1-3. (a) Hi swihi swivutiso leswi hi nga ta swi kambisisa? (b) Hi swihi swilo swa mune leswi katsekaka eka vugandzeri lebyi tengeke leswi hi nga ta bula ha swona? (Vona xifaniso lexi nga eku sunguleni.)

AVELE u kambisisa ntlhambi wakwe. Phela swifuwo leswi u swi kurise hi rirhandzu ku sukela eku tswariweni ka swona. Sweswi u hlawula swin’wana a swi tlhava kutani a nyikela ha swona eka Yehovha tanihi nyiko. Xana nyiko leyi, leyi nyikeriweke hi munhu loyi a nga hetisekangiki a yi ta amukeleka eka Yehovha?

² Muapostola Pawulo u huhuteriwe ku tsala leswi hi Avele: “Xikwembu xi amukele tinyiko ta yena.” Kambe Yehovha a nga ri amukelanga gandzelo ra Kayini. (Hlaya Vaheveru 11:4.) Leswi swi pfuxa swivutiso leswi hi faneleke hi swi kambisisa. Hikwalaho ka yini Xikwembu xi amukele gandzelo ra Avele kambe ra Kayini xi nga ri amukelanga? Hi nga dyondza yini eka xikombiso xa Kayini na Avele ni swa van’wana leswi boxiweke eka Vaheveru ndzima 11? Tinhlamulo ta kona ti ta hi pfuna leswaku hi swi twisisa ku antswa leswi lavekaka eka vugandzeri lebyi tengeke.

³ Loko hi ri karhi hi kambisisa nkatsakanyo wa swiendlakalo leswi endlekeke hi nkarhi wa Avele ku ya eka Ezekiyele, xiya swilo swa mune swa nkoka leswi loko swi hlanganile swi endlaka vugandzeri byi amukeleka eka Xikwembu: Yehovha hi yena a faneleke a gandzeriwa, leswi  hi n’wi nyikaka swona swi fanele swi va swinene, ndlela leyi hi swi nyikelaka ha yona yi fanele yi amukeleka eka Xikwembu naswona xikongomelo xo gandzela xi fanele xi va lexinene.

4, 5. I yini leswi endleke Kayini a ehleketa leswaku loyi a nga ta amukela nyiko yakwe i Yehovha?

⁴ Hlaya Genesa 4:2-5. Kayini a a swi tiva leswaku loyi a nga ta amukela nyiko yakwe i Yehovha. Kayini a a ri ni nkarhi wo tala wo dyondza hi Yehovha. Swi nga ha endleka leswaku yena ni makwavo a va ri ni malembe ya kwalomu ka 100 loko va nyikela tinyiko ta vona. * Va kule va ri karhi va tiva ntanga wa Edeni, kumbexana a va vona ntanga wolowo wo saseka va ri ekule. Swi le rivaleni leswaku va vone ni makerubu ma pfale ndlela yo nghena entangeni. (Gen. 3:24) A swi kanakanisi leswaku vatswari va vona a va va byerile leswaku Yehovha u vumbe swilo hinkwaswo ni leswaku xikongomelo xa yena xo sungula hi vanhu a xi hambanile ni leswi vona a va swi vona, ku nga leswaku a va ta hetelela va file. (Gen. 1:24-28) Ku tiva swilo sweswo swi nga ha va swi endle leswaku Kayini a lava ku nyika Xikwembu nyiko.

⁵ I yini swin’wana leswi nga ha vaka swi endle leswaku Kayini a nyikela gandzelo rakwe? Yehovha u vule leswaku a ku ta va ni “n’wana,” loyi a a ta faya nhloko ya “nyoka” leyi kanganyiseke Evha leswaku a endla xiboho xa vuphukuphuku. (Gen. 3:4-6, 14, 15) Leswi Kayini a a ri mativula, swi nga ha endleka a ehlekete leswaku hi yena “n’wana” loyi a tshembisiweke. (Gen. 4:1) Ku engetela kwalaho, Yehovha a nga tshikanga ku vulavurisana ni vanhu lava dyoheke; hambi loko Adamu se a dyohile, Xikwembu xi vulavule na yena, kumbexana hi ku tirhisa ntsumi. (Gen. 3:8-10) Yehovha u vulavule na Kayini endzhaku ka loko a nyikele gandzelo rakwe. (Gen. 4:6) Handle ko kanakana, Kayini a a swi tiva leswaku Yehovha u faneriwa hi ku gandzeriwa.

6, 7. Xana a ku ri ni leswi hoxeke hi gandzelo ra Kayini kumbe hi ndlela leyi a ri nyikeleke ha yona? Hlamusela.

⁶ Hikwalaho ka yini Yehovha a nga ri amukelanga gandzelo ra Kayini? Xana nyiko yakwe a yi nga ri yinene? Bibele a yi swi boxi sweswo. Yi vula ntsena leswaku Kayini u endlele Yehovha gandzelo “hi mihandzu.” Hi ku famba ka nkarhi Yehovha u swi kombise eka Nawu lowu a wu nyikeke Muxe leswaku muxaka lowu wa gandzelo a wu amukeleka. (Tinhl. 15:8, 9) Nakambe xiya leswi, hi nkarhi wolowo vanhu a va dya matsavu ni mihandzu ntsena. (Gen. 1:29) Leswi misava leyi a yi ri ehandle ka ntanga wa Edeni a yi rhukaniwile hi Xikwembu, Kayini u tirhe hi matimba leswaku a kuma leswi a nyikeleke ha swona. (Gen. 3:17-19) U nyikele hi swakudya leswi a kululeke a n’watseka leswaku a swi kuma! Nilokoswiritano, Yehovha a nga ri amukelanga gandzelo ra Kayini.

⁷ Xana a ku ri ni leswi hoxeke eka ndlela leyi nyiko yoleyo yi nyikeriweke ha yona? Xana Kayini u tsandzeke ku yi nyikela hi ndlela leyi amukelekaka? Nikatsongo. Hikwalaho ka yini? Leswi Yehovha a nga ri amukelangiki gandzelo ra Kayini, A a nga soli ndlela leyi gandzelo  rero ri nyikeriweke ha yona. Kahlekahle a yi boxiwanga ndlela leyi Kayini na Avele va ma endleke ha yona magandzelo ya vona. Kutani xiphiqo a xi ri kwihi?

8, 9. (a) Hikwalaho ka yini Yehovha a nga n’wi tsakelanga Kayini kumbe gandzelo rakwe? (b) I yini leswi u vonaka swi xiyeka hi rungula ra le Bibeleni ra Kayini na Avele?

⁸ Marito ya Pawulo lama huhuteriweke lawa a ma tsaleleke Vaheveru ma kombisa leswaku xikongomelo xa Kayini xo nyikela gandzelo a xi nga ri xinene. Kayini a a nga ri na ripfumelo. (Hev. 11:4; 1 Yoh. 3:11, 12) Hi yona mhaka Yehovha a nga n’wi tsakelangiki Kayini, swin’we ni gandzelo rakwe. (Gen. 4:5-8) Yehovha i Tatana wa rirhandzu, kutani u ringete ku lulamisa n’wana wakwe hi musa. Kambe Kayini u wu be hi makatla mpfuno wa Yehovha. Mbilu ya Kayini yo fanekisela a yi tele mitirho ya nyama leyi nga hetisekangiki, ku nga “rivengo, timholovo, mavondzo.” (Gal. 5:19, 20) Leswi Kayini a a ri ni mbilu yo biha, swilo leswin’wana hinkwaswo leswinene leswi a a swi endla evugandzerini byakwe a swi nga pfuni nchumu. Xikombiso xakwe xi hi dyondzisa leswaku vugandzeri lebyi tengeke a byo lava ntsena leswaku munhu a vonaka eka van’wana leswaku u tinyiketerile eka Yehovha.

⁹ Bibele yi hi byela swo tala hi Kayini. Yi hi byela leswaku Yehovha u vulavule na yena ni leswaku Kayini u hlamule njhani. Yi tlhela yi hi byela mavito ya vana vakwe ni swilo swin’wana leswi va swi endleke. (Gen. 4:17-24) Loko ku ri Avele, a ku na rungula leri hi byelaka leswaku u ve ni vana naswona ku hava leswi a swi vuleke leswi tsariweke eBibeleni. Hambiswiritano, ninamuntlha mitirho ya Avele ya ha vulavula na hina. Hi ndlela yihi?

10. Avele u hi vekele xikombiso xa njhani eka vugandzeri lebyi tengeke?

¹⁰ Avele u endlele Yehovha gandzelo, a ri karhi a swi tiva leswaku i Yehovha ntsena loyi a faneleke a ri amukela. Nyiko ya yena a yi ri yinene, Avele u hlawule “mativula ya ntlhambi wa swifuwo swakwe.” Hambileswi Bibele yi nga vuliki leswaku u nyikele gandzelo rakwe ealtarini kumbe a nga ri nyikelanga kona, swi le rivaleni leswaku ndlela leyi a yi nyikeleke ha yona nyiko yoleyo a yi amukeleka. Kambe leswi hlawulekeke hi nyiko ya Avele i xikongomelo xakwe xo va a yi nyikela, ku nga xikombiso lexi ha ha dyondzaka eka xona ninamuntlha endzhaku ka malembe ya kwalomu ka 6 000. Ripfumelo leri Avele a a ri na rona eka Xikwembu ni leswi a a rhandza milawu ya Yehovha yo lulama hi swona swi endleke leswaku a nyikela gandzelo rakwe. Hi swi tiva njhani?

11. Hikwalaho ka yini Yesu a vule leswaku Avele i munhu wo lulama?

¹¹ Xo sungula, xiya leswi Yesu a swi vuleke hi Avele, wanuna loyi a a n’wi tiva kahle. Yesu a a hanya etilweni loko Avele a ri laha misaveni. Yesu a a n’wi rhandza swinene n’wana lowa Adamu. (Swiv. 8:22, 30, 31; Yoh. 8:58; Kol. 1:15, 16) Yesu a a vula leswi a swi voneke hi mahlo loko a hlamusela Avele tanihi munhu wo lulama. (Mat. 23:35) Munhu la lulameke hi loyi a swi xiyaka leswaku i Yehovha loyi a faneleke a veka nawu wa leswinene ni leswo biha. Kambe u tlhela a swi kombisa hi marito ni hi swiendlo leswaku u pfumelelana ni milawu  yoleyo. (Ringanisa na Luka 1:5, 6.) Swi teka nkarhi ku va munhu a vuriwa loyi a lulameke. Hambiloko Avele a nga si nyikela nyiko yakwe eka Xikwembu, a a tiveka tanihi munhu loyi a a hanya hi milawu ya Yehovha. Swi nga endleka leswaku sweswo a swi nga olovi. Swi vonaka buti wakwe a nga vanga ni nkucetelo lowunene eka yena. Kayini a a ri ni mbilu yo biha. (1 Yoh. 3:12) Mana wa Avele a nga xi yingisanga xileriso lexi kongomeke lexi humaka eka Xikwembu naswona tata wakwe u xandzukele Yehovha, a lava ku tiendlela swiboho swa leswinene ni leswo biha. (Gen. 2:16, 17; 3:6) Hakunene Avele u kombise xivindzi hi ku hlawula ku hanya hi ndlela leyi hambaneke ni ya swirho leswin’wana swa ndyangu wa ka vona!

12. I yini leswi Kayini na Avele a va hambana ha swona?

¹² Xiya ndlela leyi muapostola Pawulo a swi kombiseke ha yona leswaku ripfumelo ni ku lulama swa fambisana. Pawulo u tsale a ku: “Hi ripfumelo Avele u nyikele gandzelo ra nkoka swinene eka Xikwembu ku tlula ra Kayini. Hikwalaho ka ripfumelo rero ku nyikeriwe vumbhoni bya leswaku u lulamile.” (Hev. 11:4) Marito ya Pawulo ma kombisa leswaku ku hambana na Kayini, Avele u nyikele gandzelo rakwe hikwalaho ka leswi a a ri ni ripfumelo ro tiya eka Yehovha ni le ka ndlela leyi A a endla swilo ha yona.

13. Xikombiso xa Avele xi hi dyondzisa yini?

¹³ Xikombiso xa Avele xi hi dyondzisa leswaku vugandzeri lebyi tengeke byi huma embilwini leyi nga ni xikongomelo lexinene, mbilu leyi nga ni ripfumelo ro tiya eka Yehovha yi tlhela yi pfumelelana hi ku helela ni milawu yakwe yo lulama. Ku engetela kwalaho, hi dyondza leswaku ku gandzela Yehovha a swi vuli ku endla xiendlo xin’we ntsena xa ku tinyiketela. Swi katsa mahanyelo ya hina.

14. Hikwalaho ka yini Yehovha a amukele tinyiko leti nyikeriweke hi Nowa, Abrahama na Yakobo?

¹⁴ Avele a a ri munhu wo sungula loyi a nga hetisekangiki la gandzeleke Yehovha hi ndlela leyi amukelekaka kambe a a nga ri wo hetelela. Muapostola Pawulo u boxe van’wana lava gandzeleke Yehovha hi ndlela leyi amukelekaka vo tanihi Nowa, Abrahama na Yakobo. (Hlaya Vaheveru 11:7, 8, 17-21.) Un’wana ni un’wana wa vona u endlele Yehovha gandzelo naswona Xikwembu xi ti amukerile tinyiko ta vona. Hikwalaho ka yini? Hikuva vavanuna lava va endle hinkwaswo leswi a swi laveka evugandzerini lebyi tengeke. A hi buleni hi leswi va swi endleke.

15, 16. Nowa u swi landzele njhani swilaveko swa mune swa nkoka swa vugandzeri lebyi tengeke?

¹⁵ Nowa u velekiwe endzhaku ka malembe ya 126 Adamu a file naswona u kulele emisaveni leyi a yi tele hi vugandzeri bya mavunwa. * (Gen. 6:11) Eka mindyangu hinkwayo leyi hanyeke ku nga si fika Ndhambi i Nowa ntsena ni ndyangu wakwe lava tirheleke Yehovha hi ndlela leyi amukelekaka. (2 Pet. 2:5) Endzhaku ka Ndhambi, Nowa u ake altari, leyi ku nga yona yo sungula ku boxiwa eBibeleni ni ku nyikela magandzelo eka Yehovha. Hi ku endla sweswo swi huma embilwini, Nowa u swi kombise erivaleni eka ndyangu wakwe ni le ka vanhu hinkwavo lava a va ta huma eka yena leswaku Yehovha hi yena  ntsena a faneriwaka hi ku gandzeriwa. Eka swiharhi hinkwaswo leswi a swi ri kona leswi a a ta nyikela gandzelo ha swona, Nowa u hlawule “swin’wana swa swiharhi leswi baseke ni swin’wana swa swivumbiwa leswi hahaka leswi baseke.” (Gen. 8:20) Lawa a ku ri magandzelo lamanene hikuva Yehovha hi yena a vuleke leswaku swiharhi sweswo swi basile.—Gen. 7:2.

¹⁶ Nowa u nyikele magandzelo lawa yo hisiwa ealtarini leyi a yi akeke. Xana ndlela yoleyo yo gandzela a yi amukeleka? Ina. Bibele yi vula leswaku Yehovha u twe nun’hwelo wa gandzelo rero wu ri wunene kutani a katekisa Nowa ni vana vakwe. (Gen. 8:21; 9:1) Kambe, Yehovha u amukele gandzelo rolero ngopfungopfu hikwalaho ka xikongomelo lexi Nowa a ri na xona loko a ri nyikela. Magandzelo wolawo i swin’wana leswi kombisaka leswaku Nowa a a ri ni ripfumelo leri tiyeke eka Yehovha ni le ka ndlela leyi Yehovha a a endla swilo ha yona. Leswi nkarhi na nkarhi Nowa a a yingisa Yehovha ni milawu Yakwe, Bibele yi vula leswaku “a a famba ni Xikwembu xa ntiyiso.” Hikwalaho ka sweswo, Nowa u tiendlele vito lerinene ro vuriwa munhu la lulameke.—Gen. 6:9; Ezek. 14:14; Hev. 11:7.

17, 18. Abrahama u swi landzele njhani swilaveko swa mune swa nkoka swa vugandzeri lebyi tengeke?

¹⁷ Abrahama a a tshama endhawini leyi a yi tele hi vugandzeri bya mavunwa. Muti wa Ura, lowu Abrahama a a tshama eka wona a wu ri ni tempele leyi eka yona a ku dzunisiwa xikwembu xa n’weti lexi vuriwaka Nana. * Hambi ku ri tata wa Abrahama u tshame a gandzela swikwembu swa mavunwa. (Yox. 24:2) Kambe Abrahama u hlawule ku gandzela Yehovha. Kumbexana u dyondze hi Xikwembu xa ntiyiso eka kokwa wakwe Xeme un’wana wa vana va Nowa. Va hanye hi nkarhi wun’we ku ringana malembe ya 150.

¹⁸ Abrahama u endle magandzelo yo tala evuton’wini byakwe. Kambe swiendlo leswi swo gandzela, mikarhi hinkwayo a swi kongomisiwa eka Yehovha ntsena loyi a faneriwaka hi ku gandzeriwa. (Gen. 12:8; 13:18; 15:8-10) Xana Abrahama a a tiyimiserile ku endlela Yehovha gandzelo lerinene? Handle ko kanakana xivutiso xexo xi hlamulekile loko Abrahama a kombisa leswaku a a tiyimisele ku endla gandzelo hi n’wana wakwe la rhandzekaka, Isaka. Eka xiendlakalo xexo, Yehovha u byele Abrahama vuxokoxoko hinkwabyo bya ndlela leyi a fanele a ri endla ha yona gandzelo rero. (Gen. 22:1, 2) Abrahama a a tiyimisele ku landzela swiletelo sweswo hinkwaswo. Yehovha hi yena a tshikiseke Abrahama ku dlaya n’wana wakwe. (Gen. 22:9-12) Yehovha u amukele magandzelo ya Abrahama hikuva a ma endliwe hi xikongomelo lexinene. Pawulo u tsale a ku: “Abrahama u ve ni ripfumelo eka Yehovha kutani a vuriwa lowo lulama hikwalaho ka sweswo.”—Rhom. 4:3.

19, 20. Yakobo u swi landzele njhani swilaveko swa mune swa nkoka swa vugandzeri lebyi tengeke?

¹⁹ Yakobo u hete malembe yo tala eKanana etikweni leri Yehovha a ri tshembiseke Abrahama ni vatukulu vakwe. (Gen. 17:1, 8) A ku ri ndhawu leyi vanhu va kona a va gandzela swikwembu swa hava lerova  Yehovha a vula leswaku tiko a ri ta “hlanta vaaki va rona.” (Lev. 18:24, 25) Loko Yakobo a ri ni malembe ya 77, u rhurhe eKanana a ya endhawini yin’wana laha a fikeke a teka nsati naswona endzhaku ka nkarhi u vuye se a ri ni ndyangu lowukulu. (Gen. 28:1, 2; 33:18) Hambiswiritano, swirho swin’wana swa ndyangu wakwe a swi kuceteriwe hi vugandzeri bya mavunwa. Nilokoswiritano, loko Yehovha a byele Yakobo leswaku a ya eBethele a ya aka altari, Yakobo a nga ha yimayimanga. U rhange hi ku byela ndyangu wakwe a ku: “Humesani swikwembu hinkwaswo swa matiko leswi mi nga na swona, mi tibasisa.” Kutani u swi landzele hi ku tshembeka swiletelo leswi a a nyikiwe swona.—Gen. 35:1-7.

²⁰ Yakobo u ake tialtari to tala eTikweni Leri Tshembisiweke kambe mikarhi hinkwayo vugandzeri byakwe a byi kongomisa eka Yehovha. (Gen. 35:14; 46:1) Magandzelo yakwe lamanene, ndlela leyi a gandzeleke ha yona ni xikongomelo xakwe xo endla tano a swi ri swinene lerova Bibele yi vula leswaku Yakobo “a a ri munhu wo lulama” ku nga xiga lexi hlamuselaka vanhu lava amukeriwaka hi Xikwembu. (Gen. 25:27) Yakobo u ri vekele xikombiso lexinene hi mahanyelo yakwe tiko ra Israyele leri a ri ta va vatukulu vakwe.—Gen. 35:9-12.

21. Hi nga dyondza yini hi vugandzeri lebyi tengeke eka swikombiso leswi hi vekeriweke swona hi vapatriyaka?

²¹ Hi nga dyondza yini hi vugandzeri lebyi tengeke eka swikombiso leswi hi vekeriweke swona hi vapatriyaka? Ku fana na vona, hi hanya ni vanhu hambi ku ri swirho swa mindyangu ya hina, lava nga hi kavanyetaka leswaku hi gandzela Yehovha ntsena. Leswaku hi hlula ndzingo wolowo, hi fanele hi va ni ripfumelo ro tiya eka Yehovha naswona hi tshemba leswaku milawu yakwe yo lulama i yinene. Hi kombisa ripfumelo rero hi ku va hi yingisa Yehovha, hi nyikela hi nkarhi, matimba ni swilo swa hina leswaku hi n’wi tirhela. (Mat. 22:37-40; 1 Kor. 10:31) Swa khutaza ku tiva leswaku loko hi gandzela Yehovha hi ndlela leyi a lavaka ha yona ni hi xikongomelo lexinene, u hi teka hi ri vanhu vo lulama.—Hlaya Yakobo 2:18-24.

22-24. Xana Nawu wu wu kandziyise njhani nkoka wa leswaku i mani loyi a faneleke a gandzeriwa ni magandzelo lawa a ma fanele ma nyikeriwa ni ndlela leyi a ma fanele ma nyikeriwa ha yona?

²² Yehovha u nyike vatukulu va Yakobo Milawu leyi a yi va komba leswi a a swi languterile eka vona. Loko a va lo yingisa Yehovha, a va ta va “nhundzu ya [yena] yo hlawuleka” ni “tiko ro kwetsima.” (Eks. 19:5, 6) Xiya swilo swa mune swa nkoka leswi nga eNawini leswi endlaka vugandzeri byi amukeleka eka Xikwembu.

²³ Yehovha u swi veke erivaleni leswaku Vaisrayele a va fanele va gandzela yena ntsena. Yehovha u te: “Mi nga vi ni swikwembu swin’wana handle ka mina.” (Eks. 20:3-5) Magandzelo lawa a va n’wi nyika wona a ma fanele ma va manene ngopfu. Hi xikombiso, swifuwo leswi a va fanele va endla magandzelo ha swona, a swi fanele swi va leswi hanyeke kahle. (Lev. 1:3; Det. 15:21; ringanisa na Mal. 1:6-8) Valevhi a va vuyeriwa eka tinyiko leti a ti nyikeriwa Yehovha, kambe na vona a va nyikela tinyiko. Leswi a va swi nyikela a swi fanele swi  huma eka “leswinene ngopfu swa tinyiko hinkwato leti [va] nyikiweke tona.” (Tinhl. 18:29) Vaisrayele a va lerisiwe ndlela leyi a va fanele va nyikela ha yona, a va byeriwe leswaku va fanele va nyikela magandzelo ya njhani, laha a va fanele va nyikela kona ni ndlela leyi a va fanele va nyikela ha yona eka Yehovha. A va nyikiwe milawu yo tlula 600 leswaku yi kongomisa ndlela leyi a va fanele va hanya ha yona naswona a va byeriwe leswi: “Mi fanele mi tiyimisela ku endla leswi Yehovha Xikwembu xa n’wina a mi leriseke swona. Mi nga tshuki mi hambukela exineneni kumbe eximatsini.”—Det. 5:32.

²⁴ Xana a swi ri swa nkoka hakunene leswaku Vaisrayele va ma endlela kwihi magandzelo ya vona? Ina. Yehovha u byele vanhu vakwe leswaku va aka tabernakela naswona yi ve ndhawu ya vugandzeri lebyi tengeke. (Eks. 40:1-3, 29, 34) Hi nkarhi wolowo, loko Vaisrayele va lava leswaku Xikwembu xi amukela magandzelo ya vona, a va fanele va ma yisa etabernakeleni. *—Det. 12:17, 18.

25. Loko swi ta emhakeni yo endla magandzelo, i yini leswi a swi ri swa nkoka swinene? Hlamusela.

²⁵ Kambe xa nkoka ngopfu a ku ri xikongomelo lexi Muisrayele a a ri na xona loko a nyikela nyiko yakwe! A a fanele a endla tano hileswi a rhandzaka Yehovha ni milawu yakwe hi mbilu hinkwayo. (Hlaya Deteronoma 6:4-6.) Loko Vaisrayele va gandzela Yehovha leswaku va hetisisa nawu ntsena, Yehovha a a ma bakanyela ekule magandzelo  ya vona. (Esa. 1:10-13) Hi ku tirhisa muprofeta Esaya, Yehovha u swi veke erivaleni leswaku a nga xisiwi hi vagandzeri volavo lava gandzelaka ku hetisisa nawu hi ku vula a ku: “Vanhu lava . . . va ndzi xixima hi nomu ntsena, kambe a swi humi embilwini.”—Esa. 29:13.

26. Eku sunguleni, tempele leyi akiweke hi Solomoni a yi tirhisiwa njhani eka vugandzeri lebyi tengeke?

²⁶ Endzhaku ka madzana ya malembe Vaisrayele va tshame eTikweni leri Tshembisiweke, Hosi Solomoni u ake ndhawu leyi vugandzeri lebyi tengeke a byi ta endleriwa eka yona leyi a yi ri yikulu ku tlula tabernakela. (1 Tih. 7:51; 2 Tikr. 3:1, 6, 7) Eku sunguleni, magandzelo lawa a ma endliwa etempeleni leyi, a ma kongomisiwa eka Yehovha ntsena. Solomoni ni malandza yakwe va nyikele magandzelo yo tala lamanene ngopfu hilaha Nawu wa Xikwembu a wu vula hakona. (1 Tih. 8:63) Hambiswiritano, Yehovha a a nga amukeli magandzelo hikwalaho ka leswi ma endleriweke emiakweni yo durha kumbe hi leswi ma nga tala. Xa nkoka a ku ri xikongomelo xa lava nyikelaka tinyiko. Solomoni u kandziyise mhaka yoleyo loko ku nyiketeriwa tempele. U te: “Tirhelani Yehovha Xikwembu xa hina hi timbilu ta n’wina hinkwato hi ku yingisa milawu yakwe ni swileriso swakwe ku fana ni namuntlha.”—1 Tih. 8:57-61.

27. Tihosi ta Israyele ni malandza ya tona va endle yini naswona Yehovha u angule njhani?

²⁷ Khombo ra kona, Vaisrayele a va yi yingisanga ndzayo ya vutlhari ya hosi. A va endlanga leswi a swi laveka eka vugandzeri lebyi tengeke. Tihosi ta le Israyele ni malandza ya tona va pfumelele timbilu ta vona leswaku ti kanganyisiwa, va tshike ku va ni ripfumelo eka Yehovha va tlhela fularhela milawu ya yena yo lulama. Leswi Yehovha a a va rhandza, u rhumele vaprofeta vakwe hi ku phindhaphindha leswaku va ya va lulamisa ni ku va lemukisa hi vuyelo bya swiendlo swa vona. (Yer. 7:13-15, 23-26) Un’wana wa vaprofeta volavo a ku ri Ezekiyele wanuna wo tshembeka. U hanye hi nkarhi lowu a swi tika ku landzela vugandzeri lebyi tengeke.

28, 29. Hi tiva yini hi Ezekiyele? (Vona Bokisi leri nge “Ezekiyele—Vutomi Byakwe Ni Mikarhi Leyi A Hanyeke Ha Yona.”)

²⁸ Ezekiyele a a tolovelane ni ndlela leyi vugandzeri a byi endliwa ha yona etempeleni leyi a yi akiwe hi Solomoni. Tata wakwe a a ri muprista naswona a a tirha etempeleni yoleyo. (Ezek. 1:3) Kumbexana loko Ezekiyele a ha ri ntsongo vutomi a byi tsakisa. A swi kanakanisi leswaku tata wakwe u n’wi dyondzise hi Yehovha ni Nawu wakwe. Entiyisweni hi nkarhi lowu Ezekiyele a velekiweke ha wona ku kumeke “buku ya Nawu” etempeleni. * Yosiya loyi a a ri Hosi leyinene leyi a yi fuma hi nkarhi wolowo, u khumbiwe hi leswi a swi tweke kutani a endla matshalatshala lamakulu ya leswaku vugandzeri lebyi tengeke byi ya emahlweni.—2 Tih. 22:8-13.

²⁹ Ezekiyele u endle swilo swa mune leswi endlaka vugandzeri byi amukeleka eka Xikwembu, ku fana ni vavanuna vo tshembeka lava hanyeke a nga si velekiwa. Loko hi hlaya buku ya Ezekiyele hi dyondza  leswaku u tirhele Yehovha ntsena naswona u ye emahlweni a endla hinkwaswo leswi a n’wi kombeleke swona, hi ku titsongahata hilaha Yehovha a a swi lava hakona. Ezekiyele u endle swilo leswi hinkwaswo hileswi a a ri ni ripfumelo ro tiya. Vanhu van’wana lava a a hanya na vona a va swi endlanga sweswo. Ezekiyele u kule a ri karhi a twa vuprofeta bya Yeremiya, loyi a sunguleke ku profeta hi lembe ra 647 B.C.E. naswona hi ku hiseka a lemukiseke vanhu hi vuavanyisi bya Yehovha lebyi a byi ta va kona.

30. a) Vuprofeta lebyi tsariweke hi Ezekiyele byi kombisa yini? (b) I yini vuprofeta naswona hi fanele hi byi twisisa njhani vuprofeta lebyi tsariweke hi Ezekiyele? (Vona Bokisi leri nge “Ndlela Yo Twisisa Vuprofeta Bya Ezekiyele.”)

³⁰ Matsalwa ya Ezekiyele lama huhuteriweke ma kombisa ndlela leyi vanhu va Xikwembu a va tshike ku xi gandzela ha yona. (Hlaya Ezekiyele 8:6.) Loko Yehovha a xupula muti wa Yuda, Ezekiyele a ri un’wana wa lava yisiweke evuhlongeni eBabilona. (2 Tih. 24:11-17) Hambileswi Ezekiyele a yisiweke evuhlongeni, a a nga ri ku xupuriweni. Yehovha a a ri ni ntirho lowu a a lava leswaku Ezekiyele a wu endla eka vanhu vakwe lava a va ri evuhlongeni. Swivono leswi hlamarisaka ni vuprofeta lebyi tsariweke hi Ezekiyele swi kombise ndlela leyi vugandzeri lebyi tengeke a byi ta pfuxetiwa ha yona eYerusalema. Swi tlhela swi endla leswaku hi twisisa ndlela leyi vugandzeri lebyi tengeke byi nga ta pfuxetiwa ha yona hilaha ku heleleke eka vanhu hinkwavo lava rhandzaka Yehovha.

31. Buku leyi yi ta hi pfuna ku endla yini?

³¹ Eka swiyenge leswi landzelaka swa buku leyi, hi ta bulanyana hi matilo lawa Yehovha a tshamaka eka wona, hi xiya ndlela leyi vugandzeri lebyi tengeke byi thyakisiweke ha yona hi ku helela, hi dyondza ndlela leyi Yehovha a pfuxeteke vugandzeri lebyi tengeke ni ku sirhelela vanhu vakwe. Hi ta tlhela hi vona leswi vumundzuku byi nga ta va xiswona loko vanhu hinkwavo va gandzela Yehovha. Eka ndzima leyi landzelaka, hi ta bula hi xivono xo sungula lexi Ezekiyele a xi tsaleke. Xivono xexo xi ta endla leswaku hi mahlo ya mianakanyo hi vona Yehovha ni xiphemu xa le tilweni xa nhlangano wakwe ni ku kandziyisa leswaku hikwalaho ka yini hi fanele hi gandzela yena ntsena hi ndlela leyi amukelekaka.