1. Ye mɛndó e manda na kota bombi ti bulu 2023 nɛ?

 KOTA bombi tɛ e ti 2023, a akambisandó hɛ̃ e awangɔ mɛndɛ̃ ti ngbondoni mɛ aba loyengɔ tɛ e, wa e ma ngandó agbinyangbi ti dengɔ bɛ mɛ ali tɛrɛ lo na ya kwa tɛ e ti fangɔ tɛnɛ. Na ndakisa e mandandó ya, azi mɛndɛ̃ na luangɔ nzɔ̃ tangɔ li gɛrɛ ti lingɔ ka popo tɛrɛ azi tɛ Yehova na pɛ gbɛ̃ngɔ ti Babilɔnɛ mɛ kota kɔdɔrɔ. E manda ngandó ya, bandangɔ na nzɛ ti 11/2023 ko, ta awa fangɔ tɛnɛ ti Lo-lengɔ Gbia na diringɔ na rapɔrt zu ti aye mɛ ala li na ya kwa tɛ ala ti fangɔ tɛnɛ ma. Gbinyangbi niko ali ya e hũ ya, kwa tɛ e ti fangɔ tɛnɛ azanga tina? Ipɔ, ta seni la ma!

2. Na lo mɛ ya, bi kɔi kɔi ndo ɔ, nda mɛ ayɔ ya, e pa nzɔ̃ pa iɔ iɔ nɛ? (Marko 13:10)

² Bi kɔi kɔi mɛ ndo ɔ ko, ayɔ ya e li kwa tɛ e ti fangɔ tɛnɛ iɔ iɔ. Na lo nɛ? Na lo mɛ ya, e ngbã bo na ngoi yakere uzu ti nɛngɔ ya, nda gigi mɛ akɔ. E ba tɛnɛ mɛndó Yezo tɛnɛ na ndo kwa tɛ e ti fangɔ tɛnɛ na ngoi ti ndani mɛ e da. (Di Marko 13:10.) Kwɛ kɔi na tɛnɛ mɛ kaya mbeti tɛ Matie, Yezo pandó ya, na pangɔ nzɔ̃ pa ti Lo-lengɔ Gbia tɛ Nzapa hɛ̃ngɔ azi ti lɛ sese zu uzu ti nɛngɔ ya, “ndangba bi” ga. (Mat. 24:14) Tɛnɛ mɛ ndo fa onzingɔ aye ti siɔni zu ti lɛ gigi mɛ tɛ Satana. Wa e hĩnga ya, Yehova kpã “bi ná ngoi” ti aye mɛ na lingɔ tɛrɛ lo. (Mat. 24:36; 25:13; Aw. 1:7) Bi zu mɛ ndo ɔ ko, e ndo hũ ya e dɔ dã na  ndangba bi. (Roma 13:11) Uzu ti nɛngɔ ya, ndangba bi ga ko, ayɔ ya e ngbã lá kwɛ pangɔ nzɔ̃ pa.

3. Ye mɛ ndo to e ya, e pa nzɔ̃ pa nɛ?

³ Na ngoi mɛ e ndo gbɔ̃ li e na ndo kwa tɛ e ti fangɔ tɛnɛ ko, na dungɔ nzɔ̃ni ya e hũnda tɛrɛ e na ndo mɛ: Nda mɛ e ndo pa nzɔ̃ pa nɛ? Biani, songo la ndo to e ya, e pa nzɔ̃ pa. Kwa tɛ e ti fangɔ tɛnɛ ndo fa songo mɛ e ndo du na ni na ndo nzɔ̃ pa, na ndo azi, nga na ndo Yehova ná ili lo. Zia e ba akpale niko kɔi kɔi.

E NDO PA NZƆ̃ PA NA LO MƐ YA E NA SONGO NA LO TI NZƆ̃ PA

4. E ndo ma tɛrɛ e ngasia na ngoi mɛ e ndo ma pa ti nzɔ̃ni nɛ?

⁴ Da bɛ mɔ na se mɛndó mɔ ma na tɛrɛ mɔ na ngoi mɛndó mɔ ma nzɔ̃ pa. Na ndakisa apandó hɛ̃ mɔ ya, zo kɔi kaya ndasewa tɛ ĩ dũ bebe ti fãnani? bere zo kɔi hɛ̃ mɔ kwa ti nzɔ̃ni mɛndó mɔ ndo du na gwɛ̃ ti lingɔ ni? Zangangɔ kitɛ, mɔ ndó na dengɔ bɛ nvɛ̃ni ti tɛnɛngɔ ni hɛ̃ azi ti ndasewa tɛ mɔ nga na akwa mɔ. Kpale niko li ngandó tɛrɛ lo ngaso na ngoi mɛndó mɔ ma nzɔ̃ pa ti Lo-lengɔ Gbia tɛ Nzapa?

5. Fãni ti uzu mɛndó mɔ manda mbilimbili ti ya Ngbangɔ, mɔ mandó tɛrɛ mɔ ngasia? (Ba nga alimɔ.)

⁵ Binga li mɔ na se mɛndó mɔ ma na tɛrɛ mɔ na ngoi mɛndó mɔ manda na mbilimbili ti ya Ngbangɔ ti fãni ti uzu. Mɔ mandandó ya, To mɔ ti ndozu ndo ye mɔ, wa lo ye nga ya, mɔ du kaya ndasewa tɛ azi mɛ ndo vɔrɔ lo, lo ko kapa ya, ni na hãngɔ pɛnɔ zingɔ, mɔ lengbi ti dungɔ na nzɔ̃ dangɔ bɛ ti diringɔ hũngbingɔ fãni mɛndɛ̃ na azi tɛ mɔ mɛndó akpili ka gigi ti fãnani na ngoi mɛ ala na diringɔ songɔ ti dungɔ na dungɔ lɛ ngɛ̃ kaya gigi ti fãnani nga na aye mɛndɛ̃ ti nzɔ̃ni. (Mar. 10:29, 30; Yn. 5:28, 29; Roma 8:38, 39; Suma 21:​3, 4) Mbilimbili ti aye mɛ mɔ manda ndo hɛ̃ mɔ dengɔ bɛ. (Luka 24:32) Mɔ ti na songo na ndo ye mɛ mɔ manda, wa mɔ ye nga pangɔ ni hɛ̃ azi mɛndɛ̃!​—Ba nga Yirimia 20:9.

6. Ye mɛ mɔ manda na ndo se lɛlo tɛ Ernest ná Rose nɛ ?

 ⁶ E ba se lɛlo tɛ Nyita kɔli Ernest b. Na ngoi mɛndó lo na bulu bere 10 ko, tata tɛ lo kpindó. Ernest tɛnɛ ya: “Mbi ndo hũndandó tɛrɛ mbi na ndo ya: ‘To mbi ka ndozu? Bere lo kpi bo ti bwai?’ Mbindó lulandó ayangambi mɛndɛ̃ mɛ ato la dɛ lɛ la ngɛ̃́.” Ernest ndo gwendó ngoi zu ka ndo sɛndɛ tɛ to lo, lo kuku ka ndo sɛndɛ, wa lo ndo sambela ya : “Se mɔ ye, Nzapa, mbi ye hĩngangɔ ndo mɛ to mbi da.” Abulu 17 na pɛ kwá tɛ to lo, Tɛmwɛ tɛ Yehova kɔi yɔndó kati Ernest ya, ni manda na lo Ngbangɔ, wa lo yendó ni mbala kɔi. Lo ndó na dengɔ bɛ ti hĩngangɔ ya, azi zu mɛ ndo kpili ko, ta ala ndo hĩnga ndo ma, ala ndo ti mabere zo mɛ la langɔ ti kpengbani, wa Ngbangɔ ko kapa ya, songɔ kwá na dungɔ da na bi mɛ na gangɔ. (Mos. 9:5, 10; Aw. 24:15) Ni la, lo luandó agbinya ti ahũnda mɛndó ndo gia lo na pɛ abulu gba! Ernest mandó dengɔ bɛ gba na lo ti akpale ti mbilimbili ti ya Ngbangɔ mɛndó lo manda. Ya lo Rose, banda ngandó mandangɔ Ngbangɔ wa lo ye ngandó aye mɛ lo ndo manda na ndo Lo lengɔ-Gbia tɛ Nzapa. Na bulu ti 1978 ko,ala mundó batisimɔ. Ala yendó mbala kɔi fangɔ loyengɔ tɛ la hɛ̃ azi ti ndasewa tɛ la, akwa la, nga na azi mɛndɛ̃ mɛndó aye mangɔ ala. Ni dũndó alé ti nzɔ̃ni, Ernest ná Rose azandó azi ɔngɔ 70 ti nɛngɔ ya, ala ye Yehova wa ala mai tee ala mu batisimɔ.

7. Ye mɛ ndo li tɛrɛ lo na ngoi mɛ e banda yengɔ mbilimbili mɛ e manda kaya Ngbangɔ nɛ? (Luka 6:45)

⁷ Biani, se mɔ ye mbilimbili ti alo mɛ mɔ manda kaya Ngbangɔ ko, Ni na tongɔ mɔ ya, mɔ kambisa ni hɛ̃ azi. (Di Luka 6:45.) E ndo ma tɛrɛ e nga ma se tɛ ava Yezo na siɛklɛ ti uzu mɛndó ala tɛnɛ ya: “Ta elengbi ti ziangɔ pangɔ tɛnɛ ti aye mɛ e ma na omɛ e hũ ma.” (Aw. 4:20) E ndo ye mbilimbili gba wa e ye nga fangɔ ni hɛ̃ azi mɛndɛ̃ se alengbi.

E NDO E PA NZƆ̃ PA NA LO MƐ YA E NDO YE AZI

8. Ye mɛ ndo to e ya, e pa hɛ̃ azi mɛndɛ̃ nzɔ̃ pa nɛ? (Ba  Ãkadre “Lingá bato—Kómisá bango bayekoli.”) (Ba nga limɔ.)

⁸ Nga ma Yehova ná Nyi lo, e ndo ye azi. (Mas. 8:31; Yn. 3:16) E ndo fa bɛ ti vundu ka tɛ azi mɛ ta ala “hĩnga Nzapa ma” nga na azi mɛ ta ala na “nzɔ̃ dangɔ bɛ ma.” (Ef. 2:12) Ala ndo tengbi na akpengba kpale gba na ya dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ la, wa e na aye mɛ elengbi ti lingɔ ti zangɔ ala, ye niko du nzɔ̃ pa ti Lo lengɔ-Gbia tɛ Nzapa. Na lo mɛ ya, e na songo nga na bɛ ti vundu na lo tɛ ala ko, e ndo li zu mɛ elengbi ti lingɔ ti nɛngɔ ya, e pa nzɔ̃ pa hɛ̃ la. Nzɔ̃ pa niko lengbi ti hɛ̃ngɔ la nzɔ̃ dangɔ bɛ, zangɔ la ti nɛngɔ ya ala lua nzɔ̃ du bandangɔ ndɛ, wa  a hɛ̃ ala “bɛta dungɔ lɛ ngɛ̃́” nga na dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti bwai kaya gigi ti fãnani tɛ Nzapa.​—1 Tim. 6:19.

9. Makebisi mɛ e ndo pa na ndo bi mɛ na gangɔ nɛ, wa na lo nɛ? (Ezekiele 33:7, 8)

⁹ Songo mɛ e na ni na lo tɛ azi ndo to e pa hɛ̃ la ya, nda gigi mɛ ti siɔni adɛ dã kɔ. (Di Ezekiele 33:7, 8.) E na vundu na lo tɛ azi mɛ e na ala ndoni kɔi nga na lo tɛ azi ti ndasewa tɛ e mɛ ta ala ndo vɔrɔ Yehova ma. Azi gba ndo tambwisa dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ ala zangangɔ kanisangɔ ye mɛ angbã yakere ali tɛrɛ lo. Wa bɛ la ndo li na ni ya, “kota pɛnɔ mɛ na gangɔ mɛ ta adɛndó li tɛrɛ lo ma bandangɔndó lɛ gigi abanda na ni wa ta ni nga na lingɔ tɛrɛ lo fãni mɛndɛ̃ ma.” (Mat. 24:21) E ye zangɔ ala ya, ala hĩnga ye mɛ na lingɔ tɛrɛ lo na ngoi ti fangɔ ngbanga, wa Nzapa na gbɛ̃ngɔ asambela zu ti nvɛ̃nɛ ná aye ti siɔni zu mɛ ge lɛ gigi na to ti Armagedona. (Suma 16:14, 16; 17:16, 17; 19:11, 19, 20) E ndo sambela ya, azi gba aye nzɔ̃ pa ti aye mɛ na lingɔ tɛrɛ lo na bi mɛ na gangɔ mɛ e ndo e pa hɛ̃ la, wa ala mu nga ekateli ti nɛngɔ ya, e ná ala e vɔrɔ Yehova ndoni kɔi. Wa ye mɛ na singɔ na azi mɛ ta ala ndo ye mangɔ nzɔ̃ pa ma, ná azi ti ndasewa tɛ la nɛ?

10. Nda mɛ a du ngbondoni ya e ngbã lá kwɛ pangɔ nzɔ̃ pa mɛ aba gbɛ̃ngɔ ti Babilɔnɛ mɛ Kota kɔdɔrɔ nɛ ?

¹⁰ Na ya tɛnɛ mɛ mbalasi e manda na pɔsɔ mɛ aɔ ko, e manda mbalasi ya, Yehova na songɔ na azi mɛ na gbinyangbingɔ bɛ la na ngoi mɛ ala na hũngɔ gbɛ̃ngɔ ti Babilonɛ mɛ kota kɔdɔrɔ. Se du ngaso ko, ni du ngbondoni ya, e ngbã lá kwɛ ti kambisangɔ hɛ̃ ala ye mɛ na lingɔ tɛrɛ lo na bi mɛ na gangɔ, e hĩnga ya, tɛnɛ mɛ e ndo tɛnɛ hɛ̃ ala ndɛ na zangɔ ala ya, ala da bɛ la na aye mɛ ala lengbi ti lingɔ na ngoi niko. (Ba nga Ezekiele 33:33.) Ngoi mɛndɛ̃ gbɔ̃ngɔ li na ndo amakebisi mɛ e fa na ala na tongɔ la ya, ala mu ekateli ti vɔrɔngɔ Yehova ndoni kɔi na e uzu ti nɛngɔ ya ndangba bi ga. Kwɛ kɔi na wa batangɔ bɔlɔkɔ mɛndó ka kɔdɔrɔ ti Philipines mɛndó gbinyangbi dangɔ bɛ tɛ lo “na pɛ yengingɔ ti sese ko”, ngoi mɛndɛ̃ azi mɛndɛ̃ na gbiangbingɔ dangɔ bɛ tɛ la na pɛ gbɛ̃ngɔ ti Babilɔnɛ mɛ kota kɔdɔrɔ mɛ na yengingɔ lɛ sese zu.​—Aw. 16:25-34.

E NDO PA NZƆ̃ PA NA LO MƐ YA E NDO YE YEHOVA NÁ ILI LO

11. Ngasia la elengbi ti hɛ̃ngɔ Yehova gonda ná ndima, wa nga sia la elengbi ti hɛ̃ngɔ lo ngunu nɛ? (Suma 4:11) (Ba nga alimɔ.)

¹¹ Ye ti ngbondoni mɛ ndo to e ya e pa nzɔ̃ pa, a du ya e ndo ye Yehova Nzapa nga na ili lo mɛ santo. E ndo hũ kwa tɛ e ti fangɔ tɛnɛ ya adu lége kɔi ti vɔrɔngɔ Nzapa mɛ e ndo ye lo. (Di Suma 4:11.) E ye na bɛ e kɔi ya: Yehova Nzapa tɛ e, mɔ lengbi ti luangɔ gonda, ndima ná ngunu mɛ alo ka tɛ awa vɔrɔngɔ mɔ. E ndo  e hɛ̃ Yehova ndima, gonda na ngoi mɛ e ndo kambisa hɛ̃ azi mɛndɛ̃ ya, Yehova la “li aye zu” wa lo nga la lo li dungɔ lɛ ngɛ̃́. E ndo hɛ̃ lo ngunu tɛ e na ngoi mɛ e ndo salela ngoi tɛ e, ngunu tɛ e nga na aye ti mi mɛ e na ni ti nɛngɔ ya, e li na kwa ti fangɔ tɛnɛ na bangɔ akpale ti ya dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ e. (Mat. 6:33; Luka 13:24; Kɔl. 3:23) Na ndenge mɛndɛ̃, e ndo ye tɛnɛngɔ tɛnɛ mɛ aba Nzapa mɛ e ndo ye lo. E ndo hũ nga ya, a du nzɔ̃ni e tɛnɛ hɛ̃ azi mɛndɛ̃ ili lo nga ná aseliye mɛ lo ndo du na ni. Na lo nɛ?

12. Ngasia la e ndo li ya ili Yehova ti santo na ya kwa tɛ e ti fangɔ tɛnɛ nɛ?

¹² Songo tɛ e na lo tɛ Yehova ndo to e, e li ya ili lo du santo. (Mat. 6:9) E ndo ye nga hɛ̃ngɔ ti e na lingɔ ya ili Yehova ti vuruni na ngoi mɛ e ndo tɛnɛ tɛnɛ mɛ aba nvɛ̃nɛ mɛndó Satana lé na ili lo. (Eb. 3:​1-5; Yobo 2:4; Yn. 8:44) Na ngoi mɛ e ndo fa tɛnɛ ko, e ndo du na dengɔ bɛ ti tɛnɛngɔ tɛnɛ mɛ aba Nzapa tɛ e, na tɛnɛngɔ mbilimbili mɛ aba lo hɛ̃ azi zu mɛ aye mangɔ e. Gwɛ̃ tɛ e du ya, azi zu ahĩnga ya, seliye tɛ Yehova mɛ ɔ ngbondoni adu songo, se tɛ lo ti lengɔ gbia a du mbilimbili nga omɛ a lengbi, Lo-lengɔ Gbia tɛ lo na onzingɔ apɛnɔ zu, wa ni na hɛ̃ngɔ dengɔ bɛ ná siriri hɛ̃ azi ti ndasewa zu. (Nz. 37:10, 11, 29; 1 Yn. 4:8) Na ngoi mɛ e ndo tɛnɛ tɛnɛ ti seliye tɛ Yehova hɛ̃ azi ka kwa tɛ e ti fangɔ tɛnɛ ko, e ndo li ya, ili lo ti santo. E nga na dengɔ bɛ na lo mɛ ya, e na ndima na lo ti ili lo mɛ e yɔ. E tɛnɛ ngaso lo nɛ?

13. Nda mɛ e ndo du na yakɛ na lo ti ila tɛ Atɛmwɛ tɛ Yehova mɛ e na ni nɛ? (Yisaya 43:10-12)

¹³ Yehova pɔnandó e ya, e du “Atɛmwɛ” tɛ lo. (Di Yisaya 43:10-12.) Abulu yakere na pɛni, Bombi tɛ Adonzi sundó ya: “Adu nvɛ̃ni kota ndima ilingɔ e ya, e du Atɛmwɛ tɛ Yehova.” c Nda mɛ e tɛnɛ ngaso nɛ? E ba ndakisa  mɛ. Se du ya, akamba mɔ ka tɛ Leta wa mɔ na gwɛ̃ tɛ zo kɔi ti nɛngɔ ya, lo du tɛmwɛ tɛ mɔ, ayɔ ya, mɔ pɔna zo mɛ mɔ hĩnga lo nzɔ̃ni, zo mɛ mɔ ndo kpã bɛ mɔ na ndo lo bere zo mɛ mɔ hĩnga ya, seliye tɛ lo na lingɔ ya, tɛnɛ mɛ lo ndo tɛnɛ ko, azi mɛndɛ̃ na kpãngɔ bɛ la ndoni. Kwɛ kɔi ndenge mɛ Yehova pɔna e ya, e du Atɛmwɛ tɛ lo ko, lo fa ya, lo hĩnga e nzɔ̃ni wa lo ndo kpã nga bɛ lo na ndo e ti nɛngɔ ya, e ndo e kambisa hɛ̃ azi zu ya, bo lo kɔi la du Nzapa ti mbilimbili. E ndo hũ ya, adu kota ndima dungɔ Atɛmwɛ tɛ lo na ngoi mɛ e ndo li zu ti nɛngɔ ya, azi hĩnga ili lo, e ndo fa nga yangondo ya, atɛnɛ gba mɛ ando tɛnɛ na ili Yehova adu nvɛ̃nɛ. Na lo ni la, e ndo du na yakɛ ti ili mɛ e yɔ, ti dungɔ Atɛmwɛ tɛ Yehova! Nz. 83:18; Roma 10:13-15.

E NA NGBÃNGƆ LÁ KWƐ FANGƆ TƐNƐ TEE KA NDANI

14. Ye ti dengɔ bɛ mɛ e hĩnga na ndo bi mɛ na gangɔ mɛ ndɛ ando li tɛrɛ lo nɛ?

¹⁴ Nzɔ̃ sulu mɛ e na luangɔ nɛ! Na lége ti nzɔ̃ sulu tɛ Yehova, e na dengɔ bɛ ti hũngɔ ndenge mɛ azi gba ndo ye mbilimbili uzu ti nɛngɔ ya, kota pɛnɔ abanda. Kanda, na ngoi ti kota pɛnɔ mɛ na dungɔ nvɛ̃ni ngoi ti siɔni na ya dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ azi ko, e na dungɔ na dengɔ bɛ ti hũngɔ azi gba mɛ na singɔ ka lɛ gigi tɛ Satana wa ala na lingɔ ge popo tɛ e ti nɛngɔ ya e sambela Yehova!​—Aw. 13:48.

15-16. Ye mɛ e mu ekateli ti lingɔ ni nɛ, wa tee na ngoi mɛ wa?

¹⁵ Uzu ti nɛngɔ ya, ngoi niko lengbi ko, e na kwa gba ti lingɔ. E na nzɔ̃ tangɔ li gɛrɛ ti lingɔ kwa mɛ ta na diringɔ lingɔ tɛrɛ lo fãni mɛndɛ̃ ma, kwa niko du kwa ti pangɔ nzɔ̃ pa mɛ aba Lo-lengɔ Gbia tɛ Nzapa mɛ na lingɔ tɛrɛ lo ge lɛ sese zu. Kanda e ngbã bo lá kwɛ pangɔ hɛ̃ azi ya, angbã yakere nda gigi mɛ tɛ Satana kɔ. Ayɔ ya, azi hĩnga ya, angbã dã nda kpale ti gigi mɛ akɔ. Ayɔ ya ala hĩnga ni, wa ngoi mɛ gbanda bi ti fangɔ ngbanga alengbi ko, ala na yengɔ ya, nzɔ̃ pa mɛndó e ndo pa alo ka tɛ Yehova Nzapa.​—Ezk. 38:23.

¹⁶ Ye mɛ e mu ekateli ti lingɔ nɛ? Na lo ti songo mɛ e na ni na lo ti nzɔ̃ pa, na lo tɛ azi, wa omɛ ɔ zu na lo tɛ Yehova Nzapa nga na lo ti ili lo ko, e na ngbãngɔ lá kwɛ pangɔ nzɔ̃ pa na dengɔ bɛ nga na ge ge ge hɛ̃ azi mɛ so gunda e tee ka gbanda Yehova na tɛnɛngɔ hɛ̃ e ya, “alengbi!”