menli anye alie ɔ nwo. Eza yeanga edwɛkɛ mɔɔ ɔbagyegye awie mɔ la. Gyisɛse hanle ninyɛne mɔɔ anu pi la anwo edwɛkɛ, noko kɛzi ɔhilehilele nu la maanle bɛdele ɔ bo kpalɛ. Kɛ neazo la, ɛnee Gyisɛse kpondɛ kɛ ye ɛdoavolɛ ne mɔ nwu kɛ ɔnle kɛ bɛdwenledwenle mɔɔ bɛbali la anwo. Yemɔti ɔhilehilele nu kɛ Gyihova maa nloma ne mɔ aleɛ dahuu. Akee ɔbizale bɛ kɛ: “Asoo bɛ nwo ɛngyia ɛndɛla nloma?” (Mateyu 6:26) Gyisɛse hanle edwɛkɛ sikalɛ zɔhane ɔvale ɔhilele bɛ debie mɔɔ anwo hyia la amaa yeamaa bɛ anwosesebɛ.

KƐZI ƆWƆ KƐ YƐTENDƐ Ɛ?

15. Nzɔne ati a ɔwɔ kɛ yɛtendɛ wɔ adenle kɛnlɛma zo ɛ?

15 Kɛzi yɛtendɛ yɛkile awie mɔ nee edwɛkɛ mɔɔ yɛka la amuala anwo hyia kpalɛ. Menli anye liele Gyisɛse ‘ɛdendɛlɛ kɛnlɛma’ ne anwo. (Luku 4:22) Saa yɛtendɛ kɛnlɛma a, menli anye balie nwo kɛ bɛbadie yɛ na bɛalie mɔɔ yɛka la bɛado nu. (Mrɛlɛbulɛ 25:15) Saa yɛbu awie mɔ na yɛdwenle bɛ nganeɛdelɛ nwo a, ɔbamaa yɛadendɛ wɔ adenle kɛnlɛma zo yɛahile bɛ. Zɔhane a Gyisɛse yɛle a. Kɛ neazo la, mekɛ mɔɔ ɔnwunle kɛ menli dɔɔnwo ɛlɛtie ye la, ɔ nye liele na ɔnyianle mekɛ ɔhilehilele bɛ. (Maake 6:34) Mekɛ mɔɔ menli bɔle ye aholoba bɔbɔ la, yeambɔ bɛ bie.—1 Pita 2:23.

16, 17. (a) Saa yɛlɛtendɛ yɛahile yɛ mbusuafoɔ nee yɛ gɔnwo mɔ a, kɛzi yɛbahola yɛazukoa Gyisɛse ɛ? (Nea mɔlebɛbo nvoninli ne.) (b) Kɛzi adenle mɔɔ ninli bie luale zo dendɛle la boale kpalɛ ɛ?

16 Ɔwɔ nuhua kɛ yɛkulo yɛ abusua ne nee yɛ gɔnwo mɔ edwɛkɛ, noko bie a yɛnrɛdendɛ kɛnlɛma yɛnrɛhile bɛ ɔluakɛ yɛze bɛ kpalɛ. Bie a yɛbadwenle kɛ ɔngyia kɛ yɛnea kɛzi yɛtendɛ yɛkile bɛ la boɛ. Noko Gyisɛse andendɛ zɔ angile ɔ gɔnwo mɔ ɛlɛ. Mekɛ mɔɔ bɛ nuhua bie mɔ su mɔɔ le kpole wɔ bɛ nu anwo kpolera la, ɔdenrɛle bɛ wɔ adenle kɛnlɛma zo na ɔvale kakula ekyi ɔyɛle neazo ɔboale bɛ amaa bɛahakyi bɛ adwenle. (Maake 9:33-37) Mgbanyima bahola azukoa Gyisɛse neazo ne ɔlua adenle kɛnlɛma mɔɔ bɛbalua zo bɛadu awie mɔ folɛ la azo.—Galeehyeama 6:1.

17 Saa awie ka yɛ ɛya bɔbɔ na yɛtendɛ kɛnlɛma yɛkile ye a, ɔbaboa kpalɛ. (Mrɛlɛbulɛ 15:1) Kɛ neazo la, ɛnee ninli bie ara nrenyia mɔɔ ɔtɛdwule ɛvolɛ 20 la ɛlɛyɛ ninyɛndane, noko ɔyɛle ɔ nwo kɛ ɔlɛsonle Gyihova. Adiema raalɛ bie mɔɔ nee bɛ wɔ asafo ko anu mɔɔ kakula ne mame anwo yɛle ye alɔbɔlɛ la hanle hilele ye kɛ: “Ɔyɛ nyane kɛ wɔangola ɛ ra ne tete la.” Kakula ne mame dwenlenle edwɛkɛ ne anwo na ɔhanle kɛ: “Ɔle zɔ kɛ kɛkala ninyɛne ɛngɔ ye boɛ ɛdeɛ, noko megua zolɛ. Amagɛdɔn ne anzi yɛɛ yɛbanwu kɛzi ninyɛne hɔle ye la a.” Ɔluakɛ kakula ne mame anva ɛya na ɔdendɛle kɛnlɛma ɔhilele adiema raalɛ ne la ati, bɛhɔle zo bɛyɛle agɔnwolɛma. Eza kakula ne dele edwɛkɛ mɔɔ ye mame hanle la, na ɔnwunle kɛ ɔdie ye ɔdi kɛ ɔbahola yeahakyi. Yemɔti ɔgyakyile agɔnwolɛ ɛtane ɛdilalɛ, bɛzɔnenle ye na nzinlii ɔhɔzonlenle wɔ Bɛtɛle. Saa yɛlɛtendɛ yɛahile yɛ mediema, yɛ mbusuafoɔ anzɛɛ menli mɔɔ yɛnze bɛ la a, ɔwɔ kɛ dahuu yɛmaa yɛ nloa edwɛkɛ ‘yɛ fɛ na ɔyɛ anyelielɛ.’—Kɔlɔsaema 4:6.

18. Kɛ ɔkɛyɛ na yɛazukoa Gyisɛse neazo ne wɔ kɛzi yɛtendɛ la anu ɛ?

18 Yɛ nzuzulɛ nee yɛ nganeɛdelɛ mɔɔ yɛkola yɛka yɛkile awie mɔ la le ahyɛlɛdeɛ mɔɔ sonle bolɛ mɔɔ vi Gyihova ɛkɛ amgba a. Saa yɛsukoa Gyisɛse neazo ne a, yɛbakpa mekɛ kpalɛ mɔɔ ɔwɔ kɛ yɛtendɛ, yɛbanlea mɔɔ yɛka la boɛ na yɛabɔ mɔdenle yeadendɛ wɔ adenle kɛnlɛma zo dahuu. Yemɔti bɛmaa yɛva yɛ edwɛkɛ yɛmaa awie mɔ anwosesebɛ na ɔmaa Gyihova anye ɛlie.