1, 2. (a) Nkaambo nzi ikuzyiba muntu umwi uujisi mpuwo ncocitaambi kuti mulimuzyi ncobeni? (b) Nkunyongana nzi nkobajisi bantu kujatikizya Jesu?

KULI bantu balaampuwo banji munyika. Ibamwi balidumide muciinga cabo, dolopo naa cisi. Ibamwi balizyibidwe nyika yoonse. Nokuba boobo, ikwiile kuzyiba zina lyamuntu umwi uujisi mpuwo takwaambi kuti mulimuzyi ncobeni. Tacaambi kuti mulaazyi makani oonse aajatikizya mbwaakakomena abwini mbwabede.

² Ibantu munyika kuli ncobazyi kujatikizya Jesu Kristo nokuba kuti anyika wakapona myaka iitandila ku 2,000 yainda. Nokuba boobo, ibanji balinyongene naa Jesu mubwini wakali ni. Ibamwi baamba kuti wakali mwaalumi buyo umwi mubotu. Ibamwi baamba kuti wakali musinsimi buyo. Alimwi bamwi basyoma kuti Jesu ngu Leza alimwi weelede kukombwa. Sena uleelede?

3. Ino nkaambo nzi ncociyandika kuti muzyibe njiisyo zyakasimpe kujatikizya Jesu?

³ Cilayandika kapati kuti muzyibe kasimpe kujatikizya Jesu. Ino nkaambo nzi? Nkaambo Bbaibbele lyaamba kuti: “Mboobu buumi ubutamani, kuti bazibe nduwe, Leza mwini-mwini, ooli olike, ayooyo ngookatuma, nguwenya Jesu Kristo.” (Johane 17:3) Inzya, ikuzyiba njiisyo zyakasimpe kujatikizya Jehova Leza alimwi a Jesu Kristo kulakonzya kusololela kubuumi butamani muparadaiso anyika. (Johane 14:6) Kunze lyaboobo, Jesu ncikozyanyo ciinda zyoonse kujatikizya mbokukkalwa  alimwi ambokweendelezyegwa bantu. (Johane 13:34, 35) Mucibalo cakusaanguna cabbuku elino twakabandika njiisyo zyakasimpe kujatikizya Leza. Lino atulange-lange cini ncoliyiisya Bbaibbele kujatikizya Jesu Kristo.

4. Ino mabala aapandulula bulemu aakuti “Mesiya” alimwi a “Kristo” aamba nzi?

⁴ Kakucili ciindi cilamfwu Jesu katanazyalwa, Ibbaibbele lyakasinsima kuboola kwayooyo ngwaakali kuyootuma Leza kali Mesiya naa Kristo. Imabala aapandulula bulemu aakuti “Mesiya” (kuzwa kubbala lya Cihebrayo) alimwi a “Kristo” (kuzwa kubbala lya Cigiliki) oonse aamba muntu “Uunanikidwe.” Ooyu wakasyomezyegwa wakali kunoonanikidwe, nkokuti ikupegwa cuuno caalubazu a  Leza. Muzibalo zili kumbele mubbuku eeli, tuyooyiya zimbi kujatikizya lubazu lwa Mesiya luyandika kapati mukuzuzikizyigwa kwazisyomezyo zya Leza. Alimwi tuyooyiya kujatikizya zilongezyo nzyanga watupa Jesu noliba lino. Pele katanazyalwa Jesu, cakutadooneka ibanji bakali kubuzya kuti, ‘Ino nguni uuyootondezya kuti ngu Mesiya ncobeni?’

5. Ino ncinzi ncobakasinizyide basikwiiya ba Jesu kujatikizya nguwe?

⁵ Mumwaanda wamyaka wakusaanguna C.E., basikwiiya ba Jesu baku Nazareta bakali masimpe kuti Jesu wakali Mesiya wakasyomezyegwa. (Johane 1:41) Sikwiiya umwi, imwaalumi wazina lya Simoni Petro wakaambila Jesu caantangalala kuti: “Nduwe Kristo.” (Matayo 16:16) Pele ino mbuti basikwiiya aabo alimwi andiswe mbotunga twasinizya kuti mmasimpe Jesu ngu Mesiya wakasyomezyegwa?

6. Amupe cikozyanyo Jehova mbwaabagwasya bantu basyomeka ikumuzyiba Mesiya.

⁶ Ibasinsimi ba Leza ibakapona katanasika Jesu bakasinsima twaambo tunji kujatikizya Mesiya. Itwaambo ootu twakali kuyoobagwasya bantu ikumuzyiba. Mucikozyanyo, eeci inga twacaamba boobu: Amweezyeezye kuti mwalombwa kuunka kucitisyini cabbaasi, cacitima naa kubbuwa lyandeke ikuli muntu munji kuyoocinga muntu ngomutazyi. Sena inga tiicamugwasya kapati ikuti muntu umwi wamwaambila bumwi mbwabede muntu ooyo ngomucinga? Mbubwenya buyo, ikwiinda mubasinsimi bamu Bbaibbele, Jehova wakapa bupanduluzi bukkwene kujatikizya nzyaakali kuzyoocita Mesiya alimwi azyakali kuzyoomucitikila. Ikuzuzikizyigwa kwabusinsimi oobu bunji kwakali kuyoobagwasya basyomeka ikumuzyiba kabotu-kabotu.

7. Mbusinsimi nzi bobile ibwakazuzikizyigwa kujatikizya Jesu?

⁷ Amulange-lange zikozyanyo zyobile buyo. Icakusaanguna, kakucili myaka iili 700, imusinsimi Mika wakasinsima kuti Ooyo wakasyomezyegwa wakali kuyoozyalilwa ku Betelehemu, imunzi musyoonto mucooko ca Juda. (Mika 5:2) Ino nkuukuli kwini nkwaakazyalilwa Jesu? Mmuumunzi ngweena ooyo! (Matayo 2:1, 3-9) Icabili, kakucili myaanda yamyaka  minji, ibusinsimi bulembedwe kuli Daniele 9:25 bwakawaamba mwaka wini wa 29 C.E. Mesiya naakali kuzyoolibonya. * Ikuzuzikizyigwa kwabusinsimi oobu alimwi abumbi kusinizya kuti Jesu ngo Mesiya wakasyomezyegwa.

8, 9. Mbumboni nzi bwakuti Jesu wakali Mesiya ibwakasalazyigwa naakabbapatizyigwa?

⁸ Ibumboni bumbi bwakuti Jesu wakali Mesiya bwakasalala kumamanino kwamwaka wa 29 C.E. Ooyo ngomwaka Jesu naakaunka kuli Johane Mubbapatizi kuyoobbapatizyigwa mu Mulonga wa Jordano. Jehova wakaambilide Johane kuti wakali kuyoomupa citondezyo cakali kuyoomugwasya kumuzyiba Mesiya. Wakacibona citondezyo eeco Johane aciindi cakubbapatizyigwa kwa Jesu. Ibbaibbele lyaamba kuti eeci ncicakacitika: “Lino Jesu naakamana kubapatizigwa, mpawo wakazwa mumaanzi. Nkabela kujulu kwakajaluka, elyo wakabona Muuya wa-Leza, ulaseluka mbuli inziba, uleza kulinguwe. Lino kwakazwa ijwi kujulu, lyakati, Ngooyu mwanaangu uuyandika ngunkondelwa.” (Matayo 3:16, 17) Naakamana kubona alimwi akumvwa cakacitika, tanaakacili kudooneka pe Johane kuti Jesu wakatumwa a Leza. (Johane 1:32-34) Iciindi muuya wa Leza naa inguzu zibeleka nowakatilwa alinguwe buzuba oobo, Jesu wakaba Mesiya naa Kristo, ooyo wakabikkwa kuba Musololi a Mwami.—Isaya 55:4.

⁹ Ikuzuzikizyigwa kwabusinsimi bwamu Bbaibbele alimwi akuzuminizya kwa Jehova Leza mwini kulacisalazya kuti Jesu ngo Mesiya wakasyomezyegwa. Pele Ibbaibbele kuli mibuzyo iimbi yobile iiyandika njoliingula kujatikizya Jesu Kristo yakuti: Ino wakazwa kuli, alimwi ino wakali muntu uuli buti?

10. Ncinzi Bbaibbele ncoliyiisya kujatikizya kupona kwa Jesu katana boola anyika?

¹⁰ Ibbaibbele liyiisya kuti Jesu wakapona kujulu katana boola  anyika. Mika wakasinsima kuti Mesiya wakali kuyoozyalilwa ku Betelehemu alimwi wakati wakaliko “kuzwa kale-kale.” (Mika 5:2, BT) Iziindi zinji, Jesu lwakwe wakali kwaamba kuti wakaliponede kujulu katanazyalwa kali muntunsi. (Amubale Johane 3:13; 6:38, 62; 17:4, 5) Mbwaakali cilenge camuuya kujulu, Jesu wakajisi cilongwe cilibedelede a Jehova.

11. Mbuti Bbaibbele mbolitondezya kuti Jesu ngo Mwana wa Jehova uuyandwa kwiinda?

¹¹ Jesu ngo Mwana wa Jehova uuyandwa kwiinda—alimwi kuli kaambo kabotu ncokuli boobo. Waambwa kuti “mutaanzi kuzyalwa kuzilenge zyoonse,” nkaambo ncecilenge ca Leza cakusaanguna. * (Ba-Kolose 1:15) Kuli acimbi cipa kuti Mwana ooyu kalibedelede. Utegwa “Mwanaakwe simuzyalwa alike.” (Johane 3:16) Eeci caamba kuti Jesu alikke nguwakalengwa cakaanzambwene a Leza. Alimwi Jesu ngwaakabelesya alikke Leza naakali kulenga zintu zimbi zyoonse. (Ba-Kolose 1:16) Mpoonya alimwi Jesu wiitwa kuti “Ijwi.” (Johane 1:14) Eeci citwaambila kuti nguwakali mwaambilizi wa Leza, cakutadooneka wakali kwaambila bana Bausyi bambi bamuuya alimwi abantunsi imilumbe alimwi amalailile.

12. Ino tuzyi buti kuti Mwana mutaanzi teelene a Leza?

¹² Sena Mwana mutaanzi uleelene a Leza mbubwenya bamwi mbobasyoma? Teensyi ncoliyiisya Bbaibbele eeco. Mbubwenya mbotwabona mumuncali wainda, Imwana wakalengwa. Aboobo tacidoonekwi kuti wakalijisi matalikilo, pele Jehova Leza unyina matalikilo naa mamanino. (Intembauzyo 90:2) Imwana simuzyalwa alikke kunyina naakaciyeeya nokuba kusola kuba mbuli Bausyi. Cakusalazya Bbaibbele liyiisya kuti Bausyi mbapati kwiinda Mwana. (Amubale Johane 14:28; 1 Ba-Korinto 11:3) Jehova alikke ngo  “Leza Singuzuzyoonse.” (Matalikilo 17:1) Aboobo kunyina ngobeelene limwi pe. *

13. Ino ncinzi ncolipandulula Bbaibbele nolyaamba Mwana kuti ngonguwe “cikozyanyo ca-Leza uutabonwi”?

¹³ Jehova a Mwanaakwe mutaanzi bakali kuyanzana kwatuulunzuma twazyuulu zyamyaka—ikaindi kapati ijulu kuli nyenyeezi alimwi anyika kazitanalengwa. Elo balangilwa kuti bakali kuyandana kapati kaka! (Johane 3:35; 14:31) Ooyu Mwana uuyandwa kapati wakali buyo mbuli Bausyi. Nkakaambo kaako Ibbaibbele ncolyaamba Mwana kuti ngonguwe “cikozyanyo ca-Leza uutabonwi.” (Ba-Kolose 1:15) Inzya, mbubwenya mwana muntunsi mbwakonzya kubakozya bausyi munzila ziindene-indene, ooyu Mwana wakujulu wakatondezya bube bwa Bausyi abwini mbobabede.

14. Ino mbuti Mwana a Jehova simuzyalwa alikke mbwaakazyoozyalwa kali muntunsi?

¹⁴ Imwana wa Jehova simuzyalwa alikke cakulisungula wakazwa kujulu akuboola anyika kuzyoopona kali muntunsi. Pele inga mwalibuzya kuti, ‘Ino cakali kukonzyeka buti kucilenge camuuya ikuzyalwa kacili muntunsi?’ Ikutegwa eeci cicitike, Jehova wakacita maleele. Wakalonzya buumi bwa Mwanaakwe mutaanzi kuzwa kujulu kuya mwida lyanakalindu imu Juda wazina lya Mariya. Kunyina usyi muntunsi iwakajatikizyigwa. Aboobo Mariya wakazyala mwana mulombe uulondokede akumuulika zina lyakuti Jesu.—Luka 1:30-35.

15. Nkaambo nzi ncotunga twaamba kuti kwiinda muli Jesu tulamuzyiba kabotu Jehova?

¹⁵ Nzyaakaamba alimwi akucita Jesu naakali anyika zitugwasya kumuzyiba kabotu. Kuyungizya waawo, ikwiinda muli Jesu tulamuzyiba kabotu Jehova. Ino nkaambo nzi ncocili boobo? Amuyeeye kuti Mwana ooyu ncikozyanyo citaindi mumbali ca Bausyi. Nkakaambo Jesu ncaakaambila umwi wabasikwiiya  bakwe kuti: “Oyo uwandibona, wamubona awalo Taata.” (Johane 14:9) Imabbuku one aamu Bbaibbele aategwa mabbuku aa Makani Mabotu—Matayo, Marko, Luka alimwi alya Johane—alatwaambila zinji kujatikizya buumi bwakwe, mulimo alimwi abube mbwaakajisi Jesu Kristo.

16. Ino mmulumbe nzi mupati ngwaakajisi Jesu, alimwi ino njiisyo zyakwe zyakazwa kuli?

¹⁶ Jesu wakalizyibidwe kapati kuti wakali “Mwiiyi.” (Johane 1:38; 13:13) Ino ncinzi ncaakayiisya? Icipati wakali mulumbe wa “makani mabotu aa-Bwami”—nkokuti Bwami bwa Leza, imfwulumende yakujulu iiyooyendelezya nyika yoonse akuleta zilongezyo zitamani kubantunsi bamvwa. (Matayo 4:23) Ino mulumbe ooyu wakali wani? Jesu lwakwe wakati: “Kwiisya kwangu takuli kwangu ndemwini, nkukwakwe uwakandituma,” nkokuti Jehova. (Johane 7:16) Jesu wakalizyi kuti Bausyi bayanda kuti bantunsi bamvwe makani mabotu aa Bwami. Mu Cibalo 8, tulaiya zimbi kujatikizya Bwami bwa Leza alimwi ancobuyoozuzikizya.

17. Ino nkuukuli Jesu nkwaakali kuyiisyila, alimwi ino nkaambo nzi ncaakalitakata kuyiisya bantu?

¹⁷ Ino nkuukuli Jesu nkwaakali kuyiisyila? Wakali kuyiisya kufwumbwa nkwaakajana bantu—mumasena mwatakali kukkala bantu banji, muminzi, mutunzi, mumisika alimwi amumaanda aabantu. Jesu tanaakalindila kuti bantu bamuunkile buya pe. Wakabaunkila ooko nkobakabede. (Marko 6:56; Luka 19:5, 6) Ino nkaambo nzi Jesu ncaakalitakata boobo akumanina ciindi cakwe cinji mukukambauka akuyiisya? Nkaambo Leza ncaakali kuyanda kuti acite. Lyoonse Jesu wakali kucita kuyanda kwa Bausyi. (Johane 8:28, 29) Pele kuli akambi kaambo ncaakali kukambaukila. Wakabafwida luzyalo bantu banji bakaboola kuzyoomubona. (Amubale Matayo 9:35, 36) Bakalilekelezyedwe abasololi babo bazikombelo ibakeelede kuti kababayiisya kasimpe kujatikizya Leza alimwi amakanze aakwe. Jesu wakalizyi mbobakali kuyandika kapati bantu kumvwa mulumbe wa Bwami.

18. Mbube nzi mbwaakajisi Jesu bumubotela kapati?

 ¹⁸ Jesu wakali muntu uusangalizya alimwi uubikkila maanu kapati. Aboobo bantu bakamubona kuti mmuntu uutakatazyi kusikila alimwi silubomba. Nobaba bana basyoonto bakali kulikwaya nobakali anguwe. (Marko 10:13-16) Jesu tanaakali kusalulula pe. Wakaasulaika makulo alimwi akucitila bamwi zibyaabi. (Matayo 21:12, 13) Iciindi banakazi nobatakali kulemekwa kapati alimwi nobakajisi buyo zyoolwe zisyoonto, walo wakabalemeka. (Johane 4:9, 27) Jesu wakali kulicesya ncobeni. Iciindi cimwi, wakasanzya matende aabaapostolo bakwe, imulimo bunji bwaziindi wakali kucitwa amubelesi uulicesya.

19. Ncikozyanyo nzi citondezya kuti Jesu wakali kubikkila maanu kuziyandika zyabamwi?

¹⁹ Jesu wakali kuzyibikkila maanu kapati nzyobakali kuyandika bantu. Eeci cakalibonya ikapati eelyo kwiinda munguzu zyamuuya wa Leza naakacita maleele aakuponya. (Matayo 14:14) Mucikozyanyo, imwaalumi umwi wakali kuciswa cinsenda wakasikila Jesu akwaamba kuti: “Kuti koyanda, ulakonzya kundisalazya.” Ikucisa alimwi akupenga kwamwaalumi ooyu  wakakumvwa awalo Jesu. Keetezyedwe, Jesu wakatandabika janza lyakwe akwaampa mwaalumi, ulaamba: “Ndazumina, kosalazigwa.” Eelyo mwaalumi ooyo iwakali kuciswa wakapona. (Marko 1:40-42) Amweezyeezye buyo mbwaakalimvwa mwaalumi ooyo!

20, 21. Mbuti Jesu mbwaakali cikozyanyo camuntu wakazumanana kumvwida Leza?

²⁰ Jesu wakali cikozyanyo cibotu camuntu wakazumanana kumvwida Leza. Wakazumanana kusyomeka kuli Bausyi bakujulu mubukkale boonse, alimwi wakanyina makani akukazyigwa alimwi akupenga koonse kwakamucitikila. Cakusinizya alimwi akuzwidilila Jesu wakaakazya masunko aa Saatani. (Matayo 4:1-11) Iciindi cimwi, bamwi akati kabasazinyina ba Jesu tiibakamusyoma mane bakasika nkobaamba kuti “wasondoka.” (Marko 3:21) Pele kunyina Jesu naakalekela kuti bamuyunge; wakazumanana kucita mulimo wa Leza. Nokuba kuti wakatukilwa akupenzyegwa, Jesu wakazumanana  kulyeendelezya kabotu kakunyina kusola kubacisa bakali kumukazya.—1 Petro 2:21-23.

²¹ Jesu wakazumanana kusyomeka kusikila kulufwu—ilufwu lubyaabi alimwi lucisa lwakacitwa abasinkondonyina. (Amubale Ba-Filipi 2:8) Amulange-lange nzyaakaliyumya mubuzuba bwamamanino bwabuumi bwakwe kali muntunsi. Wakaangwa, wakabejelezyegwa abakamboni bakubeja, wakapegwa mulandu ababetesi bampelenge, wakaweelwa amakamu aabantu alimwi wakapenzyegwa abasikalumamba. Kakankamidwe kucisamu, wakayoya lwamamanino akoongolola wati: “Kulimanide!” (Johane 19:30) Pele mubuzuba bwatatu kuzwa ciindi naakafwa Jesu, Bausyi bakujulu bakamubusya kubuumi bwamuuya alimwi. (1 Petro 3:18) Kwiinde buyo mvwiki zisyoonto, wakapilukila kujulu. Kujulu “wakaakukala kululyo lwa-Leza” akulindila kupegwa nguzu zyakweendelezya.—Ba-Hebrayo 10:12, 13.

22. Ino ncinzi Jesu ncaakazuzikizya kwiinda mukuzumanana kusyomeka kusikila kulufwu?

²² Ino ncinzi ncaakazuzikizya Jesu kwiinda mukuzumanana kusyomeka kusikila naakafwa? Ilufwu lwa Jesu lujalula nzila iisololela kucoolwe cakupegwa buumi butamani muparadaiso anyika ikweelana amakanze aa Jehova aakumatalikilo. Mbolupa kuti eeci cikonzyeke ilufwu lwa Jesu kulabandikwa mucibalo citobela.