Maayo nga Pagpanguna​—Ang Bug-os Kalibutan nga Hangkat

Isa sia ka manunulat kag mamalaybay. Ang iya tagipusuon puno sing paglaum para sa palaabuton. Sang nagligad nga mga 90 ka tuig, ginhanduraw niya ang isa ka duog “diin wala sing kahadlok ang hunahuna kag ginabayaw ang ulo bangod sang positibo nga pagtamod sa kabuhi; diin libre ang ihibalo; diin ang kalibutan wala mabahinbahin sang di-makatarunganon nga mga dulunan sang mga pungsod; diin ginahambal ang kamatuoran; [kag] diin ang walay kakapoy nga mga panikasog sang mga tawo malapit na sa kahimpitan.”

NIAN ginpabutyag sini nga manunulat ang paglaum nga sa pila ka adlaw ang iya mga kasimanwa kag ang bug-os nga kalibutan magapuyo sa sini nga duog. Kon buhi pa karon ining mamalaybay nga nagdaug sing Nobel Prize, malugaw-an gid sia. Walay sapayan sang mga pag-uswag kag mga hinimuan, labi pa gid nga nabahinbahin ang kalibutan. Kag ang palaabuton sang tawo masubo gihapon.

Sang ginpamangkot kon ngaa hinali nga nag-utwas ang kasingki sa ulot sang pila ka grupo sa iya pungsod, ginsambit sang isa ka mangunguma ang ginkabig niya nga isa ka rason. “Bangod ini sang di-maayo nga mga lider,” siling niya. Amo man sini ang ginpabutyag sang istoryador nga si Jonathan Glover sa iya libro nga Humanity​​—⁠A Moral History of the Twentieth Century, nga nagasiling: “Ang pagpapas sa mga rasa [sa amo man nga pungsod] indi isa ka hinali nga pagsilabo sang kaugot sang mga tribo, ginplano ini sang mga tawo nga luyag magpabilin nga nagagahom.”

Sang nagdabdab ang inaway sa ulot sang duha ka republika sang anay  Yugoslavia sang maaga nga bahin sang katuigan 1990, isa ka dyurnalista ang nagsulat: “Malipayon kami anay nga nagkabuhi sa sulod sang madamong tinuig apang karon nagapatyanay kami sang mga lapsag. Ano bala ang natabo sa amon?”

Linibo ka kilometro halin sa Europa kag Aprika amo ang pungsod sang India, ang dutang natawhan sang mamalaybay nga ginsambit sa umpisa. Sa isa ka pamulongpulong nga natig-uluhan “Makalampuwas Bala ang India Subong Isa ka Pungsod?,” ang awtor nga si Pranay Gupte nagsiling: ‘Mga 70 porsiento sang daku nga populasyon sang India ang kubos sa 30 anyos, apang wala sing mga lider nga makahatag sa ila sing maayong halimbawa.’

Sa pila ka pungsod, ang mga lider naghalin sa ila palangakuan bangod sang panumbungon nga kagarukan. Gani, tungod sa nagkalainlain nga rason, kulang gid sing maayo nga mga lider sa kalibutan. Ginapamatud-an sini nga kahimtangan ang pagkamaminatud-on sang pinamulong sang isa ka manalagna nga nagkabuhi anay sang nagligad nga mga 2,600 ka tuig. Sia nagsiling: “Ang dalanon sang tawo wala sa iya kaugalingon. Wala sa tawo nga nagalakat bisan ang pagtuytoy sa iya tikang.”​—⁠Jeremias 10:23.

May solusyon pa bala ang mga problema karon sa kalibutan? Sin-o ang makapanguna sa katawhan padulong sa isa ka kalibutan diin ang katilingban sang tawo wala mabahinbahin sang pinuyas ukon napuno sing kahadlok, diin ang matuod nga ihibalo libre kag bugana, kag diin ang mga tawo nagapadulong sa kahimpitan?

[Picture Credit Line sa pahina 3]

Fatmir Boshnjaku