1, 2. (a) Faandi mbei a dë wan taanga soni da mama ku tata u lei dee mii u de u ko abi biibi a Jehovah? Nöö andi da di wan kodo fasi fa de sa du ën? (b) Andi da dee fö soni dee woo luku a di woto aki?

WAN mama ku wan tata di ta libi a gaan Faansi köndë, bi taki taa: „U ta biibi a Jehovah, ma na fëën mbei dee mii fuu o biibi ën tu. Biibi na wan soni di dee mii ta kisi u de mama ku de tata. Ma pikipiki dee mii fuu ta ko abi biibi.” Wan baaa di ta libi a Ösutualia bi taki taa: „Mi si kuma di möön taanga soni di wan sëmbë sa du, hën da faa mbei dee mii fëën ko abi wan taanga biibi.” A taki tu taa: „Kandë i bi piki di mii fii wan soni di a bi hakisi i, nöö i si kuma a bi fusutëën bunu. Ma bakaten a ta toona hakisi i di wan seei soni baka! Te di mii fii hakisi i wan soni di a kë sabi, nöö kandë di soni di i ta piki ën, bunu dëën nöunöu. Ma te a ko möön bigi, nöö kandë na di soni di i bi piki ën dë a o ta kë jei möön.” Sömëni mama ku sömëni tata ta feni taa te dee mii ta ko möön bigi, nöö i musu ta konda di wan seei soni da de baka. Ma i musu ta kondëën da de möön fini. Söseei mama ku tata ko si taa de musu wooko ku peipei fasi u lei dee mii u de u lobi Jehovah.

² Un dee mama ku dee tata, un ta pakisei so juu ee woon sa lei dee mii fuunu u de ko lobi Jehovah, söseei u de ta dini ën go dou aluwasi  de ko möön bigi ö? Wë na wan fuu sa du di soni aki u wanwan (Jelemia 10:23). Fëën mbei u musu abi futoou a Jehovah taa a o sa heepi u. Jehovah da dee mama ku dee tata sömëni lai. Unfa i sa heepi dee mii fii? (1) Ko sabi de möön bunu. (2) Lei de dee soni u Jehovah dee dë a i hati. (3) Konda woto da de u lei de soni. (4) Hakisi Jehovah di santa jeje fëën, söseei abi pasensi ku dee mii fii.

3. Unfa mama ku tata sa djeesi Jesosi a di fasi fa a bi ta lei dee bakama fëën soni?

³ Jesosi bi lo’ u hakisi dee bakama fëën andi de ta biibi (Mateosi 16:13-15). I sa djeesi Jesosi tu. Te i ta fan ku dee mii fii, nasö te i ku de ta du wan woto soni makandi, nöö hakisi de unfa de ta pakisei, söseei be de konda da i unfa de ta fii tuutuu. De an ta kaba dë seiki u soni ö? Wan njönku baaa di ta libi a Ösutualia, di abi 15 jaa bi taki taa: „Mi tata lo’ u fan ku mi faa sa sabi ee mi abi biibi, nöö a ta heepi mi u fusutan faandi mbei mi musu abi biibi. A lo’ u hakisi mi taa: ’Andi di Bëibel taki?’ ’I ta biibi andi a taki ö?’ ’Faandi mbei i ta biibi ën?’ A ta kë u mi piki ën kumafa miseei fusutëën, ma an ta kë u mi piki ën andi hën taki nasö andi mama taki. Fa mi bi ta ko möön bigi, nöö mi bi musu ta piki möön bunu.”

4. Faandi mbei i musu abi pasensi ku dee mii fii, nöö faandi mbei i musu ta piki dee hakisi u de?

⁴ Ee dee mii fii an ta biibi wantewante andi di Bëibel ta lei, u wan soni, nöö i musu abi pasensi ku de. Heepi de u feni dee piki u dee soni di de ta hakisi. Wan tata bi taki taa: „Ja musu ta si dee soni di dee mii fii ta hakisi i kuma sösö soni. Na du kuma ja jei te de hakisi i wan soni, möönmöön ee i feni taa de njönku poi u hakisi i di soni dë.” Wë a bunu te mii ta hakisi soni, u di a ta lei taa de kë fusutan soni. Jesosi seei bi ta hakisi soni di a bi möön njönku. (Lesi Lukasi 2:46.) Wan njönkuwan di ta libi a Denimaliki, bi taki taa: „Di mi bi piki mi mama ku mi tata taa ma dë seiki ee u dë a di tuutuu biibi, hën de an pena gandji da mi seei, hii fa de bi ta booko de hedi ku mi. De piki hii dee hakisi u mi ku di Bëibel.”

5. Andi mama ku tata musu du, hii fa a ta djei kuma dee mii u de abi biibi a Jehovah?

⁵ Ko sabi dee mii fii möön bunu. Ja musu mëni taa dee mii fii abi biibi a Jehovah, u di de nango a di peleikiwooko nasö u di de nango a dee komakandi. Unfa de ta pakisei tuutuu u Jehovah, nöö unfa de ta si di Bëibel? Mbei möiti fii ko sabi ee wan soni dë di ta mbei a ta taanga da de u hoi deseei a Jehovah. Hiniwan daka i musu ta konda soni u Jehovah da dee mii fii te i ta du soni makandi ku de. I musu ta begi da dee mii fii, te i dë makandi ku de, ku te i dë i wanwan.

6. Unfa di lei di dee mama ku dee tata ta lei soni u Jehovah hii juu, söseei di lei di de ta lei soni u di Bëibel, ta heepi de u lei dee mii u de soni?

⁶ Sëmbë bi lo’ u haika Jesosi, u di a bi lobi Jehovah, söseei u di a bi sabi di Wöutu u Gadu bunu. De bi ta fii taa Jesosi bi lobi de. Fëën mbei de bi ta haika bunu te a bi ta fan ku de (Lukasi 24:32; Johanisi 7:46). Ee dee mii fii ta si taa i lobi Jehovah kumafa Jesosi bi lobi ën, nöö di soni dë o heepi de u lobi Jehovah tu. (Lesi Detolonomi 6:5-8; Lukasi 6:45.) Fëën mbei i musu ta lei soni u Bëibel bunu, söseei i musu ta lesi dee buku fuu hii juu. Ko sabi möön soni u dee soni dee Jehovah mbei (Mateosi 6:26, 28). Möön i sabi soni u Jehovah, möönmöön joo sa lei dee mii fii soni u Jehovah.—Lukasi 6:40.

7, 8. Andi mama ku tata sa du te de lei wan soni u Jehovah? Unfa so mama ku tata bi du di soni aki?

⁷ Te i lei wan soni u Jehovah, nöö kondëën da dee mii fii. I musu ta du di soni aki hiniwan juu te i ku de dë makandi, ma na te un ta seeka da komakandi, nasö te un ta hoi di Wosudendu Dini nöö i musu ta du ën. Di soni aki wan mama  ku wan tata di ta libi na Amëëkanköndë ta du. De ta fan ku dee mii u de te de si wan hanse soni di Jehovah mbei, nasö te de ta njan wan suti njanjan. De taki taa: „U ta piki dee mii fuu unfa Jehovah lobi u, söseei unfa a pakisei bunu a fesi ufö a da u dee soni aki.” Wan womi ku hën mujëë di ta libi a Zuid-Afiikan, lo’ u fan ku dee tu mujëë mii u de u dee soni dee Jehovah mbei te de ta wooko a di djai u de. De lo’ u taki fa a dë wan foombo soni te wan sii ta göö ko toon wan pau. Di mama ku di tata bi taki taa: „U ta mbei möiti u mbei dee mujëë mii fuu ko ta lesipeki di libi gaanfa seei, söseei u de ko si fa Gadu mbei dee libilibi soni a wan gaan köni fasi.”

⁸ Wan tata di ta libi a Ösutualia bi tja di womi mii fëën di abi teni jaa go a wan wosu di de ta kai museum, ka i sa si peipei awooten soni. Di tata bi tei di okasi aki u heepi di womi mii fëën u ko abi wan taanga biibi, söseei faa si soni di ta lei taa Jehovah hën mbei hii soni. Di tata taki taa: „U si wan kasi ku awooten libilibi soni di ta libi a ze, di de ta kai ammoniet ku trilobiet. A bi ta foondo u seei u si fa dee mbeti aki bi hanse, söseei unfa de bi mbei. De an tooka gaanfa ku dee mbeti dee u ta si a di ten aki. Wë ee wan mbeti bi ta göö ko toon wan woto soni, nöö faandi mbei dee awooten mbeti aki bi hanse a di ten dë kaa? Di soni aki bi foondo mi seei, nöö fëën mbei mi ku di womi mii u mi bi taki u di soni dë.”

9. Faandi mbei a bunu fii ta konda woto da dee mii fii? Un woto wan mama bi konda da dee mii fëën?

⁹ Jesosi bi lo’ u konda woto u lei sëmbë soni. A bi ta lei de fanöudu soni ku dee woto dee a bi ta konda da de, nasö a bi ta tei wan soni u lei de wan soni (Mateosi 13:34, 35). Te i ta konda woto da dee mii fii, nöö i ta mbei de go pakisei. Di soni aki o heepi de u pakisei di soni di i ta lei de, a o heepi de u fusutëën möön bunu, söseei a o heepi de u hoi ën a hedi. De o ta piizii te i ta lei de soni tu. Sö nöö wan mama di ta libi a Japan bi kë lei dee tu womi mii fëën taa di fasi fa Jehovah mbei di goonliba, ta lei u unfa a ta booko hën hedi ku u tjika. Wan u dee womi mii bi abi aiti jaa, nöö di wotowan bi abi teni jaa. Fëën mbei a bi konda wan woto da de, di de bi sa fusutan. A da dee womi mii mëiki, suki, ku kofi. Hën a piki hiniwan u de u mbei kofi dëën. Di mama taki taa: „De tei hii de ten u mbei di kofi. Di mi hakisi de faandi mbei de tei hii de ten u mbei ën, hën de piki mi taa de bi kë mbei ën kumafa mi lobi ën. Hën mi piki de taa a di wan seei fasi Gadu tei hën ten u mbei di goonliba faa sa bunu da libisëmbë u libi nëën.” Dee womi mii bi wai seei u lei di soni aki, nöö nöiti möön de fëëkëtë ën!

10, 11. (a) Un woto i sa konda da dee mii fii u lei de taa wan sëmbë musu u dë di mbei hii soni? (Luku di peentje a bigi u di woto.) (b) Un woto ii bi konda da dee mii fii kaa?

¹⁰ Un woto i sa konda da dee mii fii u lei de taa wan Gadu dë di mbei hii soni? I sa mbei wan kuku makandi ku di mii fii, nöö i sa wooko ku di pampia ka de sikifi unfa i musu mbei di kuku. Konda dëën faandi mbei a dë fanöudu fuun wooko finifini ku dee soni dee sikifi a di pampia. Baka di dë, da di mii wan fuuta. I sa dëën wan  apa, nöö hakisi ën taa: „I sabi taa di apa aki abi wan fasi fa a mbei ö?” Nöö koti di apa paati a tu pisi, nöö dëën wan u dee sii. Konda dëën taa di sii dë kuma wan pampia ka de sikifi unfa di apa musu mbei. A abi soni nëën di ta lei unfa di apa musu ko dë. Ma dee soni di de buta nëën, hia möön dee soni di de ta mbei wan kuku. Kandë i sa hakisi ën taa: „Wë ee wan sëmbë sikifi dee soni dee i musu mbei wan kuku, nöö ambë sikifi andi ku andi i abi fanöudu u mbei wan apa?” Ee dee mii fii dë gaangaan mii kaa, nöö i sa konda da de taa dee soni dee sikifi fa di apa pau musu mbei, faa sa pai möön hia apa, dë a di sii u di apa. I sa lei de wantu footoo, ku wantu woto di dë a bladsëidë 10 te go miti 20, u di brochure Vijf belangrijke vragen over het ontstaan van het leven.

¹¹ Sömëni mama ku sömëni tata, ta lesi di pisi de ta kai „Toeval of ontwerp?”, ku dee mii u de. A dë wan pisi di ta dë a di Ontwaakt! Ee dee mii dë piki mii jeti, nöö dee mama ku dee tata sa konda soni da de di an o taanga u fusutan. Wan womi ku wan mujëë di tööu, di ta libi a di köndë de kai Denimaliki, bi taki taa dee opolani dë kuma dee fou dee ta buwa a liba. De bi taki taa: „Dee opolani ta djei dee fou. Ma de sa pai obo u, nasö de sa pai piki opolani ö? Dee fou abi soni fanöudu u de buwa saka ko a goon u? I bi o taki taa di bai di dee opolani ta bai dë kuma di kanda di dee fou ta kanda u? Nöö ambë möön köni? Di sëmbë di mbei dee opolani, naa di sëmbë di mbei dee fou?” Te i ta fan ku dee mii fii, söseei te i ta buta hakisi da de, nöö i ta heepi de u de „sa’ u wegi soni luku”, söseei u de ko ta biibi Jehovah möön gaanfa.—Nöngö 2:10-12.

12. Un woto i sa konda da dee mii fii u lei de taa hiniwan soni di di Bëibel ta taki da tuutuu soni?

¹² I sa konda woto da dee mii fii u lei de taa hiniwan soni di di Bëibel taki da tuutuu soni. Kandë i sa lesi Jöpu 26:7 da de. (Lesi ën.) Na piki dee mii nöö taa Jehovah hën mbei sëmbë sikifi dee soni dee dë a di tëkisi aki. Ma heepi de u deseei pakisei tu. I sa piki di mii taa kandë dee sëmbë u di ten u Jöpu bi ta biibi taa di goonliba hëngi a wan soni. De bi sabi taa wan bali nasö wan sitonu bi musu u dë a wan woto soni liba fu an kai. A di ten dë, na wan sëmbë bi sa taki taa di goonliba an hëngi a na wan soni, u di de an bi abi soni di könima mbei u luku go a liba ala. Di soni di u ta lei, hën da aluwasi sëmbë bi sikifi di Bëibel gaanduwe kaa, tökuseei hii juu a ta taki tuutuu soni, u di a kumutu a Jehovah.—Nehemia 9:6.

13, 14. Unfa mama ku tata sa heepi dee mii u de u de ta du dee soni di di Bëibel ta taki?

¹³ A dë fanöudu tu, fii lei dee mii fii taa de o ta möön dë waiwai te de o ta du dee soni di di Bëibel ta taki. (Lesi Psalöm 1:1-3.) Kandë i sa hakisi dee mii fii u de pakisei unfa a bi o dë ee de bi go libi a wan paati. De musu tei dee sëmbë di de kë libi ku de a di paati dë. Nöö i sa hakisi de taa: „Un pei sëmbë i bi o tei ee i bi o kë u hii sëmbë libi bunu ku deseei?” Te u kaba fëën, i sa lesi Galasia 5:19-23 u si un pei sëmbë Jehovah kë taa musu libi a di njunjun goonliba.

¹⁴ Ee i wooko ku dee soni aki, nöö joo sa lei dee mii fii tu fanöudu soni. Di fosu soni, hën da Jehovah ta lei u unfa u sa abi wan bunu libi nöunöu kaa, söseei unfa u sa libi fiifii ku wotowan. Di u tu soni, hën da Jehovah ta lei u unfa u musu libi te woo dë a di njunjun goonliba (Jesaaja 54:13; Johanisi 17:3). I sa lei dee mii fii tu unfa di Bëibel bi heepi dee baaa ku dee sisa fuu. Kandë i sa suku wan woto a di pisi „Bijbel e kenki sma libi” di dë u feni a di Waktitoren. Nasö i sa hakisi wan sëmbë a di kemeente fii faa konda da i ku dee mii fii unfa di Bëibel bi heepi ën faa sa tooka soni nëën libi, sö taa Jehovah bi sa feni ën bunu.—Hebelejën 4:12.

15. Andi o heepi i fii sa lei dee mii fii soni?

¹⁵ Te i kë lei dee mii fii soni, nöö pakisei andi i  sa du u de lobi di soni di i ta lei de. Pakisei peipei soni di i sa du, u mbei de lobi di lei di de ta lei soni u Jehovah, söseei u de ko dë gaan mati ku ën. Möön de ta ko bigi, möönmöön i musu ta du di soni aki ku de. Wan womi di abi mii bi taki taa: „Nöiti i musu ko wei u suku njunjun fasi fa i sa konda wan soni di i bi konda da de kaa.”

16. Faandi u musu abi pasensi te u ta lei dee mii fuu soni? Unfa wantu mama ku tata bi lei taa de abi pasensi ku dee mii u de?

¹⁶ Di santa jeje u Jehovah sa heepi dee mii fii u de ko abi wan taanga biibi (Galasia 5:22, 23). Ma a o tei ten u di biibi u de ko taanga. Fëën mbei i musu abi pasensi ku dee mii fii, nöö i musu ta lei de soni go dou. Wan womi di abi wan womi mii ku wan mujëë mii, di ta libi a di köndë Japan, bi taki taa: „Mi ku mi mujëë bi ta buta pakisei a dee mii fuu gaanfa seei. Sensi di de dë piki mii, hën mi ta lei de soni u Bëibel 15 miniti hiniwan daka. Ma ma bi ta du ën a di daka di u bi nango a komakandi. Dee teni-a-feifi miniti dee u bi ta tei u lei de soni, an bi ta hebi da u, söseei an bi ta hebi da de tu.” Wan keling gaanwomi bi sikifi taa: „Di mi bi möön njönku, nöö sömëni soni bi dë di mi bi ta hakisi miseei, söseei sömëni soni bi dë di ma bi dë seiki u de, ma nöiti mi bi hakisi sëmbë soni u de. Baka wan pisiten, hën mi bi ko feni dee piki u dee soni dë a dee komakandi, te u bi ta hoi di Wosudendu Dini, nasö te mi bi ta lei miseei soni u Bëibel. Fëën mbei hii juu dee mama ku dee tata musu ta lei dee mii u de soni.”

17. Faandi mbei dee mama ku dee tata musu ta mbei möiti u di biibi u de ko möön taanga? Unfa wan mama ku wan tata di ta libi a di köndë de kai Bëlimuda, bi heepi dee mujëë mii u de u ko abi biibi a Jehovah?

¹⁷ A dë sö tuu taa dee mii fii sa lei sömëni soni te de ta si taa i abi wan taanga biibi a Jehovah. De o ta luku andi i ta du. Fëën mbei i musu ta mbei möiti nöömö be di biibi fii ko möön taanga. Be dee mii fii si taa i ta biibi taa Jehovah dë tuutuu. Luku wan woto u wan mama ku wan tata di ta libi a di köndë de kai Bëlimuda. Te de abi wan bookohedi, nöö de ta begi Jehovah makandi ku dee mujëë mii u de, u de ko sabi andi de musu du. De ta piki dee mii u de begi Jehovah apaiti tu. U lo’ u piki di gaan mujëë mii fuu tu faa buta hii hën futoou a Jehovah, faa ta du di wooko u di Könuköndë fajafaja, söseei be an ta booko hën hedi tumisi. Te a ta si unfa soni ta waka bunu te a du sö, nöö a ta sabi taa Jehovah hën ta heepi u. Di soni aki bi mbei di biibi fëën ko möön taanga a Gadu, söseei a di Bëibel.”

18. Andi dee mama ku dee tata musu hoi a pakisei?

¹⁸ Un dee mama ku dee tata, un musu hoi a pakisei taa wan sa duwengi dee mii fuunu u de ko abi biibi a Jehovah. I ta paandi di sii, söseei i ta munjëën, ma Jehovah wanwan nöö sa mbei a göö (1 Kolenti 3:6). Fëën mbei i musu ta mbei taanga möiti fii lei dee mii fii soni u Jehovah. Söseei i musu ta hakisi ën di santa jeje fëën faa heepi dee mii fii u de ko abi biibi. I sa dë seiki taa Jehovah o mbei soni waka bunu da i, u di i ta mbei taanga möiti u kiija dee mii fii.—Efeise 6:4.