Bai na kontenido

Bai na kontenido

Débil, Pero Tòg Fuerte

Débil, Pero Tòg Fuerte

Historia di Bida

Débil, Pero Tòg Fuerte

SEGUN E RELATO DI LEOPOLD ENGLEITNER

E ofisial di SS a saka su pistol, pon’é na mi kabes i a puntra: “Bo ta kla pa muri? Mi ta bai hala e gai pasobra bo ta ègt un kaso pèrdí.” Purbando di laga mi stèm zona trankil, mi a bis’é: “Mi ta kla.” Mi a prepará mi mes, sera mi wowonan i ward’é hala e gai. Pero nada no a pasa. El a kita e pistol for di mi kabes i grita: “Bo ta asta muchu idiot pa muri!” Kon bin mi a haña mi den e situashon peligroso aki?

MI A nase dia 23 di yüli 1905, den e pueblo Aigen-Voglhub ku ta keda den Alpen di Oustria. Mi tabata e yu hòmber mayó di un trahadó di un fabriká di zag palu i di e yu muhé di un kunukero lokal. Mi mayornan tabata hende pober, pero trahadó. Mi a pasa mi infansia na Bad Ischl, serka di Salzburg, meimei di lagonan bunita i serunan espektakular.

Komo mucha hopi bes mi tabata pensa riba e inhustisianan den bida, no solamente pasobra mi famia tabata pober sino pasobra mi tabata sufri tambe di un deformashon na mi wes’i lomba ku mi a nase kuné. E deformashon aki tabata duna mi doló di lomba ku kasi tabata imposibel pa mi por a para règt. Mi no tabatin mag di hasi gimnastik na skol i esei a pone ku hopi di mi kompañeronan di klas tabata hasi bofon di mi.

Na fin di e Promé Guera Mundial, djis promé ku mi a hasi 14 aña, mi a disidí ku tabata tempu pa mi buska un trabou pa mi por a skapa di pobresa. Konstantemente mi tabatin doló debí na hamber, i mi a bira suak dor di periodonan di keintura haltu kousá dor di grip spañó, un malesa ku a mata miónes di hende. Ora mi a buska trabou serka e kunukeronan, mayoria di nan a reakshoná ku e siguiente palabranan: “Ki trabou nos por tin pa un persona suak manera bo?” Sin embargo, un kunukero bondadoso sí a tuma mi na trabou.

Konmoví pa e Amor di Dios

Ounke Mama tabata un katóliko deboto, masha poko mi a bai misa. Esaki tabata asina foral pasobra mi tata tabatin ideanan liberal tokante asuntunan religioso. Pa loke ta ami, e adorashon di imágen, un kustumber ampliamente praktiká den Iglesia Katóliko Romano, a molestiá mi.

Un dia den òktober 1931, un amigu a pidi mi pa kompañ’é bai un reunion religioso di e Studiantenan di Beibel, manera Testigunan di Yehova tabata konosí e tempu ei. Ei mi a haña kontesta for di Beibel riba preguntanan importante manera: Adorashon di imágen ta agradá Dios? (Eksodo 20:4, 5) Ta eksistí un fièrnu di kandela? (Eklesiastés 9:5) Mortonan lo resusitá?—Juan 5:28, 29.

Loke mas a impreshoná mi ta ku Dios no ta aprobá hende su gueranan sangriente, ounke nan ta bisa ku ta den Su nòmber nan ta bringa nan. Mi a siña ku “Dios ta amor” i ku e tin un nòmber glorioso ku ta Yehova. (1 Juan 4:8; Salmo 83:18, NW) Mi a keda konmoví ora mi a haña sa ku mediante e Reino di Yehova, hende lo por biba pa semper den felisidat den un Paradeis riba henter e tera. Tambe mi a siña di e maravioso speransa di algun hende imperfekto ku Dios a skohe pa partisipá huntu ku Hesus den e Reino selestial di Dios. Mi tabata kla pa duna tur loke mi tabata por pa e Reino ei. Pues na mei 1932, mi a batisá i a bira un Testigu di Yehova. E paso ei a rekerí kurashi, ya ku a reina un intoleransia religioso na Oustria ku e tempu ei tabata estriktamente katóliko.

Enfrentando Menospresio i Oposishon

Mi mayornan a keda di shòk ora mi a bandoná iglesia, i mesora e pastor a anunsiá e notisia for di prekstul. Pa mustra nan menospresio, bisiñanan tabata skupi abou mi dilanti. Apesar di esei, mi tabata desididu pa bira un predikadó di tempu kompletu, i mi a kuminsá traha pionero na yanüari 1934.

E influensia di e partido nazi tabata kresiendo den nos provinsia, i esei a pone ku e situashon polítiko tabata birando mas i mas tenso. Tempu ku mi tabata traha pionero den Vaye Enn na Styria, polis tabata persiguí mi kontinuamente i mi mester tabata “kouteloso manera kolebra.” (Mateo 10:16) For di 1934 te ku 1938, kasi tur dia mi tabata haña persekushon. Ounke mi no tabatin trabou, nan a nenga di duna mi e kompensashon pa hende desempleá. Mi a ser sentensiá na vários periodo kòrtiku i 4 periodo mas largu di prizon pa motibu di mi aktividat di prediká.

Trupanan di Hitler Ta Okupá Oustria

Na mart 1938, Hitler su tropanan a marcha drenta Oustria. Denter di un par di dia, mas ku 90.000 hende—rònt di 2 porshento di e poblashon adulto—a wòrdu arestá i mandá prizon i kamponan di konsentrashon, akusá di a oponé e régimen nazi. Testigunan di Yehova tabata un poko prepará pa loke tabata biniendo. Den zomer di 1937, vários miembro di e kongregashon na kua mi tabata pertenesé a hasi un biahe di 350 kilometer ku baiskel bai Praga pa asistí na un kongreso internashonal. Einan nan a tende di e atrosidatnan ku a ser kometé kontra nos kompañeronan di fe na Alemania. Tabata klaru anto ku awor tabata nos bùrt.

For di dia ku e tropanan di Hitler a pone pia riba suela di Oustria, Testigunan di Yehova a haña nan obligá di tene nan reunionnan i aktividatnan di prediká den sekreto. Ounke literatura bíbliko tabata drenta di kontrabanda via frontera di Suisa, no tabatin sufisiente pa tur hende haña. Pues e kompañeronan kristian na Viena tabata produsí literatura den sekreto. Hopi bes mi tabata traha komo mensahero, entregando literatura na e Testigunan.

Den Kampo di Konsentrashon

Dia 4 di aprel 1939, Gestapo a arestá ami ku tres otro kompañero kristian ora nos tabata selebrá e Memorial di e morto di Kristu na Bad Ischl. Nan a transportá nos tur tres ku outo i a hiba nos na e warda sentral di polis di Estado Linz. Esei tabata e promé bes ku mi a kore den un outo, pero mi tabata muchu preokupá pa disfrutá di dje. Na Linz nan a someté mi na un seri di interogashon kruel, pero mi no a renunsiá mi fe. Sinku luna despues, nan a hiba mi dilanti hues na Alta Oustria. Diripiente e prosesonan penal ku tabatin kontra mi a para; pero esei no tabata e fin di mi pesadia. Miéntras tantu nan a manda e tres otro rumannan kampo di konsentrashon, kaminda nan a muri fiel.

Mi a keda será i dia 5 di òktober 1939, nan a bisa mi ku nan lo hiba mi kampo di konsentrashon Buchenwald na Alemania. Tabatin un trein spesial ta warda nos, e prezunan, na stashon di trein di Linz. E wagònnan tabata ekipá ku sèlnan pa dos persona. E hòmber ku tabata den e mesun sèl ku mi no tabata nada ménos ku dr. Heinrich Gleissner, eks-gobernadó di Alta Oustria.

Ami ku dr. Gleissner a kuminsá un kòmbersashon interesante. E tabata sinseramente interesá den mi situashon penoso i a keda di shòk ora el a haña sa ku asta ora é tabata gobernadó, Testigunan di Yehova a haña nan ku hopi problema legal den su provinsia. Ku duele el a bisa: “Sr. Engleitner, mi no por drecha loke a bai robes kaba, pero mi ke pidi boso despensa. Ta parse ku nos gobièrnu a hasi su mes kulpabel di no a ehersé hustisia. Si un dia bo tin mester di kualke yudansa, lo mi ta mas ku dispuesto pa hasi loke mi por.” Despues di guera nos a topa atrobe. El a yuda mi haña un penshon di gobièrnu pa víktimanan di nazi.

“Mi Ta Bai Tira Bo”

Dia 9 di òktober 1939 mi a yega n’e kampo di konsentrashon Buchenwald. Djis despues, e funshonario di e prizon a haña e informashon ku tabatin un Testigu entre e hendenan ku a kaba di yega. I mi a bira su víktima. El a bati mi sin miserikòrdia. Anto ora el a realisá ku e no por a obligá mi renunsiá mi fe, el a bisa: “Mi ta bai tira bo, Engleitner. Pero promé ku esei mi ta bai laga bo skirbi un tarheta di despedida pa bo mayornan.” Mi a pensa riba palabranan di konsuelo ku mi por a skirbi mi mayornan, pero kada bes ku mi a pone e pèn riba e papel, e funshonario tabata dal mi èlebog di man drechi i stroba mi di skirbi bon. Ku un stèm di mofa el a bisa: “Un idiot asina no! Ni dos frase stret e no por skirbi. Pero esei no ta strob’é sí di lesa Beibel, no ta bèrdat?”

Despues e funshonario a saka su pistol, pon’é na mi kabes i laga mi kere ku e tabata bai hala e gai, manera mi a konta na prinsipio di e relato aki. Kaba el a pusha mi den un sèl chikitu, yenyen di hende. Mi mester a keda pará henter anochi. Pero di tur manera lo mi no por a drumi pasobra henter mi kurpa tabata hasi doló. E úniko “konsuelo” ku mi kompañeronan di sèl tabatin pa mi ta: “No ta bale la pena bo pèrdè bo bida pa un religion kèns!” Dr. Gleissner tabata den un sèl pegá ku esun di mi. El a tende loke a pasa i na un manera pensativo el a bisa: “E persekushon horibel di kristiannan ta lanta kabes atrobe!”

Den e zomer di 1940, tur prizonero a haña òrdu pa raportá pa nan bai traha den mina riba djadumingu ounke normalmente riba djadumingu nos tabata liber. Esaki tabata un kastigu pa “malkondukta” di algun prizonero. Nan a manda nos karga piedra grandi for di e mina hiba den e kampo. Dos prizonero tabata purba pone un piedra grandi riba mi lomba, i kasi mi a kai dor di e peso. Sin embargo, Arthur Rödl, e temibel Lagerführer (supervisor di kampo), diripiente a sali na mi defensa. Ora el a mira mi esfuersonan agonisante pa karga e piedra, el a bisa mi: “Hamas lo bo por logra yega e kampo ku e piedra ei riba bo lomba! Pon’é abou mesora!” Tabata un alivio pa kumpli ku e òrdu ei. Anto Rödl a mustra riba un piedra hopi mas chikitu, i a bisa: “Kohe esei i hib’é e kampo. E ta mas fásil pa karga!” Despues el a dirigí su mes na nos supervisor i a dun’é e òrdu: “Laga e Studiantenan di Beibel bai nan baraknan bèk. Nan a traha sufisiente pa un dia!”

Na fin di kada dia di trabou semper mi tabata kontentu pa asosiá ku mi famia spiritual. Nos tabatin areglo pa distribuí kuminda spiritual. Un ruman hòmber tabata skirbi un teksto di Beibel riba un pida papel i pas’é pa e otronan. Nos a logra tambe di trese un Beibel na skondí den e kampo. Nos a plam’é for di otro i partié den bukinan individual. Tres luna largu mi a ser konfiá ku e buki di Jòb. Mi a skond’é den mi mea. E relato di Jòb a yuda mi para firme.

Finalmente dia 7 di mart 1941, mi a djòin un grupo grandi ku a ser transferí pa e kampo di konsentrashon Niederhagen. Dia pa dia mi kondishon tabata bira pió. Un dia ami ku dos ruman hòmber a haña òrdu pa paketá hèrmènt den kaha. Despues di esei nos a kana huntu ku un otro grupo di prezu pa bai e baraknan bèk. Un ofisial di SS a ripará ku mi tabata kedando un poko atras. El a bira asina furioso ku sin bisa mi nada el a dal mi un skòp masha duru mes di patras. Esei a hasi mi hopi daño. E doló tabata insoportabel, pero tòg mi a bai traha e siguiente dia.

Libertat Inesperá

Na aprel 1943 finalmente nan a evakuá e kampo Niederhagen. Despues di esei mi a ser transferí na e kampo di morto na Ravensbrück. Anto na yüni 1943, diripiente nan a ofresé mi e oportunidat pa haña mi libertat i sali for di e kampo di konsentrashon. E biaha aki sí mi libertat no tabata mará na e kondishon di ku lo mi a renunsiá mi fe. E úniko kos ku mi mester a hasi tabata bai di akuerdo pa hasi trabou fòrsá na un hasienda p’e restu di mi bida. Mi tabata dispuesto pa hasi esei pa mi por a skapa di e horornan di e kampo. Mi a bai serka e dòkter di e kampo pa un último chèkòp. E dòkter a keda sorprendí di mira mi. “Ainda bo ta Testigu di Yehova?” el a puntra. Ami a kontestá: “Sí, asina mes, Sr. Dòkter.” “Awèl si esei ta e kaso, mi no sa pakiko nos mester laga bo bai. Pero di otro banda lo ta un gran alivio pa skapa di un kriatura miserabel manera bo.”

E no a eksagerá. Mi estado di salú realmente tabata miserabel. Pieu a kome un parti di mi kueru, e slanan ku mi a haña a laga mi surdu na un orea i henter mi kurpa tabatin herida ku ta saka pus. Despues di 46 luna di pasa nesesidat, hopi hamber i trabou fòrsá, mi tabata pisa solamente 28 kilo. Den e kondishon ei mi a sali for di Ravensbrück dia 15 di yüli 1943.

Nan a manda mi mi stat natal ku trein sin ningun guardia pa kompañá mi, i mi a raportá na e ofisina prinsipal di Gestapo na Linz. E funshonario di Gestapo a duna mi mi papelnan di libertat i a spièrtá mi: “Si bo ta kere ku nos ta duna bo libertat pa bo persistí den bo aktividat sekreto, bo tan gran ekiboká! Dios para den si nos gara bo ta prediká.”

Porfin mi tabata na kas! For di e promé biaha ku nan a arestá mi dia 4 di aprel 1939, mi mama no a kambia nada den mi kamber. Asta mi Beibel a keda habrí riba e mesa banda di mi kama! Mi a hinka rudia i hasi un orashon di kurason pa yama Dios danki.

No a dura mashá ku mi a ser asigná pa bai traha den un hasienda den seru. E kunukero, un amigu di infansia, asta a paga mi un salario chikitu, ounke e no tabata obligá di hasié. Promé ku guera e amigu aki a duna mi pèrmit pa skonde algun literatura bíbliko riba su propiedat. Mi tabata kontentu ku mi por a hasi bon uso di e depósito chikitu aki di literatura pa mi por a haña fortalesa spiritual. Tur mi nesesidatnan a ser satisfasé, i mi tabata determiná pa keda riba e hasienda te ora guera a terminá.

Skondiendo den Seru

Sin embargo, e dianan kalmu di libertat no a dura mashá. Meimei di ougùstùs 1943, mi a haña òrdu pa raportá serka un dòkter di ehérsito pa un eksámen médiko. Promé, el a deklará ku pa motibu di e defekto di mi lomba mi no por tabata aktivo den servisio militar. Sin embargo un siman despues, e mesun dòkter a kambia su diagnóstiko i a bisa: “Den bon kondishon pa partisipá den servisio militar den e fila mas dilanti di bataya.” Pa un tempu e ehérsito no por a lokalisá mi, pero dia 17 di aprel 1945, djis promé ku guera a terminá nan a kapturá mi finalmente. Nan a manda yama mi pa servisio militar den e fila mas dilanti di bataya.

Ekipá ku algun paña i kuminda i un Beibel, mi a buska refugio den e serunan den bisindario. Na prinsipio mi por a drumi gewon pafó, pero despues e wer a bira pió i 50 centimeter di sneu a kai. Mi a keda papa muhá. Mi a logra yega na un hùt den seru ku tabata situá kasi 1.200 meter riba nivel di laman. Temblando mi a logra sende e kandela di e fogon i asina mi por a keinta mi kurpa i seka mi pañanan. Morto kansá mi a pega soño riba un banki dilanti di e fogon. Pero no a dura mashá ku diripiente un doló intenso a lanta mi for di soño. Mi kurpa tabata na kandela! Mi a lora mi kurpa abou riba flur pa paga e kandela. Henter mi lomba a keda tur na blar.

Koriendo e peliger di ser arestá mi a slùip bai e hasienda den seru bèk promé ku dia habri, pero e kunukero su kasá tabatin asina tantu miedu ku el a kore ku mi, bisando mi ku outoridatnan tabata buska mi tur kaminda. Pues, mi a bai serka mi mayornan. Na promé instante, asta mi mayornan a vasilá pa aseptá mi na kas, pero finalmente nan a laga mi drumi den e zòlder kaminda ta warda yerba seku, anto Mama a kuida mi heridanan. Sin embargo despues di dos dia mi mayornan tabata asina nervioso ku mi a disidí ku tabata mihó pa mi a bai skonde den e serunan atrobe.

Dia 5 di mei 1945, un zonidu fuerte a lanta mi for di soño. Mi por a mira aeroplanonan di forsanan aliá bula hopi abou. Na e momentu ei mi tabata sa ku nan a tumba e régimen di Hitler. Yehova su spiritu a fortalesé mi pa mi por a wanta un pesadia inkreibel. Mi a eksperensiá e bèrdat di e palabranan registrá na Salmo 55:22 ku a konsolá mi mashá na prinsipio di mi pruebanan. Mi a ‘tira mi karga riba Yehova,’ i ounke mi tabata físikamente débil, el a sostené mi segun ku mi a kana den “e vaye di sombra di morto.”—Salmo 23:4.

Yehova Su Poder “Hasí Perfekto den Debilidat”

Despues di guera, tiki-tiki bida a bira normal atrobe. Promé mi a traha komo peon na e hasienda den seru di mi amigu kunukero. Ta despues ku ehérsito di Merka a intervení na aprel 1946, mi a ser librá di mi obligashon di efektuá trabou fòrsá komo kunukero pa e restu di mi bida. Na fin di e guera, rumannan kristian na Bad Ischl i distritonan den bisindario a kuminsá tene reunion regularmente. Nan a kuminsá prediká ku energia renobá. Mi a haña oferta pa traha komo bewaker anochi den un fábrika i asina mi por a sigui traha komo pionero. Ku tempu mi a establesé mi mes den e área di St. Wolfgang, i na 1949 mi a kasa ku Theresia Kurz, kende tabatin un yu muhé for di su promé matrimonio. Nos tabatin 32 aña huntu ora mi kerida esposa a muri na 1981. Mi a kuid’é mas ku shete aña.

Despues di Theresia su morto mi a bolbe kuminsá traha pionero i esaki a yuda mi pasa over di e gran pèrdida aki. Aktualmente mi ta sirbi komo pionero i ansiano den mi kongregashon na Bad Ischl. Dor ku mi ta move den ròlstul, mi ta ofresé literatura bíbliko i ta kòmbersá ku hende tokante e speransa di Reino den e parke Bad Ischl òf dilanti di mi mes kas. E dushi kòmbersashonnan ku mi ta hiba ta duna mi hopi goso.

Ora mi wak bèk, mi por konfirmá ku e eksperensianan teribel ku mi a haña mi obligá di pasa aden no a amargá mi. Klaru ku tabatin bes ku mi a sinti mi deprimí pa motibu di e pruebanan. Sin embargo, mi relashon afektuoso ku Yehova Dios a yuda mi pasa over di e periodonan negativo ei. E spièrtamentu ku Señor a duna Pablo, esta, “Mi poder ta wòrdu hasí perfekto den debilidat,” a resultá sierto den mi bida tambe. Awor, na edat di kasi 100 aña mi por ripití e palabranan di apòstel Pablo: “Pa kousa di Kristu mi tin plaser den debilidat, den insulto, den sufrimentu, den persekushon, den problema; pasobra ora mi ta débil, e ora ei mi ta fuerte.”—2 Korintionan 12:9, 10.

[Plachinan na página 25]

Gestapo a arestá mi na aprel 1939

Dokumento di Gestapo ku e akusashonnan, mei 1939

[Rekonosementu]

Tur dos potrèt: Privatarchiv; B. Rammerstorfer

[Plachi na página 26]

Mi a haña refugio den e serunan den bisindario

[Plachi na página 23]

Foto Hofer, Bad Ischl, Oustria