Lutani apo pali nkhani

Lutani apo pali mitu ya nkhani

Umoyo mu Nyengo Yakale​—Mulovi

Umoyo mu Nyengo Yakale​—Mulovi

Umoyo mu Nyengo Yakale​—Mulovi

“Pakwenda mumphepete mwa nyanja ya Galileya, [Yesu] wakawona ŵanthu ŵaŵiri pa ukuru na unung’una, Simoni uyo wakucemeka Petrosi na Andireya munung’una wake, ŵakaponyanga mkwawu mu nyanja, pakuti ŵakaŵa ŵalovi. Ndipo wakati kwa iwo: ‘Londezgani ine, ndipo nimuzgoraninge ŵalovi ŵa ŵanthu.’”—MATEYU 4:18, 19.

MU MABUKU gha makani ghawemi, kanandi mukuzunulika vya somba, kuloŵa, na ŵalovi. Nakuti Yesu mu ntharika zake wakazunuranga kanandi waka vya ulovi. Ici nchakuzizika yayi. Cifukwa wakamaliranga nyengo yake yinandi kusambizga mumphepete mwa Nyanja ya Galileya. (Mateyu 4:13; 13:1, 2; Mariko 3:7, 8) Nyanja yakutowa iyi njikuru makilomita 20.92 mu utali, na 11.27, mu usani. Ŵapositole ŵa Yesu 7 ŵakaŵa ŵalovi. Ŵapositole aŵa ni Petrosi, Andireya, Yakobe, Yohane, Filipi, Tomasi, na Nataniyeli.—Yohane 21:2, 3.

Kasi ŵalovi ŵakacitanga wuli mulimo wawo mu nyengo ya Yesu? Tiyeni tisambire vicoko waka vyakukhwaskana na ŵanalume aŵa. Mumanyenge vinandi vyakukhwaskana na ŵapositole ndipo mupulikiskenge milimo ya Yesu kweniso viyelezgero ivyo wakapelekanga. Cakwamba tiyeni tiwone umo mulimo wa ulovi ukenderanga pa Nyanja ya Galileya.

“Mu Nyanja Mukawuka Kuŵinduka Kukuru”

Nyanja ya Galileya yili pa malo ghakukhira mamita 210. Mumphepete mwa nyanja iyi muli malibwe ndipo kumpoto kwake kuli phiri litali la Hermoni. Mu nyengo yakuzizima, mphepo zikupanga tumajigha tucokotucoko. Mu nyengo ya cihanya, ku malo agha kukocha comene. Mwamabuci, mphepo zakufumira mu mapiri zikuputa mwankhongono na kutimbanizga maulendo gha pa nyanja. Yesu na ŵasambiri ŵake ŵakakumana na yimoza mwa mphepo zanthena izi.—Mateyu 8:23-27.

Ŵalovi ŵakaŵanga na maboti gha mathabwa agho ghakaŵanga ghatali pafupifupi mamita 8.27 na mamita 2.3 mu usani. Ghanandi mwa maboti agha ghakaŵanga gha mathanga ndipo ghakaŵanga na malo ghakusungako vinthu kumasinda kwake. (Mariko 4:35-41) Nangauli maboti agha ghakendanga pacokopacoko kweni ghakaŵanga ghankhongono. Mphepo izo zikavungikanga mu mathanga zikatutuzganga boti, ntheura likendanga uku likuguza mukwawu.

Ŵanalume aŵa ŵakagwiliskiranga nchito nkhafi para ŵakukhumba kupetewuska boti. Nyengo zinyake mu boti mukakweranga ŵalovi 6. (Mariko 1:20) Kweniso mu maboti mukwenera kuti mukaŵanga vingwe vya kukakilira mathanga na vinthu vinyake nga ni salu ya thanga (1), vingwe, (2), nkhafi, (3), nyanguru ya libwe, (4), vyakuvwara vya mphepo, (5), phoso (Mariko 8:14) (6), basiketi (7), pilo (Mariko 4:38) (8), na mukwawu (9). Ŵakweneraso kuti ŵakanyamuranga masira yapadera (10), malibwe (11), vinthu vinyake vyakunozgera (12), na mwenje [njasko] (13).

“Ŵakakora [Ŵakavunga] Somba Zinandi Comene.”

Nga umo vikaŵira kale, mazuŵa ghano napo ku Nyanja ya Galileya ŵanthu ŵakuloŵa comene somba mu malo umo milonga yikuthira mu nyanja. Mu malo agha mukusangika vyakurya vinandi ndipo somba zikutemwamo. Kuti ŵasange somba zinandi, kanandi ŵalovi ŵa mu nyengo ya Yesu ŵakaloŵanga usiku ndipo ŵakaŵanga na mwenje kuti somba zikopeke na ungweru. Zuŵa linyake ŵalovi ŵanji awo ŵakaŵa ŵasambiri ŵa Yesu ŵakaloŵa usiku wose kweni ŵakawerako waka. Zuŵa lakulondezgapo, Yesu wakaŵaphalira kuti ŵaponyeso mikwawu yawo ndipo ŵakakora somba zinandi mwakuti maboti ghawo ghakakhumbanga nakubira.—Luka 5:6, 7.

Nyengo zinyake ŵalovi ŵakalutanga ku maji ghanandi. Pakuloŵa ŵakaŵanga na maboti ghaŵiri. Ŵakaponyanga mukwawu mu maji. Ndipo pakuponya mukwawu boti linyake likanjiliranga ku mazere linyake ku malyero kuti somba zikoleke mu mukwawu. Para ŵamara kuponya mukwawu ŵakambanga kuguza vingwe ivyo ŵakavikakanga mumphepete mwa mukwawu. Paumaliro mukwawu ŵakawuguziranga mu boti pamoza na somba izo zakoleka. Nyengo zinyake mikwawu yikaŵanga yitali mamita 30, na mamita 2.44 mu usani. Ukaŵanga ukuru makora kuvunga somba izo zilipo. Kulwande linyake la mukwawu ŵakakakilirangako masira kuti uyenjamenge ndipo kunyake ŵakakakilirangako malibwe kuti ubirenge. Ŵalovi ŵakanozganga mikwawu na kuyiponyaso mu maji. Ŵakacitanga nthena mwakuwerezgawerezga.

Mu malo agho maji ngacoko ŵalovi ŵakaloŵanga mwanthowa yinyake. Boti likanjiranga mu maji na lwande limoza la mkwawu, kuwuponya na kuweleraso ku mtunda. Ŵanalume awo ŵakaŵanga ku mlima ŵakaguzanga mkwawu mpaka ku mtunda na kusoramo somba izo ŵakhumba. Ziwemi ŵakaziŵikanga mu mabasiketi. Zinyake ŵakaguliskanga zafuleshi. Zinandi ŵakaziyanikanga na kuŵikako mcere, kuzisunga mu viŵiya na kukaguliska ku Yerusalemu panji ku vyaru vinyake. Somba zose zambura mamba na viphephe nga ni munkhunga ŵakaziwonanga kuŵa zakufipirwa ndipo ŵakazitayanga. (Leviticus 11:9-12) Yesu wakayowoyanga za ulovi wanthena uwu apo wakayaniskanga “ufumu wa kucanya” na mukwawu uwo waponyeka mu nyanja. Ndipo Somba zakupambanapambana wakaziyaniska na ŵanthu ŵawemi panji ŵaheni.—Mateyu 13:47-50.

Mulovi uyo wali yekha wakakomanga somba mwakugwiliskira nchito mbeja. Nyengo zinyake wakaŵanga waka na cilepa cicoko. Wakatoranga cilepa ici na kuciponya pataliko. Ntheura cikabiranga mu maji. Para wakuciguzira ku mtunda mwamwaŵi wakasangangako somba zicoko waka.

Mikwawu yikaŵanga yakudura comene ndipo para yakeruka pakaŵanga nchito yikuru comene pakutanda panji kuti kuyinozga. Ntheura ŵakayipweleleranga comene. Ŵalovi ŵakamaliranga nyengo yinandi pakutanda mikwawu, kuyisuka na kuyomizga. Ndipo milimo iyi yikacitikanga para ŵamara kuloŵa. (Luka 5:2) Mpositole Yakobe na mbali wake Yohane ŵakakhala mu boti ndipo ŵakatandanga mikwawu yawo apo Yesu wakaŵacema kuti ŵamulondezge.—Mariko 1:19.

Zinyake mwa somba izo zikaŵako mu nyengo ya Ŵakhristu ŵakwambilira ni za mu gulu la cambo. Ŵanthu ŵa ku Galileya ŵakazitemwanga comene somba izi. Yesu wakwenera kuti wakaryako somba zakunowa izi, mutepanji ndizo wakacitirapo munthondwe apo wakaryeska ŵanthu ŵanandi. Ndipo ŵakwenera kuti ŵakaziyomizga comene na mcere. (Mateyu 14:16, 17; Luka 24:41-43) Somba izi kanandi zikutemwa kuyegha ŵana ŵake mu mulomo. Kweni para zindayeghe ŵana, zingayegha tumalibwe panji kandalama kakunyezimira ako kangasangika pasi pa nyanja.—Mateyu 17:27.

Ŵalovi awo vikaŵayenderanga makora ŵakaŵanga ŵakuzika, ŵakulimbikira, ndipo ŵakaŵa ŵakunozgeka kuzizipizga masuzgo kuti ŵasange vinthu vyakuzirwa ivi. Ŵanthu awo Yesu wakaŵacema kuti ŵamovwire pa mulimo wake wakuzgora ŵanthu kuŵa ŵasambiri ŵakakhumbikwiranga kuŵa nga mbalovi aŵa.—Mateyu 28:19, 20.

[Cithuzithuzi pa peji 19]

(Mu magazini yakusindikizga ndimo vikuwoneka makora)