1-3. Nkia mambu mewokesanga e nzo zakondw’ese yovo ngudi, ye nkia mpasi zikubalwakilanga?

 E NZO zakondw’ese yovo ngudi ziyikwanga vo “i mpila nzo zilutidi o wokela” kuna Estados Unidos. Diau adimosi mpe divangamanga muna nsi zayingi. Ulolo wa mpambana za longo, ndonga babembolwa, vambana kwa wantu yo wan’a zumba i mambu mama mebangikanga e zingu kia mazunda ma mazunda ma mase yo wana.

² “I nkento ansona, wa mvu 28 ngina yo wana wole,” i kasoneka o nkento mosi. “Nkenda kikilu dikumpanganga e kuma kadi kizolele sansa wan’ame kondw’ese ko. Nanga ke vena muntu okumvwanga mfunu ko. Ntangwa zayingi o wan’ame bekumbonanga vava ndilanga ediadi mpasi dikubavanganga.” Lembi yindul’o makasi bemonanga, yo kuyitumba ye kinsona, ndonga wantu aya besansang’o wana yau kaka mpasi zakaka diaka benwananga zau, za kwenda sadila kuna mbazi yo kwiza sala e salu kia mu nzo. Umosi mu yau wavova vo: “Osans’o wana ngeye mosi dina nze tà esomba. Avo vioka ngonde sambanu nanga otomene kubama, olenda tá masomba maya vanavau. Kansi vav’olenda wo vanga, vekala yo mosi okutubil’esomba diakaka!”

³ O wana bakondw’ese yovo ngudi, bena mpe ye mpasi za yau kibeni. Nanga betokanang’e ngindu vava ese yovo ngudi kekubasisa yovo fwa. Kuna kwa aleke ayingi o kondw’ese yovo ngudi mpasi kikilu dikubatwasilanga.

4. Aweyi tuzayidi vo o Yave ovwang’e nzo zakondw’ese yovo ngudi o mfunu?

 ⁴ E nzo nze i zazi zakalanga mpe kuna kwa nkangu a Nzambi. E Sono nkumbu miayingi kiyikang’o “munkondw’ese” yo “nkento ansona.” (Luvaiku 22:22; Nsiku 24:19-21; Yobi 31:16-22) O Yave wa Nzambi kavilakananga mpasi zau ko. O nkunga uyikilanga Nzambi vo “Ese dia minkondw’ese, nzengi a nkanu akento ansona.” (Nkunga 68:5) Kieleka yamu unu, o Nzambi wakinu vwa o mfunu a nzo nze i zazi mpe. Elo, muna Diambu diandi vena yo malongi mekubasadisanga mu sund’e mpasi zazi.

5. Nkia mpasi zantete bemonang’o mase yovo ngudi bakondelo akazi?

⁵ Se badiki e salu kia lunga-lunga e nzo. “Tuzolang’o kala yo yakala omu nzo,” u kavova o nkento mosi wavambana yo yakala, “nze ezu dituka mun’ekalu diau ke tuzayi kana akweyi divaikilanga.” Akala ana bavambana yovo fwilw’akazi nanga betokana yo ulolo wa salu yamu nzo ina vo i bafwete yantik’o vanga. E nzo yakondw’o mfidi asikididi wonga ye ndimbul’a vuvu itwasanga kwa wana.

6, 7. (a) Nkia mbandu ambote kesongang’o “nkento angangu” oyikwanga muna Ngana? (b) Okala ye sungididi muna salu yamu nzo aweyi kulenda sadisil’e nzo zakondw’ese yovo ngudi?

⁶ Adieyi dilenda sadisa? Badika e mbandu a “nkento angangu,” oyikwanga muna Ngana 31:10-31. E salu kevanganga kiampwena kikilu—sumba, teka, tung’e mvwatu, lamba madia, vang’e salu ya umbangu, vata e mpatu yo vanga e salu kia kinkita. E mbumba ayeyi? Nkwa sungididi, osalanga yakuna masika yo sikama muna nkielelo mu yantik’e salu kiandi. Watoma kubama kena; wavananga eyaka salu kw’akaka yo vang’eyaka yandi kibeni muna moko mandi. Ke di’esivi ko vo wafwan’o kembelwa!

 ⁷ Ovo ngeye mosi osansanga wana toma zaya e salu yamu nzo. Yangalela e salu kiokio, kadi kiwokesa e kiese kia wana. Kansi ofwete kala ye nkubika yambote. O Nkand’a Nzambi uvovanga vo: “O makani ma nkwa [sungididi ndandu utwasanga, NW].” (Ngana 21:5) Ese dimosi wakondw’o nkento wavova vo: “Omono kele vo mfwidi e nzala i ntangwa nyindul’o madia.” O madia mateka kubikwa yo diwa muna ntangwa ifwene masundidi o wete yo dikil’e nitu ka mu madia ma vanga mu nzaki ko. Dilenda kala mpe diamfunu dia longoka eyaka salu ya moko. Muna mokenanga y’akundi bazeye e salu, yo tanga mu nkanda yovo vav’o lusadisu lw’akaka bazeye e salu, ngudi zakaka zakondwa akala belendang’o vanga eyinsalu-salu ya kusa e tinta, yo tunga yo vangulula ekalu.

8. O wana bakondw’ese yovo ngudi aweyi balenda sadisila muna nzo?

⁸ Nga diambote dia lomba o lusadisu lwa wana? Ngudi mosi owu kavova: “Tuzolele vanga mana kavangang’o se muna lembi badisa e salu ya wana.” Nga i wau kwandi, kansi ke vangu diambote ko kuna kwa mwana. Kuna nkulu, aleke akwa vumi wa Nzambi, bavewanga e salu bafwete sala. (Etuku 37:2; Nkung’a Nkunga 1:6) Ozevo, kana una vo kusundisa e salu ya wana ko, diawete kwa ngeye muna kubavana e salu, nze i sukula malonga yovo kubika esuku. Ekuma olembi vangila yau kumosi eyaka salu? Dilenda kala dia kiese.

9. Ekuma divangamenanga mwawonso vo e ngudi zakondw’akala balutidi mon’e mpasi za vwa e nzimbu?

⁹ E ndonga y’awana besansang’o wana yau kaka, mpasi bena zau za vwa e nzimbu ye disuindidi e mpasi  kwa ngudi za ndumba zalembi sompa. a Muna nsi zina ye nkubika za sadis’o nkangu, diamfunu mu tambula o lusadisu lwalu yavana olenda baka e salu. O Nkand’a Nzambi uyambulanga vo Akristu batambula o lusadisu lwalu kele vo bafweno lo. (Roma 13:1, 6) Akento ansona y’awana bavambana y’akazi mpasi zau zimosi bemonanga. Ana bakulukilw’e salu yamu nzo, vava bekwendanga mu bak’e salu kuna mbazi, o mfutu a salu besololanga wa nzimbu zandwelo. Akaka belendang’o tomesa e zingu kiau muna vanga eyaka salu yilenda longokwa mu kolo kiakete.

10. E ngudi yakondwa yakala aweyi kalenda vovela kwa wana ekuma kafwete sadila?

¹⁰ Kusiviki ko ovo omwene vo o wan’aku ke bayangalele ko wau ongeye ovavang’e salu, ye mpe kuyitumbi ko. Ubasasila ekuma ofwete sadila yo kubasadisa bazaya vo o Yave ovavanga vo wabasansa. (1 Timoteo 5:8) Oku kukwiziwa, o wana bekulukilwa kwau. Kansi vavang’o kala yau vamosi muna konso fintangwa osalanga fiau. Ovangang’owau dilenda sadisa mpe mu sunda e mpasi za zingu kia esi nzo.—Ngana 15:16, 17.

11, 12. Nkia nsilu bafwete lemvokelanga amase bakondw’akazi, ye aweyi balenda dio vangila?

¹¹ Awana besansang’o wana yau kaka nanga beluta songang’e nzol’au kwa yau, kansi ofwete kuyikenga kinumana vo walembi viokes’e tezo kia nkendelo kasia o Nzambi kuna kwa mase yo wana. Kasikil’owu, dilenda kala diampasi kele vo o ngudi okondelo yakala ovavanga vo o mwan’andi a yakala katambula e  mbebe ya kala se ntu muna nzo yovo o mwan’andi ankento nze se nkundi andi muna kunsamunwinang’o mambu ma kinsweki, yo zadisa e ngindu za mwana ye móko yambi. Ke diambote ko mu vanga dio, dilenda sia mvwanga kwa mwana.

¹² Songa kwa wan’aku vo ngeye ese yovo ngudi okubasansa—ke yau ko bekuyisansa. (Tala 2 Korinto 12:14.) Ezak’e ntangwa nanga olenda vwa o mfunu a malongi yo lusadisu. Vava akuluntu ankutakani, yovo akento Akristu azikuka, ke kwa wan’aku akete ko.—Tito 2:3.

13. Aweyi dilenda kadila diampasi kwa ngudi okondelo yakala muna longa?

¹³ Nanga ke diampasi ko kw’eyakala muna lemvokelwa nze nlongi, kansi dilenda kala diampasi  kuna kwa nkento. Ngudi mosi wakondwa yakala wavova vo: “O wan’ame bavwidi e ntela ye ndinga za yakala. Ke diampasi ko muna katikisa yovo kuyimwena vo kwafwana ko muna vovana yau.” Ye mpe dilenda kala vo, wakinu didila o lufwa lwa nkaz’aku anzodi, yovo mpe nanga okuyitumbanga yovo makasi omonanga mu kuma kia longo lwafwa. Ovo lusadisu lwa wana lwavambana, nanga okalanga yo wonga wa sia vo o wan’aku balenda vava o sala yo s’au. Mambu nze i mama mebadisang’o vana malongi masikididi.

14. O mase makondw’akazi aweyi balenda kadila ye ngindu za tezo mu diambu dia longa?

¹⁴ O Nkand’a Nzambi uvovanga vo “Mwan’oyambulwilu o luzolo, ofusulwisa ngw’andi e nsoni.” (Ngana 29:15) O Yave wa Nzambi okuyikama wau osianga yo sikidisa e nkendelo kwa esi nzo. Ozevo, kuyambudi ko wayitumbang’aka, ngatu kuyizengeneka, yovo kala yo wonga. (Ngana 1:8) Kufusulwisa malongi ma Nkand’a Nzambi e nsoni ko. (Ngana 13:24) Vava wakala nkwa umbakuzi, ngwizani yo kumama muna malongi maku. Kuna kukwiziwa o wana mpe belemvokela mo. Kana vo i wau, ofwete badikanga mpe e ngindu zau. Ese dimosi wansona wavova vo: “O malongi mame mafwete vaninwa kuna umbakuzi, mu kuma kia ntantu zau wau bafwilw’e ngudi. Ntangwa zawonso mvovananga yau. Tuna ye ‘ntangwa zeto tukalanga yeto kweto kaka’ vava tukubikang’o madia. Muna kolo yayi betoma vovanga oma ma yau kwa mono.”

15. Adieyi kafwete vanga ko o ngudi yovo ese wavamban’o longo vava keyikang’o nkaz’andi antete?

¹⁵ Ongeye ovo wavamban’o longo, ke diambote ko wakondwang’o luzitu kwa nkaz’aku antete. E nzonzi mia mase ntantu mivananga kwa wana, yo ku lul’o luzitu lwau kwa yeno ewole. Ozevo, yambula vovesa kwa mwana e mvovo nze i miami: “Ongeye una nze s’aku!” Kana nkia mpila mpasi nkutu kamwesa o nkaz’aku antete, yandi kaka i se yovo ngudi a mwan’aku una vo malongi m’ese yo ngudi kavwidi o mfunu. b

16. Nkia nkubika ya mwanda ifwete lungiswang’aka mu longa muna nzo yakondw’ese yovo ngudi?

¹⁶ Nze i una divovelo muna kapu yivitidi, o longa ke vana kaka tumbu ko kansi songela yo zikula. E Nkubika yambote y’elongi dia mwanda mambu mayingi yivengomonanga. (Filipi 3:16) O lunganang’e ntangwa zawonso kuna nkutakani ya Akristu mfunu kuna. (Ayibere 10:24, 25) Diamfunu mpe nwalongokang’o Nkand’a Nzambi ye esi nzo konso lumingu. Dialudi vo mpasi dikalanga muna longokang’e ntangwa ke ntangwa. “Kuna mfoko a lumbu kia salu, vunda kaka tuvavanga,” ukavova ngudi mosi ozeye  eludi kiaki. “Kansi, ntoma dio sianga muna ngindu zame kinumana vo yalembi yambula o longoka yo mwan’ame, wau nzeye wo vo i diambu difwete vangwa. Oyandi oyangalelang’elongi dieto dia mu nzo.”

17. Adieyi difwete longokwa muna nsanswa ambote kasansw’o Timoteo, wa nkundi a Paulu?

¹⁷ O Timoteo, wa nkundi a Paulu wa ntumwa, walongwa muna malongi ma Nkand’a Nzambi kwa ngw’andi ye kwa nkak’andi—ke kw’ese ko. Kansi kadi, ekwe Mukristu ambote kakituka o Timoteo! (Mavangu 16:1, 2; 2 Timoteo 1:5; 3:14, 15) Ongeye mpe olenda vwa e ndandu zambote muna salu kia sans’o wana muna “ndonga yo lusansu lua Mfumu.”—Efeso 6:4.

18, 19. (a) Amase ye ngudi zakondw’akazi aweyi balenda mwen’e kinsona? (b) Nkia longi divanwanga mu lenda sunda ezolela ya nitu?

¹⁸ Ngudi mosi ansona wavova: “Vava mvutukanga kuna nzo yo tal’e yaka yau eyá ya nzo, ke musungula vav’o wana bamene kwenda leka, e kinsona kikunyalanga.” Elo, e kinsona i diambu dilutidi e mpasi kwa mase makondw’akazi. Dia kingutukila dia zola vwa nkundi ye ngikakiani muna longo. Kansi o muntu ng’ofwete vava vo e diambu diadi dia fokoka una  kazolele? Muna lumbu ya Paulu wa ntumwa, ezaka ndumba zansona bayambula vo “e nsatu zau za sompa zabavakulwisa Kristu o nkalu.” (1 Timoteo 5:11, 12, NW) Oyambula ezolela ya nitu yasunda e salu ya mwanda diamfwilu kikilu.—1 Timoteo 5:6.

¹⁹ Yakala dimosi dia Mukristu wavova vo: “E nsatu za vukana yo nkento ngolo zikalanga, kansi olenda zo sunda. Ovo e ngindu zambi zizidi muna ntim’aku, kufwete zo banzanga kaka ko. Ofwete zo vengomona. Oyindulang’o wana dilenda kusadisa.” E Diambu dia Nzambi dilonganga vo: ‘Nufwasa yîkwa yeno mu diambu dia vengenene.’ (Kolosai 3:5) Kele vo ovavanga kulula o dia, nga oyantik’o tanga e nkanda misonganga madia manzenzi, yovo kala vamosi yo wantu bena vo e móko kiau kia madia kaka? Ve! Diau adimosi mpe ye nsatu za nitu.

20. (a) Nkia vonza kina kw’awana bebandanga kimakangu ya mindembi kwikila? (b) Awana bakondw’akazi muna tandu kiantete yamu tandu kiaki mpe aweyi bevanganga muna sunda e kinsona kiau?

²⁰ Akristu akaka bebandang’e kimakangu y’amindembi kwikila. (1 Korinto 7:39) Nga diadi difokolang’e mpasi zau? Ve. Nkento mosi wa Mukristu wavambana yo nkaz’andi walukisa oku vo: “Vena ye diambu disundidi e mpasi ke mu kala nkento ansona ko. I sompa o muntu ndiona kufwene ko!” Akento ansona muna tandu kiantete nanga bamonanga e kinsona, kansi awana akwa ngangu bayisianga muna salu kia ‘songanga nzenz’e lombo, basukulanga malu m’aveledi, yo sadis’akwa mpasi.’ (1 Timoteo 5:10) Akristu akwikizi a tandu kiaki bena vo bezizilanga yavana besolola o nkento yovo yakala wa nkwa vumi wa Nzambi, bekuyisianga mpe muna salu. Nkento mosi ansona wa Mukristu una ye 68 dia mvu wakingulanga  akw’andi akento ansona vava kamonanga e kinsona. Wavova vo: “Mbakwidi vo muna kingulanga akaka yo vanga e salu yamu nzo ame yo lunga-lunga e kimwanda kiame kivwa ntangwa yindula kinsona kiame ko.” Olonga e diambu dia Kintinu kia Nzambi kw’akaka i salu kisundidi kikilu e ndandu.—Matai 28:19, 20.

21. E sambu ye kikundi kiambote aweyi kilenda sadisila muna sunda e kinsona?

²¹ Dialudi vo, ke vena yo lusadisu lw’esivi ko mu diambu  dia kinsona. Kansi olenda kio sunda muna ngolo zitukanga kwa Yave. O Mukristu otambulanga e ngolo zazi vava ‘kezindalalanga muna tudodokelo ye sambu, yo fuku yo mwini.’ (1 Timoteo 5:5) Tudodokelo i mpila sambu kilombwang’aka, mu vava lusadisu, nanga nkutu kilenda vangilwa kuna kazu kiangolo ye kinsanga. (Tala Ayibere 5:7.) Tendola o ntim’aku kwa Yave “fuku yo mwini” dilenda sadisa kikilu. E kikundi mpe kiambote kilenda sadisa muna sunda e kinsona. Muna kalanga ye kikundi kiambote olenda wá “e diambu diambote” dia lukasakeso diasonama muna Ngana 12:25.

22. Nkia mambu mena mamfunu muna badika kele vo ngindu za kinsona zilwakanga ntangwa ke ntangwa?

²² Ovo ngindu za kinsona zilwakidi—kadi kwiza kaka zikwiza—zaya dio vo ke vena mosi ko una ye zingu kiansongi. Kieleka, o ‘wana-ngudi awonso’ bebangamanga mu mpasi za mpila mu mpila. (1 Petelo 5:9) Yambul’oyindulanga kaka oma mavioka. (Kimpovi 7:10) Badikang’e nluta miaku. Vana ntandu, kalang’aka ye kwikizi yo yangidik’o ntim’a Yave.—Ngana 27:11.

23. Nkia mbebe bavwidi Akristu yakw’au kuna kwa mase bakondelo akazi muna nkutakani?

²³ O lusadisu lwa Akristu mfunu kikilu luna. Yakobo 1:27 ovovanga vo: “O unkwikizi wavelela, yo kondwa nsafu, vana vena Nzambi w’Es’eto, i wau wuwu, o kangadil’ansona y’ana bafwilw’akala muna mpasi zau.” Elo, i mbebe ya Akristu mu sadisa e nzo zakondw’ese yovo ngudi. Nkia mpila difwete vangilwa?

24. Aweyi e nzo zakondw’ese yovo ngudi zilenda sadisilwa vava bekalanga muna mpasi?

²⁴ Olenda vana lusadisu lwa madia. O Nkand’a Nzambi uvovanga vo: “Vo i ndiona una yo vwa kwa  nza, kamona mbunzi andi okondelo, kankangil’o ntima, nkia nkala kukala omu yandi o zola kwa Nzambi?” (1 Yoane 3:17) O mvovo wa kingerekiya uyikanga ‘mona’ ke disongele ko vo tala kwa nkatu kaka, kansi toma tungununa kikilu. Disongele vo o Mukristu ambote ediantete nanga ofwete zaya e mpasi zina muna nzo a nkw’andi y’oma bavwidi o mfunu. Dilenda kala vo nzimbu bavwidi o mfunu. Akaka nanga bevavanga muntu muna singika e nzo au. Yovo beyangalelanga vo babokelwa mu kwenda dia ku nzo a nkw’andi yovo mpe kuna finkembo.

25. Akristu y’akwau aweyi balenda songel’e nkenda kw’ese yovo ngudi okondelo nkazi?

²⁵ Ye mpe, 1 Petelo 3:8 ovovanga vo: “Yeno awonso nukala yo ntima mosi, akwa ngyambani muna mpasi yo wete, ye nzolani a ungudi, yo walakazi.” Ngudi mosi wakondwa yakala, ovwidi wana sambanu wavova vo: “Diampasi, ezak’e ntangwa kendalala nkendalalanga. Kansi okal’okala, mpangi a yakala yovo wankento benkumpovesanga vo: ‘E Joana, salu kiambote ovanganga. ndandu ovwila kio.’ O zaya kwa nkatu vo akaka bekutuyindulanga yo kutuvw’o mfunu kusadisanga kikilu.” Akento Akristu bena vo s’ambuta balenda toma sadisa e ngudi z’aleke bakondelo akala, muna kubawila vava bebwilwang’o mambu mena vo ke mafwete mokenwa yo muntu a yakala ko.

26. Akala azikuka y’Akristu aweyi balenda sadisil’o wana bakondwa mase?

²⁶ Akristu balenda sadisa muna mpila zakaka. O Yobi, wa muntu aziku, wavova vo: ‘Kadi yatayisanga nsukami, minkondw’ese mpe, ana bakondelo nsadisi.’ (Yobi 29:12) O unu mpe, Akristu akaka bevwang’o wana bakondw’ese o mfunu yo kubatatila muna zola kwafwana “zola kutuka muna ntim’avelela,” lembi bembola maka mambu. (1 Timoteo 1:5) Lembi bembola  e nzo a yandi kibeni, balenda sal’e ntwadi ezaka ntangwa y’aleke awaya mu salu kia uselo w’Akristu, olenda mpe kubabokela mu lungana yau mu longoka kwa esi nzo yovo mu nsaka. Ovang’ewete diadi dilenda vuluz’o mwan’ansona muna nzil’a mbi.

27. Lusadisu lwa nani balenda tambul’o mase bakondw’akazi?

²⁷ Kansi kadi, awana besansang’o wana yau kaka bafwete ‘nata ediau’zitu’. (Ngalatia 6:5) Kansi ampangi za Akristu bekusong’e nzola au yo Yave wa Nzambi mpe. O Nkand’a Nzambi uvovanga mu kuma kia Yave vo: “Osikin’ansona, y’akento afwilw’akala.” (Nkunga 146:9) Muna lusadisu lwandi luanzodi, e nzo zakondw’ese yovo ngudi balenda sunda e mpasi zazi!