Pfukelani kha mafhungo

Pfukelani kha zwi re ngomu

Gudani Kha ‘Mutheo Wa Mafhungo-ngoho’

Gudani Kha ‘Mutheo Wa Mafhungo-ngoho’

Gudani Kha ‘Mutheo Wa Mafhungo-ngoho’

‘U na mutheo wa nḓivho yone iṋe na mafhungo-ngoho kha Mulayo.’—VHA-ROMA 2:20, vhambedzani NW.

ṰOḒANI PHINDULO DZA HEDZI MBUDZISO:

Zwiṱhavhelo zwo bulwaho kha Mulayo wa Mushe zwo vha zwi tshi fanyisela mini?

Zwiṱhavhelo zwe zwa vha zwi tshi ṋekedzwa nga Vhaisiraele zwi fana hani na zwine zwa ṋekedzwa nga Vhakriste ṋamusi?

Ndi zwithu zwifhio zwine zwa sumbedza arali Yehova a tshi ḓo ṱanganedza tshiṱhavhelo kana a sa ḓo tshi ṱanganedza?

1. Ndi ngani ri tshi fanela u vha na dzangalelo ḽa u pfesesa nḓila ine Mulayo wa Mushe wa vha wa ndeme ngayo?

 ZWO vha zwi tshi ḓo ri konḓela vhukuma u pfesesa maṅwe a masia a ndeme a Mulayo wa Mushe arali ho vha hu si nga Maṅwalo o hevhedzwaho a muapostola Paulo. Sa tsumbo, kha vhurifhi he a vhu ṅwalela Vhaheberu o ṱalutshedza nḓila ine Yesu sa “Tshifhé-muhulu a fulufhedzeaho” a nga ṋekedza ngayo tshiṱhavhelo tshi pfumelelaho luthihi fhedzi, lwa tshoṱhe u itela uri vhathu vha re na lutendo vha ‘rengululwe nga hu sa fheli.’ (Vha-Heb. 2:17; 9:11, 12) Paulo o ṱalutshedza uri nnḓu ya mulanga yo vha i “murunzi wa ya ngei ṱaḓulu” na uri Yesu o mbo ḓi vha Mupfumedzanyi wa “mulanga u fhiraho kule-kule uḽa wa kale” we wa pfumedzanywa nga Mushe. (Heb. 7:22; 8:1-5) U ṱaluswa ha Mulayo nga yeneyo nḓila zwo vha zwi zwa ndeme misini ya Paulo nahone zwi kha ḓi vha zwa ndeme kha Vhakriste na ṋamusi. Zwi ita uri ri kone u pfesesa nga vhuḓalo uri zwe Mudzimu a ri lugiselela zwone ndi zwa ndeme lungafhani.

2. Ndi ngani Vhakriste vha Vhayuda vho vha vha tshi pfesesa zwiṅwe zwithu u fhira Vhannḓa?

2 Musi Paulo a tshi ṅwalela Vhakriste vha ngei Roma, zwiṅwe zwe a zwi ṅwala o vha o zwi livhisa kha miraḓo ya tshivhidzo ya lushaka lwa Vhayuda vhe vha vha vha tshi livhiswa nga Mulayo wa Mushe. O vha a tshi tenda uri vhenevho vhathu vho vha vhe na ‘mutheo wa nḓivho na mafhungo-ngoho’ nga ha Yehova na maitele awe o lugaho nga nṱhani ha uri vho vha vho ḓowela Mulayo wa Mudzimu. U vha na ‘mutheo wa mafhungo-ngoho’ na u a ṱhonifha zwi tshi bva mbiluni zwo thusa Vhakriste vha Vhayuda na Vhayuda vha fulufhedzeaho vha nga phanḓa ha Vhukriste uri vha livhise, vha funze na u vhonetshela vhathu vha sa ḓivhi Mulayo we Yehova a u ṋea vhathu vhawe.—Vhalani Vha-Roma 2:17-20.

MURUNZI WA TSHIṰHAVHELO TSHA YESU

3. Ri vhuyelwa hani nga u guda nga ha zwiṱhavhelo zwa Vhayuda vha kale?

3 Mutheo wa mafhungo-ngoho we Paulo a amba nga hawo u kha ḓi vha wa ndeme kha riṋe u itela uri ri pfesese ndivho dza Yehova. Maitele a Mulayo wa Mushe a kha ḓi vha a ndeme. Ri na zwenezwi muhumbuloni, kha ri ṱolisise sia ḽithihi ḽa wonoyo Mulayo—nḓila ye zwidzimu na zwiṱhavhelo zwa ita uri Vhayuda vha ḓiṱukufhadzaho vha tende Kristo na nḓila ye zwa vha thusa ngayo u pfesesa zwine Mudzimu a zwi ṱoḓa khavho. Nahone samusi ṱhoḓea dza Yehova dza mutheo dzi sa shanduki, ri ḓo dovha ra vhona uri milayo ye Mudzimu a i ṋea Vhaisiraele malugana na zwiṱhavhelo na zwidzimu, i nga ri thusa uri ri kone u ṱolisisa nḓila ine ra ita ngayo tshumelo yashu khethwa.—Mal. 3:6.

4, 5. (a) Ndi mini zwe Mulayo wa Mushe wa zwi humbudza vhathu vha Mudzimu? (b) Mulayo wa Mudzimu malugana na zwiṱhavhelo wo vha u “murunzi” wa mini?

4 Zwo vha zwi tshi tou vha khagala kha Vhayuda vha kale uri masia manzhi a Mulayo wa Mushe o vha a tshi sumbedza uri vho vha vhe vhaitazwivhi. Sa tsumbo, muthu naho e ufhio we a kwama tshitumbu o vha a tshi fanela u kunakiswa. Nga zwenezwo, ho vha hu tshi ṱoḓea uri hu ṱhavhiwe kholomo khunwana nahone i fhiswe. Milora yayo yo vha i tshi fanela u shumiswa kha “maḓi a u ṱamba zwivhi” e a vha a tshi shashiwa muthu o tshikafhalaho we a vha a tshi fanela u kunakiswa nga ḓuvha ḽa vhuraru na ḽa vhusumbe. (Num. 19:1-13) U itela u vha humbudza uri u sa fhelela na tshivhi zwi fhiriselwa nga tshifhinga tsha mbebo, mufumakadzi a kha ḓi bvaho u beba o vha a tshi fanela u fhedza tshifhinga o tshikafhala, nahone nga murahu ha zwenezwo o vha a tshi fanela u ṋekedza tshiṱhavhelo tsha tshipfumelelo.—Lev. 12:1-8.

5 Ho vha hu tshi ṱoḓea zwiṱhavhelo zwa zwifuwo u itela u hangwelwa zwivhi zwa ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe. Hu sa londwi uri onoyo mugwadameli o vha a tshi zwi ṱhogomela kana a sa zwi ṱhogomeli, zwenezwo zwiṱhavhelo—na zwe zwa ṋekedzwa nga murahu thembeleni ya Yehova—zwo vha zwi “murunzi” wa tshiṱhavhelo tsha Yesu tsho fhelelaho.—Vha-Heb. 10:1-10.

MAVHONELE O TEAHO NGA HA ZWIṰHAVHELO

6, 7. (a) Ndi mini zwe Vhaisiraele vha vha vha tshi fanela u zwi humbula musi vha tshi nanga zwithu zwine vha ḓo ita ngazwo tshiṱhavhelo, nahone zwenezwi zwo vha zwi tshi fanyisela mini? (b) Ndi mbudziso dzifhio dzine ra nga ḓivhudzisa dzone?

6 Tshithu tsha ndeme vhukuma nga ha tshifuwo naho tshi tshifhio tshe tsha vha tshi tshi fanela u ṋekedzwa Yehova ndi uri tsho vha tshi tshi fanela u vha tshi “sí na tshinya̗lo”—tshi si bofu, tshi sa ṱudzi, tshi songo holefhala kana tshi sa lwali. (Lev. 22:20-22) Musi Vhaisiraele vha tshi ṋekedza Yehova mitshelo kana mavhele, zwo vha zwi tshi fanela u vha “zwiranzhe” na “zwi re zwavhuḓi” kha zwe vha zwi kaṋa. (Num. 18:12, 29) Yehova o vha a sa ṱanganedzi zwiṱhavhelo zwi si zwavhuḓi. Yeneyi ṱhoḓea ya ndeme ya zwiṱhavhelo zwa zwifuwo yo vha i tshi fanyisela uri tshiṱhavhelo tsha Yesu tsho vha tshi tshi ḓo vha tshi si na tshilavhi kana luvhadzi na uri Yehova o vha a tshi ḓo ṋekedza zwa khwinesa na zwine a zwi funesa u itela u rengulula vhathu.—1 Pet. 1:18, 19.

7 Arali muthu ane a khou ṋekedza tshiṱhavhelo a tshi livhuha vhuthu ha Yehova zwi tshi bva mbiluni, zwi tou vha khagala uri o vha a tshi ḓo takalela u nanga zwa khwinesa kha zwine a vha nazwo. Muthu o vha a tshi tou ḓinangela uri u ṋekedza tshiṱhavhelo-ḓe. Naho zwo ralo, o vha a tshi zwi ḓivha uri Mudzimu a nga si takadzwe nga tshiṱhavhelo tshi ‘re na tshinyalo’ nga nṱhani ha uri zwenezwo zwo vha zwi tshi ḓo sumbedza uri onoyo muthu u dzhia u ita tshiṱhavhelo zwi tshi sokou vha mukhuvha nahone zwi muhwalo. (Vhalani Maleaxi 1:6-8, 13.) Zwenezwi zwi fanela u ita uri ri ṱolisise tshumelo ine ra i itela Mudzimu: ‘Ndi ngani ndi tshi shumela Yehova? Naa zwi nga vha zwavhuḓi arali nda ṱolisisa nḓila ine nda mu shumela ngayo na zwiṱuṱuwedzi zwanga?’

8, 9. Ndi ngani ri tshi fanela u ṱolisisa zwiṱuṱuwedzi zwa Vhaisiraele zwa u ṋekedza zwiṱhavhelo?

8 Arali u ṋekedza tshiṱhavhelo ha Muisiraele zwo vha zwi tshi sumbedza u livhuha Yehova nga u ḓifunela, u fana na tshiṱhavhelo tshi fhiswaho tshine tsha ṋekedzwa u itela u humbela u takalelwa nga Yehova, zwo vha zwi tshi ḓo leluwa u nanga tshifuwo tsho teaho. Onoyo mugwadameli o vha a tshi ḓo takalela u ṋea Yehova zwa khwinesa. Ṋamusi Vhakriste a vha ṋekedzi zwiṱhavhelo zwo bulwaho kha Mulayo wa Mushe, fhedzi vha zwi ṋekedza nga muhumbulo wa uri vha shumisa tshifhinga, nungo na thundu dzavho u itela u shumela Yehova. Muapostola Paulo o sumbedza uri u ‘amba’ khagala nga ha fulufhelo ḽa Vhukriste na ‘u itana nga zwivhuya na u ṋeana’ ndi zwiṱhavhelo zwine zwa takadza Mudzimu. (Vha-Heb. 13:15, 16) Nḓila ine vhathu vha Yehova vha ita ngayo yeneyi mishumo i sumbedza uri vha a livhuha na u dzhiela nṱha zwoṱhe zwe Mudzimu a vha ṋea zwone. Ngauralo, hu na zwithu zwi fanaho kha mavhonele na zwiṱuṱuwedzi zwa vhane vha ita tshumelo ya Vhukriste ṋamusi na vhe vha ṋekedza zwiṱhavhelo nga u ḓifunela zwifhingani zwa kale.

9 Naho zwo ralo, hu pfi mini nga ha vhuimo he khaho Mulayo wa Mushe wa vha u tshi ṱoḓa uri muthu a ṋekedze tshidzimu tsha zwivhi kana tsha mulandu nga nṱhani ha tshivhi tshe a tshi ita? Naa ni vhona u nga mufuda wa tshiṱhavhelo wo vha u wa ndeme u fhira u ḓiimisela na mavhonele a muthu ane a khou tshi ṋekedza? Kani zwenezwo zwiṱhavhelo zwo vha zwi tshi ṋekedzwa nga u tou kombetshedzwa? (Lev. 4:27, 28) Zwo vha zwi sa ḓo tou kombetshedzwa arali onoyo muthu o ḓiimisela u vha na vhushaka havhuḓi na Yehova.

10. Ndi “zwidzimu” kana vhuḓidini vhufhio vhune Vhakriste vha fanela u vhu ita u itela u vusulusa vhushaka?

10 Nga hu fanaho ṋamusi, ni nga kha ḓi ṱhogomela uri no khukhulisa wahaṋu ni songo zwi humbula, ni songo ḓiimisela kana ni songo zwi ṱhogomela. Luvalo lwaṋu lu nga ni vhudza uri no ḓifara nga nḓila i songo teaho. Muṅwe na muṅwe we a ḓiimisela u shumela Yehova u ḓo ita zwoṱhe zwi re maanḓani awe u itela u lugisa honoho vhukhakhi. Zwenezwo zwi nga amba uri a humbele pfarelo muthu we a mu khakhela, kana arali o ita tshivhi tshihulwane, a ṱoḓe thuso ya lwa muya kha vhalavhelesi vha Vhakriste vha re na lufuno. (Mat. 5:23, 24; Yak. 5:14, 15) Nga zwenezwo, zwi ṱoḓa vhuḓidini u itela u lugisa tshivhi tshe ra tshi itela muṅwe muthu kana Mudzimu. Musi ri tshi ṋekedza zwenezwo “zwidzimu,” ri vha ri tshi khou vusulusa vhushaka hashu na Yehova na wahashu nahone ri vha na luvalo lwo kunaho. Zwenezwi zwi ri khwaṱhisedza uri nḓila ya Yehova ndi ya khwinesa.

11, 12. (a) Ndi mini zwe zwa vha zwi tshi katelwa kha zwidzimu zwa mutendelo? (b) Zwidzimu zwa mutendelo zwi fana na mini kha vhurabeli ho kunaho ha musalauno?

11 Zwiṅwe zwa zwiṱhavhelo zwo bulwaho kha Mulayo wa Mushe zwo vha zwi tshi dzhiiwa sa zwidzimu zwa mutendelo. Zwenezwi zwo vha zwi tshi sumbedza u vha na mulalo na Yehova. Muthu we a ṋekedza tshenetsho tshiṱhavhelo na muṱa wawe vho vha vha tshi ḽa ṋama ya tshenetsho tshifuwo, khamusi kha iṅwe ya kamara dza u ḽela thembeleni. Tshifhe ane a ṋekedza tshenetsho tshiṱhavhelo na vhaṅwe vhotshifhe vhane vha shuma thembeleni, vho vha vha tshi ṋewa iṅwe ya yeneyo ṋama. (Lev. 3:1; 7:31-33) Onoyo mugwadameli o vha a tshi ṋekedza tshiṱhavhelo u itela uri a vhe na vhushaka havhuḓi na Mudzimu. Zwo vha zwi tshi tou nga onoyo mugwadameli, muṱa wawe, vhotshifhe, na Yehova vha khou ḽa vhoṱhe zwiḽiwa nga mulalo.

12 A hu na ndugelo i fhiraho uri Yehova a tende musi ri tshi mu ramba zwiḽiwani nga lwa pfanyisedzo. Nga lwa nzulele, ṋemuḓi u ṱoḓa u ṋea mueni wa ndeme zwa khwinesa. Ndugiselelo ya zwidzimu zwa mutendelo, zwine zwa vha tshipiḓa tsha mutheo wa mafhungo-ngoho wa Mulayo, yo sumbedza uri vhathu vhane vha ṱoḓa u vha na vhushaka ha tsini-tsini ha mulalo na Musiki wavho vha nga kona u vha naho nga tshiṱhavhelo tshihulwane tsha Yesu. Ṋamusi ri nga vha na vhukonani na Yehova musi ri tshi ṋekedza thundu dzashu na nungo dzashu tshumeloni yawe nga u ḓifunela.

TSEVHO MALUGANA NA ZWIṰHAVHELO

13, 14. Ndi ngani tshiṱhavhelo tshe Khosi Saulo a vha a tshi ṱoḓa u tshi ṋekedza tsho vha tshi songo ṱanganedzea phanḓa ha Yehova?

13 U itela uri Yehova a ṱanganedze zwiṱhavhelo zwo bulwaho kha Mulayo wa Mushe, zwo vha zwi tshi fanela u ṋekedzwa nga zwiṱuṱuwedzi zwavhuḓi. Naho zwo ralo, Bivhili i na tsumbo dzine dza ri sevha nga ha zwiṱhavhelo zwe Mudzimu a si zwi ṱanganedze. Ndi mini zwe zwa ita uri a si zwi ṱanganedze? Kha ri ṱhogomele tsumbo mbili.

14 Muporofita Samuele o vhudza Khosi Saulo uri ho vha ho swika tshifhinga tsha uri Yehova a haṱule Vhaamaleke. Nga zwenezwo, Saulo o vha a tshi fanela u fhelisa lwonolu lushaka lwa maswina na zwifuwo zwavho. Naho zwo ralo, musi o no kunda, Saulo o tendela maswole awe a tshi litsha u vhulaha Agaga, khosi ya Vhaamaleke. Saulo o dovha a litsha u vhulaha zwifuwo zwavho zwo nonaho u itela uri a zwi ṋekedze Yehova. (1 Sam. 15:2, 3, 21) Yehova o ita mini? O laṱa Saulo nga nṱhani ha u sa thetshelesa hawe. (Vhalani 1 Samuele 15:22, 23.) Ndi mini zwine ra zwi guda kha enea mafhungo? Ri guda uri ri fanela u thetshelesa milayo ya Mudzimu u itela uri a ṱanganedze tshiṱhavhelo tshashu.

15. Vhuḓifari vhu si havhuḓi ha vhaṅwe Vhaisiraele vhe vha ita zwiṱhavhelo misini ya Yesaya ho sumbedza mini?

15 Ri wana tsumbo i fanaho na yeneyo kha bugu ya Yesaya. Misini ya Yesaya, Vhaisiraele vho ita uri u ṋekedza Yehova zwiṱhavhelo zwi sokou vha mukhuvha. Naho zwo ralo, matshilele avho a si avhuḓi o ita uri zwiṱhavhelo zwavho zwi si ṱanganedzee. Yehova o vhudzisa uri: “Ni nṋekedzela’ni hovhu vhunzhi ha zwiṱhavhelo zwaṋu? Ndo no dinwa nga zwidzimu zwa dzithutha, na nga mapfura a zwo nonaho; a thi tsha takalela malofha a dzimbohwana na a ngwana na a mbudzi. . . . Ni songo tsha nḓisedza misumo ya fhedzi. Ndi nengwa nga zwioro zwaṋu.” Ho vha ho khakhea mini? Mudzimu o vha vhudza a ri: “Naho ná anza dzithabelo, a thi tsha ni pfa; zwanḓa zwaṋu zwo ḓala malofha. Ṱambani ni bve tshikha; mishumo yaṋu mivhi ni i bvise phanḓa hanga, ni laṱe zwivhi.”—Yes. 1:11-16.

16. Ndi mini zwine zwa sumbedza arali Mudzimu a tshi ḓo ṱanganedza tshiṱhavhelo?

16 Yehova ho ngo takalela zwiṱhavhelo zwe zwa vha zwi tshi ṋekedzwa nga vhaitazwivhi vha sa rembuluwi. Naho zwo ralo, Mudzimu o vha a tshi ṱanganedza thabelo na zwiṱhavhelo zwe zwa vha zwi tshi ṋekedzwa nga vhane vha lingedza nga nḓila dzoṱhe u tshila u tendelana na milayo yawe. Mutheo wa Mulayo wo funza vhenevho vhathu uri vho vha vhe na tshivhi nahone vha ṱoḓa u hangwelwa. (Vha-Gal. 3:19) U ḓivha zwenezwo zwo vha ita uri vha ḓisole. Nga hu fanaho, ṋamusi ri fanela u pfesesa uri ri ṱoḓa tshiṱhavhelo tsha Kristo tshi pfumelelaho zwivhi. Arali ri tshi pfesesa na u dzhiela nṱha zwenezwi, Yehova u ḓo “takadzwa” nga zwoṱhe zwine ra mu ṋekedza zwone tshumeloni yashu.—Vhalani Psalme ya 51:17, 19.

SUMBEDZANI LUTENDO KHA TSHIṰHAVHELO TSHA YESU

17-19. (a) Ri nga sumbedza hani Yehova uri ri livhuha tshiṱhavhelo tshi rengululaho tsha Yesu? (b) Ndi mini zwine zwa ḓo haseledzwa theroni i tevhelaho?

17 Ndugelo khulwane ine ra vha nayo u fhira vhathu vho tshilaho tshifhingani tsha nga phanḓa ha Vhukriste, ndi uri ri vhona zwi fhiraho “murunzi” wa ndivho dza Mudzimu. (Vha-Heb. 10:1) Milayo i ambaho nga zwiṱhavhelo yo ṱuṱuwedza Vhayuda uri vha vhe na mavhonele o teaho u itela u vha na vhushaka havhuḓi na Mudzimu—u mu livhuha zwi tshi bva mbiluni, u tama u mu ṋea zwa khwinesa na u vhona ṱhoḓea ya uri vha ṱoḓa u rengululwa. Maṅwalo a Tshikriste a Lugerika a ri thusa uri ri pfesese uri a tshi shumisa tshirengululi, Yehova u ḓo bvisa tshoṱhe mvelelo dza tshivhi na uri zwino u dovha a ri tendela uri ri vhe na luvalo lwo kunaho phanḓa hawe. Tshiṱhavhelo tsha Yesu tshi rengululaho ndi ndugiselelo yavhuḓi vhukuma!—Vha-Gal. 3:13; Vha-Heb. 9:9, 14.

18 U itela uri ri kone u vhuyelwa nga tshiṱhavhelo tshi rengululaho a ro ngo fanela u sokou pfesesa zwine tsha vha zwone fhedzi. Muapostola Paulo o ṅwala uri: “Ndi zwone zwe mulayo wa vha mudededzi washu, wa u ri isa ha Kristo, uri ri itwe vho lugaho nga lutendo.” (Vha-Gal. 3:24) Lwonolwo lutendo lu fanela u vha na mishumo. (Yak. 2:26) Nga zwenezwo, Paulo o ṱuṱuwedza Vhakriste vha ḓanani ḽa u thoma ḽa miṅwaha vhe vha vha vhe na mutheo wa nḓivho wo bulwaho kha Mulayo wa Mushe uri vha shumise yeneyo nḓivho. Arali vha ita nga u ralo, nḓila ine vha ḓifara ngayo yo vha i tshi ḓo tendelana na maitele a Mudzimu ane vha a funza.—Vhalani Vha-Roma 2:21-23.

19 Naho zwi sa ṱoḓei uri Vhakriste ṋamusi vha tevhedze Mulayo wa Mushe, vha kha ḓi fanela u ṋekedza zwiṱhavhelo zwine Yehova a zwi ṱanganedza. Theroni i tevhelaho ri ḓo guda nḓila ine ra nga zwi ita ngayo.

[Mbudziso Dza Pfunzo]

[Maipfi o ṱumbulwaho kha siaṱari 17]

Zwithu zwa mutheo zwine Yehova a zwi ṱoḓa kha vhashumeli vhawe a zwi shanduki

[Tshifanyiso kha siaṱari 18]

Ndi tshifuwo tshifhio tshe na vha ni tshi ḓo tshi ṋekedza Yehova?

[Tshifanyiso kha siaṱari 19]

Yehova u takalela vhane vha mu ṋekedza zwiṱhavhelo zwine a zwi ṱanganedza