‘Hlawula Vutomi Leswaku U Ta Ya eMahlweni U Hanya’

“Ndzi veke vutomi ni rifu, nkateko ni ndzhukano emahlweni ka n’wina; mi fanele mi hlawula vutomi leswaku mi ta ya emahlweni mi hanya.”—DETERONOMA 30:19.

1, 2. Xana munhu u tumbuluxiwe hi xifaniso xa Xikwembu hi ndlela yihi?

“A HI endle munhu hi xifaniso xa hina, a fana na hina.” Marito wolawo ya Xikwembu ma tsariwe eka ndzima yo sungula ya Bibele. Hikwalaho, Genesa 1:26, 27, yi vika yi ku: “Xikwembu xi ya emahlweni xi tumbuluxa munhu hi xifaniso xa xona, xi n’wi tumbuluxe hi xifaniso xa Xikwembu.” Kutani munhu wo sungula a a hambanile ni swivumbiwa leswin’wana hinkwaswo swa le misaveni. A a fana ni Muvumbi wa yena, a kota ku tekelela langutelo ra Xikwembu hi swilo swo karhi, a tlhela a kombisa rirhandzu, vululami, vutlharhi ni matimba ku fana na xona. A a ri ni nyiko ya ripfalo leri a ri n’wi pfuna ku endla swiboho leswinene leswi tsakisaka Tata wakwe wa le tilweni. (Varhoma 2:15) Hi ku komisa, Adamu a ri ni ntshunxeko wo tihlawulela. Loko a vona n’wana loyi a n’wi vumbeke emisaveni, Yehovha u te: ‘Waswivo, i swinene ngopfu.’—Genesa 1:31; Pisalema 95:6.

² Leswi hi nga vatukulu va Adamu, na hina hi endliwe hi xifaniso xa Xikwembu naswona hi fana na xona. Hambiswiritano, xana hi ni mfanelo hakunene yo tihlawulela leswi hi lavaka ku endla swona? Hambileswi Yehovha a nga ni vuswikoti byo tiva ka ha ri emahlweni leswi nga ta humelela, a nga lawuli swiendlo swa hina ni vumundzuku bya hina. A nga swi pfumeleli leswaku vumundzuku bya vana vakwe va laha misaveni byi kunguhatiwa ka ha ri emahlweni. Leswaku hi twisisa nkoka wo tirhisa ntshunxeko wa hina wo tihlawulela eku  endleni ka swiboho, a hi rhangeni hi kuma dyondzo yo karhi eka rixaka ra Israyele.—Varhoma 15:4.

Ntshunxeko Wo Tihlawulela eIsrayele

3. Hi xihi xileriso xo rhanga xa Swileriso swa Khume, naswona Vaisrayele vo tshembeka va hlawule ku xi yingisa hi ndlela yihi?

³ Yehovha u byele Vaisrayele a ku: “Hi mina Yehovha Xikwembu xa wena, loyi a ku humeseke etikweni ra Egipta, u huma endlwini ya mahlonga.” (Deteronoma 5:6) Hi 1513 B.C.E., rixaka ra Israyele ri kutsuriwe hi singita evuhlongeni bya le Egipta kutani a ri nga ri na xivangelo xo kanakana marito wolawo. Eka xileriso xo rhanga xa Swileriso swa Khume, Yehovha hi ku tirhisa muvulavuleri wa yena Muxe, u te: “U nga tshuki u va ni swikwembu swimbe emahlweni ka xikandza xa mina.” (Eksoda 20:1, 3) Enkarhini wolowo, rixaka ra Israyele ri hlawule ku yingisa. Ri tinyiketele eka Yehovha ntsena hi ku swi rhandza.—Eksoda 20:5; Tinhlayo 25:11.

4. (a) I xiboho xihi lexi Muxe a xi tiviseke Vaisrayele? (b) Hi xihi xiboho lexi hi faneleke hi xi endla namuntlha?

⁴ Endzhaku ka malembe ya kwalomu ka 40, Muxe u tsundzuxe xitukulwana xin’wana xa Israyele hi marito ya matimba malunghana ni xiboho lexi xi faneleke xi xi endla. U te: “Ndzi teka matilo ni misava swi va timbhoni ehenhla ka n’wina namuntlha, leswaku ndzi veke vutomi ni rifu, nkateko ni ndzhukano emahlweni ka n’wina; mi fanele mi hlawula vutomi leswaku mi ta ya emahlweni mi hanya, n’wina ni vana va n’wina.” (Deteronoma 30:19) Hilaha ku fanaka namuntlha, na hina hi nga tiendlela xiboho. Ina, hi nga hlawula ku tirhela Yehovha hi ku tshembeka hi ri ni ntshembo wo kuma vutomi lebyi nga heriki, kumbe hi nga hlawula ku ka hi nga n’wi yingisi kutani hi kuma hakelo ya kona. Xiya swikombiso swimbirhi swa vanhu lava endleke swiboho leswi hambaneke.

5, 6. Hi xihi xiboho lexi Yoxuwa a xi endleke, naswona ku ve ni vuyelo byihi?

⁵ Hi 1473 B.C.E., Yoxuwa u rhangele Vaisrayele va nghena eTikweni leri Tshembisiweke. Eka xikhutazo xa yena xa matimba lexi a xi vuleke a nga si fa, Yoxuwa u kombele tiko hinkwaro, a ku: “Loko swi bihile ematihlweni ya n’wina ku tirhela Yehovha, hlawulani namuntlha loyi mi nga ta n’wi tirhela, kumbe swikwembu leswi vatata wa n’wina va swi tirheleke ehase ka Nambu kumbe swikwembu swa Vaamori etikweni ra vona leri mi tshamaka eka rona.” Kutani loko a vulavula hi ndyangu wakwe, u hambete a ku: “Loko ku ri mina ni vandyangu wa mina, hi ta tirhela Yehovha.”—Yoxuwa 24:15.

⁶ Eku sunguleni, Yehovha u khutaze Yoxuwa leswaku a va ni xivindzi naswona a tiya, a n’wi lerisa leswaku a nga tshiki ku yingisa Nawu wa Xikwembu. Kutani Yoxuwa a a ta kota ku humelela etindleleni ta yena, ntsena loko a hlaya buku ya Nawu hi rito ra le hansi vusiku ni nhlikanhi. (Yoxuwa 1:7, 8) Kutani u humelerile hakunene loko a endle tano. Xiboho xa Yoxuwa xi ve ni mikateko. U te: “Ku hava xitshembiso lexi tsandzekeke eka switshembiso hinkwaswo leswinene leswi Yehovha a swi tshembiseke yindlu ya Israyele; hinkwaswo swi hetisekile.”—Yoxuwa 21:45.

7. Enkarhini wa Esaya, i xiboho xihi lexi Vaisrayele van’wana va xi endleke, naswona vuyelo byi ve byihi?

⁷ Ku hambana ni sweswo, xiya xiyimo lexi veke kona eIsrayele endzhaku ka malembe ya kwalomu ka 700. Enkarhini wolowo, Vaisrayele vo tala a va landzela mikhuva ya vuhedeni. Hi xikombiso, esikwini ro hetelela ra lembe, vanhu a va hlengeletana enkhubyeni wa swakudya swo xawula ni vhinyo yo tsokombela. Lowu a ku nga ri nkhuvo wa ndyangu wo tihungasa ntsena. A ku ri nkhuvo wa vukhongeri wo xixima swikwembu swimbirhi swa vuhedeni. Muprofeta Esaya u kombise langutelo ra Xikwembu malunghana ni ku nga tshembeki loku, a ku: “N’wina, hi n’wina lava tshikaka Yehovha, lava rivalaka ntshava ya mina yo kwetsima, lava lulamisaka tafula ra xikwembu xa Nkateko ni lava tataka vhinyo leyi pfanganisiweke ya xikwembu xa ku Kunguhateriwa.” A va kholwa leswaku ntshovelo wa lembe a wu nga titsheganga hi ku katekisiwa hi Yehovha, kambe a wu titshege hi ku phahla “xikwembu xa Nkateko” ni “xikwembu xa ku Kunguhateriwa.” Kambe, kahle-kahle va tshovele vuyelo byo biha hi ku xandzuka ka vona ni ku tiendlela swiboho swa vuhunguki. Yehovha u te: “Ndzi ta mi vekela banga, hinkwenu mi ta nkhinsama eku dlayiweni; hikwalaho ka leswi ndzi vitaneke kambe mi nga hlamulangiki; ndzi vulavurile, kambe a mi yingisanga; mi hambete mi endla swo biha ematihlweni ya mina, mi hlawule nchumu  lowu ndzi nga wu tsakeriki.” (Esaya 65:11, 12) Xiboho xa vona xa vuhunguki xi va tisele ndzoviso naswona xikwembu xa ku Kunguhateriwa ni xa Nkateko a swi va lamulelanga.

Ku Endla Xiboho Lexinene

8. Ku ya hi Deteronoma 30:20, xana ku katseka yini eku endleni ka xiboho lexinene?

⁸ Loko Muxe a khutaza Vaisrayele leswaku va hlawula vutomi, u kombise magoza manharhu lawa va faneleke ku ma teka: “Hi ku rhandza Yehovha Xikwembu xa n’wina, hi ku yingisa rito rakwe ni ku n’wi namarhela.” (Deteronoma 30:20) A hi kambisiseni magoza lawa ha rin’we leswaku hi ta kota ku endla xiboho lexinene.

9. Hi nga ri kombisa njhani rirhandzu ra hina eka Yehovha?

⁹ Hi ku rhandza Yehovha Xikwembu xa hina: Hi hlawula ku tirhela Yehovha hikuva ha n’wi rhandza. Loko hi yingisa swikombiso leswi nga swilemukiso swa le nkarhini wa Vaisrayele, hi ta lwisana ni miringo hinkwayo yo tikhoma ku biha kutani hi papalata vutomi lebyi nga endlaka leswaku hi mbombomela emukhuveni wo rhandza swilo leswi vonakaka. (1 Vakorinto 10:11; 1 Timotiya 6:6-10) Hi ta namarhela Yehovha ni ku yingisa milawu ya yena. (Yoxuwa 23:8; Pisalema 119:5, 8) Loko Vaisrayele va nga si nghena eTikweni leri Tshembisiweke, Muxe u va khutazile a ku: “Maswivo, ndzi mi dyondzise swileriso ni swiboho swa vuavanyisi, hilaha Yehovha Xikwembu xa mina a ndzi leriseke hakona, leswaku mi endla hi ndlela yoleyo exikarhi ka tiko leri mi nga ta ri teka. Mi fanele mi swi hlayisa naswona mi swi endla, hikuva leswi i vutlhari ni ku twisisa eka n’wina, emahlweni ka mahlo ya vanhu lava va nga ta twa swileriso leswi hinkwaswo.” (Deteronoma 4:5, 6) Sweswi i nkarhi wo kombisa rirhandzu ra hina eka Yehovha hi ku rhangisa ku endla ku rhandza ka Yehovha evuton’wini bya hina. Hakunene hi ta katekisiwa loko hi hlawula ku endla tano.—Matewu 6:33.

10-12. Xana hi dyondza yini loko hi kambisisa leswi humeleleke eminkarhini ya Nowa?

¹⁰ Hi ku yingisa rito ra Xikwembu: Nowa a a ri “muchumayeri wa leswo lulama.” (2 Petro 2:5) Kwalomu ka vanhu hinkwavo va le mahlweni ka Ndhambi a va nga khomeki, kutani a va ‘tikarhatanga’ hi switsundzuxo swa Nowa. Xana ku ve ni vuyelo byihi? “Ndhambi yi fik[ile] yi va kukula hinkwavo.” Yesu u tsundzuxe leswaku swi ta va tano esikwini ra hina, enkarhini wa “vukona bya N’wana wa munhu.” Leswi swi humeleleke esikwini ra Nowa i xitsundzuxo lexikulu eka vanhu va namuntlha lava hlawulaka ku honisa rungula ra Xikwembu.—Matewu 24:39.

¹¹ Lava va hlekulaka switsundzuxo swa Xikwembu leswi twarisiwaka hi malandza ya Xikwembu ya manguva lawa va fanele va xiya vuyelo lebyi nga ta tisiwa hi ku tsandzeka ku yingisa switsundzuxo sweswo. Malunghana ni vahlekuri vo tano, muapostola Petro u te: “Hi ku navela ka vona, a va yi lemuki mhaka ya leswaku ku sukela khale a ku ri ni matilo ni misava leyi yimeke yi vumbana ehandle ka mati ni le xikarhi ka mati hi rito ra Xikwembu; naswona misava ya nkarhi wolowo yi lovisiwile ha wona loko mati ma yi khubumeta. Kambe ha rona rito rero, matilo ni misava leyi nga kona sweswi swi hlayiseriwe ndzilo naswona swa ha vekiwile ku fikela siku ra vuavanyisi ni ra ndzoviso wa vanhu lava va nga xi xiximiki Xikwembu.”—2 Petro 3:3-7.

¹² Nowa ni ndyangu wakwe va endle xiboho lexi hambaneke ni xa vanhu lava. “Hi ripfumelo Nowa, loko a nyikiwe xilemukiso xa Xikwembu xa swilo leswi nga si voniwaka, u kombise nchavo lowu nga ni vukwembu ivi a aka ngalava.” Ku yingisa ka yena xilemukiso swi ponise ndyangu wa yena. (Vaheveru 11:7) Onge hi nga va lava hatlisaka ku twa rungula ra Xikwembu kutani hi ri yingisa hi ku titsongahata.—Yakobo 1:19, 22-25.

13, 14. (a) Ha yini swi ri swa nkoka ku ‘namarhela Yehovha’? (b) Xana hi nga n’wi pfumelela njhani Yehovha, “Muvumbi wa hina,” leswaku a antswisa vumunhu bya hina?

¹³ Hi ku namarhela Yehovha: Leswaku hi ‘hlawula vutomi kutani hi ya emahlweni hi hanya,’ a hi fanelanga hi rhandza ni ku yingisa Yehovha ntsena, kambe hi fanele hi ‘namarhela Yehovha,’ ku nga ku phikelela hi endla ku rhandza ka yena. Yesu u te: “Hi ku tiyisela ka n’wina mi ta londzovota mimoya-xiviri ya n’wina.” (Luka 21:19) Entiyisweni, xiboho lexi hi xi endlaka emhakeni leyi xi paluxa leswi nga embilwini ya hina. Swivuriso 28:14 yi ri: “Wa tsaka munhu la chavaka nkarhi hinkwawo, kambe loyi a nonon’hwisaka mbilu yakwe u ta wela ekhombyeni.” Faro wa le Egipta wa  khale u ve xikombiso emhakeni leyi. Loko Makhombo ya Khume ma wela Egipta hi ku landzelelana, Faro u nonon’hwise mbilu yakwe ematshan’weni yo chava Xikwembu. Yehovha a nga n’wi sindzisanga Faro leswaku a nga yingisi, kambe u pfumelele mufumi loyi la titlakusaka leswaku a endla xiboho. Hambiswiritano, ku rhandza ka Yehovha ku hetisekile, hilaha muapostola Pawulo a hlamuseleke hakona malunghana ni ndlela leyi Yehovha a a languta Faro ha yona: “Hikwalaho ka leswi ndzi ku tshikile, leswaku ndzi ta kombisa matimba ya mina ha wena, ni leswaku vito ra mina ri ta twarisiwa emisaveni hinkwayo.”—Varhoma 9:17.

¹⁴ Endzhaku ka malembe-xidzana yo tala loko Vaisrayele va kutsuriwile ehansi ka Faro, muprofeta Esaya u te: “Wena Yehovha, u Tata wa hina. Hina hi vumba, wena u Muvumbi; hina hinkwerhu hi endliwe hi mavoko ya wena.” (Esaya 64:8) Loko hi ri karhi hi pfumelela Yehovha a antswisa vumunhu bya hina hi ku tirhisa dyondzo ya munhu hi yexe ni Rito ra yena, hakatsongo-tsongo hi ambala vumunhu lebyintshwa. Hi va ni timbilu to olova, kutani swa hi olovela ku namarhela Yehovha hi ku tshembeka hikuva hi lava ku n’wi tsakisa.—Vaefesa 4:23, 24; Vakolosa 3:8-10.

“U Fanele U Swi Tivisa”

15. Ku ya hi Deteronoma 4:9, Muxe u tsundzuxe Vaisrayele swilaveko swihi swimbirhi?

¹⁵ Eka rixaka ra Israyele leri hlengeletaneke ri nga si nghena eTikweni leri Tshembisiweke, Muxe u te: “Ntsena tivonele, u khathalela swinene moya-xiviri wa wena, leswaku u nga rivali swilo leswi mahlo ya wena ma swi voneke nileswaku swi nga suki embilwini ya wena masiku hinkwawo ya vutomi bya wena; u fanele u swi tivisa vana va wena ni vatukulu va wena.” (Deteronoma 4:9) Leswaku va kuma mikateko ya Yehovha ni ku humelela etikweni leri a va ri ekusuhi ni ku ri kuma, vanhu a va fanele va fikelela swilaveko swimbirhi emahlweni ka Yehovha Xikwembu xa vona. A va nga fanelanga va rivala swilo swo hlamarisa leswi Yehovha a swi endleke emahlweni ya vona, naswona a va fanele va swi dyondzisa vatukulu va vona. Tanihi vanhu va Xikwembu, ninamuntlha hi fanele hi endla leswi fanaka loko hi lava ku ‘hlawula vutomi leswaku hi hambeta hi hanya.’ I yini leswi hi swi voneke hi mahlo ya hina leswi Yehovha a hi endleleke swona?

16, 17. (a) I yini leswi varhumiwa lava leteriweke eGiliyadi va koteke ku swi hetisisa entirhweni wo chumayela timhaka ta Mfumo? (b) I vamani vanhu lava u va tivaka lava vekeke xikombiso hi ku hambeta va hiseka eku chumayeleni?

¹⁶ Ha tsaka ku vona ndlela leyi Yehovha a wu katekiseke ha yona ntirho wa hina wo chumayela ni ku endla vadyondzisiwa. Ku sukela loko ku pfuriwe Xikolo xa Bibele xa Giliyadi xa Watchtower hi 1943, varhumiwa va sungule ntirho wo endla vadyondzisiwa ematikweni yo tala. Ku sukela hi nkarhi wolowo, mathwasana yo sungula ya xikolo lexi ma phikelerile eku chumayeleni hi Mfumo, hambileswi ma dyuhaleke ni ku karhatiwa hi ku tsana ka miri. Xikombiso xin’wana lexinene i Mary Olson, loyi a thwaseke eGiliyadi hi 1944. U ve murhumiwa—a sungula eUruguay, kutani a ya eColombia, naswona sweswi u le Puerto Rico. Hambileswi a kavanyetiwaka hi ndlela yo karhi hi swiphiqo swa ku dyuhala, Makwerhu wa xisati Olson wa ha hiseka entirhweni wo chumayela. Leswi a dyondzeke Xipaniya, u endla xiyimiso xa vhiki na vhiki leswaku a famba ni vahuweleri va kwalaho evutirhelini bya nsimu.

¹⁷ Nancy Porter, loyi se a feriweke hi nuna ni  loyi a thwaseke eXikolweni xa Giliyadi hi 1947, wa ha tirha eswihlaleni swa Bahamas. I murhumiwa loyi a tshamaka a khomekile entirhweni wo chumayela. Makwerhu wa xisati Porter wa vika eka mhaka yakwe ya vutomi: * ‘Ku dyondzisa van’wana ntiyiso wa Bibele hi swona swi ndzi nyikeke ntsako evuton’wini. Swi ndzi pfunile leswaku ndzi va ni xiyimiso lexinene xo khathalela vumoya bya mina.’ Loko Makwerhu wa xisati Porter ni malandza man’wana yo tshembeka va tsundzuka swa nkarhi lowu hundzeke, a va swi rivali leswi Yehovha a swi endleke. Xana ku vuriwa yini hi hina? Xana ha yi tlangela ndlela leyi Yehovha a wu katekiseke ha yona ntirho wa Mfumo endhawini ya ka hina?—Pisalema 68:11.

18. Xana hi nga dyondza yini loko hi hlaya timhaka ta vutomi bya varhumiwa?

¹⁸ Ha swi tlangela leswi swikoxa leswi swi swi hetisiseke ni leswi swa ha swi hetisisaka. Ku hlaya timhaka ta vutomi bya vona swa hi khutaza swinene hikuva loko hi vona leswi Yehovha a swi endleleke malandza lawa yo tshembeka, swi hi nyika matimba lama engetelekeke ya ku tirhela Yehovha. Xana u ma hlaya nkarhi ni nkarhi marungula lama khutazaka swonghasi lama kandziyisiweke eka Xihondzo xo Rindza kutani u anakanyisisa ha wona?

19. Xana vatswari lava nga Vakreste va nga ti tirhisa njhani timhaka ta vutomi leti kumekaka eka Xihondzo xo Rindza?

¹⁹ Muxe u tsundzuxe Vaisrayele leswaku a va fanelanga va rivala swilo hinkwaswo leswi Yehovha a va endleleke swona, nileswaku swilo sweswo a swi fanelanga swi suka etimbilwini ta vona masiku hinkwawo ya vutomi bya vona. Kutani u tlhele a engetela goza rin’wana: “U fanele u tivisa vana va wena ni vatukulu va wena.” (Deteronoma 4:9) Timhaka ta vutomi ta pfuna swinene. Vantshwa lava ha kulaka va lava swikombiso leswinene. Vamakwerhu va xisati lava nga si nghenelaka vukati va nga kuma dyondzo eka xikombiso lexinene xa vamakwerhu va xisati lava dyuhaleke lava timhaka ta vutomi bya vona ti hlamuseriweke eka Xihondzo xo Rindza. Ku tirha emasin’wini lawa ku vulavuriwaka ririmi rimbe ematikweni ya ka vona swi nyika vamakwerhu malunghelo ya leswaku va tshama va khomekile entirhweni wo chumayela mahungu lamanene. Vatswari lava nga Vakreste, ha yini mi nga tirhisi mintokoto ya varhumiwa vo tshembeka lava thwaseke eGiliyadi kun’we ni ya van’wana leswaku mi khutaza vana va n’wina va hlawula vutirheli bya nkarhi hinkwawo?

20. Hi fanele hi endla yini leswaku hi “hlawula vutomi”?

²⁰ Kutani, xana un’wana ni un’wana wa hina a nga byi “hlawula [njhani] vutomi”? Hi ku tirhisa nyiko yo hlamarisa ya ntshunxeko wo tihlawulela hi kombisa Yehovha leswaku ha n’wi rhandza, ni hi ku hambeta hi tikarhata entirhweni wa yena, ntsendze loko a hi nyike lunghelo leri ro hlawuleka. “Hikuva,” hilaha Muxe a vuleke hakona, Yehovha “i vutomi bya n’wina ni ku leha ka masiku ya n’wina.”—Deteronoma 30:19, 20.

[Nhlamuselo ya le hansi]

Wa Tsundzuka Xana?

• Xana u dyondze yini eka swikombiso leswi hi swi kambisiseke swa vanhu lava endleke swiboho leswi hambaneke?

• Hi wahi magoza lawa hi faneleke hi ma teka leswaku hi “hlawula vutomi”?

• Hi swihi swilaveko swimbirhi leswi hi khutaziwaka ku swi fikelela?

[Swivutiso Swa Dyondzo]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 26]

“Ndzi veke vutomi ni rifu . . . emahlweni ka n’wina”

[Xifaniso lexi nga eka tluka 29]

Ku yingisa rito ra Xikwembu swi ponise Nowa ni ndyangu wakwe

[Xifaniso lexi nga eka tluka 30]

Mary Olson

[Xifaniso lexi nga eka tluka 30]

Nancy Porter