Nabuntog Nako ang Akong Pagpakigbisog sa “Postpartum Depression”

Ako mahinumdom nga nagtan-aw sa akong bana nga malipayong nakigdula sa among bag-ong natawo nga batang babaye ug naghunahuna nga sila mas magmalipayon kon wala ako. Akong gibati nga ako nahimong palas-anon kanila. Gusto ko untang mosakay ug kotse, magpalayo, ug dili na gayod mobalik. Ako walay kalibotan nga usa ako ka biktima sa postpartum depression. *

MALIPAYON ang akong unang napulo ka tuig sa kaminyoon. Si Jason ug ako nalingaw sa pag-amoma kang Liana, ang among kamagulangang anak nga babaye. Busa sa dihang nagsabak ako pag-usab, kaming tanan nalipay sa balita.

Apan lisod kaayo kini nga pagsabak. Sa pagkatinuod, diriyot akong mamatay sa mga komplikasyon human pagpanganak. Apan una pa niana, sa ulahing bahin sa pagsabak, ang akong hunahuna  morag naglibog. Misamot kini sa dihang among gidala sa balay ang among gamayng masuso nga babaye, si Carly, gikan sa ospital. Kanunay akong kapoyon ug mibati nga dili makahimo bisag gagmayng mga desisyon. Magpunay akog tawag sa telepono kang Jason sa trabahoan daghang higayon sa usa ka adlaw aron lang mangutana kon unsang buluhatona sa balay ang akong sunod himoon o mangayo sa iyang pasalig nga husto ang akong giingon o gihimo bag-o pa.

Mahadlok ako nga makig-uban sa mga tawo, bisan daang mga higala. Kon dunay moabot sa balay nga wala dahoma, motago ako sa kuwarto. Gipasagdan nako ang balay nga magkayamukat, ug dali ako nga malinga ug maglibog. Himasa ako, apan ang pagbasa halos dili na mahimo tungod kay dili ako makasentro sa pagtagad. Maglisod ako sa pag-ampo, busa nadaot ang akong espirituwal nga panglawas. Ang akong emosyon wala na mag-obra, nga dili na makahimo sa pagbati ug gugma alang kang bisan kinsa. Nahadlok ako nga makahatag ako ug kadaot sa akong mga anak tungod kay ako walay tarong nga panghunahuna. Ang akong pagtamod sa kaugalingon nawala. Nagtuo ako nga nabuang na ako.

Sulod nianang panahona, si Jason mouli gikan sa trabahoan ug motabang nako sa paghinlo sa balay o sa paglutog pagkaon alang sa pamilya​—ug masuko ko niya tungod sa pagtabang! Gibati nako nga ang iyang mga lihok nagpakita kanako nga usa ako ka walay hinungdan nga inahan. Sa laing bahin, kon siya dili motabang, ako siyang akusahon nga dili matinagdanon. Kon wala pa atimana ni Jason ang mga butang sa hamtong ug mahigugmaong paagi sama sa iyang gihimo, ang akong postpartum depression makapildi unta sa among kaminyoon. Tingali si Jason ang labing maayong makasaysay kon sa unsang paagi ang akong sakit nakaapektar kaniya.

Gisugilon sa Akong Bana Kon sa Unsang Paagi Siya Naapektohan

“Sa una, wala ako makasabot sa nahitabo kang Janelle. Nausab gayod siya gikan sa iyang naandang malipayon, bibo nga personalidad. Siya nagsugod sa paggawi nga morag lahi na nga tawo ug nagsugod sa pagsabot sa tanang butang nga akong isulti ingong pagpanaway kaniya, ug masuko pa gani siya kon motabang ako aron mogamay ang iyang trabahoon. Sa primero, gusto ko unta siyang sultihan nga pugngan niya ang iyang pagbati, apan akong nakita nga ang reaksiyon nga sama niana magpasamot lang sa mga butang.

 “Ang among panagtiayon kanunayng dunay tensiyon. Si Janelle morag naghunahuna nga siya gikontrahan sa tanang tawo. May nadunggan ako bahin sa ubang mga babaye nga nag-antos ug susamang mga simtoma tungod sa postpartum depression. Busa sa nagduda ako nga siya nag-antos usab niini, gisugdan nako pagbasa ang tanang impormasyon bahin sa maong ulohan kutob sa akong maarangan. Napamatud-an sa akong nabasa ang akong gidudahan. Akong nahibaloan usab nga ang sakit ni Janelle dili iyang sayop​—nga dili kini resulta tungod sa iyang pagpasagad.

“Dawaton ko nga ang dugang pagtagad nga gikinahanglan niya ug sa mga bata nakapaugtas nako sa emosyonal ug sa pisikal. Sulod sa duha ka tuig gihikay nakog maayo ang akong sekular nga trabaho ug ang akong mga responsibilidad ingong usa ka ansiyano sa kongregasyon ug ingong bana ug amahan. Maayo na lang, nakapasibo ako sa akong sekular nga trabaho aron makapauli ako ug sayo, ilabina sa mga gabii nga motambong kami sa Kristohanong mga tigom. Gikinahanglan ako ni Janelle sa balay aron makaabot sa pagtabang sa pagluto alang sa panihapon ug sa pag-ilis sa sinina sa mga bata. Tungod niini, kaming tanan nakatambong sa mga tigom.”

Ang Akong Dalan Paingon sa Pagkaayo

Kon wala pa ang mahigugmaong tabang sa akong bana, segurado nga dugaydugay unta akong maayo. Si Jason mapailobong mamati samtang ipadayag nako ang akong mga kahadlok. Nakita nako nga dili gayod angay nga iluom nako ang akong pagbati. Usahay, morag nasuko akong pamation. Apan, si Jason kanunayng magpasalig kanako nga ako iyang gihigugma ug nga duha kaming mag-atubang niini. Siya maningkamot gayod sa pagtabang kanako sa pagkakita sa maayong mga bahin sa mga butang. Dayon mangayo ako ug pasaylo sa mga pulong nga gisulti tungod sa kasuko. Ako iyang pasaligan pinaagi sa pag-ingon nga ang akong sakit maoy nakaingon kon nganong nakasulti ako niadto. Sa mahinumdoman nako ang mga butang karon, akong nakita nga nakatabang gayod  ug dako kanako ang iyang mahunahunaong mga pulong.

Sa kataposan, kaming duha nakakita ug usa ka buotan nga doktor nga mogahin gayod ug panahon sa pagpamati sa akong gibati. Iyang gidayagnos ang akong sakit ingong postpartum depression ug nagsugyot nga hatagan ako ug tambal nga makatabang sa pagkontrolar sa akong sugmatsugmat nga mga pag-atake sa kaguol. Iya usab akong gidasig nga mangayog tabang sa usa ka propesyonal may kalabotan sa pangutok. Dugang pa, iyang girekomendar ang regular nga ehersisyo, usa ka terapiya nga nakatabang ug daghan sa pagbuntog sa depresyon.

Ang usa sa labing dakong babag sa dalan paingon sa akong pagkaayo mao ang kaulaw nga nalangkit sa postpartum depression. Ang mga tawo malisdan sa pagpakitag simpatiya sa usa ka tawo nga dunay sakit nga wala nila masabti. Ang postpartum depression dili sama sa usa ka tiil nga napiang, nga makita sa uban ug busa makapakitag simpatiya. Apan, ang akong pamilya ug suod nga mga higala tinuod gayod nga mapaluyohon ug masinabtanon.

Mahigugmaong Tabang Gikan sa Pamilya ug mga Higala

Si Jason ug ako mapasalamaton kaayo sa tabang nga gihatag sa akong inahan sulod niining malisod nga panahon. Usahay, nagkinahanglan siya ug pahulay gikan sa emosyonal nga kapit-osan diha sa balay. Si Mama makapadasig kaayo ug wala mosulay sa pagbuhat sa akong gimbuhaton. Hinunoa, iya akong gisuportahan ug gidasig sa paghimo sa akong maarangan.

Ang mga higala sa kongregasyon nahimong makapadasig usab nga tabang. Daghan ang nagpadalag mugbong mga sulat nga nagpahibalo kanamo nga sila naghunahuna kanako. Nalipay kaayo ako niadtong mga pulonga! Ilabina tungod kay maglisod ako sa pagpakigsulti sa mga tawo, sa telepono man o nawong sa nawong. Malisdan gani ako sa pagpakig-uban sa mga isigka-Kristohanon una pa ug human sa  mga tigom. Busa, pinaagi sa pagsulat kanamo, dili lamang gipakita sa among mga higala nga sila nahibalo sa mga limitasyon nga nahatag sa akong depresyon kanako kondili ilang gipamatud-an usab ang ilang gugma ug pagkabalaka kanako ug sa akong pamilya.

Kini Dili Usa ka Sakit nga Antoson sa Tibuok Kinabuhi!

Miarang-arang na gayod ako karon​—tungod sa tambag sa akong doktor, sa mapaluyohon kaayo nga pamilya, ug masinabtanong mga higala. Regular gihapon ako nga nagaehersisyo, bisan sa panahon nga gikapoy ako, kay makatabang kini sa akong pagkaayo. Ako naningkamot usab sa pagsanong nga malipayon sa pagdasig nga ihatag sa uban. Sa malisod nga mga panahon, mamati ako sa mga audiocassette sa Bibliya ug sa Kingdom Melodies​—makapadasig sa espirituwal ug emosyonal nga mga musika nga gihikay sa mga Saksi ni Jehova. Kining maayong mga tagana nakatabang sa pagpalig-on kanako sa espirituwal ug sa paghunahuna ug positibong mga butang. Dili pa dugay, nagsugod na usab ako sa paghatag ug pinasukad sa Bibliya nga mga bahin alang sa estudyante diha sa mga tigom sa kongregasyon.

Mikabat ug kapin sa duha ug tunga ka tuig nga naabot nako ang punto diin mas mabati nako ug mapahayag ang gugma alang sa akong bana, mga anak, ug sa uban. Bisag malisod nga panahon kini sa akong pamilya, among gibati nga ang among bugkos karon mas lig-on sukad masukad. Mapasalamaton kaayo akog dako kang Jason, kinsa nagpasalig sa iyang gugma kanako pinaagi sa pag-antos sa kinagrabehang mga panahon sa akong depresyon ug pinaagi sa pagkaanaa kanunay sa pagsuportar kanako sa panahon nga akong gikinahanglan kini. Labaw sa tanan, kaming duha karon dunay mas suod nga relasyon uban kang Jehova, nga nagpalig-on gayod kanamo panahon sa among mga pagsulay.

May mga adlaw nga mobati gihapon ako ug kaguol, apan pinaagi sa tabang sa akong pamilya, sa akong doktor, sa kongregasyon, ug sa balaang espiritu ni Jehova, ang paglaom nga maayo gikan niining malisod nga kahimtang padayon nga nagakasanag. Oo, ang postpartum depression dili usa ka sakit nga antoson sa tibuok kinabuhi. Kini usa ka kaaway nga atong mabuntog.​—Sumala sa giasoy ni Janelle Marshall.

[Footnote]

[Kahon/Hulagway sa panid 20]

Mga Butang nga Mahimong Hinungdan sa “Postpartum Depression”

Daghang butang gawas sa kausaban sa hormone tingalig maoy hinungdan usahay sa postpartum depression. Apil niini mao:

1. Ang personal nga hunahuna sa babaye bahin sa pagkainahan, nga tingalig maoy resulta sa usa ka dili malipayong panahon sa pagkabata ug dili maayong relasyon sa mga ginikanan.

2. Dili makataronganong mga pagdahom nga gipahamtang sa katilingban diha sa mga inahan.

3. Adunay membro sa pamilya sa una nga miagi ug depresyon.

4. Pagkawalay-kalipay sa kaminyoon ug walay tabang nga makuha gikan sa suod nga pamilya o mga paryente.

5. Ubos ug pagtan-aw sa kaugalingon.

6. Mibati nga nabug-atan pag-ayo o nasobrahan sa trabaho sa pag-atiman sa bata pang mga anak sa tibuok panahon.

Dako pag kulang kining listahana. Ang ubang butang usab mahimong hinungdan sa postpartum depression. Sa pagkatinuod, ang mga hinungdan niini wala gihapon matugkad sa bug-os.

[Kahon sa panid 21]

Labaw pa kay sa “Baby Blues” Lamang

Ang postpartum depression dili angay saypon pagsabot uban sa ordinaryong pagbag-obag-o sa buot human manganak. Si Dr. Laura J. Miller miingon: “Ang labing kasagarang matang sa pagbag-obag-o sa buot human manganak nailhan sa kataposan ingong ‘baby blues.’ . . . Mga 50% sa mga babaye nga nanganak nakaagi niining makapahilak, tandogonon (sa ato pa, mabalhinon) nga pagbati. Kasagarang mosamot kini mga ikatulo ngadto sa ikalimang adlaw human manganak ug dayon anam-anam nga mawala sa kaugalingon sa pipila ka semana.” Ang mga tigdukiduki nag-ingon nga kining pagbag-obag-o sa buot tingali maoy resulta sa kausaban sa gidaghanon sa hormone sa babaye human siya manganak.

Dili sama sa “baby blues,” ang postpartum depression dunay dugayng mawala nga depresyon nga tingalig magsugod sa paghimugso sa bata o bisan sa mga semana o mga bulan sa ulahi. Ang bag-ong nanganak nga inahan niining kahimtanga tingalig mobating malipayon sa usa ka minuto ug maguol​—maghunahuna pa ganing maghikog​—sa sunod minuto. Dugang pa, siya tingali sapoton, daling masilo, ug masuko. Tingali agomon niya ang dili mawala nga pagbati nga nagkulang ingong inahan ug walay gugma sa iyang masuso. Si Dr. Miller nag-ingon: “Ang ubang mga inahan nga gidayagnos nga may depresyon nahibalo sa hunahuna nila nga ilang gihigugma ang ilang mga masuso, apan sila maglisod sa pagbati ug bisan unsa gawas sa pagkawalay-kaikag, kapikal, o kalagot. Ang uban naghunahuna sa pagdaot o pagpatay pa gani sa ilang mga masuso.”

Ang postpartum depression maoy usa ka abnormalidad nga dugay nang naglungtad. Balik pa sa ikaupat nga siglo W.K.P., ang Gregong doktor nga si Hippocrates nakamatikod sa dagkong mga kausaban sa hunahuna nga giantos sa pipila ka babaye human manganak. Usa ka pagtuon nga gipatik sa Brazilian Journal of Medical and Biological Research nagsaysay: “Ang postnatal depression maoy usa ka dakong problema nga nakaapektar ug 10-​15% ka inahan diha sa daghang nasod.” Apan, sa pagkaalaot, “ang kadaghanan sa ingon niini nga depresyon wala makadawat ug tukmang pagdayagnos ug wala kahatagig tukmang tambal,” nag-ingon ang Journal.

Ang dili kaayo kasagaran apan mas grabe nga sakit nga nahitabo human manganak mao ang postpartum psychosis. Ang nag-antos tingali makaagi ug mga halusinasyon, nga makadungog ug mga tingog diha sa iyang ulo, ug dili na mahibalo kon unsa ang tinuod ug hinanduraw, apan sa ubang panahon siya maayog panghunahuna nga molungtad sa daghang oras o mga adlaw. Ang mga hinungdan niini nga pagkadaot sa hunahuna wala matino, apan si Dr. Miller miingon nga ang “huyang nga gene, nga tingali natukbil tungod sa kausaban sa hormone, morag mao ang dakong hinungdan.” Usa ka espesyalista nga doktor ang makahatag tingalig epektibong tambal alang sa postpartum psychosis.

[Kahon/Mga hulagway sa panid 22]

Kon sa Unsang Paagi Matabangan Nimo ang Imong Kaugalingon *

1. Kon ang depresyon dili mawagtang, pangayog propesyonal nga tabang. Kon kini imong buhaton dayon, mas dali ka nga maayo. Pangitag usa ka masinabtanong doktor nga pamilyar sa sakit. Paningkamoti nga dili nimo ikaulaw ang imong postpartum depression o maulaw kon kinahanglan nimong motomar ug tambal.

2. Ehersisyo sa regular. Ang mga pagtuon nagpakita nga ang regular nga ehersisyo mahimong epektibong terapiya alang sa depresyon.

3. Sultihi ang mga tawong labing suod nimo kon unsay imong gibati. Ayawg ilain ang imong kaugalingon o ayaw iluom ang imong mga pagbati.

4. Hinumdomi nga dili kinahanglang hingpit ang imong panimalay. Paningkamot sa paghimo sa imong kinabuhi nga simple pinaagi sa paghunahuna sa mga butang nga hinungdanon.

5. Pag-ampo nga hatagan kag kaisog ug pailob. Kon maglisod ka sa pag-ampo, hangyoa ang uban sa pag-ampo uban nimo. Ang pagkaayo malangan lang kon magpadayon ka sa pagbati nga sad-an o walay pulos.

[Footnote]

[Kahon sa panid 23]

Mga Sugyot Alang sa mga Lalaki

1. Dawata nga ang postpartum depression dili sala sa imong asawa. Kon ang iyang kahimtang magpadayon, tabangi siya sa pagpangitag tabang sa usa ka doktor nga nakasabot sa problema ug maluluy-on.

2. Pamati nga mapailobon sa imong asawa. Dawata nga may gibati siya. Ayawg kasuko sa iyang negatibong tinamdan. Sa pagkamaluloton tabangi siya nga makakita sa maayong bahin sa mga butang, ug pasaligi siya nga siya mamaayo. Ayawg hunahunaa nga masulbad nimo ang tanang problema nga iyang gihisgotan. Tingali gusto lang siya nga mahupayan, ug dili makataronganong tubag ang iyang gikinahanglan. (1 Tesalonica 5:14) Hinumdomi, ang postpartum depression magpalisod sa mga nag-antos niini sa paghunahuna sa makataronganon ug tin-aw nga paagi.

3. Menosi ang dili-hinungdanong mga buluhaton aron may panahon ka sa pagtabang sa imong asawa. Ang imong pagbuhat niini basig makapadali sa iyang pagkaayo.

4. Tinoa nga duna kay panahon alang sa imong kaugalingon. Ang imong maayong pisikal, mental, ug espirituwal nga kahimsog magpaarang kanimo sa pagtabang pag maayo sa imong asawa.

5. Pangitag tawo nga imong kasuginlan sa problema nga modasig kanimo, tingali laing hamtong sa espirituwal nga lalaki kansang asawa nakaagi ug postpartum depression.

[Hulagway sa panid 23]

Ang pamilyang Marshall