1, 2. Ana ŵandu ŵa Mlungu akusimana ni yakusawusya yamtuli masiku agano? (Alole ciwulili cacili penanipa.)

ŴACIPATALA ŵajinji akusakamula masengo pasikati pa ŵandu ŵakwete ulwele wakupelana. Akusatenda yeleyi pakusaka kwakamucisya ŵanduwo. Nambo akusasosekwasoni kusamala kuti akajigalila ulwelewo. Mwakulandana ni yeleyi, m’wejisoni tukusatama soni kamula masengo ni ŵandu ŵele ndamo syawo nganisiŵa syakamulana ni ndamo sya Mlungu. Yeleyitu mpaka yiŵe yakusawusya kwabasi.

² M’masiku gakumalisya gano, ŵandu ŵakutenda yakusakala atupile mnope. Mu cikalata cakwe caŵili caŵamlembele Timoteyo, ndumetume Paulo ŵasasile ya ndamo syakusakola ŵandu ŵakutalikangana ni Mlungu. Ndamo syakwe ni syasikuwonecela mnope m’masiku gambesi gano. (Aŵalanje 2 Timoteo 3:1-5, 13.) Atamose kuti mpaka tusimonje ni kuwanda kwa ndamosi, nambo yitendo ya ŵandu ŵakwete ndamosi mpaka yitukwaye nditu. (Miy. 13:20) Munganiji, citutagulilane kulekangana pasikati pa ndamo syakusakola ŵandu ŵakusakala ni ndamo syakusakola ŵandu ŵa Mlungu. Citulolesoni yampaka tutende kuti tukajigalilaga ndamo syakusakalasi, pandaŵi jijojo tuli mkwakamucisya ŵandu mwausimu.

3. Ana ndamo syakusakala syasikusimanikwa pa 2 Timoteo 3:2-5 sikusasala ya ŵani?

 ³ Ndumetume Paulo ŵalembile kuti, “Masiku gambesi gaciŵa ndaŵi japajika soni jakusawusya.” Ali asasile yeleyi, kaneko ŵasasile ndamo syakusakala syakwana 19 syakwamanyikasya ŵandu ŵa m’masiku gakumalisya. Ndamosi sili syakulandana ni syasikusimanikwa pa Aloma 1:29-31. Nambo maloŵe gaŵakamulicisye masengo Paulo pakukolanga ndamo syasili m’cikalata cakwawula kwa Timoteyo, gakusimanikwa m’cikalata cicicipe. Paulo ŵatandite kukolanga ndamosi ni maloŵe gakuti, “Pakuŵa ŵandu caciŵa . . . ” Nambo yeleyi ngayikulosya kuti ŵandu wosope akwete ndamo syakusakalasi. Aklistu ŵasyesyene akwete ndamo syakulekangana mnope ni syelesi.—Aŵalanje Malaki 3:18.

4. Ana ŵandu ŵakulitulumbasya ni ŵakupoka akusatendaga yamtuli?

⁴ Paulo ali asasile kuti ŵandu caciŵa ŵakulinonyela soni ŵakunonyela mbiya, ŵasasilesoni yakuti ŵanduwo caciŵa ŵakulipikana, ŵakulikwesya, soni ŵakulitulumbasya ni ŵakupoka. Ŵandu ŵakusalosya ndamo syelesi akusaliwona kuŵa ŵakusosekwa mnope kwapunda ŵane ligongo lya lunda lwawo, kawonece kawo, yindu yakwete kapena ukumu wawo. Jemanjaji akusasaka kuti ŵandu ŵakumbileje soni kwalapilila. Pakusala ya mundu jwakupoka, jwamlijiganye jwine ŵalembile kuti, “Mumtima mwakwe akusaŵa mpela akulilambila msyene, m’malo mwakulambila Mlungu.” Ŵane aŵecetesoni kuti ndamo jakupoka jili jakusakala mnope mwamti atamose ŵandu ŵakupoka ŵangasangalala pakwawona ŵane ali mkujilosya ndamoji.

5. Ana ŵakutumicila ŵakulupicika ŵane ŵalosisye wuli ndamo jakulikwesya?

⁵ Yehofa akusaŵengana ni ŵandu ŵakupoka. Jwalakwe akusaŵengana ni “meso gakulikwesya.” (Miy. 6:16, 17) Kupoka kukusamtendekasya mundu kuŵa jwakutalikangana ni Mlungu. (Sal. 10:4) Jelejitu ni ndamo ja Satana. (1 Tim. 3:6) Cakutesya canasa cili cakuti, ŵakutumicila ŵane ŵa Yehofa ŵaŵele ŵakupoka. Usiya, juŵaliji mwenye jwa ku Yuda, jwaŵele jwakulupicika kwa yaka yejinji. Nambo Baibulo jikusasala kuti “paŵaŵele jwamacili, mtima wakwe walikwesisye mpaka kwika pakulipwetekasya. M’yoyo ŵatesile yangakulupicika kwa Yehofa Mlungu jwakwe mwakwinjila m’nyumba ja Yehofa kuja kupeleka mbopesi jakutinisya pa malo gakupelecela mbopesi.” Nombe najo Mwenye Hesekiya ndaŵi jine ŵalosisye mtima wakupoka.—2 Mbiri 26:16; 32:25, 26.

6. Ana cici cacikamtendekasisye Daudi kuŵa jwakupoka, nambi ligongo cici nganatenda m’yoyo?

⁶ Ŵandu ŵane akusaŵa ŵakupoka ligongo lya kusalala kwawo, kumanyika kwawo, lunda lwawo lwakwimba, macili kapena ukumu wawo. Daudi jwakwete yindu yosope yatuyisasileyi, nambo jwaliji jwakulinandiya. Panyuma pakuti Daudi awuleje Goliyati ni kupegwa mwanace jwamkongwe jwa Mwenye Sauli kuti aŵe ŵamkwakwe, jwalakwe jwatite, “Une ndili ŵani, soni ŵacibale ŵakutyocela m’liŵasa lya baba ŵangu mu Yisalayeli ali ŵani, kuti une mbe mkwegwe jwawo mwenye?” (1 Sam. 18:18) Ana cici cacamkamucisye Daudi kuŵa jwakulinandiya? Mlungu ni juŵampele ndamo jilijose jaŵakwete, lunda soni ukumu. (Sal. 113:5-8) Daudi jwamanyilile kuti cilicose caŵakwete catyocele kwa Yehofa.—Awanicisye ni 1 Akolinto 4:7.

7. Ana cici campaka citukamucisye kuŵa ŵakulinandiya?

⁷ Masiku agano, ŵandu ŵa Mlungu akusalingalinga kuŵa ŵakulinandiya mpela muŵatendele Daudi. Yehofa ali jwamkulungwa pacilambo cosope soni jwalunda, nambo tukusasimonga kuti akusalosya ndamo jambone mnope jakulinandiya. (Sal. 18:35) M’weji tukusapikanila maloŵe gakuti, “Awale canasa cekulungwa, umbone mtima, kulinandiya, kufasa, ni kupilila.” (Akolo. 3: 12) Tukusamanyililasoni kuti cinonyelo “cangalilapilila, soni cangalikwesya.” (1 Akoli. 13:4) Naga tuli ŵakulinandiya, yikusatendekasya kuti ŵandu ŵajinji amŵandicile Yehofa. Mpela mwayikusaŵela kuti acalume akusajigalika, ngaŵa ni maloŵepe nambo ni ndamo syambone sya aciŵamkwawo, ŵandu ŵanesoni mpaka amŵandicile Mlungu ligongo lya kulinandiya kwa ŵandu ŵakwe.—1 Pet. 3:1.

8. (a) Ana ŵandu ŵane akusawuwona wuli ungapikanila acinangolo masiku agano? (b) Ana Malemba gakusigasalila ŵanace kuti atendeje cici?

⁸ Paulo jwasasile mucaciŵela ŵandu ŵa m’masiku gambesi pangani ja mwakusiŵawonela ŵane. Jwalakwe jwalembile kuti m’masiku gambesi, ŵanace caciŵa ŵangapikanila acinangolo. Ndamoji ndaŵi sine jikusalimbikasidwa kuti jili jambone kupitila m’mabuku, m’mafidiyo, soni m’ma TV. Ungapikanila ukusatendekasya kuti ŵamwiŵasa akakamulanaga. Yeleyitu yili yisyene. Yili yakutesya lung’wanu kuti kalakala m’cilambo ca Greece, naga mundu ŵaputile acinangolo ŵakwe, nganakolaga ufulu wakutenda nawo yindu m’cilambomo. Soni paliji lilamusi line lya Ciloma lyalyalosyaga kuti kwatimba babagwe kwaŵaga kwakogoya mnope mpela magambo gakuwulaga mundu. Malemba Gacihebeli nambosoni Malemba Gacigiliki Gaciklistu gakusigasalila ŵanace mwamacili kuti ŵacimbicisyeje acinangolo.—Eks. 20:12; Aef. 6:1-3.

9. Ana ni cici campaka cakamucisye ŵanace kuti ŵapikanileje acinangolo?

⁹ Ŵanace mpaka aligose ku ndamo ja ungapikanila naga akukumbucila yakusatenda acinangolo ŵawo kwa jemanjajo. Kumanyilila kuti kuŵa ŵakupikanila kukusasangalasyaga Atati ŵetu Yehofa, mpaka kwakamucisye ŵanace kuŵa ŵakuyamicila. Ŵanace pakuŵeceta yambone yakwamba acinangolo ŵawo, mpaka yakamucisye acimjawo kuti atande kwacimbicisya acinangolo ŵawosoni. Nambope, naga acinangolo ngakwanonyela ŵanace ŵawo mpaka yiŵe yakusawusya kuti ŵanacewo ŵapikanileje mwakutyocela pasi pamtima. Mwakulekangana ni yeleyi, naga mwanace akupegwa cinonyelo cisyesyene ca acinangolo, yikusamtendekasya kwacimbicisya acinangolowo atamose jwine ali amcisisye kuti akapikanila. Mcanda jwine lina lyakwe Austin jwatite, “Panaliji mwanace, ndaŵi syejinji nasacililaga kutenda yakusokonasya. Nambo acinangolo ŵangu ŵambele malamusi gakupikanika cenene soni ŵasalile ligongo lyakumbela malamusigo, nambosoni twatagulilanaga yindu mwagopoka. Yeleyi yangamucisyaga kuti mbeje jwakupikanila. Nayiwonaga kuti akusasamalila, mwamti yandendekasyaga kusacilila kuti ndendeje yakwasangalasya.”

10, 11. (a) Ana ŵandu ŵanganonyela acimjawo akwete ndamo syapi syangaŵajilwa? (b) Ana Aklistu ŵasyesyene akusiŵanonyela ŵane mpaka papi?

¹⁰ Paulo jwasasile ndamo sine syangaŵajilwa syakwete ŵandu ŵanganonyela acimjawo. Paŵasasile yakuti ŵandu caciŵa “ŵangapikanila acinangolo,” ŵasasilesoni yakuti ŵane caciŵa ŵangayamicila. Yeleyitu yili yakupikanika ligongo mundu jwangayamika akusaliŵalila yindu yambone yamtendele ŵane. Paulo jwasasilesoni kuti ŵandu caciŵa ŵangakulupicika. Jemanjaji akusaŵa ŵangakamulana ni acimjawo, mwamti ŵangasaka kuŵa pamtendele ni ŵane. Ŵandu ŵanesoni ali ŵakulalata soni ŵaciswamba. Jemanjaji akusiŵaŵecetela ŵandu soni Mlungu yindu yamwano ni yacipongwe. Ŵanesoni ali ŵakulambusya, ligongo akusaŵeceta yamabosa pakusaka kusakasya mbili ja ŵane. *

¹¹ Mwakulekangana ni ŵandu ŵanganakola cinonyelo masiku agano, ŵandu ŵakusamlambila Yehofa akwete cinonyelo cisyesyene kwa acimjawo. Yeleyitu nganiyitandila lelo. Yesu jwasasile  kuti kumnonyela Mlungu lili lilamusi lyandanda lyekulungwa mnope mu Cilamusi ca Mose, mwamti lyaŵili lyakwe lili kumnonyela mjetu. (Mat. 22:38, 39) Yesu jwasasilesoni kuti ŵandu cacamanyilila Aklistu ŵasyesyene ligongo lya cinonyelo pa jwine ni mjakwe. (Aŵalanje Yohane 13:34, 35.) Cinonyelo celeci akusacilosya mpakana kwa acimmagongo ŵawo.—Mat. 5:43, 44.

12. Ana Yesu jwanonyelaga mwamtuli ŵandu ŵane?

¹² Yesu jwanonyelaga mnope ŵandu. Jwalakwe ŵajendaga msinda ni msinda kupita mcilalicila ngani syambone sya Ucimwene wa Mlungu. Jwaposisye ŵangalola, ŵalemale, ŵamatana, soni ŵangapikana. Jwalakwe jwajimwisye ŵawe. (Luk. 7:22) Yesu jwayikene pakupeleka umi wakwe, kwawila ŵandu wosope, atamose kuti ŵane ŵamŵengaga. Cinonyelo ca Yesuci calosyaga cenenepe mwaciŵelele cinonyelo cakwete Atatigwe. Pacilambo cosope capasi, Ŵamboni sya Yehofa akusalosya cinonyelo mpela celeci kwa ŵane.

13. Ana cinonyelo cetu kwa ŵane mpaka cakamucisye wuli kuti amŵandicile Yehofa?

¹³ Cinonyelo catukusacilosya kwa ŵandu ŵane cikusatendekasya ŵandu kuti ŵaŵandicile Atati ŵetu ŵakwinani. Mwambone, mundu jwine jwa ku Thailand, jwakwayidwe mnope ni cinonyelo caŵaciweni pasikati pa abale pa msongano waupande. Ali awujile kunyumba, jwaŵendile kuti amtendesyeje lijiganyo lya Baibulo kaŵili pacijuma. Jwalakwe jwalalicile acalongo acimjakwe wosope, mwamti pali pagambile kupita miyesi 6 ciwujile kumsongano kula, ŵampele mbali jakuŵalanga Baibulo pa misongano ja mpingo. Kuti tukombole kumanyilila cenene mwatukusalocesya cinonyelo cetu kwa ŵane, tukusosekwa kuliwusya kuti, ‘Ana ngusatenda yiliyose yampaka ngombole pakamucisya liŵasa lyangu, mumpingo, nambosoni mu undumetume? Ana ngusalinga kwawona ŵane mwakusiŵawonela Yehofa?’

14, 15. Ana ŵandu ŵajinji akwete ndamo syapi syakulandana ni sya yinyama, nambi ŵane acenjile camtuli?

¹⁴ Ndamo sine syakulosya ŵandu m’masiku gambesi, sikusiŵapa Aklistu magongo gane gakwaŵambalila ŵanduwo. Masiku agano ŵajinji ŵanganonyela yambone. Mabaibulo gane gakusagopolela  maloŵega kuti “ŵakuŵengana ni yambone” kapena kuti “ŵangakamulana ni cilicose cambone.” Jemanjaji akusaŵa ŵangaligosa, soni ŵakogoya. Ŵandu ŵanesoni akusaŵa ŵangapikana ya ŵane.

¹⁵ Ŵandu ŵajinji ŵaŵalosyaga ndamo syakulandana ni sya yinyamasi ŵacenjile. Kucenga kweleku nganikugamba kutendekwa jika, nambo Baibulo jalocesye kala yeleyi. (Aŵalanje Yesaya 11:6, 7.) Pa yakulocesyayi tukusaŵalanga kuti yinyama yamwitinji, mpela masogo ni masimba, yicitama mwamtendele ni yinyama yakulanga, mpela ŵanace ŵa ngondolo ni ŵa ng’ombe. Umi wangatesya wogawu ucikomboleka “ligongo cilambo capasi cicigumbala ni umanyilisi wa Yehofa.” (Yes. 11:9) Pakuŵa yinyama nganiyiŵa yilijiganyisye yakwamba Yehofa, nikuti kwanilicikwa kwa yakulocesyayi kukusagambaga ya ŵandu.

16. Ana Baibulo jakamucisye wuli ŵandu kuti acenje umundu wawo?

¹⁶ Apali ŵandu ŵajinji ŵele pandanda ŵaliji ŵakogoya mpela masogo nambo apano akutama mwamtendele ni ŵane. Mpaka tuŵalanje ngani sya ŵanduŵa pa jw.org. Nganisi sikusakola mtwe wakuti “Baibulo Jikusacenga Umi wa Ŵandu.” Ŵandu ŵasagwile kummanyilila Yehofa ni kumtumicilaga nganaŵa ŵandu ŵakuwoneka mpela ŵakulipeleka kwa Mlungu nambo yitendo yawo ni kuŵaga yangakamulana ni kulipeleka kwawo. Ŵakusatenda yeleyi akusakola ndamo syakulosya kumtumicila Mlungu nambo yitendo yawo yili yakulekangana ni kumtumicilako. Nambo ŵandu ŵele pandanda ŵaŵaliji ŵakogoya, apano ‘awete umundu wasambano wawapanganyikwe mwakamulana ni lisosa lya Mlungu soni cilungamo cisyesyene ni kulupicika.’ (Aef. 4:23, 24) Ŵandu pakulijiganya ya Mlungu, akusakuwona kusosekwa kwakola ndamo syakulandana ni sya Mlungujo. Kaneko, akusacenga pa yakusakulupilila, katende kawo ka yindu, nambosoni ndamo syawo. Kucenga kweleku kuli kwakusawusya, nambo kuli kwakomboleka ligongo msimu wa Mlungu mpaka wakamucisye ŵandu ŵakusacilila kutenda lisosa lya Mlungu.

17. Ana mpaka tuŵambale camtuli kwasyasya ŵandu ŵanganakola ndamo sya Mlungu?

¹⁷ Kulekangana kwakupali pasikati pa ŵandu ŵakutumicila Mlungu ni ŵangamtumicila kukulilakulilape. M’yoyo, ŵakutumicila ŵa Yehofawe tukusosekwa kuŵa ŵakusamala kuti tukajigalila ndamo syakusakala sya ŵandu ŵane. Luli lunda kupikanila maloŵe gakusalilidwa gakuti twaŵambaleje ŵandu ŵakukolanjidwa pa 2 Timoteo 3:2-5. Nambo kutenda yeleyi kuli kwakusawusya. Ligongo mpaka tukamuleje nawo masengo, kwawula ku sukulu yalumo, kapena kutama mwakuŵandikana nawo. Nambope mpaka tuŵambale kujigalila kaganisye kawo ni ndamo syawo. Yeleyi mpaka yikombolece mwakulimbisya usimu wetu pakulijiganya Baibulo nambosoni kamulana ni ŵandu ŵakusatumicila Yehofa.

18. Ana ndamo ni kaŵecete ketu mpaka kakamucisye wuli ŵane mwausimu?

¹⁸ Tukusosekwasoni kulingalinga kwakamucisya ŵane mwausimu. Tupateje lipesa lyakulalicila soni tumŵendeje Yehofa kuti atukamucisyeje kuŵeceta yindu yambone pandaŵi jambone. Twakamucisyeje ŵane kumanyilila kuti tuli Ŵamboni sya Yehofa. Mwakutenda yeleyi, ndamo syetu syambone sicipeleka ucimbicimbi kwa Mlungu ngaŵaga kwa acimsyewe. Tulijiganyisye ‘kuleka umi wangamcimbicisya Mlungu, soni yakumbila ya pacilambo capasi, sambano tukwete nganisyo syambone, tuli ŵakulungama soni ŵakulipeleka kwa Mlungu mu ndaŵi ajino.’ (Tito 2:11-14) Naga tuli mkutenda yeleyi, yicitendekasya kuti ŵane atuwone, mwamti ŵane mpaka ayikane pakuŵeceta kuti, “Citujawule namwe yimpepe, pakuŵa tupikene kuti Mlungu ali namwe.”—Zek. 8:23.