Go na content

Go na table of contents

Den sani disi no bun trutru?

Den sani disi no bun trutru?

Den sani disi no bun trutru?

„Yu no abi fu taki finifini san pasa.”

„Belasting kantoro no abi fu sabi ala sani.”

„Na kisi den no musu kisi yu.”

„Fu san ede yu o pai fu en efu yu kan kisi en fu soso?”

KANDE sma e taigi yu den sortu sani disi te yu e aksi den rai di abi fu du nanga moni tori. A gersi leki son sma abi wan lusu gi ala problema. Ma den lusu gi den problema dati na trutru lusu, noso na bedrigi den e bedrigi sma?

Na ini a ten disi, bedrigifasi de na ala sei. Dati meki a de so nofo tron taki sma e lei, den e spiek te den e meki eksamen, èn den e fufuru. Den e du den sani dati fu di den no wani kisi strafu, fu di den wani meki moni, noso fu di den wani go na fesi na ini a libi. Prenspari sma na ini a libimakandra nofo tron no e gi wan bun eksempre ini a tori disi. Na ini 2006 a de so taki na ini wan kondre na Europa, moro sma du kruka sani èn den bedrigi trawan leki na ini 2005, èn den sani disi di sma du kren nanga 85 procent. Disi no ben abi fu du nanga den pikinpikin kruka sani di sma ben e du. Dati meki a no ben fruwondru sma taki prenspari bisnisman nanga politiekman na ini a kondre dati, ben e gebroiki falsi diploma fu go na fesi.

Ma aladi bedrigifasi de na ala sei, toku furu sma wani du san bun. A kan de so taki yu na wan fu den sma dati. Kande disi de so fu di yu lobi Gado èn yu wani du san a feni bun (1 Yohanes 5:3). Yu e firi kande neleki na apostel Paulus, di skrifi: „Wi sabi trutru taki wi abi wan krin konsensi, fu di wi wani du ala sani na wan opregti fasi” (Hebrewsma 13:18). Fu dati ede, wi e gi yu a kari fu go luku wan tu situwâsi di kan de wan tesi gi wan sma di wani du „ala sani na wan opregti fasi”. Wi o taki tu fu Bijbel gronprakseri di kan yepi yu na ini den sortu situwâsi dati.

Suma musu pai den kostu?

Wan dei wan yongu uma di nen Lisa * ben e rèi wagi. A meki wan fowtu èn a rèi go naki wan tra wagi. Nowan sma kisi mankeri, ma ala tu wagi fow. Na ini a kondre fu en, yonguwan di e rèi musu pai furu moni gi a verzekering fu den wagi, èn ibri leisi te den naki, den musu pai moro moni. Gregor, wan neef fu Lisa di owru moro en, de na ini a wagi tu. Wan mati e taigi Lisa fu taki dati na Gregor ben e rèi a wagi fu en. Na so fasi Lisa no o abi fu pai furu. A gersi leki disi na wan koni sani fu du. San Lisa o du?

Den verzekering kantoro e gebroiki a moni di sma e pai gi verzekering, fu pai den kostu di meki te sma naki nanga den wagi. Sobun, te Lisa ben o arki a mati fu en, dan fu taki en leti a ben o meki den sma di e pai wan hei verzekering, pai den kostu fu en. Te a ben o du dati, dan a no ben o taki san pasa trutru, èn a ben o fufuru fu trawan. Na so a ben o de tu te sma no ben o taki san pasa trutru soso fu kisi moro moni fu a verzekering kantoro.

Nofo tron sma e handri na so wan bedrigi fasi fu di den no wani pai butu. Ma wan moro prenspari reide fu san ede wi no wani bedrigi sma, skrifi na ini Gado Wortu. Wan fu den Tin Komando na: „Yu no musu fufuru” (Exodus 20:15). Na apostel Paulus ben taki baka fu a komando dati, di a taigi den Kresten: „A sma di e fufuru, no musu fufuru moro” (Efeisesma 4:28). Te yu e gi yesi na Gado Wortu te a abi fu du nanga den sortu verzekering afersi disi, dan yu no e du wan sani di Gado no feni bun. Yu e sori lobi nanga lespeki gi Gado wet èn gi tra sma.—Psalm 119:97.

„Pai Caesar den sani di de fu Caesar”

Peter na wan bisnisman. A man di e luku den moni afersi fu en, e taigi en fu aksi lanti fu saka a belasting moni fu di a bai wan diri sani gi a computer. Peter no bai a sani dati trutru, èn lanti no ben o ondrosuku a tori disi. Dati de so, fu di den sortu bisnis leki di fu Peter, gwenti bai den sortu sani dati. Efu Peter ben o du dati, dan a no ben o abi fu pai so furu belasting. San a musu du? San kan yepi en fu teki wan bosroiti?

Na apostel Paulus ben taigi den Kresten na ini a ten fu en: „Ibri sma musu saka ensrefi na ondro den tiriman . . . Gi ala sma san den abi reti na tapu: efu wan sma wani taki yu musu pai belasting moni, dan pai a belasting moni; efu wan sma wani taki yu musu pai lantimoni, dan pai a lantimoni” (Romesma 13:1, 7). Den sma di wani taki Gado feni den bun, e pai ala belasting moni di lanti e aksi fu den. Ma efu lanti e saka a belasting moni gi son sma noso gi son bisnis, dan a no fowtu fu aksi dati efu yu abi reti na tapu.

Luku wan tra situwâsi di abi fu du nanga a pai di sma e pai belasting moni. David e wroko leki temreman na wan bedrijf. Ma den mati nanga birtisma fu en, e aksi en fu meki kasi, sturu, noso tafra gi den oso. A e du disi te a komoto na wroko. Den wani pai en moro leki san a e meki na a wroko fu en, ma a no musu taigi lanti fu a moni dati. Sobun, nowan sma skrifi wan sani na tapu papira èn nowan sma e pai belasting. Furu sma no abi problema nanga a sani disi, fu di ibri sma ini a tori e kisi wini. Ma fa David musu si a sani disi efu a wani du san e plisi Gado?

Aladi lanti kande no o kisi so wan sma, toku a no e pai a belasting moni di lanti abi reti na tapu. Yesus gi a komando disi: „Fu dati ede, pai Caesar den sani di de fu Caesar, ma pai Gado den sani di de fu Gado” (Mateyus 22:17-21). Yesus ben taki a sani disi fu sori den arkiman taki den no ben denki bun fu a pai di den ben musu pai belasting moni. Den tirimakti di Yesus ben kari Caesar, e si belasting moni leki wan sani di den abi reti na tapu. Dati meki den bakaman fu Krestes e si a pai di den musu pai belasting moni leki wan plekti soleki fa Bijbel e taki.

Spiek na eksamen

Wan tini meisje di nen Marta, e sreka ensrefi gi na eksamen fu en. A studeri furu yuru langa fu di a musu wroko bun na a eksamen fu man feni wan bun wroko. Sonwan fu den pikin na ini en klas sreka densrefi tu, ma den du dati na wan tra fasi. Den o gebroiki cellulair nanga tra sani fu spiek so taki den wroko bun na a eksamen. Marta musu du san den tra pikin e du tu soso fu wroko bun na a eksamen?

Fu di furu pikin e spiek, meki den no e si en leki wan fowtu sani. Den feni nomo: „Na kisi den no musu kisi yu.” Ma tru Kresten no e denki so. Aladi a kan de so taki a skoromisi no kisi den wan di e spiek, toku wan sma de di e si ala sani. Yehovah Gado sabi san wi e du, èn a o aksi wi frantwortu fu den sani di wi du. Paulus ben skrifi: „Nowan fu den sani di Gado meki na sani di a no man si, ma den ai fu a sma di wi musu gi frantwortu, e si ala sani krin èn nowan sani kibri gi en” (Hebrewsma 4:13). Fu di wi sabi taki Gado e luku wi èn a wani taki wi du san bun, meki dati e gi wi deki-ati fu no spiek na wan repetisi noso eksamen.

San yu o du?

Lisa, Gregor, Peter, David, nanga Marta ben si o seryusu a situwâsi fu den ben de. Den bosroiti fu du san reti èn na so fasi den tan abi wan krin konsensi, èn den tyari densrefi na wan fasi di fiti. San yu o du te yu kisi fu du nanga wan srefi sortu situwâsi?

Den sma na wroko, na skoro, noso na ini a birti fu yu, kande no e si en leki wan bigi sani fu lei, fu spiek, noso fu fufuru. Fu taki en leti, den kan spotu yu srefi fu di den wani taki yu du den srefi sani di den e du. San kan yepi yu fu teki a yoisti bosroiti aladi furu sma no e du san bun?

Hori na prakseri taki wi o abi wan krin konsensi te wi e du san Gado wani, èn Gado o feni wi bun. Kownu David ben skrifi: „Yehovah, suma kan kon tan nanga yu na ini yu tenti? Suma kan kon tan na tapu yu santa bergi? Na a sma di e gi yesi na Gado ala ten, di e du san reti èn di e taki sani nanga wan krin ati. . . . Sma di e libi na a fasi disi, no sa naki futu noiti” (Psalm 15:1-5). Wan krin konsensi nanga wan matifasi di wan sma kan abi nanga a Gado fu hemel, warti moro iniwan wini di a kan kisi te a handri na wan bedrigi fasi.

[Futuwortu]

^ paragraaf 10 Wi kenki wan tu fu den nen.

[Prenspari pisi na tapu bladzijde 23]

„A sma di e fufuru, no musu fufuru moro.”

Lespeki gi Gado wet èn lobi gi tra sma e meki taki wi o du san bun na ini verzekering afersi

[Prenspari pisi na tapu bladzijde 23]

„Gi ala sma san den abi reti na tapu: efu wan sma wani taki yu musu pai belasting moni, dan pai a belasting moni.”

Wi e pai ala belasting moni di lanti e aksi wi so taki Gado feni wi bun

[Prenspari pisi na tapu bladzijde 24]

„Den ai fu a sma di wi musu gi frantwortu, e si ala sani . . . èn nowan sani kibri gi en.”

Aladi a skoromisi no kisi wi te wi e spiek, toku wi no o du sani di Gado no feni bun

[Faki/​Prenki na tapu bladzijde 25]

Sani di sma e fufuru aladi trawan no sabi

Yu mati bai a moro nyun computer programa, èn yu ben o wani abi en tu. A wani meki wan kopi gi yu so taki yu no abi fu bai en. A sani dati no bun?

Te sma e bai computer programa, dan den e agri fu hori densrefi na den reti di den kisi makandra nanga a programa. Dati meki a sma di bai a programa mag poti en na tapu wán computer èn gebroiki en drape wawan. Sobun, te wan sma ben o meki wan kopi gi trawan, dan a no e hori ensrefi na a reti di a abi, èn disi de teige lantiwet (Romesma 13:4). Te wan sma e meki wan kopi fu a programa, dan na fufuru a e fufuru fu di a no meki den sma di meki a programa kisi a pai di den abi reti na tapu.—Efeisesma 4:28.

Son sma kan denki: ’Nowan sma o sabi san mi du.’ A sani dati tru, ma wi musu memre den wortu disi fu Yesus: „Ala sani di unu wani meki sma du gi unu, na dati un musu du gi den tu” (Mateyus 7:12). Wi alamala wani kisi pai fu wi wroko, èn wi wani taki trawan e lespeki den sani fu wi. Fu dati ede wi musu du a srefi sani gi trawan. Wi no e fufuru sani di trawan no o sabi fu en, fu di wi no e teki sani di no de fu wi. Disi kan de sani di wi no mag meki kopi fu en, soleki poku, buku, nanga computer programa, awansi den sani disi de na tapu papira noso na tapu sani soleki computer. Boiti dati, wi no o teki marki di de fu wan bisnis, noso den reti di de fu trawan. Wi no o teki prenspari tori fu wan bisnis di trawan no mag sabi, èn wi no o tyari sani kon na doro di wi no abi reti na tapu.—Exodus 22:7-9.