Go na content

Go na table of contents

A libi—A warti noso a de fu soso?

A libi—A warti noso a de fu soso?

A libi—A warti noso a de fu soso?

„Fu di a de so taki libisma meki akruderi a prenki fu Gado, dan wan sma di e kiri wan trawan e pori a moro warti èn a moro santa sani na grontapu.”​—The Plain Man’s Guide to Ethics, di William Barclay skrifi.

’A MORO warti sani na grontapu.’ Yu e denki tu taki a libi na a moro warti sani na grontapu? Te wi e luku a fasi fa sma e tyari densrefi, dan a krin fu si taki furu fu den no e agri nanga a skrifiman disi, namku William Barclay. Ogri-ati sma di ben e suku den eigi bun nomo èn di no e broko den ede nanga trawan, kiri milyunmilyun sma na wan ogri-ati fasi.​—Preikiman 8:9.

A libi fu den no warti èn a de fu soso

A Fosi Grontapufeti na wan krin eksempre di e sori taki sma no e broko den ede nanga a libi fu trawan. A historia skrifiman A.J.P. Taylor e taki dati na a ten fu na ogri-ati feti dati, „sma ben e kiri trawan fu soso” doronomo. Fu di srudati fesiman ben wani biginen nanga glori, meki den gebroiki srudati neleki a libi fu den no ben warti noti, èn neleki a ben de fu soso. Na a ten di den ben e feti fu teki Verdun abra, wan foto na ini Fransikondre, dan sowan 500.000 sma lasi den libi na ini a feti dati wawan. „Drape sma no ben e feti fu wini wan sani [soleki wan kondre, noso wan foto] èn den no ben man lasi noti tu”, na so Taylor e skrifi, „ma den ben e feti nomo fu kiri sma èn fu kisi glori.”​—The First World War.

Na ini a ten disi, furu sma e sori ete taki den no abi nowan enkri lespeki gi a libi fu trawan. A sabiman Kevin Bales e sori taki na ini a ten disi, „someni sma e libi now na grontapu, èn disi e meki taki milyunmilyun pôtisma di no man yepi densrefi e suku wroko”. Den sma disi sa musu feti den heri libi langa fu tan na libi na ini wan sistema pe trawan e feti nomo fu meki moni, èn a sani disi e meki taki „a libi fu den sma disi de fu soso”. Soleki fa Bales taki, dan den sma di e dwengi trawan fu wroko bun tranga gi den, e handri nanga den neleki den na srafu, iya, „neleki den na wrokosani di yu kan trowe gowe, baka te yu gebroiki den fu meki moni”.​—Disposable People.

„A grabu di sma e suku fu grabu winti”

Furu tra reide de tu fu san ede milyunmilyun sma e firi leki den no warti notinoti èn den e lasi-ati sosrefi. Den sma disi feni taki nowan sma no e broko en ede efu den de na libi, noso efu den e dede. Boiti orloku nanga kruktudu, dan sani soleki den takru bakapisi fu dreiten, angriten, siki, sari, nanga bun furu tra sani e kwinsi ala libisma na ini a ten disi, èn disi e meki sma aksi densrefi efu a libi abi warti trutru.​—Preikiman 1:8, 14.

A no de fu taki, dati a no ala sma e ondrofeni hebi pina nanga bigi sari na ini den libi. Ma srefi den wan di no e ondrofeni a hebi kwinsi dati, furu tron e agri nanga den wortu fu Kownu Salomo fu owruten Israel, di ben aksi: „San wan sma sa kisi gi ala tranga wroko di a du, èn gi na angri fu en ati nanga san a e wroko tranga na ondro a son?” Furu sma di e prakseri fu a tori disi, e kon si taki furu fu den sani di den du na ’soso sani, èn den de sosrefi a grabu di sma e suku fu grabu winti’.​—Preikiman 2:22, 26.

„Dati na ala?”, na so furu sma e aksi te den e luku fa den libi waka. Iya, omeni sma de di na a kaba fu den libi e firi taki den ben abi ’wan blesi owrudei’, soleki fa a famiri-edeman Abraham ben e firi? (Genesis 25:8). Furu sma e tan abi a firi taki den libi no warti. Ma toku a libi no abi fu de fu soso. Gi Gado, a libi fu ibri sma warti èn a wani taki ibriwan fu wi musu abi wan libi di e gi prisiri trutru. Fa wi kan abi so wan libi? Luku san na artikel di e kon now e taki fu a tori disi.