Ndima ya 18

Ndi Nga Sedzana Hani Na Mutsiko Tshikoloni?

“Ndi pfa ndi na mutsiko muhulwane tshikoloni lune tshifhinga tshinzhi ndi pfa ndi tshi ṱoḓa u zhamba.”—Sharon.

“Mutsiko wa tshikoloni a u fhungudzei musi ni tshi aluwa—hu tou shanduka zwi itaho uri ni tsikeledzee.”—James.

 NAA ni vhona u nga vhabebi vhaṋu a vha pfesesi na luthihi mutsiko une na ṱangana nawo tshikoloni? Vha nga kha ḓi ni vhudza uri a ni na vhuḓifhinduleli ha u badela nnḓu, a ni na muṱa une na fanela u u ṱunḓela, kana mutholi ane na tea u mu shumela. Ngauralo, ni pfa u nga kanzhi musi ni tshikoloni ni sedzana na mutsiko u fanaho na une vhabebi vhaṋu vha ni itela wone kana u fhiraho wonowo.

U ya na u vhuya tshikoloni zwi nga vha mutsiko. Tara ane a dzula United States u ri: “Bisini hu dzulela u vha na dzinndwa. Mureili wa bisi u imisa bisi nahone vhathu vhoṱhe vha tsa. Roṱhe ri nga lenga u swika tshikoloni nga mimunithi ya 30 kana u fhira.”

Naa mutsiko u a fhungudzea musi ni tshi swika tshikoloni? A si kanzhi! Khamusi ni sedzana na zwi tevhelaho:

● Mutsiko une wa vhangwa nga vhadededzi.

“Vhadededzi vhanga vha ṱoḓa ndi tshi shuma zwavhuḓi kha mishumo ya tshikolo nahone ndi phase nga maraga dza nṱha, ndi pfa ndi na mutsiko wa u vha takadza.”—Sandra.

“Vhadededzi vha kombetshedza vhagudiswa uri vha shume nga maanḓa kha mishumo ya tshikolo, zwihuluhulu arali mugudiswa a tshi kona.”—April.

“Naho ni na zwipikwa zwa ndeme vhutshiloni haṋu, vhaṅwe vhadededzi vha ni ita uri ni ḓipfe ni si wa ndeme arali na sa tovhola zwipikwa zwa pfunzo zwine vha humbula uri ni fanela u zwi tovhola.” a—Naomi.

Mutsiko une wa vhangwa nga vhadededzi u ni kwama hani?

․․․․․

● Mutsiko une wa vhangwa nga thangana ya murole.

“Sekondari, vhana vha na mbofholowo khulwane nahone vha vha mashandukwa. Arali na sa vha na vhukonani navho vha humbula uri ni tshiḓaela.”—Kevin.

“Ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe ndi sedzana na mulingo wa uri ndi nwe halwa kana u ita zwa vhudzekani. Nga zwiṅwe zwifhinga zwi a  konḓa u lwisana na lutamo lwa u sa ṱanganela navho khazwo.”—Aaron.

“Zwino nga uri ndi na miṅwaha ya 12, mutsiko muhulwanesa une nda sedzana nawo ndi wa u ḓidzhenisa kha mafhungo a lufuno. Muṅwe na muṅwe tshikoloni u dzulela u mmbudzisa uri, ‘Ni ḓo dzula ni si na muthu ane na funana nae u swika lini?’”—Alexandria.

“Ndo kombetshedzwa u funana na mutukana. Musi ndi tshi hana, vhane nda dzhena navho kilasini vho ri ndi funana na vhathu vha mbeu nthihi na yanga. Nahone ndo vha ndi na miṅwaha ya fumi fhedzi!”—Christa.

Mutsiko une wa vhangwa nga thangana ya murole u ni kwama hani?

․․․․․

● Zwiṅwe zwine zwa vhanga mutsiko. Swayani nga ✔ tsini na mafhungo ane a ni kwamesa—kana arali hu si na, ni tou a ṅwala.

□ Mulingo une na ḓo u ṅwala hu si kale

□ Tshuṅwahaya

□ Vhabebi vha lavhelela uri ni phase nga dziṋaledzi

□ U ṱoḓa u phasa zwavhuḓi

□ U shengedzwa kana u farwa luvhi nga zwa vhudzekani

□ Zwiṅwe ․․․․․

Nḓila Nṋa Dza U Fhungudza Mutsiko

Vhukuma, ni nga si lavhelele u dzhena tshikolo u swika ni tshi fhedza ni songo vhuya na sedzana na mutsiko. I ngoho, u sedzana na mitsiko minzhi zwi nga ni tsikeledza. Khosi ya vhuṱali Salomo o ṅwala uri: “U ṱhuphiwa hu tsilufhadza na muṱali.” (Muhuweleli 7:7) Fhedzi a no ngo fanela u tendela zwenezwi  zwi tshi itea kha inwi. U itela u kunda ni fanela u guda u langa mutsiko nga nḓila i bvelelaho.

U lwisana na mutsiko zwi fana na u hwala tsimbi dza u ita nyonyoloso. U itela uri a kone u hwala yeneyo tsimbi, muhwali u fanela u lugiselela zwavhuḓi hu tshee na tshifhinga. A nga si gagamise tsimbi dzine a sa ḓo kona u dzi hwala, nahone u dzi hwala nga vhusedzi. Arali a ita nga u ralo misipha yawe i ḓo khwaṱha a songo vhuya a ḓihuvhadza. Kha ḽiṅwe sia, arali a kundwa u tevhedza nyeletshedzo malugana na nḓila ine a tea u hwala ngayo tsimbi, a nga vhaisa misipha yawe kana a vunḓea shambo.

Nga hu fanaho, ni nga kona u langa mitsiko ine na nga ṱangana nayo, nahone na kona u ita zwine na khou ṱoḓa u zwi swikelela ni songo vhuya na ḓihuvhadza. Zwenezwi ni nga zwi ita hani? Ni nga zwi ita nga nḓila dzi tevhelaho:

1. Wanulusani zwivhangi zwa vhukuma. Murero wa vhuṱali uri: “Muthanyi u vhona muvhango a khuda; matsilu a fhira a welwa.” (Mirero 22:3) Fhedzi ni nga si shavhe mutsiko muhulwane ni sa ḓivhi uri u vhangwa nga mini. Ngauralo, sedzani he na swaya nga ✔ kha siaṱari ḽo fhiraho. Ndi mitsiko ifhio ine ya ni kwama nga maanḓa zwa zwino?

2. Itani ṱhoḓisiso. Sa tsumbo, arali ni na tshuṅwahaya nnzhi dzine dza khou ni tsikeledza, itani ṱhoḓisiso malugana na nyeletshedzo dzi wanalaho kha Ndima ya 13 Volumu 2. Arali na kombetshedzwa u ṱanganela kha zwa vhudzekani na muthu ane na dzhena nae tshikolo, tsivhudzo dzi wanalaho kha yeneyi volumu kha  . Arali na kombetshedzwa u ṱanganela kha zwa vhudzekani na muthu ane na dzhena nae tshikolo, tsivhudzo dzi wanalaho kha yeneyi volumu kha  . Arali na kombetshedzwa u ṱanganela kha zwa vhudzekani na muthu ane na dzhena nae tshikolo, tsivhudzo dzi wanalaho kha yeneyi volumu kha Dzindima 2, 5, na 15 dzi nga ni vhuyedza.

 3. Ni songo timatima. Arali na sa tandulula thaidzo dzine na vha nadzo dzi nga engedzea nahone dza engedza mutsiko waṋu. Musi no no ita phetho ya uri ni ḓo sedzana hani na mutsiko wonoyo, ni songo fhedza tshifhinga ni sa athu ita nga u ralo. Zwi iteni nga u ṱavhanya. Sa tsumbo, arali ni muṅwe wa Ṱhanzi dza Yehova nahone ni tshi khou lwela u tshila nga zwilinganyo zwa Bivhili, ni fanela u vhudza vhaṅwe vhathu nga u ṱavhanya. U ita nga u ralo zwi ḓo ni fhungudzela mutsiko. Marchet, a re na miṅwaha ya 20 u ri: “Musi ṅwaha muṅwe na muṅwe u tshi thoma, ndo thoma nyambedzano dzine nda ḓivha uri dzi ḓo ita uri ndi ambe navho nga ha zwilinganyo zwa Bivhili. Ndo zwi ṱhogomela uri arali nda fhedza tshifhinga tshilapfu ndi sa athu ḓiamba uri ndi Ṱhanzi, zwi ḓo nkonḓela nga maanḓa uri ndi ite nga u ralo. Zwo nthusa vhukuma u vhudza vhathu nga ha vhuimo hanga nahone nda tshila u tendelana nazwo ṅwaha woṱhe.”

 4. Humbelani thuso. Na muhwali wa tsimbi a re na maanḓa vhukuma u a linganyisela musi a tshi hwala. Na kha inwi zwo tou ralo. Fhedzi a no ngo fanela u hwala muhwalo ni noṱhe. (Vha-Galata 6:2) Ambani na vhabebi vhaṋu kana Mukriste o vhibvaho muyani. Vha sumbedzani phindulo dze na dzi ṅwala mathomoni a yeneyi ndima. Nahone ni vha humbele nyeletshedzo.

Mutsiko Wavhuḓi Ndi Mini?

Zwi nga ni konḓela u zwi pfesesa, fhedzi u vha haṋu na mutsiko ndi zwithu zwavhuḓi vhukuma. Ndi ngani? Ngauri zwi sumbedza uri ni a fhisea na uri luvalo lwaṋu lu kha ḓi shuma. Ṱhogomelani nḓila ine Bivhili ya ṱalusa ngayo muthu ane a si tsikeledzee na luthihi: “Mubva-ḓiwe, U ḓo lala wa swikisa ngafhi? U ḓo vuwa lini wa pandela khofhe? U ri: Khofhenyana nandi! Ndi’ zhambu ka-thihi! Ndi pute zwanḓa ndi eḓele! Ha vha hone tsiku yó U ḓela sa mueni; u tshinyala ha U ḓela sa muhali.”—Mirero 6:9-11.

Heidi a re na miṅwaha ya 16, u nweledza enea mafhungo zwavhuḓi. U ri: “Tshikoloni hu vhonala sa fhethu hu si havhuḓi, fhedzi mitsiko ine na sedzana nayo tshikoloni i fana na ine na ḓo sedzana nayo mushumoni.” Vhukuma, u lwisana na mutsiko a zwi leluwi na luthihi. Arali na sedzana nawo nga nḓila i bvelelaho, mutsiko u nga si ni vhaise. Zwi re zwone ndi uri u nga ni khwaṱhisa vhukuma.

KHA NDIMA YASHU I TEVHELAHO

Naa u litsha tshikolo ndi yone nḓila ya u tandulula thaidzo dzaṋu?

[Ṱhaluso i re magumoni a siaṱari]

LUṄWALO LWA NDEME

“Dzimbilaelo dzaṋu dzoṱhe dzi laṱeleni kha [Mudzimu], ngauri ndi ene ane a ni vhilaelela.”—1 Petro 5:7.

TSIVHUDZO

Khethekanyani thaidzo dzine dza ni vhangela mutsiko dzi vhe kha zwigwada zwivhili—dzine na nga kona u dzi tandulula na dzine na nga si kone u dzi tandulula. Thomani nga u tandulula thaidzo dzine na nga kona u dzi tandulula. Musi no no kona u tandulula dzenedzo thaidzo—arali zwenezwo zwa itea—ni ḓo vha no salelwa nga tshifhinga tshinzhi tsha u humbula nga ha thaidzo dzine na sa kone u dzi tandulula.

NAA NI A ZWI ḒIVHA URI . . . ?

U eḓela lwo linganaho vhusiku vhuṅwe na vhuṅwe—khamusi awara dzi fhiraho dza malo—zwi nga ni thusa uri ni sedzane na mutsiko nahone zwi nga dovha zwa khwinisa nḓila ine vhuluvhi haṋu ha shuma ngayo.

ZWINE NDA ḒO ZWI ITA!

U itela uri ndi kone u sedzana na mutsiko, ndo phetha uri musi zwi tshi konadzea ndi ḓo eḓela nga iri ya vhu ․․․․․

Zwine nda ṱoḓa u vhudzisa mubebi kana vhabebi vhanga nga ha enea mafhungo ndi ․․․․․

NI HUMBULA MINI?

● Ndi ngani u lingedza u vha muthu o fhelelaho zwi tshi nga ni engedzela mutsiko?

● Ndi nnyi ane na nga amba nae musi no tsikeledzea?

[Maipfi o ṱumbulwaho kha siaṱari 132]

“Ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe khotsi anga vha sa athu nnyisa tshikoloni vha thoma vha rabela na nṋe. Zwenezwi zwi ita uri tshifhinga tshoṱhe ndi ḓipfe ndo tsireledzea.”—Liz

[Tshifanyiso kha siaṱari 131]

Samusi u hwala nga nḓila yavhuḓi tsimbi dza u ita nyonyoloso zwi tshi nga ita uri muvhili waṋu u vhe na maanḓa, nga hu fanaho u sedzana na mutsiko nga nḓila yavhuḓi zwi ḓo ni khwaṱhisa maḓipfeleni