Inda koshikalimo

Inda koshikalimo

OSHITOPOLWA SHOKUKONAKONWA 1

Kala wa tompwa kutya ‘Oohapu dhaKalunga odhoshili’

Kala wa tompwa kutya ‘Oohapu dhaKalunga odhoshili’

ENYOLO LYETU LYOKOMUMVO 2023: “Oohapu dhoye adhihe odhoshili.” — EPS. 119:160.

EIMBILO 96 Ombiimbeli embo lyaKalunga li na ongushu

ELALAKANO LYOSHITOPOLWA a

1. Omolwashike aantu oyendji kunena inaayi inekela mOmbiimbeli?

 AANTU oyendji kunena kaye shi kutya olye ye na okwiinekela. Kaye shi kutya aantu mboka ya simaneka, pashiholelwa ngaashi aanapolotika, aanongononi nosho wo aanangeshefa ngele ohaye ya ningile ngaa aluhe shoka oshiwanawa kuyo. Shimwe ishewe, inaya simaneka aawiliki yomalongelokalunga mboka hayi iti Aakriste. Itashi kumitha sho inaaya inekela mOmbiimbeli, embo ndyoka aawiliki yomalongelokalunga haya ti olyo haya landula.

2. Shi ikolelela kEpisalomi 119:160, otu na okukala twa tompwa kushike?

2 Tu li aapiya yaJehova, otwa tompwa kutya oye “Kalunga omudhiginini” nenge tu tye koshili ngoka e tu halela aluhe shoka sha dhenga mbanda. (Eps. 31:5; Jes. 48:17) Otu shi kutya otatu vulu okukala twa inekela shoka tatu lesha mOmbiimbeli, oshoka “oohapu [dhaKalunga] adhihe odhoshili.” (Lesha Episalomi 119:160.) Otatu vulu okutsa kumwe nomulongwantu gumwe gwOmbiimbeli ngoka a nyola a ti: “Kapu na shoka Kalunga a popya kaashi shi shoshili nenge tashi ka kala inaashi gwanithwa. Oshigwana shaKalunga otashi vulu okwiinekela shoka ha popi, oshoka oshe mu inekela.”

3. Oshike tatu ka kundathana moshitopolwa shika?

3 Ongiini tatu vulu okukwathela yalwe ya kale yi inekela mOohapu dhaKalunga ngaashi tse? Natu ka kundathaneni omatompelo gatatu kutya omolwashike tatu vulu okwiinekela Ombiimbeli. Otatu ka tala kutya shoka Ombiimbeli ya popya inashi lundululwa, omahunganeko gOmbiimbeli oga gwanithwa po nosho wo kutya Ombiimbeli oyi na oonkondo dhokulundulula oonkalamwenyo dhaantu.

KAPU NA NGOKA A VULA OKULUNDULULA ETUMWALAKA LYOMBIIMBELI

4. Omolwashike aantu yamwe haya dhiladhila kutya Ombiimbeli oya lundululwa?

4 Jehova Kalunga okwa li a longitha aalumentu aadhiginini ye thike po 40 ya nyole omambo gOmbiimbeli. Nonando ongawo, kapu na nando iinyolwa yopetameko yi li ko sigo okunena. Atuheni ohatu longitha owala ookopi. Oshinima shono osha ningitha yalwe ya kale ya limbililwa kutya ngele shoka haya lesha mOmbiimbeli kunena, osha faathana ngaa naashoka sha li sha nyolwa momanyolo gopetameko. Mbela owi ipulile nale kutya ongiini tatu vulu okushilipaleka kutya Ombiimbeli oyi li paushili?

Aantu mboka ya li ya dheulwa ya tape Omanyolo gOshihebeli, oya li ya ningi oonkambadhala dha mana mo ya shilipaleke kutya Oohapu dhaKalunga oye dhi tapa dhi li lela mondjila (Tala oshitopolwa shokukonakonwa 1, okatendo 5)

5. Oshike sha li sha kwatelwa mo mokutapa Omanyolo gOshihebeli? (Tala ethano lyokombanda.)

5 Opo etumwalaka lyOmbiimbeli li kale lya gamenwa, Jehova okwa li a lombwele aantu ye, ye li ninge ookopi. Okwa li a lombwele aakwaniilwa yomuIsraeli, kehe gumwe gwomuyo i itapele Ompango, nokwa li a langeke po Aalevi ya longe aantu Ompango ndjoka. (Deut. 17:18; 31:24-26; Neh. 8:7) Konima sho Aajuda ya mangululwa muukwatwa waBabilonia, ongundu yimwe yaanyolululi oya li ya tameke okuninga ookopi odhindji dhOmanyolo gOshihebeli. (Esra 7:6) Aalumentu mbano oya li ye shi ningi nuukeka. Mokweendela ko kwethimbo, inaya tameka owala okuyalula iitya, ihe noondanda wo, opo ya shilipaleke kutya oya tapa iinima yi li mondjila. Omolwokwaagwanenena, mookopi dhimwe dhOmbiimbeli omwa li mu na omapuko omashona. Nonando ongawo, opwa li pwa ningwa ookopi odhindji dhOombiimbeli ndhoka, opo omapuko ngoka ge li mo ga monike. Ngiini mbela?

6. Omomukalo guni omapuko ngoka ge li mOmbiimbeli taga vulu okumonika?

6 Aalongwantu yopethimbo lyetu, oye na omukalo omwaanawa gwokumona omapuko ngoka ga ningwa kwaamboka ya tapa Ombiimbeli. Natu shi thaneke ngeyi: Natu tye andola aalumentu ye li 100 oya pewa oshinakugwanithwa shokutapa epandja koonyala. Omulumentu gumwe okwa ningi okapuko okashona mokopi ye. Omukalo gumwe ngoka to vulu okulongitha wu mone epuko ndyoka ogwo okuyelekanitha okopi ye nookopi dhilwe adhihe. Sha faathana okuyelekanitha omanyolwakaha ogendji gOmbiimbeli, osho hashi kwathele aalongwantu ya vule okumona mo omapuko nenge iitya mbyoka ya dhimbiwa po komutapi.

7. Oshike tashi ulike kutya aantu mboka ya tapa Ombiimbeli oye shi ninga nuukeka?

7 Aantu mboka ya li ya tapa Ombiimbeli momanyolwakaha gonale oya li ye shi ningi nuukeka. Natu taleni koshiholelwa shimwe shono tashi ulike kutya shono oshoshili. Enyolwakaha lyonalenale lyOmanyolo gOshihebeli olya li lya ningwa pokati 1008 nenge 1009 E.N. Ohali ithanwa Leningrad Codex. Ihe pethimbo opo lya piti, omanyolwakaha gOombiimbeli niitopolwa yago ge na omimvo 1 000 lwaampono, ge vule oLeningrad Codex ogi itsuwa. Gumwe otashi vulika a tye ngele omanyolwakaha oga kala nokutapwa nokutapululwa uule womimvo 1 000, oohapu dhomoLeningrad Codex itadhi ka kala dha fa lela oohapu ndhoka dhi li momanyolwakaha gonale. Ihe shoka kashi shi shoshili. Aalongwantu mboka ya yelekanitha omanyolwakaha gonale naangono omape, oye shi mona kutya nonando omu na eyooloko eshonashona miitya, etumwalaka ndyoka li li mOmbiimbeli inali lundululwa.

8. Eyooloko lini li li pokati kookopi dhOmanyolo gopaKriste gOshigreka nosho wo ookopi dhomambo gonale?

8 Aakriste yopetameko nayo oya li ya ningi ookopi dhOmanyolo gOshihebeli. Oya li ya ningi ookopi dhomambo 27 gOmanyolo gOshigreka nuukeka, ndhono ya li haya longitha pokugongala nosho wo uuna taya uvitha. Omulongwantu gumwe sho a yelekanitha omanyolwakaha ngoka gOshigreka ge li ko sigo onena naangono ga li ko pethimbo lya faathana, okwa thiki pehulithodhiladhilo a ti: “Opu na omanyolwakaha ogendji [gOmanyolo gOshigreka] kunena . . . ge vulithe omambo galwe.” Embo Anatomy of the New Testament olya ti: “Otatu vulu okukala tu na einekelo kutya shoka hatu lesha [mOmanyolo gOshigreka], oshi li paushili noshi na etumwalaka lya faathana naashoka sha li sha nyolwa kaanyoli yopethimbo lyonale.”

9. Shi ikolelela kuJesaja 40:8, uushili wuni wu li po kombinga yetumwalaka lyOmbiimbeli?

9 Uule womimvo omathele aatapi oyendji oya longa nuudhiginini ya tape Ombiimbeli nuukeka, nomolwaashoka tu na Ombiimbeli yi li paushili hatu yi lesha noku yi konakona kunena. b Kapu na omalimbililo, Jehova oye a shilipaleke kutya etumwalaka ndyoka a pa aantu, opo li li sigo okunena noli li lela mondjila. (Lesha Jesaja 40:8.) Odhoshili kutya aantu yamwe otashi vulika ya tye kutya nonando Ombiimbeli otu yi na sigo onena, shoka itashi ti kutya oya nwethwa mo kuKalunga. Onkee natu ka taleni uumbangi wumwe tawu ulike kutya Ombiimbeli oya nwethwa mo kuKalunga.

OMAHUNGANEKO GOMOMBIIMBELI OGE SHI OKWIINEKELWA

Left: C. Sappa/​DeAgostini/​Getty Images; right: Image © Homo Cosmicos/​Shutterstock

Omahunganeko gOmbiimbeli oga gwanithwa monakuziwa notaga gwanithwa kunena (Tala okatendo 10-11) d

10. Gandja oshiholelwa shehunganeko ndyoka lya gwanithwa, shoka tashi ulike kutya oohapu ndhoka dhi li mu 2 Petrus 1:21 odhoshili. (Tala omathano.)

10 MOmbiimbeli omu na omahunganeko ogendji ngoka ga gwanithwa, gamwe okonima yomimvo omathele sho ga nyolwa. Ondjokonona otayi shi koleke kutya omahunganeko ngoka oga li ga gwanithwa shili. Shoka itashi tu kumitha, molwaashoka otu shi kutya omunyoli gwomahunganeko gOmbiimbeli oJehova. (Lesha 2 Petrus 1:21.) Dhiladhila komahunganeko ge na ko nasha nokuteka po kwoshilando sha li ko nale Babilonia. Pokati komumvo 708 no 732 K.E.N., omuhunganeki Jesaja okwa li a nwethwa mo a nyole kutya oshilando shoka oshinankondo sha li ko shaBabilonia osha li tashi ka kwatwa ko. Okwa li nokuli a gandja edhina lyaangoka te ke shi ponokela, Kores, nokwa hunganeke kondandalunde nkene oshilando shoka tashi ka kwatwa ko. (Jes. 44:27–45:2) Jesaja okwa li wo a hunganeke kutya Babilonia otashi ka hanagulwa po noitashi ka kala we aantu. (Jes. 13:19, 20) Shoka osho naana sha ningwa. Babilonia osha li sha hanagulwa po kAamedia nAapersia momumvo 539 K.E.N., nehala mpoka pwa li pu na oshilando shoka sha dhenga mbanda, ngashingeyi opu na owala omakulukuma. Tala okavidio Ehunganeko lyokuteka po kwaBabilonia ke li membo lyopaelektronika Kala nonkalamwenyo ombwanawa sigo aluhe, oshileshwa 3, oshitsa 5.

11. Hokolola nkene Daniel 2:41-43 ta gwanithwa kunena.

11 Omahunganeko ngoka ge li mOmbiimbeli inaga gwanithwa po owala monakuziwa, ihe otu wete wo taga gwanithwa kunena. Pashiholelwa, natu taleni kehunganeko endhindhilikwedhi lyaDaniel li na ko nasha nepangelo enankondo muuyuni lyaAnglo-Amerika. (Lesha Daniel 2:41-43.) Ehunganeko ndyoka olya hunganeka lela mondjila kutya epangelo ndyoka enankondo muuyuni, ‘ombinga yalyo yimwe oya li tayi ka kala ya kola’ ya fa osheela, ‘nonkwawo oya li tayi ka kala inaayi kola’ ya fa eloya. Naashoka otu shi wete lela kutya oshoshili. Britania naAmerika oya kala nokuulika oonkondo dha fa dhosheela, sho ya kala oyo taya dhana lela onkandangala mokusindana mIita yUuyuni ayihe nokutsikila okukala ye na omatangakwiita omanankondo. Ihe oonkondo dhawo odha kala nokunkundipalekwa kaakwashigwana, mbono ya kala nokukondjela uuthemba wawo okupitila momahangano gaaniilonga, miikonga yi na ko nasha nuuthemba waakwashigwana nosho wo momahangano ge na ko nasha nemanguluko lyiilongo yawo. Omutseyinawa gumwe gwopolotika muuyuni okwa ti: “Kapu na oshilongo shopaudemokoli kunena shi na evundakano mopolotika ngaashi Amerika.” Shimwe ishewe, Britania ngono e li oshitopolwa shepangelo enankondo lyomuuyuni, okwa kala unene a topoka momimvo opo dha piti, molwaashoka aantu itaya tsu kumwe nekwatathano ndyoka ye na niilongo mbyoka yi li mehangano lIigwana yaEuropa. Omatopoko ngoka oge shi ningitha konyala itaashi wapa kepangelo enankondo muuyuni lyaAnglo-Amerika li katuke oonkatu.

12. Omahunganeko gOmbiimbeli otage tu kwathele tu kale twa tompwa kombinga yashike?

12 Omahunganeko ogendji gOmbiimbeli ngoka ga gwanithwa po nale, ohaga koleke einekelo lyetu momauvaneko gaKalunga ge na ko nasha nonakuyiwa kutya otaga ka gwanithwa po. Otu uvite ngaashi omupisalomi ngoka a galikana kuJehova a ti: “Omuwa, onda loloka nonda tegelela, u hupithe ndje; ondi inekela oohapu dhoye.” (Eps. 119:81) MOmbiimbeli, Jehova okwe tu pa “onakuyiwa netegameno.” (Jer. 29:11) Etegameno lyetu li ko nasha nonakuyiwa inali kankamena koonkambadhala dhaantu, ihe okomauvaneko gaJehova. Onkee ano, natu tsikileni okukokeka einekelo lyetu mOohapu dhaKalunga, mokukala hatu konakona nawa omahunganeko gOmbiimbeli.

OMAYELE GOMOMBIIMBELI OHAGA KWATHELE AANTU OMAMILIYONA

13. Shi ikolelela kEpisalomi 119:66, 138, etompelo lilwe lini tu na lyokwiinekela Ombiimbeli?

13 Etompelo lilwe kutya omolwashike tatu vulu okwiinekela Ombiimbeli, olyo kutya ohayi kwathele aantu uuna ya landula omayele gayo. (Lesha Episalomi 119:66, 138.) Pashiholelwa, aaihokani mboka ya li pokuteya oondjokana dhawo ngashingeyi oya hangana noya nyanyukwa. Aanona yawo otaya putudhilwa muukwanegumbo wopaKriste, mono mu na aavali ye na ko nasha nayo yo oye ya hole. — Ef. 5:22-29.

14. Gandja oshiholelwa tashi ulike kutya okutula miilonga omayele gOmbiimbeli, otaku vulu okukwathela aantu ya ninge omalunduluko moonkalamwenyo dhawo.

14 Okutula miilonga omayele gOmbiimbeli otaku vulu okulundulula nokuli nonkalamwenyo yaalongi yomiyonena mboka ya nika oshiponga. Natu ka taleni nkene omayele ga li ga kwathele omunandholongo gwedhina Jack. c Okwa li omulongi gwomiyonena, a tseyika e li gumwe gwomwaamboka ya nika oshiponga, mboka ya li ya tokolelwa eso. Ihe esiku limwe, Jack okwa li a kala pekonakonombiimbeli. Aamwatate mboka ya li taya kwatele komeho ekonakonombiimbeli ndyoka sho ya li ye shi ningi nolukeno, osha li sha gumu Jack nokwa tameke okukonakona. Sho a kala ta tula miilonga oshili yOmbiimbeli monkalamwenyo ye, eihumbato lye nokuli nomaukwatya ge oya tameke okulunduluka. Mokweendela ko kwethimbo, Jack okwa li a ningi omuuvithi inaa ninginithwa, nolwanima okwa ninginithwa. Okwa li ha uvithile nuulaadhi aanandholongo ooyakwawo, kombinga yUukwaniilwa waKalunga nokwa li a vulu okukwathela yane yi ilonge oshili. Sho esiku lye lyokudhipagwa lya thiki, Jack okwa adhika a ninga omalunduluko. Gumwe gwomaapanguli ye okwa ti: “Jack ke li we nando ngaashi a li sho nda li ndi mu shi omimvo 20 dha ka dhilongela. Omalongo gOonzapo dhaJehova oga lundulula onkalamwenyo ye.” Nonando Jack okwa dhipagwa, oshiholelwa she otashi ulike kutya otatu vulu okwiinekela Oohapu dhaKalunga nosho wo kutya odhi na oonkondo dhokulundulula oonkalamwenyo dhaantu. — Jes. 11:6-9.

Omayele gomOmbiimbeli oga lundulula onkalamwenyo yaantu oyendji yomomaputuko ogendji lela (Tala okatendo 15) e

15. Okutula oshili yOmbiimbeli miilonga okwa yoolola ko ngiini oshigwana shaJehova kaantu kunena? (Tala ethano.)

15 Oshigwana shaJehova osha hangana, molwaashoka ohashi tula oshili yOmbiimbeli miilonga. (Joh. 13:35; 1 Kor. 1:10) Ombili nosho wo uukumwe mboka tu na mokati ketu owi iwetikile lela, molwaashoka aantu kunena oya topoka omolwopolotika, omihoko nosho wo oondondo dhawo. Omulumentu gumwe omugundjuka gwedhina Jean sho a mono uukumwe mboka wu li mokati koshigwana shaJehova, osha li she mu gumu lela. Okwa putukila moshilongo shimwe muAfrika. Sho iita yopashigwana ya li ya tukuka, okwa li a wayimine etangakwiita lyomoshilongo shoka, ihe lwanima okwa yi ontuku koshilongo shopuushiinda. Moshilongo shono okwa li a tsakanene mo nOonzapo dhaJehova. Jean okwa ti: “Ondi ilongo kutya aantu mboka ye li melongelokalunga lyashili ihaya kutha ombinga mopolotika yo kaye na etopoko mokati kawo. Pehala lyaashono, oye holathane.” Okwa tsikile ko a ti: “Onda li nda longitha onkalamwenyo yandje ndi kondjele oshilongo shontumba. Ihe sho ndi ilongo oshili yOmbiimbeli, oshi inyengitha ndje ndi iyapulile Jehova.” Jean ngashingeyi okwa lunduluka thiluthilu. Pehala lyokukondjitha aantu yomeputuko lya yooloka ko kulye, ngashingeyi oha lombwele kehe gumwe oshili yOmbiimbeli ndjoka hayi hanganitha aantu. Uushili kutya omayele gOmbiimbeli ohaga kwathele lela aantu yomomihoko odhindji dha yoolokathana, owu li uumbangi wa kola kutya otatu vulu okwiinekela Oohapu dhaKalunga.

TSIKILA OKUKALA WA INEKELA OOHAPU DHAKALUNGA DHOSHILI

16. Omolwashike sha simana kutse okukoleka einekelo lyetu mOohapu dhaKalunga?

16 Sho oonkalo dhomuuyuni tadhi ende tadhi nayipala, otashi ka kala oshidhigu kutse okukala twa inekela mOohapu dhaKalunga. Aantu otashi vulika ya kambadhale okukuna omalimbililo momadhiladhilo getu, tu kale twa limbililwa ngele shoka Ombiimbeli ya popya oshoshili, nenge ngele Jehova okwa langeka po ngaa shili omupiya omudhiginini nomunandunge, a wilike aalongeli ye kunena. Ihe ngele otwa tompwa kutya Oohapu dhaJehova aluhe odhoshili, otatu ka vula okuyanda omaponokelo ngoka. Otatu ka kala “twa hala okuvulika kiipango [yaJehova] sigo aluhe.” (Eps. 119:112) Itatu ka kala twa “sa ohoni” okulombwela yalwe kombinga yoshili noku ya ladhipika ya kale metsokumwe nayo. (Eps. 119:46) Otatu ka vula wo okwiidhidhimikila oonkalo oondhigu noonkondo, mwa kwatelwa omahepeko ‘neidhidhimiko nonenyanyu.’ — Kol. 1:11; Eps. 119:143, 157.

17. Enyolo lyetu lyokomumvo otali tu dhimbulukitha shike?

17 Inatu pandula tuu Jehova sho e tu hololela oshili ye! Oshili ndjoka ohayi tu kwathele tu kale twa ngungumana notu na omukumo, nohayi tu longo nkene tu na okukala muuyuni mbuka tawu nayipala mokukala wa ngwangwana nokukala waa na elandulathano. Ohayi tu pe wo etegameno lyonakuyiwa ombwanawa kohi yelelo lyUukwaniilwa waKalunga. Onkee ano, enyolo lyetu lyokomumvo 2023 nali tu kwathele tu kale twa tompwa lela kutya Oohapu dhaKalunga adhihe odhoshili! — Eps. 119:160.

EIMBILO 94 Otwa pandula Oohapu dhaKalunga

a Enyolo lyokomumvo ndyoka lya hogololwa mo 2023, otali koleke lela eitaalo lyetu. Otali ti: “Oohapu dhoye adhihe odhoshili.” (Eps. 119:160) Kapu na omalimbililo kutya nangoye oto tsu kumwe noohapu ndhoka. Ihe aantu oyendji inaya itaala kutya Ombiimbeli oyi li paushili nosho wo kutya otayi tu pe omayele omawanawa. Moshitopolwa shika, otatu ka kundathana omatompelo gatatu, ngoka tatu vulu okulongitha tu tompe aanamitima omiwanawa ya kale yi inekela Ombiimbeli nomayele gayo.

b Opo wu mone uuyelele wa gwedhwa po kombinga yankene she ende tu kale tu na Ombiimbeli sigo onena, inda koshitopolwa shi li ko-jw.org, e to nyola mokampungu kokukonga uuyelele uutumbulilo History and the Bible.”

c Omadhina gamwe oga lundululwa.

d SHOKA TASHI ULIKWA METHANO: Kalunga okwa li a hunganeke kutya oshilando Babilon shoka sha li sha tungikika otashi ka hanagulwa po.

e SHOKA TASHI ULIKWA METHANO: Euliko lyoshinima sha ningwa shili — Pehala lyokukondjitha aantu, omulumentu omugundjuka ta ilongo mOmbiimbeli nkene ta vulu okukala e na ombili nokukwathela yalwe ya ninge sha faathana.