Pagbantay sa Kalibutan

▪ “Isa sa kada apat ka tawo” sa Estados Unidos “ang nagabalatian sa hunahuna sa bisan ano nga tuig, kag halos isa sa kada duha ka tawo ang nakaagi sini sing isa ka bes sa ila kabuhi.”—SCIENCE NEWS, E.U.A.

▪ Sang Septiembre 2004, ang Bagyo Ivan ginbangdan sang 24 ka balod sa Gulf of Mexico nga kapin pa sa 15 metros ang kataason. Ang pinakadaku nga narekord nagataas sing 27.7 metros.—SCIENCE NGA MAGASIN, E.U.A.

▪ Ang paggamit sing cell phone samtang nagamaneho nagaresulta sa apat ka pilo nga risgo nga maaksidente kag maospital, bisan pa hands-free man ini ukon indi.—BMJ, BRITANYA.

▪ Ang isa ka bag-o nga edisyon sang katalogo nga gindesinyo agod makabulig sa mga manugbadbad sing Biblia nagalista sing 6,912 ka ginagamit gihapon nga lenguahe.—THE NEW YORK TIMES, E.U.A.

▪ Walay sapayan sang mga paandam nga makatalagam ini para sa ila mga anak, 30 porsiento sang mga babayi sa Poland ang nagapanigarilyo samtang nagabusong ukon sa mga tinuig nga nagapasuso sila.—ZDROWIE NGA MAGASIN, POLAND.

Pagtamod sa Manggad

Nadiskobrehan sa isa ka pagtuon sang Australia Institute tuhoy sa pagtamod sa manggad nga isa lang sa 20 ka milyonaryo nga taga-Australia ang nagabatyag nga hamungaya, report sang ABC News Online. Suno kay Clive Hamilton, ehekutibo nga direktor sang Institute, “samtang nagadugang ang aton manggad, nagadugang man ang aton pagkadikontento sa aton ginakita.” Ang matuod, 13 porsiento lamang sang mga tawo sa grupo sang may pinakadaku nga kita ang nagabatyag sing bug-os nga kaayawan sa kabuhi. Si Hamilton nagsiling: “Makapamangkot ka gid kon ngaa sa aton katilingban ginahimud-usan gid naton ang pinansial nga kahamungayaan sangsa iban nga butang, samtang ginapakita sang mga ebidensia nga indi ini ang matuod gid nga nagahatag sing kaayawan.”

Nagaorbit nga Basura

“Handurawa ang kinagamo kon biyaan lang sang mga drayber ang ila mga salakyan sa mga kalye kon maubusan ini sing gatong,” siling sang New Scientist nga magasin. Apang, amo gid sini ang nagakatabo sa guba nga mga satelayt, nga nagadugang sa risgo nga mabungguan sang bag-o nga mga spacecraft ang nagaorbit nga mga basura. Mga 1,120 ka mga butang nga kapin pa sa 60 sentimetros ang kadakuon ang malapit sa geostationary ring, ang duog nga ginaplastaran sang mga kasangkapan para sa komunikasyon, apang mga 300 lamang sining mga satelayt ang nagaandar. Lakip sa delikado nga mga butang nga ginpabay-an na lang sa orbit sa nanuhaytuhay nga kataason amo ang 32 ka guba na nga mga nuclear reactor.

Mga Hinganiban kag Inaway

Sang matapos ang Cold War, nagpigaw ang negosyo sa hinganiban. Apang, sa nagligad nga pila ka tuig, nagtin-ad liwat ini nga negosyo. Sang 2004, suno sa isa ka report sang Stockholm International Peace Research Institute (SIPRI), ang gingasto sang militar sa bug-os nga kalibutan naglab-ot sa isa ka trilyon ka dolyar. Ini nga kantidad katumbas sa $162 para sa kada lalaki, babayi, kag bata sa sini nga planeta. Suno sa SIPRI, 19 ka inaway ang natabo sang 2004 kag ang tagsa sini nagkutol sang kabuhi sang kapin sa 1,000. Sa sini nga mga inaway, 16 ang nagapadayon gihapon sing kapin na sa napulo ka tuig.

Mga Salakyan nga Duha ka Sahi ang Gatong

Ikatlo nga bahin sang mga salakyan nga ginabaligya sa Brazil, ang makadalagan sa duha ka sahi nga gatong, report sang Veja nga magasin. Ini nga mga salakyan ginatughungan sing gasolina, sing alkohol nga halin sa tubo, ukon ginmiksla nga gasolina kag alkohol sa bisan ano nga proporsion. Sugod sang 2003 tubtob 2004, ang nabaligya nga alkohol nga gatong nag-uswag sing 34 porsiento. Ini nga pagbag-o wala sing kaangtanan sa pag-amlig sa palibot. Mas barato lang para sa kalabanan nga motorista kon alkohol nga gatong ang ila gamiton. Ang duha sing gatong nga mga salakyan makaamlig “sa mga konsumidor batok sa kakulang sang gatong kag pagtaas sang presyo sini,” paathag ni Rafael Schechtman, direktor sang Brazilian Center of Infrastructure. “Kon magtaas ang presyo sang alkohol, gasolina lang anay ang imo gamiton, kag alkohol naman kon magmahal ang gasolina.”