1, 2. Ovitangi vipi via tukuiwa kelivulu Liefetikilo, kuenda momo lie oku vi konomuisa ci kuetele esilivilo?

OVE hẽ wa sokoluile ale eci catiamẽla kovitangi viomanu vamue va tukuiwa Vembimbiliya? Vovipama viatete vielivulu Liefetikilo, tua lilongisa okuti, Kaini wa ponda manjaye Abele. (Efetikilo 4:3-8); Lameke wa tipula umalẽhe umue toke eci o ponda. (Efetikilo 4:23); Angombo va Avirahama va lihoya langombo va Lote. (Efetikilo 13:5-7); Hagare wa lekisile ocituwa cokuti, wa velelepo Sara, kuenje Sara wa lekisile esumuo ku Avirahama (Efetikilo 16:3-6); Eci Isameli a ñualelapo omanu vosi, noke vo ñualelapovo.—Efetikilo 16:12.

² Momo lie ovolandu atiamẽla kovitangi via tukuiwa ndeti a kapiwila Vembimbiliya? Momo, tu pondola oku lilongisa kovolandu omanu vaco ka va lipuile okuti, va liyaka lovitangi. Omo okuti ka tua lipuilevo, nda tu liyaka lovitangi, tu pondola oku kuama ongangu yiwa yomanu va tukuiwa Vembimbiliya. Pole, tu sukila oku yuvula oku setukula vana ka va lekisile ongangu yiwa. (Va Roma 15:4) Nda tua ci linga, ci tu kuatisa oku amamako oku kuata ombembua lomanu vakuavo.

3. Nye tu konomuisa vocipama cilo?

³ Vocipama cilo, tu lilongisa esunga lieci tu sukilila oku tetulula  ovitangi vietu, kuenda ndomo tu pondola oku ci linga. Tu lilongisavo olonumbi vimue Viembimbiliya okuti, vi pondola oku tu kuatisa oku tetulula ovitangi, oco tuamameko lukamba wetu la Yehova, kuenda lomanu vakuavo.

4. Ovituwa vipi via li sanduila voluali luosi, kuenda nye ceyililako?

⁴ Satana eye wa siata oku tepa omanu kuenda oku koka ovitangi pokati kavo. Momo lie tu popela ndoco? Momo, Vocumbo Cedene Satana wa popia hati, omunu lomunu o sukila oku nõla eci a yongola oku linga catiamẽla kueci ciwa leci cĩvi. Pole, ka sukila ekuatiso lia Suku. (Efetikilo 3:1-5) Eci tu mola ovina vi kasi oku pita voluali, tu limbuka okuti ocituwa caco ci nena lika ovitangi. Omanu valua va siata oku sima okuti, va kuete omoko yoku nõla eci va yongola oku linga, catiamẽla kueci ciwa leci cĩvi. Omo liaco, va siata oku lekisa epela, oku lipanda, kuenda oku livelisapo. Kuenje, ka va sokolola nda onjila va nõla yi sumuisa omanu vakuavo. Ovituwa via tukuiwa ndeti, via siata oku nena ovitangi. Embimbiliya li tu sapuila hati, nda tu kuete ocituwa coku tema lonjanga, ka tu kala ciwa la vakuetu. Kuenje, tu linga ovina vialua ka via sungulukile.—Olosapo 29:22.

5. Yesu wa longisa ndati omanu oco va tetulule ovitangi pokati kavo?

⁵ Eci Yesu a lingila Ohundo Komunda, wa longisa olondonge viaye oco vi kuate ombembua la vakuavo, kuenda oku yuvula ovitangi, ndaño okuti vamue pokati kavo ka va kuatele onjongole yoku ci linga. Omo liaco, wa sapela lolondonge oco vi kuate ovituwa ndeci: Umbombe, ombembua lomanu vakuavo, oku yuvula olonyeño, oku tetulula ovitangi lonjanga, kuenda oku sola ovanyãli vavo.—Mateo 5:5, 9, 22, 25, 44.

6, 7. (a) Momo lie oku tetulula lonjanga ovitangi pokati ketu ci kuetele esilivilo? (b) Apulilo api afendeli vosi va Yehova va sukila oku linga?

⁶ Koloneke vilo, tua siata oku fendela Yehova poku linga ovina vimue ndeci: Oku likutilila, oku kunda olondaka viwa, kuenda oku endaenda kolohongele. Nda ka tu li sunguluisa la vamanji oco pokati ketu pa kale ombembua, Yehova ka tava efendelo lietu. (Marko 11:25) Oco tu kale akamba va Yehova, tu sukila oku ecela omanu vana va tu lueyela.—Tanga Luka 11:4; Va Efeso 4:32.

⁷ Yehova o yongola okuti, afendeli vaye va lekisa ocituwa coku ecela, kuenda oku kuata ombembua lomanu. Tu pondola oku lipula ndoco: ‘Anga hẽ nda siata oku ecela lonjanga vamanji? Ndi sanjukila hẽ oku kala kumosi lavo?’ Nda wa limbuka okuti o sukila oku ecela vana va ku lueyela, likutilila ku Yehova, oco a ku kuatise oku lekisa ocituwa caco. Nda tua ci linga, Isietu wo kilu o yevelela olohutililo tu linga lumbombe, kuenda o vi tambulula.—1 Yoano 5:14, 15.

8, 9. Nye tu sukila oku linga, nda va tu popisa ondaka yimue ya tu sumuisa?

⁸ Omo okuti vosi yetu ka tua lipuile, citava okuti omanu va tu popia ovina ka via sungulukile, ale va linga ovina vi tu sumuisa. (Ukundi 7:20; Mateo 18:7) Nye o sukila oku linga nda wa pita locitangi caco? Tu pondola oku lilongisa ovina vi kuete esilivilo vulandu u kuãimo ndoco:  Manji umue ukãi wa lama vamanji vavali a sanga pocitumãlo cimue. Pole, umue pokati kavo ka solele ndomo a lamiwa, kuenje wa sumua. Eci va siala likaliavo, una wa sumua wa fetika oku lisiõsiõla catiamẽla ku manji wa lama. Noke, ukuavo wo sapuila hati, ndaño manji wa ku lama wa siata oku liyaka lovitangi vialua, pole, o kasi oku vumba Yehova lekolelo vokuenda kueci ci soka 40 kanyamo. Kuenje wamisako hati: Nda kũlĩha okuti, manji ukãi ka lamẽle locimãho coku sumuisa umue pokati ketu. Nye manji wa sumua a popia noke lioku yeva olondaka evi? Eye wa popia hati: “O kuete esunga.” Omo liaco, manji wa sumuile wa pinga ongecelo omo liocisimĩlo cĩvi a kuata.

⁹ Ulandu owu u tu longisa nye? Nda omunu umue wa popia olondaka vimue vi tu sumuisa, tu sukila oku kũlĩhĩsa ndomo tu tambulula. Omunu o kuete ocisola ecela vana vo lueyela. (Tanga Olosapo 10:12; 1 Petulu 4:8.) Nda tu ecela omunu wa tu linga ‘ovina vĩvi,’ tu sanjuisa Yehova. (Olosapo 19:11; Ukundi 7:9) Nda onjanja yikuavo omunu umue wa ku popia ovina vĩvi, ale wa ku linga ocina cimue ca ku sumuisa, o sukila oku lipula ndoco: ‘Anga hẽ ndi yuvula oku kapako ovina viaco vĩvi? Ndi sukila hẽ oku amamako oku sokolola ovina viaco?’

10. (a) Eci manji umue ukãi vo popia olondaka vĩvi, nye tete a linga? (b) Ovinimbu vipi Viembimbiliya vio kuatisa oku amamako lombembua?

¹⁰ Nda omanu vamue va popia ovina vĩvi viatiamẽla kokuetu, ka ci leluka oku ivalako olondaka viaco. Kũlĩhĩsa ulandu wa pita la manji Lucy okuti, ukundi wotembo yosi. Vamanji vamue vekongelo vo popia vati, ka kuete uloño woku kunda ciwa, kuenda otembo yaye wa siata oku yi pesila kovina ka vi kuete esilivilo. Omo okuti olondaka viaco vio sumuisa calua, wa pinga ekuatiso ku manji umue wa loñoloha. Onima yipi a kuata? Eye wa popia hati: Manji wo kuatisa wa kuama Embimbiliya oco a liwekepo oku sokolola ovina vĩvi vamanji vakuavo va popia. Pole, o sukila oku tiamisila utima ku Yehova. Eye wa pamisiwa calua eci a tanga elivulu lia Mateo 6:1-4. (Tanga.) Ovinimbu viaco Viembimbiliya vio kuatisa oku limbuka okuti, oku sanjuisa Yehova oco ci kuete esilivilo lia velapo. Omo liaco, wa nõlapo oku yuvula oku kapako ovina vĩvi vamanji va popia. Cilo, nda eye wa yeva vamanji vamue vo popia vati, ka kuete uloño woku kunda ciwa, ka sumua. Momo, wa kũlĩha okuti, o kasi oku likolisilako oku linga ovina vi sanjuisa Yehova.

11, 12. (a) Nye Ukristão a sukila oku linga nda wa limbuka okuti manjaye “u kuetele ondaka yimue?” (b) Nye tu pondola oku lilongisa konjila Avirahama a kuama poku tetulula ocitangi? (Tala ociluvialuvia kefetikilo liocipama cilo.)

¹¹ “Vosi yetu tuakuakulueya olonjanja vialua.” (Tia. 3:2) Sokolola ndeci okuti, wa yeva okuti, manji umue wa sumua omo liolondaka vimue wa popia, ale ocina cimue wa linga. Nye tu sukila oku linga? Yesu wa popia hati: “Nda wa nena ombanjaile yove kutala kuenje wa ivaluka okuti manjove u kuetele ondaka yimue, sia ombanjaile yove ocipepi lutala, kuende. Tete ka lisunguluise la manjove kuenje tiuka, oco ece ombanjaile yove.” (Mateo 5:23, 24) Omo liaco, sapela la manji u likuetele ondaka. Poku ci linga, kuata ocimãho cokuti, pokati kove laye pa kala ombembua. Pole, o sukila oku tava ovina vĩvi wa linga, kuenda oku yuvula ovisimĩlo  viokuti, eye wa lueya. Oku kuata ombembua la vamanji, oco ci kuete esilivilo lia velapo.

¹² Embimbiliya li lekisa ndomo afendeli va Yehova va pondola oku li sunguluisa nda pokati kavo pali ovitangi. Konomuisa ulandu u kuãimo ndoco: Avirahama kumue locimumba caye Lote, va kuatele ovinyama vialua, kuenje, angombo vavo va fetika oku li hoya pokati. Momo, ka va kuatele usenge unene woku tekula ovinyama viavo. Omo okuti Avirahama wa yonguile ombembua pokati kavo, wa ecelela Lote oco a nõle usenge uwa a yongola. (Efetikilo 13:1, 2, 5-9) Ovo va tu sila ongangu yimue yiwa! Anga hẽ Avirahama wa pesela ovina vimue omo liesunguluko a lekisa? Sio, ka pesile. Momo, noke Yehova wo sumũlũisa lovina vialua okuti, evi a kuatele vi sule. (Efetikilo 13:14-17) Ulandu owu u tu longisa nye? U tu longisa okuti, nda tua pesela ovina vimue, Yehova o tu sumũlũisa lika nda tua lekisa ocisola poku tetulula ovitangi vietu.  ^[1]—Tala etosi kesulilo liocipama.

13. Manji umue usongui wohongele yofeka wa tambulula ndati manji wo popia olondaka vĩvi? Ulandu waco u tu longisa nye?

¹³ Konomuisa ulandu u kuãimo ndoco: Usongui umue wokaliye wohongele yofeka wa vilikiya manji umue votelefone. Kuenje, wo pula nda citava oku linga upange voseketa yimue yi panga onepa kohongele yofeka. Pole, manji wa tambulula usongui wokaliye lolondaka vĩvi, kuenje wa yika otelefone yaye lonyeño. Eye wa ci linga omo liocituwa cĩvi usongui umue woseketa yohongele yofeka a lekisile, eci a talavayele kumue laye. Ndaño okuti usongui wokaliye ka kuatele onyeño, pole, wa kapako olondaka vĩvi manji a popia. Eci pa pita owola yimosi, wa vilikiya vali votelefone manji una wo popia lãvi oco va li sange. Osemana yikuavo, va li sanga Vonjango Yusoma. Kuenje, noke yoku likutilila ku Yehova, va sapela vokuenda kuowola yimosi. Kuenje, manji una wa tambuluile lolondaka vĩvi, wa lombolola ocitangi a kuata eci a talavayele kumue lusongui wohongele yofeka ya lingiwa. Noke, usongui wokaliye wa yevelela lutate, kuenje va tanga ovinimbu vimue Viembimbiliya okuti, via va kuatisa. Omo liaco, va tumbulula ombembua pokati kavo, kuenje, va talavaya kumosi vokuenda kuohongele yofeka. Noke, manji wa temẽle wa eca olopandu kusongui waco, omo liesumbilo a lekisa poku sapela laye.

14, 15. (a) Vepuluvi lipi tu sukila oku kapako elungulo li sangiwa kelivulu lia Mateo 18:15-17? (b) Olonjila vipi vitatu Yesu a tukula, kuenda ocimãho cipi tu sukila oku kuata oco tu vi kuame?

¹⁴ Nda pokati ketu Tuakristão peya ovitangi, tu sukila oku vi tetuluila pokolika kumue la manji wa kongeliwa vovitangi viaco. Pole, olonjanja vimue ka ci tẽliwa. Momo, pamue ovitangi viaco vi sukila oku tetuluiwa lekuatiso lia vamanji vakuavo, ndomo ca lekisiwa kelivulu lia Mateo 18:15-17. (Tanga.) “Ekandu” Yesu a tukula vovinimbu evi Viembimbiliya, ka li lomboloka ovitangi vitito via siata oku kala pokati Kakristão. Tua ci kũlĩha ndati? Tua ci kũlĩha momo, Yesu wa popia hati, nda manji wa lueya ka yongola oku likekembela noke lioku sapela la manji ukuavo va li kuetele ocitangi, oku kongelamo olombangi, kuenda vamanji vakuavo va kuete omoko yoku tetulula ovitangi viaco, o sukila oku tendiwa “ndukualofeka ale ndukuakutambula elisimu.” Koloneke vilo, olondaka evi vi lomboloka okuti, omunu waco wa lueya, o sukila oku tundisiwa vekongelo. Vondaka “ekandu,” mua kongela ovina vimue ndeci: Uhembi, ale alundi. Pole, ka mua kongelele akandu akuavo ndeci: Ukahokolo, alume va lipekela lalume ale akãi va lipekela lakãi, unanguluke, kuenda oku fendela oviteka. Omo liaco, akulu vekongelo va kuete ocikele coku kuatisa manji wa linga limue pokati kakandu a tukuiwa ndeti.

¹⁵ Yesu wa eca elungulo eli locimãho coku lekisa kokuetu ndomo tu pondola oku kuatisa manji umue, omo liocisola tu u kuetele. (Mateo 18:12-14) Tu pondola oku kapako ndati elungulo eli? (1) Tu sukila oku li sunguluisa la manji okuti poku sapela laye ka tu kongelamo omanu vakuavo.  Citava okuti, tu sapela laye olonjanja vialua. Nye tu sukila oku linga nda manji yaco ka yongola oku li sunguluisa letu? (2) Eci tu sapela laye, tu sukila oku kongelamo manji umue wa kũlĩha ocitangi caco, ale manji ukuavo o pondola oku limbuka okuti, kua lingiwa ocina cimue cĩvi. Nda ocitangi caco ca tetuluiwa ci lekisa okuti, “wa kuatisa manjove.” Pole, citava okuti noke yoku sapela la manji yaco olonjanja vialua wa limbuka okuti, ka yongola oku li sunguluisa love. (3) Omo liaco, o sukila oku sapuilako akulu vekongelo catiamẽla kocitangi caco.

16. Nye ci lekisa okuti, ca sunguluka oku kuama elungulo lia Yesu?

¹⁶ Olonjanja vimue, ka tu sukila oku kuama olonjila vitatu via tukuiwa kelivulu lia Mateo 18:15-17. Oku ci linga, ci sanjuisa utima wetu. Momo lie tu popela ndoco? Omo okuti olonjanja vimue manji wa lueya o litavela ekandu a linga, kuenda o likekembela, ka ci sukila okuti, o tundisiwa vekongelo. Manji va lueyela o sukila oku ecela una wo lueyela oco pokati kavo pa kale ombembua. Elungulo Yesu a eca lia sunguluka. Omo liaco, nda tu li kuetele ocitangi la manji umue, ka tu sukila oku ci sapula lonjanja kakulu vekongelo. Pole, tu ci sapula lika noke yoku kuama olonjila vivali via tukuiwa, nda tua limbuka okuti, kuli uvangi wekandu lia lingiwa.

17. Asumũlũho api tu pondola oku tambula nda tua ‘sandiliya ombembua’ lomanu vakuavo?

¹⁷ Omo okuti ka tua lipuile, toke cilo tu kasi oku amamako oku lueyela vakuetu. Ndonge Tiago wa popia hati: “Nda umue ka lueya kondaka, omunu waco wa li pua, haeye o tẽla oku kapa olelia ketimba liaye liosi.” (Tiago 3:2) Oco tu tetulule ovitangi, tu sukila oku likolisilako oku ‘sandiliya ombembua, kuenda oku yi landula.’ (Osamo 34:14) Nda tu likolisilako oku li sunguluisa la vana va tu lueyela, tu kuata ukamba la vamanji, kuenje, ci tu kuatisa oku likuata omunga. (Osamo 133:1-3) Oku kuata ombembua la Yehova “Suku una eca eca ombembua,” oco ci kuete esilivilo lia velapo kokuetu. (Va Roma 15:33) Tu tambula lika asumũlũho aco, nda tua tetulula ovitangi locisola.