JESZCZE 150 lat temu większa część Kanady — drugiego co do wielkości państwa na świecie — była dziewiczą krainą. Historyk Pierre Berton wyjaśnia: „Trzy czwarte ludności żyło na odizolowanych farmach”, a stan dróg „niemal uniemożliwiał dalekie podróże”. Transport rzekami i jeziorami też był ograniczony, ponieważ niektóre z nich lód skuwał nawet na pięć miesięcy w roku.

Dlatego kanadyjski premier sir John A. Macdonald zaproponował połączenie koleją kanadyjskiego wybrzeża Atlantyku z wybrzeżem Pacyfiku. W Stanach Zjednoczonych podobne przedsięwzięcie ukończono w roku 1869, jednak Kanada miała dłuższą trasę do zbudowania, skromniejsze fundusze oraz dziesięciokrotnie mniejszą liczbę ludności niż USA. Pewien polityk nazwał ten zamiar „najgłupszym pomysłem, jaki mógł komukolwiek przyjść do głowy”. Ktoś inny szydził, że niedługo premier zaproponuje budowę połączenia kolejowego z księżycem.

Kosztowny projekt

A jednak rząd obiecał, że w ciągu dziesięciu lat kolej zostanie oddana do użytku. Szkocki inżynier kolejnictwa Sandford Fleming oszacował koszt na jakieś sto milionów dolarów kanadyjskich — jak na owe czasy była to suma astronomiczna. I chociaż poprowadzenie części trakcji przez Stany Zjednoczone znacznie skróciłoby i uprościło trasę, premier Macdonald nalegał, by linia kolejowa w całości przebiegała przez terytorium Kanady, co chroniłoby interesy kraju w razie ewentualnej wojny.

Trudno było znaleźć inwestorów, którzy chcieliby wesprzeć tak drogi i ryzykowny projekt. Mimo to w roku 1875 pierwsza łopata została wbita w ziemię i prace nad główną linią kolei Canadian Pacific (CP) ruszyły. Dziesięć lat później pojawiło się poważne niebezpieczeństwo, że budowy nie uda się dokończyć. Spółka budująca kolej miała dług w wysokości 400 000 dolarów, którego termin płatności upływał 10 lipca 1885 roku o godzinie piętnastej. Całe szczęście, że na godzinę przed tym terminem Izba Gmin przyznała pożyczkę. Kolej została uratowana.

Wyzwania natury technicznej

Podczas kładzenia trakcji w północnym Ontario natrafiono na litą skałę, znajdującą się niecałe pół metra pod powierzchnią gruntu. Konieczne stało się zatem przywożenie ziemi, którą transportowano z dużych odległości. W środkowej Kanadzie najniższe temperatury zimą wynosiły nawet minus 47 stopni Celsjusza, co przysparzało wielu problemów natury technicznej. W dodatku rocznie spadało tam  kilka metrów śniegu. O odcinku trasy prowadzącym przez Góry Skaliste mówiono: „Tam śmierć przychodzi bez ostrzeżenia”. Trzeba było zbudować wiele tuneli i mostów. Robotnicy pracowali po dziesięć godzin dziennie lub nawet więcej, nie bacząc na deszcz, błoto ani śnieg.

Wreszcie 7 listopada 1885 roku bez nadawania sprawie wielkiego rozgłosu wbito ostatni hak szynowy. Było to w miejscu Eagle Pass (Orla Przełęcz) w zachodniej części kraju — Kolumbii Brytyjskiej. Najbliższą stację nazwano Craigellachie, co stanowiło nawiązanie do nazwy szkockiego miasteczka będącego symbolem wytrwałego pokonywania przeciwności. O wygłoszenie okolicznościowej mowy poproszono dyrektora naczelnego kolei, który ujął rzecz krótko: „Mogę jedynie powiedzieć, że praca została dobrze wykonana pod każdym względem”.

Wpływ na życie ludzi

W budowie uczestniczyło tysiące Chińczyków, skuszonych zapewnieniami o stałym zatrudnieniu na kolei. Jednak praca ta często była niebezpieczna, zwłaszcza w rejonie Gór Skalistych. Wielu Chińczyków dopiero kilka lat po zakończeniu budowy uzbierało dość pieniędzy, aby powrócić do domów.

Wraz z koleją dotarł na zachód przemysł i handel, co negatywnie odbiło się na tradycyjnym stylu życia rodowitych mieszkańców.  Budowano miasta i miasteczka, a rdzenną ludność przesiedlano do rezerwatów. Pozamykano też gospody i drobne przedsiębiorstwa usytuowane wzdłuż dawnych szlaków handlowych. Ale były też pozytywne skutki. Mówi się, że kolej „uwolniła społeczeństwo od kurzu, błota, jak również od uciążliwości zimy”. Ponadto produkty żywnościowe, dowożone z krajów orientalnych do portów kanadyjskiego wybrzeża Pacyfiku, docierały do miast wschodniej części kontynentu w ciągu zaledwie kilku dni.

W kanadyjskim transporcie towarowym kolej wciąż odgrywa ważną rolę, jednak coraz częstsze korzystanie z samochodów i samolotów sprawiło, że ludzie rzadziej podróżują pociągami. Mimo to wiele osób w dalszym ciągu z przyjemnością ucieka od współczesnego wyścigu z czasem i podziwia piękne krajobrazy, jadąc wygodnym pociągiem z Toronto do Vancouver. Zamiast więc jak niegdyś przyśpieszać tempo życia, kolej daje dzisiaj możliwość zrelaksowania się i zastanowienia nad barwną historią kolejnictwa. Wystarczy kupić bilet i wybrać się w podróż pociągiem od morza do morza.

[Ramka i ilustracja na stronie 18]

GŁOSZENIE DOBREJ NOWINY W POCIĄGU

W niektórych rejonach Kanady pociąg dalej jest podstawowym środkiem transportu. Dlatego Świadkowie Jehowy chętnie z niego korzystają, by docierać z biblijnym orędziem o Królestwie Bożym do oddalonych zakątków kraju (Izajasza 9:6, 7; Mateusza 6:9, 10). Jeden z głosicieli mówi: „W pociągu łatwo nawiązać rozmowę o Biblii, bo pasażerowie są ciekawi, dokąd i po co jedziemy”.

Pewien Świadek tak wspomina wyjazd do rezerwatu Odżibuejów, położonego w pobliżu jeziora Nipigon w północnej części Ontario: „Krajobrazy i dzika przyroda wywarły na nas niezapomniane wrażenie, jednak najbardziej zapamiętaliśmy spotkanych ludzi. Ponieważ rzadko przyjeżdża do nich ktoś obcy, nasza wizyta wzbudziła sensację. Niektórzy użyczali nam swoich kanu. Cały dzień głosiliśmy, a potem w sali lekcyjnej, którą udostępniono nam bezpłatnie, sporo ludzi obejrzało film o naszej ogólnoświatowej działalności ewangelizacyjnej”.

[Ilustracja na stronie 16]

Sir John A. Macdonald

[Ilustracja na stronie 17]

Budowa kolei była niemałym wyzwaniem

[Ilustracje na stronie 17]

Zbudowano wiele mostów i tuneli

[Ilustracja na stronie 17]

Wbicie ostatniego haka szynowego zakończyło budowę kolei transkanadyjskiej

[Ilustracja na stronie 18]

Podróż koleją Canadian Pacific w naszych czasach

[Prawa własności do ilustracji, strona 16]

U góry: Canadian Pacific Railway (A17566); w środku: Library and Archives Canada/​C-006513

[Prawa własności do ilustracji, strona 17]

U góry, od lewej do prawej: Canadian Pacific Railway (NS13561-2); Canadian Pacific Railway (NS7865); Library and Archives Canada/​PA-066576; na dole: Canadian Pacific Railway (NS1960)

[Prawa własności do ilustracji, strona 18]

U góry: Canadian National Railway Company; po prawej: Courtesy VIA Rail Canada Inc.