TAATA O TE TAU TAHITO
Robert Boyle
E rave rahi paha taata tuatapapa e haamanaˈo ra ia Robert Boyle ei aivanaa. Na ˈna hoi i faataa i te taairaa i rotopu i te puai e vai ra i nia i te fenua e te mǎhu. E rave rahi aivanaa tei haapao i te reira i roto i ta ratou mau maimiraa. E taata tiaturi i te Atua e te Bibilia atoa râ oia.
I 1627, i Lismore, Irelane, to Boyle fanauraahia. I roto i te hoê utuafare moni oia i paari ai. No te feia tuatapapa, ua ora ïa o ˈna i te tau o te maramarama. I tera mau matahiti, ua hinaaro Boyle e faatiamâ i te taata i te mau peu matauhia a tau senekele mai â. Na ˈna iho i papai e o ˈna o Philaretus, “Tei hinaaro i te parau-tia” te auraa.
I tapi na Boyle e ite i te parau mau ma te hinaaro e haapii atu ia vetahi ê. Mea haapao-roa-hia ta ˈna i papai e te taata o to ˈna tau mai te aivanaa tuiroo ra Isaac Newton. I 1660, o ˈna te tahi o tei haamau i te hoê pû aivanaa e vai noa nei i Lonedona, Beretane.
E AIVANAA
No e rave rahi, o oia te haamataraa o te ihi taoˈa. Mea taa ê iho â o ˈna. I teie mahana, ia ore vetahi atu e taa i tei itehia, e huna aore ra e haapouri te mau aivanaa ihi taoˈa i te taata. O Boyle râ, ua pia ïa i te taatoaraa o ta ˈna mau maimiraa. Aita oia i parau hanoa i te tahi mea ma te ore e haapapu atu.
Ua faaite ta Boyle mau tamatamataraa e e rave rau hohoˈa to te tahi taoˈa ia amuihia e rave rahi tuhaa iti o te reira.
Ua faatietie atu â o ˈna ia ˈna iho i roto i ta ˈna buka
tuiroo The Sceptical Chymist. I aˈo na oia i te mau aivanaa eiaha ia teoteo e ia farii e nehenehe ratou e hape. Ua na ô atoa ˈtu i tei etaeta e mea taa ê ia haapapu e ia manaˈo noa e mea mau te tahi mea.Ua na ô atoa ˈtu i tei etaeta e mea taa ê ia haapapu e ia manaˈo noa e mea mau te tahi mea
E TAATA FAAROO
No ta ˈna i ite no nia i te ao nui e te hamaniraa taa ê o te tahi mau mea i tiaturi ai Boyle i te hoê Atua Poiete. I patoi na o ˈna i te manaˈo o te rahiraa o to ˈna tau tei ore hoi i farii e te vai ra te Atua. No ˈna râ, mai te peu e e faaohipa maitai te taata i to ˈna feruriraa e papu iho â ia ˈna e te vai mau ra Oia.
Aita Boyle i manaˈo e e noaa te ite mau ia feruri noa te taata. E titauhia râ te tahi faaiteraa no ǒ mai i te Atua. Ua na ô oia e o te Parau a te Atua, te Bibilia, taua faaiteraa ra.
I huru ê na oia i te mea e aita te rahiraa i ite i ta te Bibilia e haapii ra. Aita ˈtoa ïa e niu papu to ta ratou mau tiaturiraa. I uiui na oia e mea tano anei ia pee noa te taata i te tiaturiraa a to ˈna na metua aore ra i te haapaoraa o to ˈna fenua. Ua rahi roa ˈtu â to Boyle hinaaro e haapii i te taata i te Bibilia.
I muri aˈe, ua horoa oia i te moni ia piahia te Bibilia na roto e rave rahi reo paraparauhia e te mau taata tumu no Marite Apatoerau, Arabia, Irelane, Malaisie e Turekia. Ua riro ïa Robert Boyle ei aivanaa e ei taata haehaa atoa râ tei hinaaro roa ˈtu â e ite i te parau mau e e tauturu ia vetahi ê ia na reira atoa.