Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

EDWƐKƐ 15

‘Ɛyɛ Neazo Wɔ Ɛdendɛlɛ Nu’ Ɔ?

‘Ɛyɛ Neazo Wɔ Ɛdendɛlɛ Nu’ Ɔ?

“Yɛ neazo maa nɔhavoma ne wɔ ɛdendɛlɛ nu.”​—1 TIM. 4:12.

EDWƐNE 90 Bɛmaa Yɛmaa Yɛ Nwo Anwosesebɛ

MƆƆ YƐBAZUKOA a

1. Nienwu a tumi mɔɔ ɔmaa yɛkola yɛtendɛ la vi a?

 TUMI mɔɔ maa yɛkola yɛtendɛ la le ahyɛlɛdeɛ mɔɔ vi yɛ Nyamenle ne mɔɔ lɛ ɛlɔlɛ la ɛkɛ. Mɔɔ bɛbɔle Adam, sonla mɔɔ limoa la ala la, ɛnee ɔkola ɔfa edwɛkɛ agbɔkɛ ɔdi gyima ɔ nee ye anwuma Selɛ ne tendɛ. Ɛnee eza ɔbahola yeahyehyɛ edwɛkɛ agbɔkɛ ne mɔ bie yeaboka mɔɔ ɔze ye dɛba la anwo. Adam yɛle ye zɔ wɔ mekɛ mɔɔ ɛnee ɔlɛtoto nane ne mɔ amuala aluma la. (Gyn. 2:19) Na nea kɛzi ɔbayɛ kɛ ɔ nye liele wɔ mekɛ mɔɔ limoa mɔɔ ɔ nee sonla gyɛne, ɔ ye Yive mɔɔ ɔ nwo yɛ fɛ la dendɛle la!​—Gyn. 2:22, 23.

2. Kɛzi menli ɛva ɛdendɛlɛ ahyɛlɛdeɛ ne ɛli gyima wɔ adenle ɛtane zo wɔ dɛba ne nee kɛkala ɛ?

2 Yeangyɛ, bɛvale ɛdendɛlɛ ahyɛlɛdeɛ ne bɛlile gyima wɔ adenle ɛtane zo. Seetan Abɔnsam bɔle adalɛ hilele Yive na adalɛ zɔhane maanle sonla yɛle ɛtane na ɔdɔle sinli. (Gyn. 3:1-4) Adam vale ɛdendɛlɛ ahyɛlɛdeɛ ne lile gyima wɔ adenle ɛtane zo wɔ mekɛ mɔɔ ɔbɔle Yive nee Gyihova somolɛ wɔ ɔdaye mumua ne ye nvonleɛ nwo la. (Gyn. 3:12) Keen bɔle adalɛ hilele Gyihova wɔ mekɛ mɔɔ ɔhunle ɔ diema Ebɛle la. (Gyn. 4:9) Nzinlii, Keen abozonli bie mɔɔ bɛfɛlɛ ye Leemɛke la hyehyɛle edwɛkɛ edwɛndolɛ bie mɔɔ ɔmaa yɛnwu kɛ ɛnee basabasayɛlɛ kɔ zo kpalɛ wɔ ye mekɛ zo la. (Gyn. 4:23, 24) Na ɛnɛ noko ɛ? Yɛnwu maanyɛlɛ mgbanyima mɔɔ bɛka ɛdendɛlɛ ɛtane wɔ bagua nu mɔɔ bɛnze nwolɛ nyiane a. Ɛnɛ, bɛka ɛdendɛlɛ ɛtane wɔ vidio dɔɔnwo anu. Ngakula kɔ sukulu a bɛte ɛdendɛlɛ ɛtane, yɛɛ mgbanyima noko kɔ gyima a ɔdaye noko zɔhane ala. Kɛzi ɛdendɛlɛ ɛtane ɛbu ɛnɛ la maa yɛnwu kɛzi ewiade ne ɛkpɔlɔ bɔkɔɔ la.

3. Duzu a ɔwɔ kɛ yɛnea boɛ na yɛanyɛ a, na duzu a yɛbazuzu nwo wɔ edwɛkɛ ɛhye anu a?

3 Saa yɛannea boɛ a, yɛbadie ɛdendɛlɛ ɛtane too yɛdayɛ noko yɛabɔ ɔ bo kɛ yɛka bie. Nɔhalɛ nu, kɛ Kilisienema la, yɛkulo kɛ yɛyɛ mɔɔ sɔ Gyihova anye ɔti yɛnrɛha ɛdendɛlɛ ɛtane ɛlɛ. Yɛkulo kɛ yɛfa ɛdendɛlɛ ahyɛlɛdeɛ kɛnlɛma ɛhye yɛdi gyima wɔ adenle kpalɛ zo, yɛfa yɛye Nyamenle ayɛlɛ. Wɔ edwɛkɛ ɛhye anu, yɛbazuzu kɛzi yɛbahola yɛayɛ zɔ wɔ (1) daselɛlilɛ nu, (2) debiezukoalɛ bo yɛɛ (3) yɛ adawubɔlɛ nu la anwo. Noko mɔɔ limoa, bɛmaa yɛzuzu deɛmɔti yɛ ɛdendɛlɛ hyia Gyihova la anwo.

YƐ ƐDENDƐLƐ HYIA GYIHOVA

Kɛzi yɛ ɛdendɛlɛ da mɔɔ wɔ yɛ ahonle nu la ali ɛ? (Nea ɛdendɛkpunli 4-5) d

4. Kɛ mɔɔ Malakae 3:16 kile la, duzu ati a yɛ ɛdendɛlɛ hyia Gyihova a?

4 Kenga Malakae 3:16. Ɛnea a duzu ati a Gyihova bahɛlɛ bɛdabɛ mɔɔ bɛ ɛdendɛlɛ kile kɛ bɛsulo ye na bɛdwenledwenle ye duma ne anwo la aluma wɔ ye “ngakyelɛ buluku” ne anu a? Yɛ ɛdendɛlɛ da mɔɔ wɔ yɛ ahonle nu la ali. Gyisɛse hanle kɛ: “Mɔɔ ɛyi ahonle nu la a finde bɛ nloa a.” (Mat. 12:34) Ninyɛne mɔɔ yɛka nwolɛ edwɛkɛ la maa bɛnwu kɛzi yɛkulo Gyihova la. Na Gyihova kulo kɛ bɛdabɛ mɔɔ bɛkulo ye la anye die dahuu wɔ ewiade fofolɛ ne anu.

5. (a) Kɛzi edwɛkɛ mɔɔ yɛka la fale yɛ ɛzonlenlɛ nwo ɛ? (b) Kɛ mɔɔ bɛhile ye wɔ nvoninli ne anu la, duzu a ɔwɔ kɛ yɛnea ye boɛ wɔ yɛ ɛdendɛlɛ nwo a?

5 Kɛzi yɛtendɛ la bahile kɛ Gyihova balie yɛ ɛzonlenlɛ ado nu anzɛɛ ɔnrɛlie ɔnrɛdo nu. (Gye. 1:26) Menli mɔɔ bɛngulo Gyihova la bie mɔ tendɛ ɛya zo, bɛka bɛ edwɛkɛ kputilii yɛɛ bɛtendɛ anwomemaazo nu. (2 Tim. 3:1-5) Yɛngulo kɛ yɛbayɛ kɛ bɛdabɛ la. Yɛkulo kɛ yɛ ɛdendɛlɛ yɛ mɔɔ sɔ Gyihova anye. Saa yɛtendɛ kɛnlɛma wɔ debiezukoalɛ bo anzɛɛ daselɛlilɛ nu noko yɛtendɛ kputilii nee adenle mɔɔ ɔngile ɛlɔlɛ la azo yɛkile yɛ mbusuafoɔ a, asoo Gyihova anye balie yɛ nwo?​—1 Pita 3:7.

6. Debie kpalɛ boni a vile Kimberly ɛdendɛlɛ kɛnlɛma ne anu rale a?

6 Saa yɛfa ɛdendɛlɛ ahyɛlɛdeɛ ne yɛdi gyima kpalɛ a, yɛmaa menli nwu ye kɛ yɛle Gyihova azonvolɛ. Yɛboa awie mɔ yɛmaa bɛnwu ngakyile mɔɔ wɔ “awie mɔɔ sonle Nyamenle nee mɔɔ ɛnzonle ye la avinli la” wienyi. (Mal. 3:18) Ɛhye bie a adiema raalɛ bie mɔɔ bɛfɛlɛ ye Kimberly b la yɛle a. Bɛmaanle ɔdaye nee ɔ gɔnwo bie mɔɔ ɔ nee ye kɔ sukulu la sukulu gyimalilɛ bie. Mɔɔ bɛwiele gyimalilɛ ne la, Kimberly agɔnwo ne nwunle kɛ ɔle ngakyile ɔfi sukoavoma mɔɔ ɛha la anwo. Ɛnee ɔnga awie mɔ anwo edwɛkɛ ɛtane, ɔtendɛ kɛnlɛma yɛɛ ɔnga ɛdendɛlɛ evinli. Kimberly agɔnwo sukoavo ne anye liele ɔ nwo kpalɛ na nzinlii ɔliele ɔdole nu kɛ bɛ nee ye ɛzukoa Baebolo ne. Saa yɛtendɛ wɔ adenle mɔɔ ɔmaa menli anye die nɔhalɛ ne anwo la azo a, nea kɛzi ɔmaa Gyihova anye die a!

7. Duzu a ɛkulo kɛ ɛfa ɛdendɛlɛ ahyɛlɛdeɛ mɔɔ Nyamenle ɛva ɛmaa wɔ la ɛyɛ a?

7 Yɛ muala yɛkulo kɛ yɛtendɛ wɔ adenle mɔɔ ɔwula Gyihova anyunlunyia na ɔtwe yɛ ɔbikye yɛ mediema la azo. Akee bɛmaa yɛzuzu ndenle bie mɔ mɔɔ yɛbahola yɛalua zo yɛayɛ “neazo . . . wɔ ɛdendɛlɛ nu” dahuu la anwo.

YƐ NEAZO KPALƐ WƆ DASELƐLILƐ NU

Saa yɛtendɛ kɛnlɛma yɛkile menli wɔ daselɛlilɛ nu a, Gyihova anye die (Nea ɛdendɛkpunli 8-9)

8. Neazo boni a Gyisɛse yɛle maanle yɛ wɔ kɛzi ɔvale ye ɛdendɛlɛ ɔlile gyima wɔ daselɛlilɛ nu la anu a?

8 Saa bɛka wɔ ɛya a, fa ɛbulɛ tendɛ kɛnlɛma. Mɔɔ Gyisɛse ɛlɛyɛ ye ɛzonlenlɛ gyima ne la, bɛbɔle ye somolɛ kɛ ɔle nzanli, adidikpoku, ɔfa Abɔnsam tumi a ɔyɛ gyima a, ɔnli ɛnwomenlelielɛ kenle ne anwo mɛla ne azo yɛɛ ɔka munzule edwɛkɛ ɔtia Nyamenle. (Mat. 11:19; 26:65; Luku 11:15; Dwɔn 9:16) Noko Gyisɛse anva ɛya ambua bɛ. Kɛ mɔɔ Gyisɛse yɛle la, saa bɛka ɛtane bɛkile yɛ bɔbɔ a, ɔnle kɛ yɛka bie yɛkile bɛ ɛlɛ. (1 Pita 2:21-23) Nɔhalɛ nu, saa bɛyɛ debie zɛhae bɛkile yɛ a, ɔnla aze kɛ yɛbazɔ yɛ nwo. (Gye. 3:2) Duzu a bahola aboa yɛ a?

9. Duzu a bahola aboa yɛ yeamaa yɛanlea yɛ ɛdendɛlɛ boɛ wɔ mekɛ mɔɔ yɛwɔ daselɛlilɛ nu la ɛ?

9 Saa ɛwɔ daselɛlilɛ nu na awie tendɛ ɛtane kile wɔ a, bɔ mɔdenle kɛ ɛnrɛva ɔ nwo ɛya. Adiema nrenyia bie mɔɔ bɛfɛlɛ ye Sam la hanle kɛ, “Mebɔ mɔdenle mefa me adwenle mesie kɛzi ɔhyia kɛ ahenle te nɔhalɛ ne la azo yɛɛ mekakye kɛ ɔbahola yeahakyi.” Ɔdwu mekɛ ne bie a, suamenle bie fa ɛya ɔluakɛ yɛamba mekɛ kpalɛ nu. Saa yɛyia awie mɔɔ yeva ɛya la a, yɛbahola yɛayɛ mɔɔ adiema raalɛ bie mɔɔ bɛfɛlɛ ye Lucia yɛ la bie. Yɛbahola yɛayɛ asɔne sikalɛ yɛazɛlɛ Gyihova kɛ ɔboa yɛ ɔmaa yɛzie yɛ nwo dii amaa yɛanga edwɛkɛ ɛtane anzɛɛ edwɛkɛ mɔɔ ɔngile ɛbulɛ la yɛangile ahenle.

10. Kɛ mɔɔ 1 Timote 4:13 kile la, duzu a ɔwɔ kɛ ɔyɛ yɛ bodane a?

10 Yɛ kilehilevolɛ mɔɔ ɔbɔ mɔdenle kpalɛ. Ɛnee Timote le Kilisienenli kilehilevolɛ mɔɔ ɔbɔ mɔdenle, noko ɛnee ɔhyia kɛ ɔkɔ zo ɔnyia sunsum nu anyuhɔlɛ. (Kenga 1 Timote 4:13.) Kɛ ɔkɛyɛ na yɛayɛ kilehilevolɛma mɔɔ yɛbɔ mɔdenle wɔ daselɛlilɛ nu ɛ? Ɔwɔ kɛ yɛsiezie yɛ nwo kpalɛ. Yɛ nye die kɛ yɛlɛ ninyɛne dɔɔnwo mɔɔ ɔbaboa yɛ yeamaa yɛayɛ kilehilevolɛma kpalɛ a. Saa ɛnea Maa Ɛ Nye Ɛbolo Ɛgengalɛ Nee Ngilehilelɛ Nwo brohyua ne yɛɛ “Yɛ Daselɛlilɛ Gyima Ne Kpalɛ” foa ne mɔɔ wɔ Yɛ Kilisiene Ɛbɛlabɔlɛ Nee Yɛ Ɛzonlenlɛ​—Nyianu Buluku ne anu la a, ɛbanyia edwɛkɛ dɔɔnwo mɔɔ ɔbaboa wɔ a. Ɛlɛfa ninyɛne ɛhye mɔ wɔali gyima ɔ? Saa yɛsiezie yɛ nwo kpalɛ a, ɔmmaa yɛ ahonle ɛndu, ɔmaa yɛfa anwodozo kpole yɛtendɛ.

11. Kɛzi Kilisienema bie mɔ ɛhola ɛyɛ kilehilevolɛma kpalɛ ɛ?

11 Eza saa yɛnea menli mɔɔ bɛze kilehile kpalɛ wɔ asafo ne anu la na yɛsukoa bɛ a, yɛdayɛ noko yɛbanwu kilehile kpalɛ. Sam mɔɔ yɛlimoa yɛha ɔ nwo edwɛkɛ la bizale ɔ nwo debie mɔɔ ɔmaa Kilisienema bie mɔ yɛ kilehilevolɛma kpalɛ la. Ɔnea kɛzi bɛkilehile la na ɔbɔ mɔdenle kɛ ɔbazukoa bɛ. Adiema raalɛ bie mɔɔ bɛfɛlɛ ye Talia la ɛnlea adenle mɔɔ tendɛvolɛma mɔɔ bɔ mɔdenle la dua zo maa bagua nu ɛdendɛlɛ la. Ɛhye ɛmaa yenwu kɛzi ɔbahilehile edwɛkɛ mɔɔ bɛta bɛbiza ye wɔ daselɛlilɛ nu la anu kpalɛ la.

YƐ NEAZO WƆ DEBIEZUKOALƐ BO

Saa yɛfi yɛ ahonle nu yɛto edwɛne wɔ debiezukoalɛ bo a, ɔye Gyihova ayɛlɛ (Nea ɛdendɛkpunli 12-13)

12. Duzu ngyegyelɛ a bie mɔ yia a?

12 Saa yɛ muala yɛbɔ nu yɛto edwɛne na yɛmaa mualɛ mɔɔ maa anwosesebɛ la wɔ debiezukoalɛ bo a, yɛbahola yɛaboa yɛamaa yɛ asafo ne anyia anyuhɔlɛ. (Edw. 22:22) Ɔyɛ se ɔmaa bie mɔ kɛ bɛbado edwɛne anzɛɛ bɛbamaa mualɛ wɔ bagua nu. Zɔhane a ɔde wɔ wɔ afoa nu ɔ? Saa ɔle zɔ a, ɛnwu mɔɔ yeboa awie mɔ yemaa bɛli ngyegyelɛ ɛhye azo la a ɔbaboa wɔ.

13. Duzu a bahola aboa wɔ yeamaa wɔavi wɔ ahonle nu wɔado edwɛne wɔ debiezukoalɛ bo a?

13 Fi ahonle nu to edwɛne. Saa yɛlɛto yɛ Belemgbunlililɛ edwɛne ne mɔ a, ɔwɔ kɛ yɛmaa ɔtɛnla yɛ adwenle nu kɛ yɛkulo kɛ yɛfa yɛye Gyihova ayɛlɛ. Adiema raalɛ bie mɔɔ bɛfɛlɛ ye Sara la te nganeɛ kɛ ɔnze edwɛne to kpalɛ. Noko ɔkulo kɛ ɔto edwɛne ɔye Gyihova ayɛlɛ. Ɛhye ati yenwu kɛ kɛ mɔɔ ɔsiezie ɔ nwo ɔmaa debiezukoalɛ ne foa mɔɔ ɛha la a ɔboa ye la, zɔhane ala a saa ɔsukoa kɛzi bɛto edwɛne ne wɔ sua nu la a, ɔbaboa ye a. Ɔbobɔ edwɛne ne azo na ɔbɔ mɔdenle kɛ ɔbanwu kɛzi nuhua edwɛkɛ agbɔkɛ ne mɔ fale debiezukoalɛ ne anwo la. Ɔhanle kɛ: “Ɛhye boa me ɔmaa mefa me adwenle mesie edwɛkɛ agbɔkɛ ne mɔ azo na tɛ me ne mɔɔ ɛnyɛ fɛ la azo ɔ.”

14. Saa ɛse nyiane a, kɛzi ɛbahola wɔamaa mualɛ wɔ debiezukoalɛ bo ɛ?

14 Maa mualɛ dahuu. Nɔhalɛ nu, ɛhye bahola ayɛ ngyegyelɛ yeamaa bie mɔ. Talia mɔɔ yɛlimoa yɛha ɔ nwo edwɛkɛ la hanle kɛ: “Mesulo menli nu kpalɛ, noko kɛmɔ metendɛ bɛtɛɛ la ati ɔmmaa menli ɛnnwu ye. Zɔhane ati mualɛ ɛmaanlɛ yɛ se maa me.” Noko yemɔ ɛtɛsile Talia adenle kɛ ɔbamaa mualɛ. Ɔti saa ɔlɛsiezie ɔ nwo yeamaa debiezukoalɛ a, ɔkakye kɛ ɔwɔ kɛ awie mɔɔ ɔbalimoa yeamaa kpuya bie anwo mualɛ la edwɛkɛ ne yɛ sikalɛ na ɔyɛ fɔɔnwo. Ɔhanle kɛ: “Ɛhye kile kɛ saa me mualɛ ne yɛ sikalɛ na ɔka debie fɔɔnwo bie anwo edwɛkɛ a ɔle kpalɛ, ɔluakɛ mualɛ mɔɔ ahenle mɔɔ ɔlɛnea debiezukoalɛ ne azo la kpondɛ la ɛne.”

15. Duzu a ɔwɔ kɛ yɛkakye wɔ yɛ mualɛ ɛmaanlɛ nwo a?

15 Noko ɔdwu mekɛ ne bie a, Kilisienema mɔɔ bɛnze nyiane bɔbɔ la ɛmmaa mualɛ. Duzu ati ɔ? Adiema raalɛ bie mɔɔ bɛfɛlɛ ye Juliet la hanle kɛ, “Ɔdwu mekɛ ne bie a mengulo kɛ memaa mualɛ ɔluakɛ mesulo kɛ me mualɛ ne bayɛ ezinra somaa yɛɛ ɔnle kpalɛ.” Noko kakye kɛ Gyihova kulo kɛ yɛmaa mualɛ kpalɛ mɔɔ yɛbahola la. c Ɔ nye die kpɔkɛ mɔɔ yɛbɔ kɛ yɛbaye ye ayɛlɛ wɔ debiezukoalɛ bo na yɛnrɛmaa ɛzulolɛ ɛnrɛzi yɛ adenle la anwo kpalɛ.

YƐ NEAZO WƆ WƆ ALEHYENLƐ BIALA ADAWUBƆLƐ NU

16. Ɛdendɛlɛ boni a ɔnle kɛ ɔfi yɛ nloa anu ɔfinde a?

16 Mmamaa “aholoba” biala fi ɛ nloa anu finde. (Ɛfɛ. 4:31) Kɛ mɔɔ yɛlimoa yɛnwu ye la, ɔnle kɛ ɛdendɛlɛ ɛtane fi Kilisienenli nloa anu finde. Noko yɛlɛ edwɛkɛ bie mɔ mɔɔ ɔle aholoba mɔɔ ɔnla ali wienyi mɔɔ ɔwɔ kɛ ɔdaye noko yɛnea boɛ wɔ nwo a. Kɛ neazo la, saa yɛlɛka menli mɔɔ asolo bɛ amaamuo, bɛ aneɛ, maanle mɔɔ bɛvi nu la anwo edwɛkɛ a, ɔwɔ kɛ yɛnea boɛ na yɛanga bɛ nwo edwɛkɛ ɛtane. Eza yɛngulo kɛ yɛka edwɛkɛ mɔɔ ɔyɛ nyane la yɛkile awie mɔ ɛlɛ. Adiema nrenyia bie hanle kɛ: “Ɔdwu mekɛ ne bie a meka edwɛkɛ mɔɔ mesuzu kɛ ɔyɛ ɛzelekɛ anzɛɛ ɔnyɛ ɛhwee la mekile awie mɔ, noko amuanrɛɛ ɔgyegye bɛdabɛ mɔɔ meka mekile bɛ la. Wɔ ɛvolɛ dɔɔnwo anu, saa meka edwɛkɛ mɔɔ ɔnyɛ fɛ na ɔgyegye awie mɔ la a, me nee me ye angomekye wɔ a, ɔka nwolɛ edwɛkɛ ɔkile me na yemɔ ɛboa me kpalɛ.”

17. Kɛ mɔɔ Ɛfɛsɛsema 4:29 kile la, kɛ ɔkɛyɛ na yɛahola yɛamaa awie mɔ anwosesebɛ ɛ?

17 Tendɛ wɔ adenle mɔɔ ɔmaa awie mɔ anwosesebɛ la azo. Kɛ anrɛɛ ɛbadendɛ wɔatia awie mɔ anzɛɛ ɛbadendɛ ɛ nzo abo la, kanvo bɛ. (Kenga Ɛfɛsɛsema 4:29.) Ɛnee Yizilayɛma lɛ ninyɛne dɔɔnwo mɔɔ ɔwɔ kɛ bɛmaa bɛ nye sɔ ye a, noko bɛdendɛle bɛ nzo abo dahuu. Saa yɛtendɛ yɛ nzo abo a yɛbamaa awie mɔ noko adendɛ bɛ nzo abo. Kakye kɛ amaneɛbɔlɛ ɛtane mɔɔ busiama bulu ne vale rale la maanle ‘Yizilayɛma kɔsɔɔti dendɛle tiale Mosisi.’ (Nɔm. 13:31–14:4) Noko nganvolɛ kola maa awie mɔ nyia anwosesebɛ yɛ ninyɛne mgbalɛ. Yɛbahola yɛanyia anwodozo kɛ ɔlua nganvolɛ mɔɔ Gyɛfeta ara raalɛ ne agɔnwo mɔ vale maanle ye la ati, ɔmaanle ɔnyianle anwosesebɛ ɔyɛle ye gyimalilɛ ne dahuu. (Ndɛ. 11:40) Sara mɔɔ yɛlimoa yɛha ɔ nwo edwɛkɛ la hanle kɛ, “Saa yɛkanvo awie mɔ a, ɔmaa bɛte nganeɛ kɛ Gyihova kulo bɛ yɛɛ bɛ nwo hyia wɔ ye ahyehyɛdeɛ ne anu.” Ɔti kpondɛ ndenle dua zo kanvo ɛ mediema.

18. Kɛ mɔɔ Edwɛne 15:1, 2 kile la, duzu ati a ɔwɔ kɛ yɛka nɔhalɛ a, na duzu a bahile kɛ yɛka nɔhalɛ a?

18 Ka nɔhalɛ. Saa yɛnga nɔhalɛ a yɛnrɛhola yɛnrɛzɔ Gyihova anye. Ɔkyi adalɛ kɔsɔɔti. (Mrɛ. 6:16, 17) Ɛnɛ, menli dɔɔnwo bu adalɛbɔlɛ kɛ nvonleɛ biala ɛnle nwo, noko yɛmɛ, kɛzi Gyihova bu ye la a yɛdie yɛto nu a. (Kenga Edwɛne 15:1, 2.) Nɔhalɛ nu, yɛnrɛha edwɛkɛ mɔɔ ɔnle nɔhalɛ fee la, yɛɛ saa yɛlɛka edwɛkɛ a, yɛntete zolɛ yɛnva yɛminli awie mɔ.

Saa yɛkakyi ndɛneyelɛ bie na yɛka ninyɛne mgbalɛ nwo edwɛkɛ a, Gyihova anye die yɛ nwo (Nea ɛdendɛkpunli 19)

19. Duzu bieko a ɔwɔ kɛ yɛnea boɛ wɔ nwo a?

19 Mmaye awie mɔ anwo ndɛne. (Mrɛ. 25:23; 2 Tɛs. 3:11) Juliet mɔɔ yɛlimoa yɛha ɔ nwo edwɛkɛ la hanle kɛzi ndɛneyelɛ gyegye ye la anwo edwɛkɛ. Ɔhanle kɛ: “Saa ɛte kɛ bɛlɛye awie anwo ndɛne a, ɔkola ɔmaa ɛ sa nu to na ɔmmaa menlie ahenle mɔɔ ɔlɛye ndɛne ne la menli. Ɔluakɛ kɛzi mekola menwu ye kɛ ɔnrɛye me nwo ndɛne ɔnrɛhile awie mɔ noko ɛ?” Saa ɛnwu kɛ adawubɔlɛ bie ɛlɛkakyi ayɛ ndɛneyelɛ a, kakyi adawubɔlɛ ne maa bɛha debie mɔɔ ɔle kpalɛ la anwo edwɛkɛ.​—Kɔl. 4:6.

20. Duzu a wɔbɔ kpɔkɛ kɛ ɛbava wɔ ɛdendɛlɛ wɔayɛ a?

20 Kɛmɔ yɛde ewiade mɔɔ menli dɔɔnwo ɛdendɛlɛ ɛnyɛ fɛ anu la ati, ɔwɔ kɛ yɛbɔ mɔdenle yɛnea kɛ yɛ ɛdendɛlɛ bazɔ Gyihova anye. Kakye kɛ ɛdendɛlɛ le ahyɛlɛdeɛ mɔɔ vi Gyihova ɛkɛ a, na ɔdwenle kɛzi yɛfa yɛdi gyima la anwo. Ɔbayila mɔdenle mɔɔ yɛlɛbɔ kɛ yɛbava yɛ ɛdendɛlɛ yɛali gyima kpalɛ wɔ daselɛlilɛ nu, debiezukoalɛ bo nee yɛ alehyenlɛ biala adawubɔlɛ nu la azo. Saa akee Gyihova sɛkye ɛtane ewiade ɛhye a, ɔnrɛyɛ se kɛ yɛbava yɛ ɛdendɛlɛ yɛawula ye anyunlunyia. (Dwu. 15) Kolaa na zɔhane mekɛ ne ara la, bɔ kpɔkɛ kɛ ɛbamaa ɛ “nloa anu edwɛkɛ” azɔ Gyihova anye.​—Edw. 19:14.

EDWƐNE 121 Yɛhyia Bɛnwozohomolɛ

a Gyihova ɛmaa yɛ ahyɛlɛdeɛ kɛnlɛma bie, ɛdendɛlɛ ahyɛlɛdeɛ ne. Mɔɔ ɔyɛ alɔbɔlɛ la a le kɛ menli dɔɔnwo ɛnva ahyɛlɛdeɛ ne ɛnli gyima kɛ mɔɔ Gyihova kpondɛ la. Kɛ ɔkɛyɛ na yɛamaa yɛ ɛdendɛlɛ nwo ade na yeamaa anwosesebɛ wɔ ewiade mɔɔ bɛ ngyinlazo ɛlɛsɛkye la anu ɛ? Kɛ ɔkɛyɛ na yɛ ɛdendɛlɛ azɔ Gyihova anye wɔ mekɛ mɔɔ yɛbahɔ daselɛlilɛ, yɛbahɔ debiezukoalɛ anzɛɛ yɛ nee awie mɔ ɛlɛbɔ adawu la ɛ? Edwɛkɛ ɛhye babua kpuya ɛhye mɔ.

b Bɛhakyi aluma bie mɔ.

c Saa ɛkpondɛ mualɛ ɛmaanlɛ nwo edwɛkɛ dɔɔnwo a, nea edwɛkɛ “Ye Gyihova Ayɛlɛ Wɔ Asafo Ne Anu” mɔɔ wɔ January 2019 Ɛzinzalɛ Arane ne anu la.

d NVONINLI NWO EDWƐKƐ: Adiema nrenyia bie nee suamenle mɔɔ ɛva ɛya la ɛzie ye zo; adiema kpavolɛ bie ɛndo edwɛne mɔɔ bɛlɛto ye wɔ debiezukoalɛ bo la bie; yɛɛ adiema raalɛ bie ɛlɛye awie anwo ndɛne.