Rečniko bašo bibliska lafija
D
Demonija.
Ola tane nevidliva hem lošna duhovna suštestvija kola soj tane but pomokjna taro manuša. Adava so ki 1. Mojseeva 6:2 vakerela kaj tane „o čhave e čačutne Devleskere“ hem ko Juda 6 kaj tane „angelija“, sikavela kaj ola na sine stvorime sar lošna. Ola korkori ule dušmanja e Devleske adalea so sine neposlušna ko e Noeskoro vreme hem adalea so gele tari e Satanaskiri strana hem buningje pe protiv o Jehova (5Mo 32:17; Lk 8:30; De 16:16; Jk 2:19).
Denarij.
Rimsko srebreno para koja so sine phari 3,85 gramija hem ki late tari jekh strana sine o liko e Cezareskoro. Jekh denarij sine i dnevnica jekhe rabotnikoskiri hem doborom platinena sine danok o Evreija e Rimjanenge (Mt 22:17; Lk 20:24).
Devleskiri sila; sveti duh.
E Devleskiri nevidlivo sila koja so ov koristinela la te šaj te ispolninel pli volja. Oj tani sveto adaleske so avela taro Jehova kova soj najčisto hem najpravedno, hem adaleske so o Devel preku late kerela adava soj sveto (Lk 1:35; De 1:8; Ef 1:13, 14).
Dive prostibaske o grevija.
Adava sine o najvažno prazniko e Izraelcongoro, kova so isto agjaar vikinela pe sine Jom Kipur (ki hebrejsko čhib: jom hakipurim, „o dive e učharibaskoro“). Akava prazniko slavinela pe sine ko 10-to etanim. Samo ko adava dive ko berš o prvosvešteniko khuvela sine ki Najsveto prostorija ko šatori, a pokasno hem ko hrami. Adathe anela sine anglo Jehova o rat taro životne kola so sine dende sar žrtva bašo ple grevija, bašo e javere levitengere grevija hem bašo grevija e celo narodoskere. Ko adava dive o Izraelcija khedena pe sine zaedno te obožavinen e Devle hem te postinen. Isto agjaar, ko adava dive na kerena sine javer buti, soske ki leste dikhena sine sar sabat. O žrtve so dena pe sine ko akava prazniko pretstavinena sine e Isuseskiri žrtva koja so dengja la jekh puti, ama važinela zasekogaš hem laja celosno učharena pe o grevija e manušengere. Ple žrtvaja o Isus dela prilika e manušenge palem te oven paše e Jehovaja (3Mo 23:27, 28; Ap 27:9; Kol 1:20; Ev 9:12).
Drahma.
Ko Grčka spisija akava lafi odnesinela pe baši grčko srebreno para koja so ko adava vreme sine phari 3,4 gramija (Mt 17:24).
Drumo.
Akava izraz ki Biblija koristinela pe ki simbolično smisla hem mislinela pe ko način sar nekoj postapinela, kova so šaj te ovel ili prifatlivo e Jehovaske ili na. Bašo okola so ovena sine učenikija e Isus Hristoseskere vakerela pe sine kaj pripadinena ko „Drumo“, so značinela kaj živinena sine ko način so sikavela kaj isi len vera ko Isus hem kaj džana sine palo leskoro primer (Ap 19:9).
Duša.
O hebrejsko lafi nefes hem o grčko lafi psihe obično prevedinena pe e lafea „duša“. Ako ispitinaja ko kova način tane koristime akala lafija, ka dikha jasno kaj ola koristinena pe keda kerela pe lafi bašo (1) manuša, (2) životne ili (3) o životo so isi jekhe manuše ili životno (1Mo 1:20; 2:7; 4Mo 31:28; 1Pe 3:20). Različno taro adava sar koristinela pe o lafi „duša“ ko but religie, i Biblija sikavela kaj solduj lafija, hem nefes hem psihe povrzime tane e suštestvoncar so isi ki phuv hem odnesinena pe ko nešto soj materijalno, nešto so šaj te pipinel pe, nešto so dikhjola hem nešto so merela. Ko akava prevod, akala lafija tane najčesto prevedime e lafencar „životo“ ili „manuš“. Ko but situacie o lafi „duša“ šaj te arakhel pe ki fusnota. Keda ki Biblija pišinela kaj valjani te kera nešto celo dušaja, adava značinela te kera celo vilea ili celo amare životoja (5Mo 6:5; Mt 22:37). Ko nesave situacie akala lafija šaj te odnesinen pe bašo e manušengere želbe hem čuvstvija. Isto agjaar šaj te odnesinen pe bašo mulo manuš (4Mo 6:6; Iz 23:2; Isa 56:11; Ag 2:13).
E
Evnuho.
Doslovno akava lafi odnesinela pe bašo murš soj kastririmo. Asavke murša but puti sine čhivde te služinen ko carsko dvoro agjaar so grižinena pe sine hem arakhena e kralica hem e careskere naložnicen. Isto agjaar akava lafi odnesinela pe bašo manuš so dobinela zadača te služinel e careske, iako nane doslovno evnuho. Ki Biblija akava lafi koristinela pe ki simbolično smisla bašo okola so odlučinena te na khuven ko brako te šaj poviše te služinen e Devleske (Mt 19:12; Es 2:15; De 8:27).
F
Fariseija.
Jekh važno religiozno sekta taro Judaizam ko prvo veko. Ola na sine tari svešteničko familija, ama ikerena pe sine strogo dži ko najtikno detali taro Zakoni, hem i tradicija sine lenge važno isto sar o Zakoni (Mt 23:23). Ola sine protiv o vlijanie tari grčko kultura hem adaleske so sikavena sine e javeren bašo Zakoni hem o tradicie, olen sine len baro avtoriteti upro manuša (Mt 23:2-6). Nesave lendar sine členija ko evrejsko sudsko sovet (Sinedrion). Ola but puti protivinena pe sine e Isuseske bašo sabat, bašo tradicie hem bašo adava so družinela pe sine e grešnikoncar hem e danočnikoncar. Nesave lendar ule hristijanja, sar na primer o Savle taro Tarsis (Mt 9:11; 12:14; Mr 7:5; Lk 6:2; De 26:5).
G
Geena.
Akava tano o grčko anav baši dolina e Enomeskiri koja so sine južno hem jugozapadno taro purano Erusalim (Ere 7:31). Ko nesave proroštvija sine spomnimo kaj ko akava than ka oven frdime o mule (Ere 7:32; 19:6). Nane dokaz kaj o životne ili o manuša sine frdime ki geena dživde te šaj te thabljoven hem te oven mučime. Adaleske i geena nane jekh nevidlivo than kote so o duše e manušengere večno mučinena pe ki doslovno jag. O Isus hem leskere učenikija koristingje o lafi „geena“ bašo „dujto meribe“ ili večno kazna so značinela večno uništibe (Ot 20:14; Mt 5:22; 10:28).
Grobo.
Ki Biblija akava lafi ponekogaš odnesinela pe ko jekhe manušeskoro grobo, a ko poviše situacie tano prevod taro hebrejsko lafi šeol hem o grčko lafi hades kova so pretstavinela jekh simbolično than kote so arakhljona o mule kola so nane svesna bašo ništo hem našti te keren ništo (1Mo 47:30; Pro 9:10; Mt 27:61; De 2:31).
H
Hristoseskiri prisutnost.
Ko nesave situacie ko Grčka spisija akava izraz odnesinela pe ki e Isuseskiri prisutnost sar Cari ko posledna dive taro akava sveto. Akaja prisutnost počmingja keda o Isus ulo Mesijansko Cari ko nebo. E Hristoseskiri prisutnost nane samo jekh kratko vreme keda nekoj avela hem odma palo adava džala, nego trajnela jekh odredeno periodi (Mt 24:3).
I
Irod.
O anav tari jekh dinastija koja so o Rim čhivgja la te vladinel e Evreencar. O prvo vladeteli sine o Irod Veliki, kova so palem gradingja o hrami ko Erusalim hem kova so naredingja te oven mudarde o tikne čhave keda manglja te mudarel e Isuse (Mt 2:16; Lk 1:5). Leskere čhave o Irod Arhelaj hem o Irod Antipa dobingje vlast upro nesave teritorie kolencar so vladinela sine lengoro dad (Mt 2:22). O Antipa sine tetrarho, isto agjaar pendžardo sar „cari“, hem vladinela sine džikote o Isus kerela sine pli služba trin tekvaš berš, pa sa dži ko periodi soj opišimo ko Dela 12-to poglavje (Mr 6:14-17; Lk 3:1, 19, 20; 13:31, 32; 23:6-15; De 4:27; 13:1). Palo adava, o Irod Agripa I, o unuko taro Irod Veliki, sine mudardo taro e Devleskoro angeli kratko vreme otkeda počmingja te vladinel (De 12:1-6, 18-23). Leskoro čhavo, o Irod Agripa II, ulo cari hem vladingja sa dži ko vreme keda o Evreija buningje pe protiv o Rim (De 23:35; 25:13, 22-27; 26:1, 2, 19-32).
J
Jehova.
Ko Prevod Nevo sveto o anav „Jehova“ tano koristimo vkupno 237 puti ko Grčka spisija. I odluka te čhivel pe ko sa akala thana e Devleskoro anav sine andi sprema akala dokazija:
1. Ko teksti taro Hebrejska spisija so koristinena pe sine ko e Isuseskoro hem leskere apostolengoro vreme, sine o tetragramaton (adava tano e Devleskoro anav pišimo e štare hebrejska soglaskencar יהוה; JHVH).
2. Ko e Isuseskoro hem leskere apostolengoro vreme o tetragramaton (JHVH) isto agjaar sine ko grčka prevodija taro Hebrejska spisija.
3. Ko Grčka spisija pišinela kaj o Isus but puti vakerela sine e Devleskoro anav te šaj o javera te džanen le (Jvn 17:6, 11, 12, 26).
4. Hem o Hebrejska spisija hem o Grčka spisija tane taro Devel. Adaleske ako ko Grčka spisija nane e Devleskoro anav sar so isi ko Hebrejska spisija, tegani adava bi ovela čudno hem nane te ovel logično.
5. Ko Grčka spisija e Devleskoro anav isto agjaar pojavinela pe ki skrateno forma (Ot 19:1, 3, 4, 6).
6. O purane evrejska rakopisija sikavena kaj o hristijanja taro evrejsko poteklo koristinena sine e Devleskoro anav keda pišinena sine o Grčka spisija.
7. Nesave bibliska izučuvačija priznajnena kaj najverojatno e Devleskoro anav pojavinela pe ko Grčka spisija ko thana kote soj citirime delija taro Hebrejska spisija.
8. Ko različna bibliska prevodija soj kerde ko poviše taro 100 čhibja isi e Devleskoro anav ko Grčka spisija.
Sa akala dokazija jasno sikavena kaj isi but pričine soske valjani te iranel pe e Devleskoro anav ko Grčka spisija. Baš akava kergje o preveduvačija so kergje buti ko Prevod Nevo sveto. Olen isi len baro poštovanje sprema e Devleskoro anav hem na osudinena pe te ikalen ništo taro adava so isi ko orginalno teksti (Ot 22:18, 19).
L
Lakto.
Merka baši dolžina koja so otprilika merinela pe sine taro lakto dži ko vrvo taro maškaruno naj. O Izraelcija obično koristinena sine o lakto so sine okolu 44,5 santimetrija, ama ponekogaš koristinena sine o podugačko lakto so sine okolu 51,8 santimetrija (1Mo 6:15; Mt 6:27; Lk 12:25; Ot 21:17).
Legija.
Lepta.
Ko vreme keda pišinena pe sine o Hristijanska grčka spisija, i lepta sine evrejsko bakarno ili bronzeno parička so najhari vredinela sine. Ko nesave prevodija tari Biblija akava lafi tano prevedimo sar „parička“ (Mr 12:42; Lk 21:2; fusnote).
M
Manušikano Čhavo.
Akava izraz arakhljola okolu 80 puti ko evangelija. Akava odnesinela pe bašo Isus Hristos hem sikavela kaj adalea so bijandilo manušikane teloja ov sine čače manuš, a na duhovno suštestvo so samo sine le manušikano telo. Akava izraz sikavela kaj o Isus tano adava so ka ispolninel o proroštvo taro Daniel 7:13, 14. Ko Hebrejska spisija akava izraz sine koristimo bašo Ezekiel hem bašo Daniel, te sikavel kaj ola sine obična manuša kola so merena, različno taro Devel kastar so dobinena sine o porake (Eze 3:17; Da 8:17; Mt 19:28; 20:28).
Milja.
Merka baši dolžina koja so ko orginalno teksti taro Grčka spisija pojavinela pe samo jekh puti hem adava ko Matej 5:41. Najverojatno mislinela pe ki rimsko milja koja so sine 1.479,5 metre.
N
Nemoral.
Taro grčko lafi pornia kova so koristinela pe ki Biblija bašo seksualna postapke so zabraninela o Devel. Ko adava tano vklučimo i preljuba, prostitucija, seksualna odnosija maškar duj džene so nane ko brako, homoseksualnost hem seksualna odnosija maškar o manuša hem o životne. O izraz „nemoral“ ko Otkrovenie koristinela pe te opišinel pe o odnos so isi e hovavne religien, kolen so i Biblija vikinela „Baro Vavilon“, e vladetelencar taro akava sveto te šaj te dobinen mokj hem barvalipe (Ot 14:8; 17:2; 18:3; Mt 5:32; De 15:29; Ga 5:19).
P
Pasha.
Prazniko kova so kerena le sine sekova berš ko 14-to dive taro masek aviv (pokasno vikimo nisan) te šaj te setinen pe ko vreme keda o Izraelcija sine oslobodime taro Egipet. Ki adaja prilika čhinela pe hem pekela pe sine bakhro (ili buzni), kova so hala pe sine kjerke bilkencar hem marea bizo kvasaco (2Mo 12:27; Jvn 6:4; 1Ko 5:7).
Pedesetnica.
O dujto taro trin najbare praznikija kola so sa o evrejska murša mora sine te slavinen len ko Erusalim. Ko Hristijanska grčka spisija akava prazniko vikinela pe Pedesetnica, a ko Hebrejska spisija vikinela pe Prazniko e žetvakoro ili Prazniko e kurkengoro. Akava prazniko slavinela pe sine ko 50-to dive palo 16-to nisan (2Mo 23:16; 34:22; Ap 2:1).
S
Sabat.
Lendo taro hebrejsko lafi so značinela „te odmorine“ ili „te čhinave“. Adava sine o eftato dive taro evrejsko kurko (taro petok keda perela o kham, dži sabota keda perela o kham). Nesave javera da dive taro berš so sine praznikija, isto agjaar hem sekova eftato hem sekova 50-to berš vikinena pe sine sabat. Ko sabat na kerela pe sine nisavi buti osven i buti so kerena sine o sveštenikija ko svetilište. Ko sabatno berš o Evreija na obrabotinena sine i phuv hem na rodena sine o javera Evreija te iranen o dugija. Ko e Mojseeskoro zakoni o ograničuvanja bašo sabat sine razumna, ama sar so nakhela sine o vreme o religiozna vodačija čhivena sine javera da ograničuvanja, adaleske e Isuseske ko vreme e manušenge sine pharo te ikeren o sabat (2Mo 20:8; 3Mo 25:4; Lk 13:14-16; Kol 2:16).
Sadukeija.
Jekh važno religiozno sekta taro Judaizam. Lakere členija sine barvale manuša hem sveštenikija kola so sine len baro avtoriteti hem vlijanie ko sa adava so slučinela pe sine ko hrami. Ola na prifatinena sine but tradicie hem veruvanja e fariseengere. Ola na verujnena sine ko voskresenie hem kaj postojnena angelija. Ola protivinena pe sine e Isuseske (Mt 16:1; De 23:8).
Sekta.
Grupa manuša kola so ikerena pe ko nesave sikljojba hem ko ple veruvanja ili sledinena nesave vodače. Ko judaizam sine duj glavna grupe kolenge so vakerela pe kaj sine sekte. Adala sine o fariseija hem o sadukeija. Ko prvo veko e hristijanen da vikinena sine „sekta“ ili „nazarekjansko sekta“, soske verojatno mislinena sine kaj ola odvojngje pe taro judaizam. Palo nesavo vreme čak ko hristijansko sobranie pojavingje pe sekte. Ko lil Otkrovenie konkretno kerela lafi baši e „Nikolaskiri sekta“(Ap 5:17; 15:5; 24:5; 28:22; Ot 2:6; 2Pe 2:1).
Senica.
Gradba kerdi taro granke hem listija. O senice but puti kerena pe sine ko nive drakhencar, ko pole ili ko voena logorija. Ki lende o manuša šaj sine te garaven pe taro kham ili taro bršim. Ko Prazniko e senicengoro o Izraelcija kerena len sine ko krovija taro pumare khera, ko dvorija, ko ploštadija ili čak uzo hrami.
Sveto.
Ponekogaš akava lafi tano prevod bašo grčko lafi aion so značinela „vremensko periodi“. Isto agjaar akava lafi šaj te značinel „sar funkcionirinela o opštestvo ko jekh odredeno periodi“. Ko javera situacie o lafi „sveto“ tano prevod taro grčko lafi kosmos kova so šaj te odnesinel pe 1) bašo sa o manuša, 2) bašo adava sar funkcionirinela o opštestvo (slično sar o značenje taro grčko lafi aion) ili 3) bašo manuša soj tane dur taro Devel.
Sinagoga.
Akava lafi značinela „te khedel pe zaedno“, ili „sobir“. Ko poviše stihija kote so arakhljola akava lafi mislinela pe ko objekti ili than kote so o Evreija khedena pe sine te čitinen taro sveta spisija, te šunen pouke, te sikaven e javeren hem te molinen pe. Ko e Isuseskoro vreme ki sekoja diz taro Izrael sine po jekh sinagoga, a ko pobare dizja sine poviše sinagoge (Lk 4:16; De 13:14, 15).
Stubo mučibaske.
Akava tano prevod taro grčko lafi stavros so značinela „pravo kaš“ ili „direko“. Ko asavko kaš ili direko sine kovimo o Isus. Nane dokazija kaj akava grčko lafi značinela „krsto“ kova so o paganija koristinena sine sar religiozno simboli but vekija angleder o Hristos. Akava izraz „stubo mučibaske“ prenesinela o celosno značenje taro orginalno lafi stavros kova so isto agjaar koristinela pe bašo adava kaj e Isuseskere sledbenikija ka oven progonime, mučime hem ladžakerde (Mt 16:24; Ev 12:2).
Sveta manuša.
Mislinela pe ko pravedna hem šukar manuša. Akava izraz isto agjaar koristinela pe bašo okola soj odvime te služinen e Devleske. Ko Hristijanska grčka spisija akava izraz koristinela pe bašo sa okola soj birime taro Devel te oven ko jekh posebno odnos lea. Len isi len nadež kaj ka živinen ko nebo hem kaj ka vladinen zaedno e Hristosea keda ov ka vladinel milja berša (Ot 20:4, 6).
T
Talanti.
Najbari evrejsko merka baši težina hem najbari parično vrednost. Sine pharo 34,2 kg. O grčko talanti sine potikno hem sine pharo 20,4 kg (1Le 22:14; Mt 18:24).
V
Vizija.
Ž
Ždrepka.
