Go na content

Go na table of contents

„Unu No Sabi Fa Un Libi Sa De Tamara”

„Unu No Sabi Fa Un Libi Sa De Tamara”

Ondrofenitori

„Unu No Sabi Fa Un Libi Sa De Tamara”

SOLEKI FA HERBERT JENNINGS FRUTERI

„Mi ben e drai baka fu a foto Tema di de na se lanki, fu go na a bijkantoro fu a Waktitoren Genootschap na ini Gana. Mi stop fu teki wan yonkuman di ben e suku fu rèi go na ini foto nanga wan sma. Mi teki na okasi wantron fu gi en kotoigi. Mi ben prakseri taki mi ben e gi en wan bun kotoigi! Ma di wi doro a presi pe a yonkuman disi ben musu de, dan a dyompo komoto na ini a truck èn a lon gowe.”

A SANI dati di pasa meki mi kon frustan taki wan sani ben e pasa nanga mi, ma mi no ben sabi san dati ben de. Bifo mi fruteri unu san ben pasa, meki mi taigi unu fa a du kon taki mi, wan man fu Kanada, ben de na ini Gana.

A ben de mindri mun fu december 1949 na ini wan kontren na a noordsei fu a foto Toronto, na ini Kanada. A ben de wan syatu pisi ten baka di wi kaba diki pikinmoro wan meter go na ini gron di ben tron ijs, fu seti a waterleiding sistema gi wan nyun oso. Fu di wi ben e kowru èn wi ben weri, meki mi nanga den tra wrokoman go sidon krosibei fu makandra lontu wan udufaya, ala di wi ben wakti a truck di ben o kon teki wi. Wantronso, Arnold Lornton, wan fu den wrokoman, bigin taki wan sani fu „feti èn nyunsu fu feti”, „a kaba fu a grontapu disi”, èn so srefi a ben e taki tra sani di mi no ben sabi srefisrefi. Wantronso, ala sma tan tiri, den bigin syen, èn son wan fu den kisi atibron srefi nanga en. Mi e memre taki mi ben e prakseri, ’A man disi abi bun furu deki-ati! No wan sma dyaso wani arki en, ma toku a e taki go doro.’ Ma den sani di a ben e taki ben naki mi ati fu tru. A ben de wan tu yari nomo baka a di fu Tu Grontapufeti, èn noiti bifo mi ben yere den sani disi na ini a Christadelphiaan bribi (wan Protestant bribi) di mi famiri ben abi wan tu geslakti langa kaba. Mi arki en bun, èn mi poti ala mi prakseri na den sani di a ben e fruklari.

Mi no wakti langa fu go aksi Arnold fu fruteri mi moro. Te mi e prakseri a tori baka, dan mi e frustan taki Arnold nanga Jean, a wefi fu en, ben abi furu pasensi nanga mi èn den ben abi switifasi gi mi, wan yonkuman fu 19 yari di no ben abi ondrofeni. Furutron mi ben doro na oso fu den fu taki nanga den, sondro taki mi ben taigi den na fesi taki mi e kon, noso taki den ben gi mi wan kari fu kon. Den meki mi kisi wan yoisti denki fu sani èn den yepi mi fu kon sabi san na a yoisti fasi fa sma musu tyari densrefi, wan sani di ben bruya mi yongu frustan doronomo. Tin mun baka a fosi ondrofeni dati na a udufaya na sei pasi, mi teki dopu tapu 22 oktober 1950, leki wan fu den Kotoigi fu Yehovah èn mi tron wan memre fu a Gemeente fu Willowdale na ini North York, di now de wan pisi fu Toronto.

Mi E Go na Fesi Makandra Nanga Tra Anbegiman

A libi na oso ben e kon muilek moro nanga moro di mi papa kon frustan taki mi ben abi a fasti bosroiti fu go doro nanga a nyun bribi di mi ben feni. Wan syatu pisi ten bifo, wan drunguman ben tuka nanga a wagi fu mi papa na strati èn dati ben e meki taki furutron a ben e du muilek. A libi ben tranga gi mi mama, mi tu pikin brada, èn den tu pikin sisa fu mi. Mi papa nanga mi mama ben kon kisi moro atibron nanga mi fu a Bijbel waarheid ede. Fu dati ede mi ben feni en moro bun fu gowe libi oso, so taki mi no ben o kisi trobi nanga mi papa nanga mi mama, èn fu seti mi libi akruderi „a pasi fu waarheid”.—2 Petrus 2:2.

Na a kaba fu a zomer fu 1951, dan mi tron wan memre fu wan pikin gemeente na ini a foto Coleman, na Alberta. Tu yonkuman, Ross Hunt nanga Keith Robbins, ben de drape, èn den ben abi furu fu du na ini a furuten publiki diniwroko, di wi sabi leki gewoon pionierwroko. Nanga yepi fu den mi kon teki a bosroiti fu go du a srefi friwani diniwroko dati. Tapu 1 maart 1952, mi tron wan gewoon pionier.

Nanga wan waran firi mi e memre a deki-ati di mi kisi. Mi ben musu leri furu sani ete, èn now mi ben kisi na okasi fu gro kon lepi. Baka ten, baka di mi wroko pikinmoro wan yari na ini a pionierwroko nanga a Gemeente Lethbridge, na Alberta, dan mi kisi wan kari di mi no ben fruwakti, fu dini leki wan kringopziener. Mi ben musu dini ala den gemeente fu Yehovah Kotoigi di ben de fu feni na a owstusei syoro fu Kanada, fu a foto Moncton, di de na New Brunswick, te kon miti a foto Gaspe, di de na Quebec.

Fu di mi ben abi 24 yari nomo èn fu di mi no ben sabi a waarheid langa ete, meki mi ben firi taki mi no ben o man du a wroko bun, spesrutu te mi ben teki misrefi gersi den lepi Kotoigi di mi ben musu dini. Mi du seryusu muiti na ini den mun di ben de na mi fesi. Dan ete wan tra sani pasa di mi no ben fruwakti.

Gileadskoro èn Mi E Go na a Goudkust

Na ini september 1955, mi kisi wan kari fu go makandra nanga pikinmoro 100 tra studenti na a di fu 26 klas fu a Waktitoren Bijbel Skoro Gilead na ini South Lansing, na New York. Den feifi mun fu seryusu leri nanga seryusu studeri ben de a yoisti sani di mi ben abi fanowdu. Mi kisi moro deki-ati, fu di mi ben de makandra nanga so wan grupu di ben de fayafaya srefisrefi. Na a ten disi wan tra sani pasa di du mi libi bun te nanga a dei fu tide.

Wan sisa di nen Aileen Stubbs, ben de na mindri den studenti di ben e sreka densrefi fu du zendelingwroko. Mi ben si taki Aileen no ben e degedege, a ben lepi, a ben de bescheiden, èn a ben de nanga prisiri. Mi denki taki mi skreki en, fu di a fasi fa mi aksi en fu trow nanga mi no ben fiti. Toku, a no taki dati a no ben wani! Soleki fa wi ala tu ben agri, dan Aileen ben o go na a zendeling toewijzing fu en na Kosta Rika, èn mi ben o go na a di fu mi na a Goudkust (now a nen Gana), West-Afrika.

Wan mamanten na ini mei 1956, mi ben de na ini Brada Nathan Knorr en kantoro di ben de na a di fu tin sodro na ini Brooklyn, New York. Na a ten dati a ben de a presidenti fu a Waktitoren Genootschap. Mi kisi a wroko fu bijkantoro dinari èn mi ben musu tiri a preikiwroko na a Goudkust, na Togoland (now a nen Togo), na Ivoorkust (now a nen Côte d’Ivoire), na Upper Volta (now a nen Burkina Faso), èn na Gambia.

Mi e memre den wortu fu Brada Knorr ete leki na esde nomo a ben taki den. „A no de fanowdu taki yu e teki a wroko abra wantron”, a ben taki. „Teki yu ten; teki leri fu den brada drape di abi ondrofeni. Dan te yu firi taki yu de klariklari fu teki a wroko abra, dan yu musu bigin dini leki bijkantoro dinari. . . . Luku a brifi dyaso di skrifi taki yu kisi a wroko. Seibi dei baka di yu doro drape, yu musu teki a wroko abra.”

’Seibi dei nomo’, mi prakseri. ’A no ben taki fosi taki mi ben kan „teki mi ten?” Mi gowe fu drape sondro taki mi ben man bribi san ben pasa.

Den dei baka dati lon pasa esi-esi. Heri esi mi ben tanapu na tapu wan sipi di e tyari lai, ala di a ben seiri na tapu na East River pasa den kantoro fu a Genootschap na ini Brooklyn. Na so mi bigin wan reis fu 21 dei na tapu se, fu go na a Goudkust.

Mi nanga Aileen ben tan skrifi makandra furu brifi. Wi miti baka na ini 1958 èn wi trow tapu 23 augustus fu a srefi yari dati. Noiti mi e kaba taigi Yehovah tangi, fu di mi abi so wan bun trowpatna.

Tinaneigi yari langa, mi warderi a grani di mi ben abi fu dini makandra nanga tra zendeling èn den brada nanga sisa fu mi fu Afrika na a bijkantoro fu a Genootschap. A Bethelfamiri ben gro fu wan tu sma nomo kon teki pikinmoro 25 sma na ini a pisi ten dati. Den dei dati ben de wan tyalensi gi wi, wi ben abi furu fu du, èn so srefi wi ben abi bun bakapisi. Ma mi musu taki a sani leki fa a de. Mi ben feni taki a waran èn foktu weer ben de wan spesrutu tyalensi gi mi. A ben gersi taki ala ten mi ben e sweti, ala ten mi krosi ben e nati, èn son ten a sani disi ben e fruferi mi. Toku, a ben de wan trutru prisiri fu du diniwroko, fu di a nomru fu Kotoigi na ini Gana kren fu pikinso moro leki 6000 Kownukondre preikiman na ini 1956, kon tron 21.000 na ini 1975. Èn a e gi moro satisfaksi srefisrefi fu si taki moro leki 60.000 Kotoigi e dini drape now.

Wan „Tamara” Di Wi No Ben Fruwakti

A ben de na ini den yari krosibei fu 1970, di mi bigin kisi problema nanga mi gosontu, èn mi no ben man feni san ben e du mi. Datra ondrosuku mi dorodoro, soso fu taigi mi taki „ala sani ben de bun nanga mi”. Dan fu san ede mi ben firi so sikisiki, so weri, èn so fruferi ala ten? Tu sani meki mi kon sabi fu san ede mi ben e firi so fasi, èn mi no ben man bribi den. Fu tru, soleki fa Yakobus ben skrifi: „Unu no sabi fa un libi sa de tamara.”—Yakobus 4:14.

A fosi sani di yepi mi fu kon sabi san ben du mi, ben de na ondrofeni di mi ben abi nanga a yonkuman di mi ben gi kotoigi, ala di a ben rèi nanga mi go na foto. Mi no ben sabi srefisrefi taki mi ben e takitaki nomo, èn taki ibri momenti di ben pasa mi ben e taki moro esi èn nanga moro krakti. Di wi ben doro a presi pe a yonkuman disi ben musu de, dan a fruwondru mi taki a dyompo komopo na ini a truck èn taki a lon gowe. Den sma fu Gana moro furu na bedari sma di no e bruya esi-esi. A yonkuman ben handri tra fasi leki fa mi ben gwenti fu den Ganasma. Mi ben sidon drape e prakseri a sani. Mi ben kon frustan taki wan sani ben e du mi. Ma san dati ben de, mi no ben sabi. Ma a ben de seiker taki wan sani ben e du mi.

Baka di mi nanga Aileen taki finifini fu a fasi fa mi ben e firi, dan dati yepi mi tu fu frustan moro bun san ben du mi. Disi na san Aileen ben taki: „We, efu a problema disi no de na skin sei, dan a musu de na frustan sei.” So bun, mi skrifi finifini ala den sani di ben sori taki wan sani ben e du mi èn mi go na wan psychiater. Di mi leisi ala den sani di mi ben skrifi, dan a datra taki: „Mi sabi kaba san e du yu. Yu abi a siki manisch-depressieve krankzinnigheid” (a siki di e meki taki wan sma e firi brokosaka srefisrefi na wan pisi ten, èn na wan tra pisi ten a e firi kefalek bun).

Mi no ben sabi srefisrefi san mi ben musu taki! Mi ben e firi takru moro nanga moro ala di mi ben du tranga muiti fu go doro na ini den yari di ben de na mi fesi. Mi ben e tan suku yepi. Ma no wan sma ben sabi fu tru san fu du. A sani dati gi mi furu broko-ede fu tru!

Wi ala ten ben abi na prakseri fu tan hori a grani fu furuten diniwroko wi heri libi langa, èn so furu wroko ben de fu du ete. Furutron mi ben e begi fayafaya nanga mi heri ati: „Yehovah, efu yu wani, mi sa libi èn du disi so srefi’” (Yakobus 4:15). Ma sani waka tra fasi. So bun, mi teki sani leki fa den ben de, èn wi seti sani fu gowe libi Gana èn so srefi den furu bun mati fu wi èn wi drai go baka na Kanada na ini yuni 1975.

Yehovah E Gebroiki En Pipel fu Gi Sma Yepi

Heri esi mi kon si taki mi no de wan prenspari sma, èn taki mi no ben de a wan-enkri sma di ben abi a siki disi. Den wortu fu 1 Petrus 5:9 kon na mi prakseri: „Sabi taki den srefi sani disi e miti a heri libimakandra fu un brada na grontapu.” Now di mi ben kon frustan san dati wani taki, dan mi bigin si fa Yehovah trutru ben horibaka gi wi ala tu, ala di wan takru kenki di wi no ben fruwakti ben kon na ini wi libi. A ’libimakandra fu brada’ yepi wi furu, na fasi di moi fu tru!

Ala di wi no ben abi furu materia sani, toku Yehovah no libi wi. A buweigi den mati fu wi na ini Gana fu yepi wi nanga materia sani èn so srefi na tra fasi. Ala di wi ben sari fu tru, toku wi gowe libi den sma di wi ben kon lobi sote, èn wi bigin poti wi prakseri na a „tamara” disi di wi no ben fruwakti.

A sisa fu Aileen, Lenora, makandra nanga en masra, Alvin Friesen, gi wi tanpresi na wan lobi-ati fasi, èn den sorgu wi bun wan tu mun langa. Wan barinen psychiater ben gi mi a dyaranti: „Yu sa kon betre baka ini siksi mun.” Kande a ben taki dati fu meki mi kisi frutrow, ma a sani di a ben taki na fesi no ben kon tru baka siksi yari srefi. Te nanga a dei fu tide, mi abi a siki di now kisi a moro moi nen bipolaire stoornis. A tru taki a nen disi moro moi, ma soleki fa den sma di abi a siki disi sabi, wan moro moi nen no e yepi srefisrefi fu meki taki a siki no e dangra wan sma so.

Na a ten dati, Brada Knorr ben e siki kaba èn a bakapisi fu dati ben de taki a dede na ini yuni 1977. Toku a ben feni ten fu skrifi langa brifi kon gi mi fu gi mi deki-ati nanga rai. Mi abi den brifi disi ete èn mi e si den leki warti sani. Den wortu fu en yepi mi furu fu kakafutu gi den takru firi di mi ben tan kisi taki mi no ben man du sani bun.

Na a kaba fu 1975, a ben de fanowdu fu tapu nanga a warti furuten diniwroko fu wi, so taki wi ben man poti ala wi prakseri na a gosontu fu mi. A leti fu deiten ben hati mi ai. Gi mi, tranga babari di mi ben yere wantronso, ben de leki gon di ben sutu. Mi no ben man nanga tumusi furu sma na mi lontu. A ben hebi srefisrefi gi mi fu go na den Kresten konmakandra. Toku, mi ben de seiker taki a demakandra na yeye fasi ben abi waarde. Wan sani di ben yepi mi, na taki furutron mi ben go na ini a Kownukondre zaal baka di den sma ben sidon kaba, èn mi ben gowe leti bifo den sma ben bigin opo fu den sidonpresi na a kaba fu a programa.

A ben de wan tra bigi tyalensi so srefi fu abi wan prati na a preikiwroko. Son ten, srefi te mi ben doro kaba na wan oso, mi no ben abi deki-ati fu kari den sma srefisrefi. Toku, mi no ben tapu nanga a preikiwroko, fu di mi ben frustan taki a diniwroko fu wi wani taki frulusu gi wisrefi èn so srefi gi iniwan sma di e handri bun na en tapu (1 Timoteus 4:16). Baka wan pisi ten mi ben man kisi misrefi baka, mi ben go na wan tra oso, èn mi ben pruberi ete wan leisi. Fu di mi ben tan abi wan prati na a diniwroko, meki mi tan gosontu na yeye fasi èn dati yepi mi moro fu kakafutu.

Fu di bipolaire stoornis na wan siki di e tan wan langa pisi ten, dati meki mi kon frustan taki mi sa tan abi a siki disi na ini a disiten seti fu sani. Na ini 1981, wan tu moi artikel kon na doro na ini Ontwaakt! * Nanga yepi fu den artikel disi mi bigin frustan moro bun san na a siki disi èn mi bigin leri moro fu den bun sani di wan sma kan du fu man kakafutu.

Mi E Leri Fa fu Kakafutu

Ala den sani disi no pasa sondro taki a wefi fu mi ben musu tyari ofrandi èn a ben de fanowdu so srefi taki a kenki en libi. Efu yu na wan sma di de na ini a srefi situwâsi leki en, dan yu seiker sa warderi den sani di a abi fu taki:

„Te wan sma abi bipolaire stoornis, dan dati kan tyari wan kenki kon wantronso na a fasi fa a sma dati de. Na ini wan tu yuru nomo, wan sma di abi a siki disi kan kenki kon tron wan heri tra sma. Efu a ben de wan sma di ben gi trawan deki-ati èn di ben abi bun plan fu du furu sani, dan a sma dati kan kenki kon tron wan sma di e kon weri srefisrefi, di e denki takru, èn di e atibron srefi. Trawan di no sabi taki a sma disi siki, kan kisi atibron èn den kan bruya srefi. A de krin, taki wan kenki musu tyari kon esi-esi na den sani di sma abi na prakseri fu du, èn baka dati a sma di abi a siki musu feti nanga ensrefi fu no lasi-ati èn fu no kisi a firi taki sma no lobi en.”

Fu mi sei, te mi e firi kefalek bun, dan mi e bigin broko mi ede nanga san o pasa. Mi sabi soifri taki baka di mi firi „kefalek bun” wan pisi ten, dan baka dati wan pisi ten o kon taki mi e firi „brokosaka srefisrefi”. Fu mi sei, a moro bun te mi e firi „brokosaka srefisrefi”, bika te mi e firi so fasi, dan mi no man wroko wan tu dei langa. Na so fasi mi no sa du sani di no e fiti. Aileen e yepi mi bun fu di a e warskow mi te mi wani du tumusi furu sani èn a e trowstu mi èn so srefi a e horibaka gi mi te mi e firi brokosaka.

Wan trutru kefar de taki wan sma e poti so furu prakseri na en eigi problema nomo te a e firi brokosaka srefisrefi, taki a no wani abi demakandra nanga trawan. Wan sma kan hori ensrefi aparti fu ala tra sma te a e firi brokosaka noso a no e prakseri den firi fu trawan na a ten te a siki abi krakti na en tapu. Fosi a ben muilek gi mi fu frustan taki mi abi wan problema na frustan sei èn taki wan problema de tu nanga a fasi fa mi e firi. Mi ben musu feti nanga a denki taki wan sani dorosei fu mi skin, soleki kande wan wroko di no ben waka bun noso wan tra sma, ben meki taki mi ben e firi so fasi. Ibri leisi baka, mi ben musu taigi misrefi ’No wan sani kenki na mi lontu. Misrefi abi a problema, a no e kon fu trawan noso fu tra sani.’ Safrisafri mi kon frustan dati.

Na ini den yari di pasa, wi ala tu leri fu taki sani leki fa den de èn fu de eerlijk nanga makandra èn so srefi nanga trawan te a abi fu du nanga a siki fu mi. Wi e pruberi fu no lasi-ati èn fu no meki a siki tron a moro prenspari sani ini wi libi.

Wan Moro Bun „Tamara”

Nanga yepi fu fayafaya begi èn furu muiti, wi kisi wini fu a blesi fu Yehovah èn fu a yepi fu en. Wi ala tu kon owru now. Datra e luku mi doronomo èn so srefi mi e tan kisi wan tu dresi di e meki taki mi no e siki so furu moro. Wi e warderi iniwan grani di wi kan kisi fu du diniwroko. Mi e go doro fu dini leki wan gemeente owruman. Ala ten wi e pruberi fu horibaka gi trawan na ini a bribi.

A tru soleki fa Yakobus 4:14 e taki: „Unu no sabi fa un libi sa de tamara.” Dati o tan so langa leki a seti fu sani disi sa de. Ma den wortu fu Yakobus 1:12 tru so srefi: „Koloku fu a man di e tan horidoro na ondro tesi fu di baka di [den] feni en bun a sa kisi a kownu-ati fu libi, di Yehovah ben pramisi den sma di tan lobi en.” Meki a de so, taki wi alamala e tanapu kánkan na ini a ten disi èn taki wi e si so srefi den blesi di Yehovah sa gi wi na ini a ten di e kon.

[Futuwortu]

^ paragraaf 35 Luku den artikel na ini Ontwaakt! „U kunt het leven aan”, na ini na uitgave fu 8 december 1981; „Hoe u zich tegen depressiviteit kunt verzetten”, na ini na uitgave fu 8 yanuari 1982; èn „Bestrijding van ernstige depressiviteit”, na ini na uitgave fu 22 februari 1982.

[Prenki na tapu bladzijde 26]

Mi de mi wawan na ini mi studio pe mi e meki skedrei

[Prenki na tapu bladzijde 26]

Mi nanga mi wefi, Aileen

[Prenki na tapu bladzijde 28]

Mi de na a „Eeuwig goed nieuws” Kongres di ben hori na Tema, Gana, na ini 1963