O TAGATA e talitonu i le Tolutasi, latou te faapea mai e tolu peresona o le Atua—o le Tamā, le Alo ma le Agaga Paia. E tutusa uma lo latou malosi ma e leai so latou amataga. O lea la, o le talitonuga lenei o le Tolutasi, o le Atua le Tamā, le Atua le Alo ma le Atua le Agaga Paia ae e na o le toʻatasi le Atua.

 O le toʻatele o tagata e talitonu i le Tolutasi, ua faapea mai e lē mafai ona latou faamatalaina lenei talitonuga. Ae latou te manatu o le aʻoaʻoga lenā a le Tusi Paia. E lelei ona mātau mai, e lē o taʻua lava i le Tusi Paia le upu “Tolutasi.” Ae po o taʻua ai le aʻoaʻoga o le Tolutasi? Ina ia tali lenā fesili, seʻi o tatou tilofaʻia se mau e masani ona faaaogā e tagata e lagolago ai lo latou talitonuga o le Tolutasi.

Ua faapea mai le Ioane 1:1 i le Tusi Paia Samoa o le tausaga 1969 (LF): “Sa i le amataga, le Upu, sa i le Atua le Upu, o le Atua foi le Upu.” Mulimuli ane i le mataupu lava lenā, ua taʻua manino ai e Ioane o “le Upu,” o Iesu lea. (Ioane 1:14) O lea la, ona ua taʻua faapea o le Atua o le Upu, ua manatu ai isi, o le Alo ma le Tamā o le Atua lava lenā.

Ia manatua, na tusia muamua le vaega lenei o le Tusi Paia i le gagana Eleni. Na faaliliuina mulimuli ane e le ʻaufaaliliu i isi gagana. Peitaʻi, e iai tagata faaliliu o le Tusi Paia e leʻi faaaogāina le faaupuga “o le Atua foi le Upu.” Aiseā? Ona o lo latou malamalamaga i le uluaʻi gagana Eleni, na latou manatu ai e tatau ona ese le auala e faaliliu ai le faaupuga “o le Atua foi le Upu.” E faapefea la ona faaliliuina? O nisi nei o faaaʻoaʻoga: “O se atua le Lokou [Upu].” (A New Translation of the Bible) “O le Upu o se atua.” (The New Testament in an Improved Version) “Sa i le Atua le Upu ma e tutusa o laʻua uiga.” (The Translator’s New Testament) E tusa ai ma nei faaliliuga, e lē o le Atua le Upu. * Na i lo lea, ona o le maualuga o lona tulaga iā i latou uma na faia e Ieova, ua taʻua ai le Upu o se “atua” (“a” laʻitiiti). O le uiga o le upu “atua” i inei, o “sē e malosi.”

E lē iloa e le toʻatele o tagata le gagana Eleni anamua. E faapefea la ona e iloa po o le ā moni lava le uiga o le tala a le aposetolo o Ioane? Seʻi manatu i le faaaʻoaʻoga lenei: O loo faamalamalama atu e se faiaʻoga se mataupu i lana vasega. E  uma ane, e eseese malamalamaga o tamaiti e uiga i le mataupu. E faapefea ona foʻia e tamaiti lenā faafitauli? E mafai ona latou fesili atu i le faiaʻoga mo nisi faamatalaga. E lē taumatea, o le iloaina o nisi faamatalaga o le a fesoasoani iā i latou e malamalama atili ai i le mataupu. Ina ia malamalama foʻi i le uiga o le Ioane 1:1, e mafai ona e tilofaʻia le Evagelia a Ioane mo nisi faamatalaga i le tulaga o Iesu. O le iloaina o isi faamatalaga moni e uiga i lenei mataupu, o le a fesoasoani iā te oe e maua ai le malamalamaga saʻo.

O se faaaʻoaʻoga, ia manatu i upu na tusia e Ioane i le fuaiupu e 18, o le mataupu muamua: “E leai lava se tasi ua vaai i le Atua [o Lē e ona le malosi uma lava].” Peitaʻi ane, ua vāai tagata iā Iesu le Alo, auā na taʻua e Ioane: “Ua liu tino tagata le Upu [Iesu], sa mau foʻi o ia ma i tatou, na matou matamata i lona mamalu.” (Ioane 1:14, LF) E faapefea la ona avea le Alo ma Atua o Lē e ona le malosi uma lava? Na taʻua foʻi e Ioane, “sa i le Atua le Upu.” E faapefea ona taʻua sa i le Atua le Upu ae i le taimi e tasi, o le Atua o le Upu lava lenā? Na fetalai foʻi Iesu i le Ioane 17:3, i le eseesega o ia ma lona Tamā o i le lagi. Na taʻua e Iesu lona Tamā o “le Atua moni e toʻatasi.” I le faaiʻuga o lana tusi, na taaofaʻi ai e Ioane le mataupu i le faapea mai: “Ua tusia nei mea ina ia outou talitonu ai, o Iesu o le Keriso, o le Alo o le Atua.” (Ioane 20:31) Ia mātau mai, o loo taʻua Iesu o le Alo o le Atua ae lē o le Atua. O nei faamatalaga faaopoopo i le tusi o Ioane, ua faaalia ai le auala e ao ona tatou malamalama ai i le Ioane 1:1. O Iesu le Upu, o ia o “se atua” ma e ui ina maualuga lona tulaga ae e lē tutusa o ia ma le Atua o Lē e ona le malosi uma lava.

Ia toe manatu i le faaaʻoaʻoga i le faiaʻoga ma lana vasega. Seʻi faapea ua uma ona faamalamalama atu e le faiaʻoga nisi faamatalaga, ae o loo faaauau pea ona lē mautonu isi tamaiti. O le ā le mea e mafai ona latou faia? E mafai ona latou fesili atu i se isi faiaʻoga, mo nisi faamatalaga i lea mataupu. A faamaonia e le faiaʻoga lona lua faamalamalamaga a le faiaʻoga muamua, ona aveesea ai lea o lagona lē mautonu o le toʻatele  o tamaiti. Afai e te lē malamalama i faamatalaga a le aposetolo o Ioane e uiga i le faiā a Iesu ma le Atua o Lē e ona le malosi uma lava, e mafai ona e saʻiliʻili atu i se isi tusitala o le Tusi Paia mo nisi faamatalaga. O se faaaʻoaʻoga, ia tomānatu i mea na tusia e Mataio. E tusa ai o le gataaga o le lalolagi, na taʻua ai e Mataio fetalaiga a Iesu: “A o lea aso ma lea itula e lē iloa e se tasi, e oo lava i agelu i le lagi po o le Atalii, ua na o le Tamā lava.” (Mataio 24:36) E faapefea ona faamautinoa e lenei mau, o Iesu e lē o ia o le Atua o Lē e ona le malosi uma lava?

Na fetalai Iesu e tele atu mea ua silafia e le Tamā na i lo le Alo. Peitaʻi ane, afai o Iesu o le Atua o Lē e ona le malosi uma lava, e tatau la ona tutusa mea na te silafia ma mea e silafia e lona Tamā. O lea la, e lē mafai ona tutusa le Alo ma le Tamā. Ae ui i lea, atonu e faapea mai isi tagata: ʻE lua tulaga o Iesu. O loo fetalai Iesu i inei o se tagata.’ Ae afai e moni lenā manatu, ae ā la le agaga paia? Afai e tutusa le agaga paia ma le Atua le Tamā, aiseā la na lē taʻua ai e Iesu e iloa e le agaga paia mea ua silafia e le Tamā?

A o faaauau ona e suʻesuʻeina le Tusi Paia, o le a e masani ai i nisi mau o le Tusi Paia e uiga i lenei mataupu. O na mau, ua faamautinoa ai le upu moni e uiga i le Tamā, le Alo ma le agaga paia.—Salamo 90:2; Galuega 7:55; Kolose 1:15.