Xana U Ni Moya-xiviri Lowu Nga Fiki?

Xana hi endliwe hi nyama ni ngati ntsena? Kumbe, xana hi ni nchumu wun’wana handle ka leswi hi endliweke hi swona? Xana hi vumberiwe ku hanya xinkarhana? Kumbe, xana ku ni xiyenge xo karhi xa hina lexi nga vonakiki lexi hambetaka xi hanya loko munhu a file?

HAMBILESWI vukhongeri emisaveni byi sunguleke tidyondzo to tala leti pfilunganyaka malunghana ni vutomi bya munhu endzhaku ka loko a file, vunyingi bya tona byi pfumelelana hi mhaka yin’we ya xisekelo: Nchumu wo karhi endzeni ka munhu a wu fi kutani wu hambeta wu hanya loko a file. Vanhu vo tala va pfumela leswaku “nchumu” wolowo i moya-xiviri. Wena u ri yini? Xana xiphemu xin’wana xa hina i nyama naswona lexin’wana i moya-xiviri? Moya-xiviri i yini? Xana vanhu va ni moya-xiviri lowu nga fiki? Hakunene i swa nkoka leswaku hi tiva ntiyiso malunghana ni leswaku hi endliwe hi yini!

“Munhu A Va Moya-xiviri Lowu Hanyaka”

Xana “moya-xiviri” i xiphemu xa munhu lexi hambanaka ni miri loko munhu a fa kutani xi hambeta xi hanya? Hi ku ya hi Holman Illustrated Bible Dictionary, “hakanyingi moya-xiviri wu fanisiwa ni munhu hi byakwe.” Hi xikombiso, Genesa 2:7 yi ri: “Yehovha Xikwembu a vumba munhu hi ntshuri wa misava ni ku huhutela ku hefemula ka vutomi etinhompfini takwe, hiloko munhu a va moya-xiviri lowu hanyaka.” Munhu wo sungula Adamu a a ri moya-xiviri.

Nhlamuselo ya leswaku rito “moya-xiviri” ri nga ha vula munhu hi byakwe yi seketeriwa hi matsalwa man’wana. Hi xikombiso, Bibele yi vulavula hi moya-xiviri lowu endlaka ntirho. (Levhitika 23:30) Ku vuriwa leswaku moya-xiviri wa karhala, wa karhatiwa, wu va ni nkelunkelu, wa chava naswona wa karhateka. (Vaavanyisi 16:16; Yobo 19:2; Pisalema 119:28; Mintirho 2:43; 1 Vatesalonika 5:14) Loko yi vulavula hi moya-xiviri tanihi munhu, Varhoma 13:1 yi ri: “Moya-xiviri wun’wana ni wun’wana a wu tiveke ehansi ka valawuri lava tlakukeke.” Nakambe eka 1 Petro 3:20, ha hlaya: “Emasikwini ya Nowa, . . . vanhu va nga ri vangani, ku nga mimoya-xiviri ya nhungu, va ponisiw[ile] . . . ematini.” Eka matsalwa lawa a ku na nchumu lowu kombisaka leswaku moya-xiviri i nchumu wo karhi wa moya, lowu hambetaka wu hanya loko munhu a file.

 Ku vuriwa yini hi swiharhi ni swimilana? Xana na swona i mimoya-xiviri? Xiya ndlela leyi Bibele yi hlamuselaka ku tumbuluxiwa ka swiharhi ha yona. Xikwembu xi lerisile xi ku: “Mati a ma tale hi mimoya-xiviri leyinyingi leyi hanyaka.” Hi siku ro tumbuluxa ra vutsevu, Xikwembu xi te: “Misava a yi humese mimoya-xiviri leyi hanyaka hi ku ya hi mixaka ya yona, swifuwo, swiharhi leswi famba-fambaka ni swivandzana swa misava hi ku ya hi mixaka ya swona.” (Genesa 1:20, 24) Hikwalaho, swivumbiwa hinkwaswo leswi hanyaka—vanhu kumbe swiharhi—i mimoya-xiviri. Hi ku ya hi Matsalwa, swimilana a swi vuriwi mimoya-xiviri.

Rito “moya-xiviri” ri tlhela ri tirhisiwa hi ndlela yin’wana. Eka Yobo 33:22, ha hlaya: “Moya-xiviri wakwe wu tshinela emugodini, ni vutomi byakwe eka lava va dlayaka.” Laha, rito “moya-xiviri” ni “vutomi” ma tirhisiwa tanihi vamavizweni, naswona rito “moya-xiviri” ri nyikela vuxokoxoko lebyi engetelekeke eka nhlamuselo ya rito “vutomi.” Kutani, rito “moya-xiviri” ri nga tlhela ri vula vutomi lebyi munhu a nga na byona tanihi moya-xiviri kumbe munhu. Hikwalaho, Matsalwa ma vulavula hi valala va Muxe lava a va lava ku teka vutomi byakwe yi ku “hinkwavo vanhu lava a va hlota moya-xiviri [wakwe].” (Eksoda 4:19) Naswona malunghana na Yesu Kreste, Bibele yi ri: “N’wana wa munhu . . . [u tele ku] nyikela moya-xiviri wakwe [vutomi] wu va nkutsulo wa lavo tala.”—Matewu 20:28.

Nhlamuselo ya le Bibeleni ya “moya-xiviri” ya olova naswona a yi cinca-cinci. Rito leri ri nga ha vula munhu kumbe xiharhi kumbe vutomi lebyi xivumbiwa xi nga na byona tanihi moya-xiviri lowu hanyaka. Hilaha hi nga ta swi vona hakona, nhlamuselo leyi yi fambisana ni leswi Bibele yi vulaka leswaku swa endleka eka moya-xiviri loko munhu a fa.

‘Moya-xiviri Lowu Dyohaka Wu Ta Fa’

Bibele yi ri: “Moya-xiviri lowu dyohaka—wona wu ta fa.” (Ezekiyele 18:4) Muprofeta Eliya, loyi a a karhatekile “[u] kombel[e] leswaku moya-xiviri wakwe wu fa.” (1 Tihosi 19:4) Hilaha ku fanaka, Yonasi u “tshamel[e] ku kombela leswaku moya-xiviri wakwe wu fa.” (Yonasi 4:8) Ina, moya-xiviri wa fa loko munhu a fa; a wu hambeti wu hanya. Tanihi leswi munhu a nga moya-xiviri, ku vula leswaku munhu u file swi vula leswaku moya-xiviri wakwe wu file.

Kambe ku vuriwa yini hi tindzimana ta Bibele leti vulavulaka hi ku huma ni ku vuyela ka moya-xiviri? Malunghana ni leswi humeleleke Rahele loko a veleka n’wana wa jaha, Bibele yi ri: “Loko moya-xiviri wa yena wu huma (hikuva u file) a n’wi thya vito ra Beni-oni, kambe tata wa yena a n’wi thya Benjamini.” (Genesa 35:18) Naswona  loko yi vulavula hi ku pfuxiwa ka n’wana wa jaha wa noni, 1 Tihosi 17:22 yi ri: “Yehovha a yingisa rito ra Eliya [loko a khongela] lerova moya-xiviri wa n’wana wu vuyela endzeni ka yena, kutani a hanya.” Xana tindzimana leti ti kombisa leswaku moya-xiviri i nchumu wo karhi lowu nga vonakiki, lowutsongo lowu nga humaka kumbe lowu nga nghenaka emirini?

Tsundzuka leswaku nhlamuselo yin’wana ya rito “moya-xiviri” i “vutomi.” Hikwalaho, xiga lexi nge moya-xiviri wa Rahele wu huma xi vula leswaku vutomi bya yena a byi hela. Entiyisweni, Tibibele tin’wana ti hundzuluxela xiga lexi nge “moya-xiviri wakwe wu huma” ti ku “vutomi bya yena byi hela” (Knox) ni leswaku “u hefemule ro hetelela” (Jerusalem Bible). Hilaha ku fanaka, emhakeni ya n’wana wa jaha wa noni, i vutomi lebyi tlheleleke eka mufana.—1 Tihosi 17:23.

Leswi Munhu A Nga Swona

Swi lo dlaa, leswaku Bibele yi kombisa leswi munhu a nga swona. A nga na moya-xiviri; yena i moya-xiviri. Hikwalaho ka leswi munhu a nga swona—leswi a vumbisiweke xiswona—ntshembo wihi ni wihi wa vutomi bya nkarhi lowu taka wa vafi wu titshege hi ku pfuxiwa ka vafi. Bibele ya tshembisa: “Mi nga hlamaleni ha swona, hikuva nkarhi wa ta lowu hinkwavo lava nga eka masirha-bako ya xitsundzuxo va nga ta twa rito ra [Yesu] kutani va huma, lava endleke swilo leswinene va pfukela evuton’wini, lava a va hanya hi swilo swo biha va pfukela eku avanyisiweni.” (Yohane 5:28, 29) Xitshembiso xexo lexi tiyisekisiweke xa ku pfuxiwa ka vafi—ku nga ri dyondzo ya ku nga fi ka moya-xiviri—i xisekelo xa ntshembo wa xiviri wa vafi.

Hakunene i swa nkoka ku kuma vutivi lebyi kongomeke bya leswaku ku pfuxiwa ka vafi i yini ni leswi ku vulaka swona eka vanhu! Nakambe ku tiva Xikwembu na Kreste i swa nkoka, hikuva loko Yesu a khongela u te: “Leswi swi vula vutomi lebyi nga heriki, ku nghenisa ka vona vutivi ha wena, Xikwembu xi ri xin’we xa ntiyiso, ni loyi u n’wi rhumeke, Yesu Kreste.” (Yohane 17:3) Timbhoni ta Yehovha ta le ndhawini ya ka n’wina ti ta swi tsakela ku ku pfuna ku dyondza Bibele leswaku u ta engetela vutivi bya wena hi Xikwembu, N’wana wa xona ni switshembiso swa xona. Ha ku rhamba leswaku u vulavurisana ni Timbhoni kumbe u tsalela vakandziyisi va magazini lowu.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 4]

Hinkwaswo i mimoya-xiviri

[Xihlovo Xa Kona]

Goat: CNPC—Centro Nacional de Pesquisa de Caprinos (Sobral, CE, Brasil)