Ir al contenido

Ir al índice

KʼUTUNEM 51

Jehová keʼutoʼ ri sibʼalaj kebʼisonik

Jehová keʼutoʼ ri sibʼalaj kebʼisonik

«Ri [Jehová] naqaj kʼo wi che kitoʼtajisaxik ri ubʼanom chʼaqataʼq ri kanimaʼ, kitzaqom kʼut ri eyebʼal kʼuxaj» (SAL. 34:18).

BʼIXONEM 30 Ri wachiʼl, nuTat y nuDios

RI KQETAʼMAJ NA *

1, 2. ¿Jas kqil na pa wajun kʼutunem riʼ?

JUJUN taq mul sibʼalaj kojbʼisonik are chiʼ kqachomaj ri kʼax kqariqo y che naj ta tiempo kojkʼasiʼk (Job 14:1). Ojer e kʼi upatanelabʼ ri Jehová jeʼ xkinaʼo. Rumal laʼ e jujun xkaj xekamik (1 Rey. 19:2-4; Job 3:1-3, 11; 7:15, 16). Are kʼu ri Jehová, ri Dios che xkikubʼsaj wi kikʼuʼx, amaqʼel xukubʼsaj kikʼuʼx y xuya kichuqʼabʼ. Xuqujeʼ, xtzʼibʼax kan pa ri Biblia ri xkibʼano rech kʼo kukʼut chqawach y kukubʼsaj qakʼuʼx (Rom. 15:4).

2 Pa wajun kʼutunem riʼ, kojchʼaw na chkij e jujun upatanelabʼ ri Jehová che xebʼison rumal jujun jastaq che xkikʼulmaj pa ri kikʼaslemal: José, ri ukʼojol ri Jacob; ri malkaʼn Noemí y Rut, ri ralibʼ; ri levita che xtzʼibʼan ri Salmo 73, y ri apóstol Pedro. ¿Jas xubʼan ri Jehová che uyaʼik kichuqʼabʼ? Y ¿jas kqetaʼmaj chkij? Ri respuestas re ri preguntas riʼ kukʼut chqawach che «[Jehová] naqaj kʼo wi che kitoʼtajisaxik ri ubʼanom chʼaqataʼq ri kanimaʼ, kitzaqom kʼut ri eyebʼal kʼuxaj» (Sal. 34:18).

RI JOSÉ XBʼAN KʼAX CHE

3, 4. ¿Jas xukʼulmaj ri José are chiʼ kʼa ala na?

3 Are chiʼ José weneʼ kʼo 17 ujunabʼ, pa kebʼ achikʼ ri Dios xukʼut chuwach che kopan na jun qʼij che kux nim ubʼanik pa ri ufamilia (Gén. 37:5-10). Are kʼu, chiʼ naj ta tiempo qʼaxinaq che xrachikʼaj wariʼ, xkʼextaj ri ukʼaslemal. Ri e rachalal, nim ta xkilo, xkikʼayij bʼik junam rukʼ jun esclavo y jeriʼ José xux upatanel jun achi nim ubʼanik re ri qʼatbʼal tzij egipcio Potifar ri ubʼiʼ (Gén. 37:21-28). Xaq kʼateʼ, José che sibʼalaj kloqʼoqʼex rumal ri utat xux esclavo re jun achi che kuqʼijilaj ta ri Jehová (Gén. 39:1).

4 Y xaq xiw ta wariʼ xukʼulmaj ri José, xmol tzij chrij rumal ri rixoqil ri Potifar, are chiʼ xubʼij che xa jubʼiqʼ xraj xbʼan violar rumal José. Ri Potifar xril ta na we qastzij ri xkʼulmatajik o qastzij taj, xutzʼapij ri José pa cárcel, chilaʼ xxim rukʼ cadenas (Gén. 39:14-20; Sal. 105:17, 18). Chqachomajampeʼ, ¿jas xunaʼ riʼ ri José chiʼ xmol tzij chrij? Y ¿jas kubʼan wariʼ che ri ubʼiʼ ri Jehová? Qastzij riʼ, che José kʼo kʼi rumal che xbʼisonik.

5. ¿Jas xubʼan ri José rech xchʼakan pa uwiʼ ri bʼis?

5 José kʼo ta xkunik xubʼano rech xukʼex ri tajin kukʼulmaj are chiʼ xux esclavo, xuqujeʼ kʼo ta xkunik xubʼano are chiʼ kʼo pa cárcel. ¿Jas xubʼano rech xkʼojiʼ jun utz uchomanik? Xukoj uchuqʼabʼ rech utz xubʼan che ri chak yaʼom che, are ta xchoman chrij ri kkun ta chi che ubʼanik. Paneʼ xuriq kʼax, amaqʼel are nabʼe xukoj ri Jehová pa ri ukʼaslemal y rumal laʼ xtewchix ronojel ri xubʼano (Gén. 39:21-23).

6. ¿Jas tobʼanik weneʼ xkiya ri rachikʼ ri José che?

6 Weneʼ ri xyaʼow uchuqʼabʼ ri José are che xchoman chrij ri jastaq che xrachikʼaj ojer, che kril na uwach ri ufamilia y che ksukʼumataj na ri kriqitaj wi. Y jeʼ xkʼulmatajik. Are chiʼ José kʼo weneʼ 37 ujunabʼ, xumaj rilik che tajin chi ketzʼaqat ri e rachikʼ (Gén. 37:7, 9, 10; 42:6, 9).

7. Junam che kubʼij 1 Pedro 5:10, ¿jas kojtowik rech kqachʼij ri e kʼax?

7 ¿Jas kqetaʼmaj? Ri xukʼulmaj ri José kunaʼtasaj chqe che pa wajun uwach Ulew riʼ weneʼ e kʼo winaq kkaj kkibʼan kʼax chqe. Weneʼ jun chke ri e qachalal kubʼan kʼax chqe. Are kʼu, we kqilo che ri Jehová are ri toʼl qech, ri kojchajinik, kqaya taj che ri bʼis kubʼan kʼax chqe ni kqaya kan upatanexik (Sal. 62:6, 7; chasikʼij uwach 1 Pedro 5:10). Jun chi jastaq, ri José kʼa majaʼ na are chiʼ Jehová xubʼano che xachikʼanik. Wariʼ kukʼutu che Jehová kukubʼsaj ukʼuʼx chkij ri upatanelabʼ che kʼa e majaʼ na. Kimik, e kʼo kʼi alabʼom alitomabʼ che kjunamataj ri kikojonik rukʼ ri José, y e jujun e tzʼapim pa cárcel rumal ri kisukʼilal che ri Dios (Sal. 110:3).

NOEMÍ Y RUT: E KEBʼ IXOQIBʼ SIBʼALAJ XEBʼISONIK

8. ¿Jas xkikʼulmaj Noemí y Rut?

8 Noemí y Elimélec e kʼo kebʼ kalkʼwal y ri kitinamit are Judá, are kʼu xopan jun tiempo che kʼo ta chi ktijowik rumal laʼ xebʼe chi pa jun tinamit ubʼiʼ Moab. Are chiʼ e kʼo chilaʼ, xkam ri Elimélec, y Noemí xkanaj kan kukʼ ri e kebʼ ral. Are chiʼ xqʼax ri tiempo, ri alabʼom xekʼuliʼ kukʼ moabitas jun ubʼiʼ Rut y ri jun chik Orpá. Are chiʼ qʼaxinaq chi 10 junabʼ, xekam ri e kebʼ ral ri Noemí y xekʼojiʼ ta kalkʼwal (Rut 1:1-5). Sibʼalaj xebʼison riʼ ri e oxibʼ ixoqibʼ. ¿Jas kʼu kkibʼan chi riʼ? Rut y Orpá kekunik kekʼuliʼ chi jumul, are kʼu ri Noemí tajin krijobʼik. ¿Jachin kʼu kchajin na riʼ? Xuriq jun tiempo che sibʼalaj kbʼisonik, rumal laʼ xubʼij: «Man kibʼij ta chi Noemí chwe; Kʼayil chixchoq chwe, rumal rech chi ri Dios ri kʼo ronojel ukunem in unojisam che kʼayil». Rukʼ nimalaj bʼis, Noemí xtzalij bʼi pa Belén, y Rut xbʼe rukʼ (Rut 1:7, 18-20).

Dios xukʼut chuwach ri Noemí y Rut che kkunik keʼutoʼ ri upatanelabʼ chuwach ri bʼis, xuqujeʼ kkunik kojutoʼ oj. (Chawilaʼ ri párrafos 8 kopan 13). *

9. Junam che kubʼij Rut 1:16, 17, 22, ¿jas xubʼan Rut che ukubʼsaxik ukʼuʼx ri Noemí?

9 Ri qastzij loqʼoqʼebʼal are ri xajwataj che ri ranimaʼ ri Noemí. Rut xukʼut wajun loqʼoqʼebʼal che rumal che amaqʼel xkʼojiʼ rukʼ (chasikʼij uwach Rut 1:16, 17, 22). Pa Belén, Rut sibʼalaj xchakun che utzukuxik cebada ri kanajinaq kan pa ri ulew rech kʼo kkitij rukʼ Noemí. Rumal wariʼ, aninaq sibʼalaj xqaj chkiwach konojel (Rut 3:11; 4:15).

10. ¿Jas xubʼan Jehová che ukʼutik ri uloqʼoqʼebʼal chke ri e mebʼaʼ?

10 Ri Jehová uyaʼom jun taqanik chke ri israelitas che kukʼut ri toqʼobʼisal wachaj che kunaʼ chke ri e mebʼaʼ junam kukʼ ri Noemí y ri Rut. Xubʼij chke ri israelitas che, are chiʼ kkiyak uwach ri kitikoʼn, rajawaxik kkiya kan jubʼiqʼ chuchiʼ ri ulew rech ri e mebʼaʼ kʼo kkiriqo chiʼ kkibʼan ri tzukunik (Lev. 19:9, 10). Jeriʼ Noemí y Rut kekunik kkiriq ri kkitijo y xa ta kkita kiwa chke ri e winaq.

11, 12. ¿Jas xubʼan Boaz rech Noemí y Rut xekikotik?

11 Ri ajchaqʼe ri ulew che xchakun wi ri Rut are jun qʼinom achiʼ Boaz ri ubʼiʼ. Sibʼalaj xopan pa ranimaʼ ri sukʼilal y loqʼoqʼebʼal che xukʼut ri Rut che ri usuegra, Noemí, xuloqʼ ri echabʼal re ri ufamilia y xkʼuliʼ rukʼ ri Rut (Rut 4:9-13). Are chiʼ xqʼax ri tiempo, xkʼojiʼ jun kalkʼwal che xkikoj Obed che ubʼiʼ, che xux ri umam ri qʼatal tzij David (Rut 4:17).

12 Chqachomajampeʼ ri Noemí uqʼalum ri alaj Obed, sibʼalaj kkikotik y kmaltyoxin che ri Jehová rukʼ ronojel ranimaʼ. Are kʼu kʼo utz taq jastaq che kkiriq na ri Noemí y ri Rut. Are chiʼ kekʼastajik, kketaʼmaj na che Obed xux jun chke ri winaq re ri familia che xpe wi ri Jesucristo, ri Mesías tzujum kanoq.

13. ¿Jas kqetaʼmaj chrij ri xkibʼan Noemí y Rut?

13 ¿Jas kqetaʼmaj? Are chiʼ kojqʼax pa jun kʼax, weneʼ sibʼalaj kojbʼisonik o kpax ri qanimaʼ. Weneʼ kqachomaj che kʼo ta chi kojkunik kqabʼano. Are chiʼ kqakʼulmaj wariʼ, chqakubʼsaj qakʼuʼx rukʼ ronojel qanimaʼ chrij ri qaTat kʼo pa ri kaj y kqaya ta kan kachilaxik ri e qachalal. Qetaʼm che ri Jehová amaqʼel ta kojresaj pa ri kʼax, junam rukʼ ri xubʼan che Noemí, xutzalij ta lo ri rachajil y ri e ral. Are kʼu ri amaqʼel kubʼano are uyaʼik qachuqʼabʼ rech kqachʼij ri kʼax, weneʼ kubʼan rukʼ ri qastzij kiloqʼoqʼebʼal ri e qachalal (Prov. 17:17).

JUN LEVITA XUBʼAN KEBʼ UKʼUʼX

Ri xtzʼibʼan ri Salmo 73 xubʼan kebʼ ukʼuʼx are chiʼ xril ri kikʼaslemal ri e winaq che are ta nabʼe kkiya ri Jehová pa kikʼaslemal. We kqachajij ta qibʼ weneʼ jeʼ kqakʼulmaj oj. (Chawilaʼ ri párrafos 14 kopan 16).

14. ¿Jasche sibʼalaj xubʼan kebʼ ukʼuʼx jun levita?

14 Ri xtzʼibʼan ri Salmo 73 are jun levita. Chke ri levitas yaʼom wi ri nimalaj eqelen che kepatanin pa ri lugar ri kqʼijilax wi ri Jehová. Paneʼ jeʼ wariʼ, pa jun tiempo, ri levita xubʼan kebʼ ukʼuʼx rumal che xumaj urayixik ri kikʼaslemal ri itzel taq winaq y ri kkibʼan nimal. Rumal taj che kraj kubʼan re ri kkibʼan e areʼ, xaneʼ utz xril ri kikʼaslemal che jetaneʼ sibʼalaj utz (Sal. 73:2-9, 11-14). Jetaneʼ che kʼo ronojel kukʼ: qʼinomal, placeres y kʼo ta kkibʼisoj. Wariʼ xubʼan che ri salmista che xubʼan kebʼ ukʼuʼx rumal laʼ xubʼij: «¡Man kʼo ta kupatanij chwe chi josqʼital ri wanimaʼ, xuqujeʼ chi keʼenjosqʼij ri nuqʼabʼ che ronojel etzelal!». Qastzij riʼ che xa jubʼiqʼ xraj xuriq kʼax pa ri ukojonik.

15. Junam che kubʼij Salmo 73:16-19, 22-25, ¿jas xubʼan ri levita rech xubʼan ta kebʼ ukʼuʼx?

15 (Chasikʼij uwach Salmo 73:16-19, 22-25). Ri levita xok «chupam ri kqʼijilax wi ri Dios», jachiʼ e kʼo wi ri e nikʼaj chi israelitas che tajin kkiqʼijilaj ri Jehová. Chilaʼ, xkun riʼ che uchomaxik ri tajin kubʼano y xubʼan uchʼawem riʼ. Ri xkʼulmatajik are che qas xujaq ri ubʼaqʼwach y xuchʼobʼo che tajin ta kukoj unoʼj y we kukʼex ta ri uchomanik, kuyaʼ kan riʼ ri Jehová. Xuqujeʼ xuchʼobʼo che ri e itzel taq winaq e kʼo pa «jun kʼolbʼal ri kjililik», y che are «ri xeʼn ibʼ kakʼisow na tzij pa kiwiʼ». ¿Jas xtoʼw ri levita rech xurayij ta chi ri kikʼaslemal ri e itzel taq winaq y rech xubʼan ta chi kebʼ ukʼuʼx? Are rilik ri jastaq junam che kubʼan Jehová. Are chiʼ xubʼan wariʼ, xuriq chi jumul jamaril y kikotemal. Xubʼij wariʼ che ri Jehová: «Are taq in kʼo chi ukʼ la man kinrayij ta chik ri kʼo cho ri uwach Ulew».

16. ¿Jas kqetaʼmaj chrij ri levita che xtzʼibʼan ri Salmo 73?

16 ¿Jas kqetaʼmaj? Kqarayij ta ri kikʼaslemal ri e itzel taq winaq che jetaneʼ sibʼalaj utz. Ri kikikotemal naj ta tiempo kuchʼijo, rumal che kkiriq ta ri kʼaslemal kʼo ta ukʼisik (Ecl. 8:12, 13). Urayixik ri kikʼaslemal xa kubʼano che kubʼan kebʼ qakʼuʼx y kubʼan kʼax che ri qakojonik. Rumal laʼ, we kʼo jumul junam kqanaʼ rukʼ ri levita, chqabʼanaʼ ri xubʼan areʼ: chqanimaj ri upixabʼ ri utzalaj qaDios y chojkʼol kukʼ ri kepatanin che. We ri kikotemal kqanaʼo are ri Jehová kyaʼow chqe, kqanaʼ riʼ ri qas kikotemal y kqariq riʼ «ri qastzij kʼaslemal» (1 Tim. 6:19).

PEDRO SIBʼALAJ XBʼISON RUMAL RI XUBʼANO

Paneʼ ri Pedro xuriq bʼis rumal ri xubʼano are kʼu xuya taj che wariʼ xuqʼatej che upatanexik ri Dios, uchomaxik ri xukʼulmaj kojutoʼ y kuya kqakoj che kitoʼik ri e nikʼaj chik. (Chawilaʼ ri párrafos 17 kopan 19).

17. ¿Jas xbʼanowik che Pedro sibʼalaj xbʼisonik?

17 Ri apóstol Pedro aninaq kubʼan ri jastaq (dinámico) are kʼu xuqujeʼ kuchomaj ta na ri kubʼano, y jujun taq mul aninaq kubʼij ri kpe pa ujolom. Nikʼaj chi mul, kubʼij o kubʼan jastaq che are chiʼ kqʼax ri tiempo kubʼij «mat neʼ xinbʼano» o «mat neʼ xinbʼij». Jun kʼutbʼal, are chiʼ ri Jesús xubʼij chke ri rapóstoles che kuriq na kʼax y kkam na, Pedro xuyajo y xubʼij che: «Ma ta chuyaʼ ri Dios chi jeʼ kkʼulmaj la waʼ, Wajaw» (Mat. 16:21-23). Jesús xupixbʼej ri Pedro. Are chiʼ e kʼi winaq xepe che uchapik ri Jesús, Pedro xuchomaj ta na ri xubʼano aninaq xuqopij ri uxikin ri esclavo re ri sumo sacerdote (Juan 18:10, 11). Jumul chik xpixbʼex rumal ri Jesús. Xuqujeʼ, ri Pedro ubʼim chik che, paneʼ ri e nikʼaj chi apóstoles keʼux ta sukʼ y kkiya kan utukel ri Jesús, areʼ kubʼan ta wariʼ (Mat. 26:33). Are kʼu qas ta nim ri ukowil ukʼuʼx ri Pedro junam che xuchomaj. Rumal che oxmul xubʼij che retaʼm ta uwach ri Jesús. Rukʼ nimalaj bʼis, «xel kʼu apanoq ri Luʼ, xoqʼ rukʼ kʼayil» (Mat. 26:69-75). Qastzij riʼ che xuchomaj we kkuy na umak rumal ri Jesús.

18. ¿Jas xubʼan ri Jesús che utoʼik ri Pedro rech kbʼison ta chik?

18 Are kʼu, ri Pedro xuya ta bʼe che ri bʼis kchʼakan pa uwiʼ. Paneʼ xubʼan jujun jastaq che utz taj, xuya ta kan upatanexik ri Dios, y qetaʼm che amaqʼel xchakun kukʼ ri e nikʼaj chi apóstoles (Juan 21:1-3; Hech. 1:15, 16). ¿Jas xtoʼwik? Xnaʼtaj che, che ri Jesús ubʼim che kutaʼ toqʼobʼ pa uwiʼ rech kqaj ta uchuqʼabʼ ri ukojonik xuqujeʼ che ktzalijik y kuya kichuqʼabʼ ri e rachalal pa ri ukojonik. Jehová xuya ri xutaʼ ri Jesús pa ri uchʼawem. Are chiʼ qʼaxinaq chi ri tiempo, Jesús xukʼut ribʼ chuwach ri Pedro rech xuya uchuqʼabʼ (Luc. 22:32; 24:33, 34; 1 Cor. 15:5). Pa jun chi mul, Jesús xukʼut ribʼ chkiwach ri apóstoles are chiʼ jun aqʼabʼ chi kitzukum kar are kʼu kʼo ta kichapom. Chilaʼ, ri Jesús xukʼut chuwach ri Pedro, ri loqʼalaj rachiʼl, che kuloqʼoqʼej y che ukuyum chi umak rumal che xuya kan más uchak (Juan 21:15-17).

19. Junam rukʼ ri kubʼij Salmo 103:13, 14, ¿jas kubʼan ri Jehová che usachik ri qamak, y jas kqabʼan che resaxik uwach?

19 ¿Jas kqetaʼmaj? Ri xubʼan ri Jesús rukʼ Pedro xukʼutu che sibʼalaj kutoqʼobʼisaj wachaj, junam rukʼ ri uTat. Rumal laʼ, are chiʼ kqabʼan jun jastaq che utz taj, kqachomaj taj che ri Jehová kukuy ta chi ri qamak. Ksach ta chqe che Satanás kraj che jeʼ kqachomaj wariʼ. Xaneʼ rajawaxik knaʼtaj chqe che Jehová kojuloqʼoqʼej, kukuy ri qamak y rajawaxik jeʼ kqabʼan kukʼ ri kkibʼan kʼax chqe (chasikʼij uwach Salmo 103:13, 14).

20. ¿Jas kqil na pa ri jun chi kʼutunem?

20 Ri xukʼulmaj ri José, Noemí y Rut, ri levita y ri Pedro kukʼut chqawach che Jehová «naqaj kʼo wi che kitoʼtajisaxik ri ubʼanom chʼaqataq ri kanimaʼ» (Sal. 34:18). Paneʼ, areʼ amaqʼel ta kojuchajij chuwach ri kʼax o jastaq che kbʼanowik che kojbʼisonik. Are kʼu, are chiʼ kqachʼij rukʼ ri utobʼanik, ri qakojonik kubʼan más ko (1 Ped. 1:6, 7). Pa ri jun chi kʼutunem, kqil chi nikʼaj tobʼanik kuya chke ri e sukʼalaj taq upatanelabʼ are chiʼ kebʼisonik, weneʼ rumal che kkibʼan jastaq che utz taj o rumal nikʼaj chi kʼax.

BʼIXONEM 7 Jehová, kuya nuchuqʼabʼ

^ párr. 5 Pa wajun kʼutunem riʼ, kqil na ri xubʼan ri Jehová che ukubʼsaxik kikʼuʼx y uyaʼik kichuqʼabʼ ri José, Noemí y Rut, jun levita y ri apóstol Pedro are chiʼ xkiriq kʼax y xebʼisonik. Xuqujeʼ kqil na ri kojkunik kqetaʼmaj chkij ri e kʼutbʼal riʼ y chrij ri toqʼobʼisal wachaj xukʼut ri Dios chke.

^ párr. 56 RI KUKʼUT RI E WACHBʼAL: Noemí, Rut y Orpá sibʼalaj kebʼisonik rumal che xekam ri kachajil. Are chi xqʼax ri tiempo, Noemí, Rut y Boaz kekikotik rumal che xalax ri Obed.