1. Ekuma tufwete zayila mayingi mu kuma kia mbasi?

MUNA toma zaya muntu, divavanga vo wazaya e kanda diandi. Diau adimosi mpe, muna toma zaya Yave wa Nzambi ofwete zaya ambasi bena vo i kanda diandi kun’ezulu. Nkand’a Nzambi oyikilanga mbasi vo ‘wan’a Nzambi.’ (Yobi 38:7) Ozevo, nkia mbebe bena yau mun’ekani dia Nzambi? Adieyi bavanga muna zingu kia wantu kuna nz’ankulu? Nga mbasi diambu bevanganga muna zingu kiaku? Kele vo i wau, mu nkia mpila?

2. Mbasi akweyi zatuka? Mbasi kwa zina kun’ezulu?

² Ambasi nkumbu miayingi beyikwanga muna Nkand’a Nzambi. Yambula twafimpa maka mambu keyikanga mu kuma kiau. Mbasi akweyi batuka? Muna Kolosai 1:16 tutanganga vo: “Muna yandi [Yesu Kristu] i mwasemenwa lekwa yawonso mun’ezulu y’ova nza.” O Yave wasema mbasi zawonso muna Mwan’andi antete. Mbasi kwa zina kun’ezulu? O Nkand’a Nzambi uvovanga vo mafunda ye mafunda ma mbasi basemwa, yau awonso akwa nkuma.—Nkunga 103:20. *

3. Adieyi tutanganga muna Yobi 38:4-7 mu kuma kia mbasi?

 ³ Nkand’a Nzambi ukutuzayisanga vo vava nza yasemwa, “wan’awonso a Nzambi bayengoloka ye kiese.” (Yobi 38:4-7) Mbasi zakikadila vitila nsem’a wantu yo ntoto. E sono kiaki kia Nkand’a Nzambi kisonganga vo mbasi bavwidi ngindu ye ntona. Kadi kivovele vo awonso “bayengoloka ye kiese.” Yindula diambu diadi “wan’awonso a Nzambi” bayengoloka ye kiese. Kuna lubantiku, mbasi zawonso Yave wa Nzambi basadilanga.

4. O Nkand’a Nzambi aweyi kesongelanga vo mbasi zakwikizi bevwanga wantu o mfunu?

⁴ Wau vo bakala se mbangi vava kiasemwa wantu antete, mbasi za kwikizi bevwanga wantu o mfunu ye ndungana ekani dia Nzambi. (Ngana 8:30, 31; 1 Petelo 1:11, 12) Kansi tuka kolo, mbasi bemonanga wantu ayingi beyambulanga sadila Mvangi au anzodi. Ka lukatikisu ko vo ediadi dikendelekanga mbasi zazi zakwikizi. Kuna diak’esambu, ‘kiese kikilu kikalanga vana vena mbasi’ avo muntu ovutukidi sadila Yave. (Luka 15:10) Wau vo mbasi bevwanga ewete dia selo ya Nzambi o mfunu, tulenda bakula ekuma Yave kesadilanga mbasi mu sadisa yo tanina selo yandi yakwikizi ova ntoto. (Tanga Ayibere 1:7, 14.) Tala yak’e nona.

5. Yika nona ya lusadisu lwa mbasi tutanganga mu Nkand’a Nzambi?

⁵ Mbasi zole za sadisa Loti wa muntu ansongi yo wan’andi amakento mu vuluka vava kiafwaswa Sodomo ye Ngomora, mbanza za umpumbulu. (Etuku 19:15, 16) Vioka mvu miayingi, atantu batuba Daniele wa ngunza mun’ewulu dia nkosi. Kansi e nkosi ke zamvanga diambu ko. Daniele wavova vo: “O Nzambi ame otumini mbasi andi, ozikidi nua mia nkosi.” (Daniele 6:22) Muna tandu kia Kristu, mbasi mosi wavaikisa Petelo wa ntumwa muna  pelezo. (Mavangu 12:6-11) Vana ntandu, e mbasi zasadisa Yesu muna lubantiku lwa salu kiandi ova ntoto. (Maku 1:13) Mbasi mosi ‘wasiamisa’ Yesu vava lufwa lwandi lwafinama. (Luka 22:43) Dialudi, o lukasakeso lwalu mfunu kikilu lwakala kwa Yesu.

6. (a) Ambasi aweyi betaninanga nkangu a Nzambi o unu? (b) Nkia yuvu tufimpa owau?

⁶ O unu, mbasi ke bemonekanga kwa wantu ko ova nza. Kana una vo i wau, bekwamanananga sadisa nkangu a Nzambi, musungula muna kimwanda. O Nkand’a Nzambi uvovanga vo: “E mbasi a Yave izung’awana bekumvumina, ikubavuluza.” (Nkunga 34:7) Ekuma mvovo miami mifwana kutufiaulwisa? Ekuma kadi vena ye vangwa yambi ya mianda bezolanga kutufwasa. Nkia vangwa yoyo? Akweyi yatuka? Nkia mpila ivavilanga kutumwesa mpasi? Muna baka e mvutu za yuvu yayi, yambula twafimpa diambu diabwa muna lubantiku lwa lusansu lwa wantu.

7. O Satana nkia tezo kavengomwena wantu kwa Nzambi?

⁷ Nze una twalongoka muna Kapu kia  3 kia nkanda wau, mbasi mosi wazola yala akaka, wakolamena Nzambi. Mbasi ndioyo i Nkadi Ampemba wa Satana. (Lusengomono 12:9) Funda ye nkama sambanu za mvu tuka kavengomwena Eva, Satana wavukumuna wantu awonso. Akete kaka basonganga e kwikizi muna Nzambi, nze Abele, Kanoke ye Noa.—Ayibere 11:4, 5, 7.

8. (a) E mbasi zakaka aweyi bakitukila se nkwiya? (b) E nkwiya miami adieyi bavanga muna sala yo moyo muna Kizalu kia lumbu ya Noa?

⁸ Muna lumbu ya Noa, mbasi zakaka bakolamena Yave. Basisa e fulu kiau kun’ezulu, bavwata nitu za wantu yo kulumuka ova ntoto. Ekuma? Muna Etuku 6:2 tutanganga  vo: “O wan’a Nzambi bamwene wan’amakento a wantu vo miote: bayibongele akazi mun’awonso basolele.” Kansi Yave wa Nzambi kayambula ko vo e vangu dia mbasi zazi ye mpasi diatwasa kwa wantu zakwamanana. Watwasa kizalu kiampwena ova nza kiafwasa yimpumbulu yawonso yo vuluza kaka selo yandi ya kwikizi. (Etuku 7:17, 23) Kansi, e mbasi z’akolami beyikilwanga mpe vo nkwiya,  basisa nitu za wantu yo vutuka kun’ezulu nze vangwa ya mianda. Bayikama Nkadi Ampemba ona wakituka se “nkuluntu a nkwiya.”—Matai 9:34.

9. (a) Adieyi diabwila nkwiya vava bavutuka kun’ezulu? (b) Nkia diambu tulongoka mu kuma kia nkwiya?

⁹ Vava mbasi z’akolami zavutuka kun’ezulu bakangama, nze Satana wa nkuluntu au. (2 Petelo 2:4) Kana una vo ke balendi vwata diaka e nitu za wantu ko owau, bekwamanananga vanga wantu e mbi. Kieleka, muna lusadisu lwa nkwiya, Satana “otungianisang’e nza yawonso.” (Lusengomono 12:9; 1 Yoane 5:19) Mu nkia mpila? Kieleka, nkwiya mpila zayingi besadilanga muna vukumuna wantu. (Tanga 2 Korinto 2:11.) Yambula twalongoka mpila zole betoma sadilanga.

10. Nki i mpandu?

¹⁰ E nkwiya mpandu besadilanga muna vukumuna wantu. E mpandu i ngwizani a muntu ye nkwiya. Dilenda kala yandi kibeni yovo muna lusadisu lwa ngang’a nkisi. O Nkand’a Nzambi utumbanga e vangu diadi yo kutulukisa mu yambula mawonso mena ngwizani ye mpandu. (Ngalatia 5:19-21) Nkwiya besadilanga mpandu nze una mbaki a mbizi za maza kesadilanga nekwa muna luvaku. Mbaki a mbizi za maza osadilanga nekwa za mpila mu mpila mu baka mbizi zayingi. Diau adimosi mpe, nkwiya besadilanga mpila zayingi za mpandu muna vukumuna wantu a mpila zawonso.

11. E ngombo i nki? Ekuma tufwete yo vengela?

¹¹ Otesa ngombo i nekwa yakaka besadilanga nkwiya. Nki i ngombo? I vava zaya oma ma kusentu yovo mana olembi zaya. E mpila zakaka zisadilwanga muna ta e ngombo i zazi: Sasila e ndozi, sadila e pelo ye makaka mpe. Kana una vo ndonga ya wantu bebanzanga vo otesa ngombo ke diambi ko, Nkand’a Nzambi usonganga vo nganga za ngombo mu lusadisu lwa nkwiya besadilanga e salu kiaki. Kasikil’owu, nkanda Mavangu 16:16-18  uyikanga ‘nkwiya’ wasadisanga ntaudi ankento mu sala e salu kia kinganga. Kansi, vava kavaikiswa o nkwiya wakala muna yandi, kalenda diaka kio sala ko.

12. Ekuma dinina dia vonza mu vava vovana y’amafwa?

¹² E mpila yakaka nkwiya bevukumwinanga wantu i kubafila mu yuvula amafwa. Awana bekendalalanga mu kuma ki’azodi au afwa bevunwanga mu malongi maluvunu mu kuma ki’awana bafwa. Ngang’a nkisi nanga olenda kusamunwina nsamu wambote yovo kuvovesela mu zu dia ndinga yafwanana y’eyi ya ndiona wafwa. Muna kuma kiaki, wantu ayingi bekwikilanga vo amafwa moyo bena, ovovana yau dikubasadisa mu zizidila e ntantu zau. Kansi o “lufiaulwisu” lwalu lwa luvunu ye lwa vonza. Ekuma? Ekuma kadi enkwiya balenda tanginina nding’a muntu afwa yo zayisa mambu ma ona wafwa kwa ngang’a nkisi. (1 Samuele 28:3-19) Nze una twalongoka mu Kapu kia 6, o muntu avo ofwidi ovididi emvimba.  (Nkunga 115:17) Ozevo, ‘ndiona ovovana y’amafwa’ ovunwanga kwa mianda miambi. Evangu diadi ke dina ngwizani yo luzolo lwa Nzambi ko. (Tanga Nsiku 18:10, 11; Yesaya 8:19) Ikuma vo, venga e nekwa yayi ya vonza besadilanga e nkwiya.

13. Adieyi bavanga wantu ayingi bemwenanga nkwiya o wonga?

¹³ Mianda miambi ke bevukumunanga kaka wantu ko, kansi mpasi mpe bekubamwesanga. Satana ye nkwiya miandi wau bazeye vo “kolo kiandwelo kaka” kisidi mu fwaswa, bevavanga mwesa wantu e mpasi. (Lusengomono 12:12, 17) Kansi, mazunda ye mazunda ma wantu bamwenanga mianda miambi o wonga balenda kuyivevola. Adieyi bavanga muna kuyivevola? Avo muntu mpandu kesadilanga adieyi kalenda vanga?

14. Nze Akristu a tandu kiantete kuna Efeso, aweyi tulenda sil’e mianda miambi e kitantu?

¹⁴ Nkand’a Nzambi ukutuzaisanga una tulenda kuyitanina yo sia mianda miambi e kitantu. Tala nona kia Akristu a tandu kiantete kuna mbanza Efeso. Akaka una ke bakitukidi Akristu ko mpandu basadilanga. Adieyi bavanga vava babaka e nzengo za yambula e mpandu? Tutanganga muna Nkand’a Nzambi vo: ‘Ebidi vana bena, ana bavangidinge mpandu, bakutikidi nkanda miau, bayokèle mio vana vena wantu awonso.’ (Mavangu 19:19) Muna yoka nkanda miau mia mpandu, Akristu awaya basisa mbandu ambote bafwete landa awana bazolele sia mianda miambi e kitantu o unu. Ndiona ozolele sadila Yave kafwete yambula konso ma kin’e ngwizani ye mpandu. Ediadi disongele vo kafwete sadila nkanda mia mpandu ko, yovo tala yimpa (filmes) isonganga mpandu, ngatu yimbila yovo wá nkunga mikasakesanga mpandu. Kafwete venga  mpe vwata nsinga mia nkisi yovo lekwa yakaka muna kitanina.—1 Korinto 10:21.

15. Adieyi tufwete vanga muna siamanana sia mianda miambi e kitantu?

¹⁵ Vava Akristu kuna Efeso bayoka nkanda miau mia mpandu, Paulu wa ntumwa wabasonekena vo: ‘Ndwan’eto ke ya nitu ye menga ko, kansi, . . . ye mianda miambi.’ (Efeso 6:12) E nkwiya ke bayoya ko. Bakwamanana sia e ngolo muna sunda. Akristu awaya adieyi bafwana vanga diaka? Paulu wavova vo: ‘Nutambula e ngubu a lukwikilu, ina nuvwil’owu wa zimina maswanga mawonso matiya ma Satana.’ (Efeso 6:16) Avo lukwikilu lweto lwatoma sikila, tusiamanana mpe muna sia mianda miambi e kitantu.—Matai 17:20.

16. Nkia mpila tulenda siamisina lukwikilu lweto?

¹⁶ Nkia mpila tulenda siamisina lukwikilu lweto? Muna longokanga Nkand’a Nzambi ntangwa zawonso. E yaka ya nzo muna kala nangwí, nkubilu andi ifwete kala mpe yasikila. Diau adimosi mpe, o lukwikilu lweto muna kala nangwí, tufwete lo siamisa muna zayi wa ludi kia Nkand’a Nzambi. Avo tutanganga yo longoka Nkand’a Nzambi lumbu yawonso, o lukwikilu lweto lukala nangwí. Nze yaka ya nzo yatoma sikila, o lukwikilu lukututanina mu umpukumuni wa mianda miambi.—1 Yoane 5:5.

17. Nkia diambu divavwanga muna sia mianda miambi e kitantu?

¹⁷ Akristu kuna Efeso nkia diambu diakaka bafwan’o vanga? Wau vo mu mbanza yazala ye mavangu ma nkwiya bazingilanga, lutaninu bavwang’o mfunu. Muna kuma kiaki, Paulu wabawondelela vo: “Ye nsamba zawonso ye ndodokela . . . , nusambilang’ak’e ntangwa zawonso muna mwanda.” (Efeso 6:18) Wau vo yeto mpe mu nza yazala ye mavangu ma nkwiya tuzingilanga, o samba ye ziku kiawonso kwa Yave muna lomba lusadisu lwandi mfunu dina muna sia mianda miambi e kitantu. Ozevo, tufwete sadilanga nkumbu a Yave muna sambu yeto. (Tanga Ngana 18:10.)  Tufwete lombanga kwa Yave ‘katuvuluza muna ndiona wa mbi,’ i sia vo Satana wa Nkadi Ampemba. (Matai 6:13) O Yave owá e sambu yeto ya ziku.—Nkunga 145:19.

18, 19. (a) Ekuma tufwete kadila ye ziku vo tusunda muna ndwan’eto ye mianda miambi? (b) Nkia kiuvu kivaninwa e mvutu muna kapu kilanda?

¹⁸ Mianda miambi mia vonza kikilu, avo tusia Nkadi Ampemba kitantu yo finama Nzambi muna vanga luzolo lwandi ke tukubamwena wonga ko. (Tanga Yakobo 4:7, 8.) E wisa kia mianda miambi kiandwelo. Batumbwa muna lumbu ya Noa, owau lufundisu lwa nsuka bevingilanga. (Yuda 6) Sungamena vo, tuvwidi lusadisu lwa mbasi za nkuma za Yave. (2 Ntinu 6:15-17) Mbasi zazi bezolanga vo twasunda mianda miambi. E mbasi za nsongi bekutusadisanga muna vanga wo. Ikuma vo yambula twafinama Yave ye mbasi zandi za kwikizi. Tuvenga mpe mpila zawonso za mpandu yo sadila malongi ma Nkand’a Nzambi. (1 Petelo 5:6, 7; 2 Petelo 2:9) Muna diadi, tulenda kala ye ziku vo tusunda muna ndwan’eto ye mianda miambi.

¹⁹ Kansi ekuma o Nzambi keyambulwilanga e mianda miambi ye yimpumbulu bamwesanga wantu e mpasi? E kiuvu kiaki kivaninwa e mvutu muna kapu kilanda.