Usa ka Karaang Panumpa nga Dunay Modernong Importansiya

NIADTONG mga 400 W.K.P., gisulat ni Hippocrates, nga usa ka Gregong mananambal nga komon nga nailhan ingong amahan sa medisina, ang Hippocratic oath. Ang maong moral nga mga prinsipyo naggiya gihapon sa medikal nga propesyon. Mao ba kanay gitudlo nimo? Kon mao, wala ka mag-inusara. Apan tinuod ba gayod kana?

Ang mga kamatuoran nagsugyot nga si Hippocrates lagmit dili mao ang awtor sa maong panumpa nga ginganlan sa iyang ngalan. Gawas pa, ang medikal nga propesyon karong adlawa wala gayod mouyon sa maong mga prinsipyo sumala sa orihinal nga pagkasulat niini.

Nahibalo ba kita kon kinsa gayod ang nagsulat ning karaang panumpa? Ug bisan pag nahibalo kita, aduna bay importansiya kining maong panumpa kanato karon?

Si Hippocrates ba ang Nagsulat sa Maong Panumpa?

Dunay daghang katarongan sa pagkuwestiyon kon si Hippocrates ba gayod ang nagsulat niining maong panumpa. Ang usa ka katarongan mao nga kining maong panumpa gisugdan pinaagig pagsangpit sa ubay-ubayng mga diyos. Bisan pa niana, si Hippocrates giisip nga mao ang unang tawo nga nagbulag sa medisina gikan sa relihiyon ug nagtuo sa pisikal inay kay sa labaw-kinaiyanhon nga mga hinungdan sa sakit.

Dugang pa, ubay-ubayng mga butang nga gidili diha sa maong panumpa ang dili supak sa pamaagi sa pagtambal nga ginahimo sa panahon ni Hippocrates. (Tan-awa ang kahon sa panid 21.) Pananglitan, ang aborsiyon ug paghikog wala idili sa balaod o sa kadaghanang relihiyosong mga sukdanan sa panahon ni Hippocrates. Lain pa, ang usa nga manumpa nagsaad sa pagtugyan sa pag-opera ngadto sa mga siruhano. Bisan pa niana, ang mga teknik sa pag-opera nahimong bahin sa kang Hippocrates nga koleksiyon sa medikal nga literatura nga sagad gipahinungod kang Hippocrates ug sa ubang karaang mga magsusulat.

Busa, bisan pag ang maong isyu gilantugian pa gihapon sa mga makinaadmanon, mopatim-aw nga morag posible nga si Hippocrates dili gayod mao ang nagsulat sa Hippocratic oath. Ang pilosopiya nga gipahayag diha sa maong panumpa morag mas mosibo sa mga sumusunod ni Pythagoras sa ikaupat nga siglo W.K.P., kinsa misagop sa mga pagtuo bahin sa pagkasagrado sa kinabuhi ug supak sa mga pamaagi sa pag-opera.

Pagkahanaw ug Pagbalik Pag-usab

Bisag kinsa pay awtor sa maong panumpa, ang dili gayod makuwestiyon mao ang dakong epekto sa maong panaad nganha sa  Kasadpanhong medisina ug, ilabina, maylabot sa pamatasan. Ang panumpa gitawag nga “kinapungkayan sa kaugmaran sa estriktong mga pamatasan diha sa medisina,” “ang pasukaranan sa pasyente-doktor nga relasyon diha sa adunahan nga kalibotan,” ug “ang kinatas-ang marka sa propesyonal nga moralidad.” Balik niadtong 1913, si Sir William Osler, usa ka iladong Canadianong doktor, miingon: “Dili ra kaayo hinungdanon kon kini masubay man sa mga adlaw ni Hippocrates o dili . . . Sulod sa kawhaag-lima ka siglo kini mao na ang ‘nagagiyang prinsipyo’ sa medikal nga propesyon, ug diha sa daghang unibersidad mao gihapon kining mga pulonga ang gigamit sa pagpanumpa sa mga tawo nga mahimong mga doktor sa medisina.”

Hinunoa, ang maong panumpa wala maangayi sayo sa ika-20ng siglo, hayan tungod sa siyentipikanhong mga kauswagan nga nahitabo niadtong panahona. Sa nagkapopular ang rasyonalismo, ang maong panumpa morag kinaraan na ug dili na mapadapat. Apan bisan pa sa kauswagan sa siyensiya, gikinahanglan gihapon ang mga giya maylabot sa pamatasan. Tingali mao kanay hinungdan nga gidawat pag-usab ang maong panumpa sa di pa dugayng mga katuigan.

Sa makausa pa, ang pagpanumpa nahimong hinungdanong bahin sa pagsulod sa daghang doktor sa  medikal nga tunghaan o sa paggraduwar gikan niana. Ang 1993 nga surbi sa medikal nga mga tunghaan sa T.B. ug Canada nagpaila nga 98 porsiyento sa mga tunghaan nga gisurbi naghimog usa ka matang sa panumpa. Bayente-kuwatro porsiyento lang ang mihimo niana sa 1928. Didto sa United Kingdom, ang usa ka susamang surbi nagpakita nga duolan sa 50 porsiyento sa mga tunghaan naggamit sa pagkakaron ug usa ka panumpa o deklarasyon. Sa Australia ug New Zealand, ang gidaghanon maoy mga 50 porsiyento usab.

Nagakausab Nunot sa Panahon

Apan ang Hippocratic oath dili kay dili mausab; latas sa kasiglohan kini giusab aron mahiuyon sa mga pagtuo nga kaylap nga gidawat diha sa Kakristiyanohan. Usahay ang mga kausaban ginahimo aron sulbaron ang ubang mga isyu, sama sa pagpakiglabot sa mga biktima sa kamatay. Di pa dugay, kini giusab aron mahiuyon sa modernong panghunahuna.

Diha sa daghang bersiyon sa panumpa, ang mga panghunahuna nga wala na maghawas sa batasan sa modernong medisina gitangtang, samtang ang ubang mga ideya nga hinungdanon sa katilingban karon giapil. Pananglitan, ang prinsipyo sa moral nga kagawasan sa pasyente mahimong hinungdanon sa batasan sa medisina karon, apan wala kiniy katumbas sa karaang Grego nga medisina ug dili bahin sa Hippocratic oath. Ang mga ideya bahin sa mga katungod sa pasyente mao ang hinungdanong bahin sa daghang deklarasyon nga gigamit sa pagkakaron.

Dugang pa, ang doktor-pasyente nga relasyon nausab, uban sa mga ideyang sama sa may-kasayorang pag-uyon nga nag-anam ka hinungdanon. Busa masabot nga diyutay na lamang nga medikal nga mga tunghaan ang naggamit gihapon sa unang bersiyon sa Hippocratic oath.

Ang ubang mga kausaban sa panumpa tingali mas makapahingangha. Sa 1993, 43 porsiyento lamang sa mga panumpa nga gihimo sa Tinipong Bansa ug Canada ang dunay panaad nga ang mga doktor maoy manubag sa ilang mga lihok, nga kadaghanan sa mas modernong mga bersiyon sa maong panumpa naglakip sa pagkanahigawas sa silot tungod sa wala pagtuman sa mga kondisyon nga gikasabotan. Ang pagsalikway sa pagpatay tungod sa kaluoy ug aborsiyon ug pagsangpit sa usa ka diyos dili na gani komon, ug ang pagpanumpa nga dili makigsekso uban sa mga pasyente nahimong bahin lamang sa 3 porsiyento sa mga deklarasyon nga gigamit sa mga tunghaan nga gisurbi.

Ang Bili sa Usa ka Panumpa

Bisan pa sa daghang kausaban sa Hippocratic oath, ang paggamit ug mga panumpa kanunayng giisip nga hinungdanon alang sa usa ka propesyon nga komitido sa pagsunod sa hamili ug moral nga mga sukdanan. Nakaplagan sa surbi sa 1993 nga gihisgotan sa ibabaw nga kadaghanan sa gigamit nga mga panumpa nagsentro nganha sa pagkakomitido sa mga doktor ngadto sa ilang mga pasyente, nga naghangyo sa umaabot nga mga doktor sa pagpanaad sa paghimo kutob sa ilang maarangan sa pag-atiman sa ilang mga pasyente. Ang paghimo sa maong deklarasyon nagsentro sa pagtagad sa nahiangayng moral nga mga prinsipyo nga maoy sukaranan sa medikal nga propesyon.

Diha sa usa ka editoryal nga gipatik sa The Medical Journal of Australia, si Propesor Edmund Pellegrino misulat: “Tingali alang sa daghan ang medikal nga panumpa karong mga adlawa maoy usa lamang ka gamayng bahin sa nabungkag nga karaang ideya. Apan ang dakong bahin sa maong ideya nagpabilin diha sa panghunahuna sa mga doktor nga magpahinumdom kanato nga ang paghikalimot niana sa bug-os maoy paghimo sa medikal nga propesyon nga usa ka negosyo, o usa ka butang nga ginahimo aron makaganansiya.”

Lagmit magpadayon nga usa ka butang nga lantugian pa sa mga makinaadmanon kon kaha ang Hippocratic oath o ang modernong mga deklarasyon nga naugmad pinasukad sa maong panumpa mapuslanon gayod karong adlawa. Apan bisan unsa pay resulta, ang pagkakomitido sa mga doktor sa pag-atiman sa mga masakiton magpabiling takos dayegon.

[Kahon sa panid 21]

ANG HIPPOCRATIC OATH

SUMALA SA HUBAD NI LUDWIG EDELSTEIN

Ako nanumpa sa ngalan ni Apollo nga Mananambal ug ni Asclepius ug ni Hygieia ug ni Panaceia ug sa tanang diyos ug mga diyosa, nga naghimo kanilang akong mga saksi, nga akong tumanon kining maong panumpa ug saad sumala sa akong katakos ug panghukom:

Akong tamdon siya nga nagtudlo kanako ning maong propesyon ingong sama sa akong mga ginikanan ug mokooperar kaniya, ug hatagan ko siya sa akong bahin kon siya nanginahanglan ug salapi, ug isipon ang iyang mga anak nga sama sa akong mga igsoon nga samag kagikan ug tudloan sila ning maong propesyon​—kon buot nilang makakat-on niini​—nga walay bayad ug walay nag-obligar nga kasabotan; nga mohatag ug mga lagda ug binaba nga instruksiyon ug sa tanang uban pang kahibalo ngadto sa akong mga anak ug ngadto sa mga anak sa nagtudlo kanako ug ngadto sa mga estudyante nga mipirma ning maong panaad ug nanumpa sumala sa medikal nga balaod, ug wala nay lain.

Akong ihatag ang mga pamaagi sa pagdiyeta alang sa kaayohan sa masakiton sumala sa akong katakos ug panghukom; ipalayo ko sila sa kadaot ug inhustisya.

Ako dili mohatag ug tambal nga makamatay ngadto kang bisan kinsa kon pangayoan niana, ug dili usab ako mosugyot sa maong tambal alang sa maong katuyoan. Sa samang paagi, ako dili mohatag ug tambal ngadto sa usa ka babaye nga makapakuha sa iyang gisabak. Sa kaputli ug kabalaan akong panalipdan ang akong kinabuhi ug ang akong propesyon.

Ako dili moopera, dili bisan alang sa mga nag-antos sa sakit sa bato, apan itugyan ko sila sa mga siruhano.

Bisan unsang mga balaya nga akong duawon, ako moduaw alang sa kaayohan sa mga masakiton, nga maglikay sa tanang tinuyo nga inhustisya, sa tanang pag-among-among ug ilabina sa pagpakigsekso sa mga pasyenteng babaye ug mga lalaki, gawasnon man sila o ulipon.

Unsa may akong makita o madungog panahon sa pagtambal o bisan human sa pagtambal maylabot sa kinabuhi sa mga tawo, nga kinahanglang dili ibutyag sa publiko, akong huptang kompidensiyal ang maong mga butang nga makauulawng hisgotan.

Kon akong tumanon kining maong panumpa ug dili lapason kini, hinaot ihatag kanako ang katagbawan sa kinabuhi ug sa propesyon, nga pasidunggan uban sa kabantog taliwala sa tanang tawo sa tanang panahon sa umaabot; kon lapason ko kini ug manumpa nga binakak, modangat unta kanako ang kaatbang niining tanan.

[Hulagway sa panid 20]

Usa ka panid gikan sa mga koleksiyon ni Hippocrates

[Picture Credit Line sa panid 20]

Hippocrates and page: Courtesy of the National Library of Medicine