Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

Maa Nyamenle Edwɛkɛ Ne Ɛboa Wɔ Nee Awie Mɔ

Maa Nyamenle Edwɛkɛ Ne Ɛboa Wɔ Nee Awie Mɔ

“Wɔ mɛla ne mɔ le fɔɔnwo.”—EDW. 119:128.

1. Duzu ati a ɔwɔ kɛ yɛnyia anwodozo kpalɛ wɔ Nyamenle Edwɛkɛ ne anu ɛ?

SAA mgbanyima ɛlɛsuzu nwo saa Baebolo sukoavo bie fɛta kɛ ɔkɔ daselɛlilɛ a, bɛbiza bɛ nwo kɛ, ‘Asoo ye edwɛkɛhanlɛ kile kɛ ɔdie ɔdi kɛ Baebolo ne le Nyamenle Edwɛkɛ ɔ?’ * Nɔhalɛ nu, ɔwɔ kɛ bɛdabɛ mɔɔ bɛkulo kɛ bɛyɛ Belemgbunlililɛ ne nolobɔlɛma nee Nyamenle azonvolɛ kɔsɔɔti bua kɛ ɛhɛe. Duzu ati ɔ? Ɔluakɛ anwodozo mɔɔ yɛlɛ ye wɔ Nyamenle Edwɛkɛ ne anu nee kɛzi yɛfa yɛdi gyima kpalɛ wɔ daselɛlilɛ nu la baboa awie mɔ yeamaa bɛanwu Gyihova na bɛafɛta bɛamaa ngoanelielɛ.

2. Duzu ati a ɔwɔ kɛ ‘yɛsɔ nɔhalɛ ne mɔɔ yɛzukoa la anu dahuu ɛ’?

2 Ɛzoanvolɛ Pɔɔlo zile kɛzi Nyamenle Edwɛkɛ ne anwo hyia la azo wɔ mekɛ mɔɔ ɔhɛlɛle Temɔte kɛ: “Kɔ zolɛ sɔ nɔhalɛ ne mɔ mɔɔ bɛhilehile wɔ na ɛdie ɛdi ɛsesebɛ la anu.” “Nɔhalɛ ne” mɔɔ Pɔɔlo hanle nwolɛ edwɛkɛ la a le nɔhalɛ edwɛkɛ ne mɔɔ wɔ Baebolo ne anu mɔɔ ɔmanle Temɔte liele edwɛkpa ne lile la. Zɔhane ala a nɔhalɛ ne ɛnyia yɛ nwo zo tumi a, na ɔbamaa yɛanyia ‘nrɛlɛbɛ mɔɔ maa ngoanelielɛ la.’ (2 Tem. 3:14, 15) Yɛta yɛfa Pɔɔlo edwɛkɛ mɔɔ doa ɛhye azo la yɛboa menli yɛmaa bɛnwu kɛ Baebolo ne vi Nyamenle ɛkɛ, noko yɛdayɛ mumua ne yɛkola yɛnyia nvasoɛ bieko yɛfi edwɛkɛ zɔhane mɔɔ ɔwɔ 2 Temɔte 3:16 la anu. (Bɛgenga.) Bɛmaa yɛzuzu ngyɛnu zɔhane anwo kpalɛ. Ɔbamaa yɛanyia anwodozo kɛ Gyihova ngilehilelɛ kɔsɔɔti “le fɔɔnwo.”—Edw. 119:128.

“ƆLE KPALƐ ƆMAA NƆHALƐ NE ƐHILEHILELƐ”

3-5. (a) Duzu a zile wɔ mekɛ mɔɔ Pita wiele ye ɛdendɛlɛ ne wɔ Pɛntekɔso kenle ne la ɛ, na kɛmɔti ɛ? (b) Duzu ati a Tɛsalonaekama dɔɔnwo liele nɔhalɛ ne ɛ? (d) Duzu a maa menli dɔɔnwo anye die yɛ daselɛlilɛ gyima ne anwo ɛnɛ a?

3 Gyisɛse zele Yizilayɛma kɛ: “Melɛsoa Nyamenle  kpɔmanvolɛma, nrɛlɛbɛvolɛma, yɛɛ kilehilevolɛma wɔ bɛ nwo.” (Mat. 23:34) Ɛnee Gyisɛse ɛlɛka ye ɛdoavolɛma ne mɔɔ yehilehile bɛ kɛ bɛva Ngɛlɛlera ne bɛli gyima wɔ daselɛlilɛ nu la anwo edwɛkɛ. Wɔ Pɛntekɔso ɛvolɛ 33 Y.M. anu, “kilehilevolɛma” ɛhye mɔ ko mɔɔ bɛfɛlɛ ye ɛzoanvolɛ Pita la dendɛle hilele menli ekpunli bie wɔ Gyɛlusalɛm, na ɔvale Hibulu Ngɛlɛlera ne anu edwɛkɛ dɔɔnwo ɔlile gyima. Mɔɔ menli ne dele Pita edwɛkɛ ne la, “ɛzulolɛ kpole hanle bɛ.” Bɛnlunle bɛ nwo wɔ bɛ ɛtane ne mɔ anwo. Bɛ nuhua kɛyɛ apenle nsa zɛlɛle ɛtanefakyɛ vile Nyamenle ɛkɛ na bɛrayɛle Keleseɛnema.—Gyi. 2:37-41.

4 Ɛzoanvolɛ Pɔɔlo mɔɔ bɔle edwɛkpa ne nolo wɔ Gyɛlusalɛm afoa nu la, noko boka kilehilevolɛma ɛhye anwo. Kɛ neazo la, ɔlile menli mɔɔ ɛnee sonle wɔ nyianu sua ne anu wɔ Masidonea suakpole Tɛsalonaeka azo la daselɛ. Pɔɔlo hɔle nyianu sua ne anu na “ɔ nee bɛ lile Nyamenle Edwɛkɛ ne anwo adwelie Ɛnwomenlelielɛ Kenle fane nsa. Ɔhilehilele nu ɔmanle bɛnwunle kɛ ɔwɔ kɛ Mɛzaya ne nwu amaneɛ na bɛdwazo ye bɛfi ewule nu.” Duzu a vi nu rale a? ‘Dwuuma bie mɔ yɛɛ Gilikima dɔɔnwo liele edwɛkɛ ne lile’ na bɛrayɛle diedima.—Gyi. 17:1-4.

5 Kɛzi Nyamenle azonvolɛ mɔɔ bɛwɔ ɛkɛ ɛnɛ fa Baebolo ne di gyima la, ɔsi menli dɔɔnwo anwo. Mekɛ mɔɔ yɛ diema ralɛ ko gengale ngɛlɛlera bie hilele nrenya ko wɔ daselɛlilɛ nu la, nrenya ne bizale ye asɔne mɔɔ ɔkɔ la. Ɔbuale ye kɛ ɔ nee ye bokavolɛ ne le Gyihova Alasevolɛ. Nrenya ne hanle kɛ: ‘Anrɛɛ ɔwɔ kɛ menwu ye ɔluakɛ Gyihova Alasevolɛ angome ala a kɔ menli azua nu na bɛkenga Baebolo ne bɛkile bɛ a.’

6, 7. (a) Kɛzi menli mɔɔ kilehile wɔ asafo ne anu la bahola ava Baebolo ne ali gyima kpalɛ ɛ? (b) Duzu ati a ɔhyia kɛ yɛfa Ngɛlɛlera ne yɛdi gyima kpalɛ wɔ mekɛ mɔɔ yɛlɛyɛ Baebolo ɛzukoalɛ la ɛ?

6 Kɛ ɔkɛyɛ na yɛava Baebolo ne yɛali gyima kpalɛ wɔ mekɛ mɔɔ yɛlɛkilehile la ɛ? Saa ɛnyia nwolɛ adenle kɛ ɛkilehile wɔ asafo ne anu a, fa Baebolo ne anu ngɛlɛlera bie mɔ di gyima. Kɛ anrɛɛ ɛbaha ngɛlɛlera ne anu edwɛkɛ sikalɛ anzɛɛ ɛbagenga wɔavi kɛlata zo anzɛɛ ɛlɛtɔlɔnek debie bie anu la, buke Baebolo ne na nea nu kenga, na maa wɔ tievolɛma ɛli ɛgengalɛ ne anzi. Nyia mekɛ kilehile nu na boa tievolɛma maa bɛnwu kɛzi ɔbamaa bɛabikye Gyihova la. Kɛ anrɛɛ ɛbava ndonwo kpongbondee nee anwubielɛ mɔɔ ɔyɛ ɛzelekɛ wɔali gyima la, fa mekɛ ne kilehile Nyamenle Edwɛkɛ ne anu kpalɛ.

7 Duzu a ɔwɔ kɛ yɛkakye wɔ mekɛ mɔɔ yɛlɛkilehile yɛ Baebolo sukoavoma la ɛ? Saa yɛ nee bɛ ɛlɛsukoa asafo mbuluku ne mɔ a, ɔnle kɛ yɛbu yɛ nye yɛgua ngɛlɛlera mɔɔ wɔ nu la azo. Ɔwɔ kɛ yɛmaa sukoavo ne kenga ngɛlɛlera mɔɔ wɔ nu la amuala na yɛboa ye yɛmaa ɔte ɔ bo kpalɛ. Kɛzi yɛbayɛ ye ɛ? Ɔngyia kɛ yɛbadendɛ dɔɔnwo, ɔwɔ kɛ yɛmaa sukoavo ne anwosesebɛ yɛmaa ɔkile ye adwenle na ɔtendɛ. Kɛ anrɛɛ yɛbazi kpɔkɛ yɛamaa ye wɔ ye diedi nee ninyɛne mɔɔ ɔwɔ kɛ ɔyɛ anwo la, yɛbahola yɛabiza ye kpuyia mɔɔ bamaa yɛanwu mɔɔ ɔwɔ kɛ ɔyɛ la. *

“ƆLE KPALƐ ƆMAA . . . SONLA NYUNLU ƐHWILƐ”

8. Apelepele boni a ɛnee Pɔɔlo nee ɔ nwo nane di a?

8 Fane dɔɔnwo ne ala, yɛbu “sonla nyunlu ɛhwilɛ” kɛ asafo nu mgbanyima gyima. Nɔhalɛ nu, ɔle mgbanyima ne mɔ gyima kɛ ‘bɛkɛhwi bɛdabɛ mɔɔ ɛtane ala a bɛyɛ la anyunlu.’ (1 Tem. 5:20; Tae. 1:13) Noko ɔhyia kɛ yɛdayɛ mumua ne yɛneɛnlea yɛ nwo nu yɛnwu ɛleka mɔɔ yɛtɔ sinli la. Ɛnee Pɔɔlo le Keleseɛnenli mɔɔ ye adwenle ɛmbua ye fɔlɛ wɔ debie biala anwo a. (2 Tem. 1:3) Noko akee, ɔhɛlɛle kɛ: “Menwu mɛla fofolɛ bie wɔ me sonlabaka ye  nvɛyeba ne mɔ amuala anu. Mɛla ɛhye ko tia mɔɔ me adwenle kulo kɛ ɔyɛ la, na ɔmaa meyɛ kanranli memaa ɛtane mɛla ne.” Yɛbazuzu ninyɛne mɔɔ ɛnee ɔwɔ kɛ Pɔɔlo yɛ amaa yeali ye sinlidɔlɛ ngakyile ne mɔ azo konim la anwo.—Bɛgenga Wulomuma 7:21-25.

9, 10. (a) Ɔbayɛ kɛ sinlidɔlɛ boni a gyegyele Pɔɔlo a? (b) Ɔbayɛ kɛ kɛzi Pɔɔlo honle tiale ɛtane ɛ?

9 Sinlidɔlɛ boni a Pɔɔlo bɔle mɔdenle kɛ ɔbali zolɛ konim a? Yeanga, noko ɔhɛlɛle Temɔte kɛ ɔguale “ɔ nyunlu aze.” (1 Tem. 1:13) Kolaa na Pɔɔlo arayɛ Keleseɛnenli la, ɛnee ɔkpɔ bɛ kpole kpalɛ. Mekɛ mɔɔ ɔka nganeɛ mɔɔ ɛnee ɔte ye wɔ Kelaese ɛdoavolɛma ne anwo la, ɔhanle kɛ: “Me nye bolole bɛ nwo kpalɛ.” (Gyi. 26:11) Pɔɔlo zukoale kɛ ɔbahomo ye ɛya zo, noko ɛnee ɔdwu mekɛ ne bie a ɔnla aze kɛ ɔbahomo ye nganeɛdelɛ nee edwɛkɛ mɔɔ ɔbaha la azo. (Gyi. 15:36-39) Duzu a boale ye manle ɔlile konim a?

10 Pɔɔlo hilele debie mɔɔ ɔyɛle amaa yeali konim la wɔ ye kɛlata ne mɔɔ ɔhɛlɛle Kɔlente Keleseɛnema ne la anu. (Bɛgenga 1 Kɔlentema 9:26, 27.) Ɔbobɔle ye sonlabaka ne mɔɔ ɛnli munli la sunsum nu abotokuma. Ɔda ali kɛ, ɔkpondɛle folɛdulɛ wɔ Ngɛlɛlera ne anu, ɔzɛlɛle Gyihova kɛ ɔboa ye ɔmaa ɔva ɔli gyima, na ɔbɔle mɔdenle ɔyɛle nzenzaleɛ. * Ye neazo ne bahola aboa yɛ ɔluakɛ yɛ nee yɛ sinlidɔlɛ ngakyile ne mɔ ɛlɛko.

11. Kɛzi ‘yɛbanleɛnlea yɛ ahonle nu’ saa yɛlɛfa nɔhalɛ ne yɛabɔ yɛ ɛbɛla amgba ɛ?

11 Ɔnle kɛ yɛnyia adwenle ɛlɛ kɛ yɛkola yɛgyakyi yɛ sinlidɔlɛ ne mɔ mɔɔ yɛlɛko yɛatia la. Emomu, ɔwɔ kɛ yɛkɔ zo ‘yɛneɛnlea yɛ ahonle nu’ saa yɛlɛfa nɔhalɛ ne yɛabɔ yɛ ɛbɛla amgba a. (2 Kɔl. 13:5) Saa yɛlɛkenga ngɛlɛlera le kɛ Kɔlɔsaema 3:5-10 la a, yɛbahola yɛabiza yɛ nwo kɛ: ‘Asoo melɛbɔ mɔdenle ɛsesebɛ meali me sinlidɔlɛ zo anzɛɛ me nye ɛlɛdie ninyɛne mɔɔ Gyihova se ɔle ɛtane la anwo? Saa menwu nvoninli ɛtane wɔ Intanɛte ne azo a, asoo meyɛ ndɛ mefi ɛkɛ, anzɛɛ meneɛnlea ninyɛne mɔɔ ɛnle kpalɛ la wɔ Intanɛte ne azo?’ Saa yɛfa folɛdulɛ mɔɔ wɔ Nyamenle Edwɛkɛ ne anu la yɛyɛ gyima wɔ yɛ ɛbɛlabɔlɛ nu a, ɔbamaa “yɛayɛ yɛ nye gyɛlɛmgbɛɛnye.”—1 Tɛs. 5:6-8.

“ƆLE KPALƐ ƆMAA . . . FOLƐDULƐ”

12, 13. (a) Bodane boni a ɔwɔ kɛ yɛdwu nwo wɔ mekɛ mɔɔ ‘yɛlɛtu folɛ la ɛ,’ na kɛzi yɛbava Gyisɛse neazo ne yɛali gyima ɛ? (b) Saa ‘yɛlɛtu folɛ a,’ ɛdendɛlɛ boni a ɔwɔ kɛ yɛkoati a?

12 Giliki edwɛkɛkpɔkɛ mɔɔ bɛhile ɔ bo kɛ “folɛdulɛ” wɔ ɛke la kile “debie mɔɔ bɛyɛ ye boɛ, bɛtenrɛ ye, anzɛɛ bɛfa bɛado ɛleka mɔɔ ɔwɔ kɛ ɔda la.” Ɔdwu mekɛ ne bie a ɔwɔ kɛ yɛyɛ ɛhye ɔluakɛ bie a ɛnee awie ande yɛ edwɛkɛ anzɛɛ yɛ nyɛleɛ bie abo. Kɛ neazo la, Dwuuma ɛzonlenlɛ nu adekilevolɛma ne dendɛle tiale Gyisɛse kɛ ɔ nee “adwuledievolɛma nee bɛdabɛ mɔɔ awie ɛmbu bɛ la” a tu a. Gyisɛse buale kɛ: “Menli mɔɔ te kpɔkɛ la ɛngyia ninsinli nwo kɛ wuleravolɛma. Bɛhɔ bɛhɔkpondɛ Nyamenle Edwɛkɛ ɛhye abo: ‘Mekulo anwunvɔnezelɛ, na tɛ nane azubɔlɛ ɔ.’” (Mat. 9:11-13) Ɔnyianle bɛ nwo abotane na ɔhilehilele bɛ muala Nyamenle edwɛkɛ ne abo. Ɔluale ɛhye ɛyɛlɛ zo ɔmanle bɛlɛvoma ranwunle kɛ Gyihova le ‘anwunvɔnezelɛ nee atiakunlukɛnlɛma Nyamenle, ɔnva ɛya mgbane mgbane, yɛɛ ɛhulolɛ kpundii nee nɔhalɛlilɛ ɛyi ye tɛkɛɛ.’ (Ade. 34:6) Ɔlua mɔdenle mɔɔ Nyamenle Ara ne bɔle ‘dule menli ne folɛ’ anzɛɛ denrɛle bɛ la ati, bɛ nuhua dɔɔnwo liele edwɛkpa ne lile.

13 Ɔwɔ kɛ yɛsukoa Gyisɛse wɔ mekɛ mɔɔ yɛlɛboa awie mɔ la. Adehilelɛ mɔɔ wɔ 2 Temɔte 3:16 la ɛngile kɛ saa ‘yɛlɛtu folɛ a,’ yɛkola yɛtendɛ kɛmɔ yɛkulo la. Saa yɛtendɛ basabasa yɛkile awie mɔ a, ‘yɛ nloa  edwɛkɛ bawowɔ kɛ dadeɛ.’ Yemɔ bamaa menli ali nyane na yɛnrɛhola yɛnrɛboa bɛ.—Mrɛ. 12:18.

14-16. (a) Kɛzi asafo nu mgbanyima bahola alua “folɛdulɛ” zo aboa menli mɔɔ kulo kɛ di ngyegyelɛ bie anwo gyima la ɛ? (b) Duzu ati a Ngɛlɛlera ne mɔɔ bɛdua zo ‘bɛtu folɛ’ la anwo hyia kpalɛ wɔ ngakula ɛtetelɛ nu ɛ?

14 Ɛnee akee, kɛ ɔkɛyɛ na yɛava abotane nee atiakunlukɛnlɛma yɛali gyima wɔ mekɛ mɔɔ ‘yɛlɛtu folɛ’ anzɛɛ yɛlɛtenrɛ awie la ɛ? Fa ye kɛ agyalɛma bie ɛhɔ asafo nu kpanyinli ɛkɛ kɛ ɔboa bɛ ɔluakɛ bɛta bɛdi butule. Duzu a ɔwɔ kɛ kpanyinli ne yɛ a? Saa yeangɔ bɛ nuhua ko afoa a, ɔbahola yeava Baebolo ngyinlazo mɔɔ wɔ Mɔɔ Fa Abusua Anyelielɛ Ba La buluku ne tile 3 la yeaboa bɛ. Wɔ mekɛ mɔɔ kpanyinli ne nee bɛ ɛlɛsuzu nwo la, agyalɛma ne banwu folɛdulɛ mɔɔ ɔwɔ kɛ bɛ nuhua ko biala fa di gyima kpalɛ la. Nzinlii, kpanyinli ne bahola abiza kɛzi ninyɛne ɛlɛkɔ zo wɔ abusua ne anu la na saa bɛhyia moalɛ bieko a yeava yeamaa bɛ.

 15 Kɛzi awovolɛ bahola ‘adu bɛ mra folɛ’ anzɛɛ adenrɛ bɛ amaa bɛanyi wɔ sunsum nu ɛ? Fa ye kɛ ɛkulo kɛ ɛboa ɛ ra ralɛ mɔɔ yedu zo la wɔ agɔnwolɛ ɛtane ɛdulɛ nwo. Mɔɔ lumua la, ɔwɔ kɛ ɛnwu ɔ gɔnwo ne anwo edwɛkɛ. Saa yemɔ anzi edwɛkɛ ne gyegye wɔ a, ɛbahola wɔava Questions Young People Ask—Answers That Work, Foa 2 ne anu edwɛkɛ ɛ nee ɔ ngomekye azuzu nwo. Akee ɔwɔ kɛ ɛnyia mekɛ dɔɔnwo ɛmaa ye na ɛbɔ mɔdenle kɛ ɛbanwu ye adwenle wɔ mekɛ mɔɔ ɛ nee ye lua daselɛlilɛ nu anzɛɛ abusua ne ɛlɛdi nwɔhoa bie la. Saa ɛnyia ɔ nwo abotane nee atiakunlukɛnlɛma a, ɔbanwu kɛ ɛkulo ye edwɛkɛ kpalɛ. Ɛhye baha ye yeamaa yeava wɔ folɛdulɛ ne yeali gyima na yeahwe ɔ nwo.

Awovolɛ mɔɔ bɛle atiakunlukɛnlɛma mɔɔ bɛgyinla Baebolo ne azo ‘bɛtu bɛ mra folɛ la’ boa bɛ maa bɛkoati nyanelilɛ (Nea ɛdendɛkpunli 15)

16 Yɛbahola yealua abotane nee atiakunlukɛnlɛma adenle ko ne ala azo yɛamaa bɛdabɛ mɔɔ bɛlɛ kpɔkɛdelɛ nwo ngyegyelɛ, bɛ gyima ɛzɛkye, anzɛɛ bɛ adwenle nu yɛ bɛ kpomgbondee wɔ ngilehilelɛ bie mɔ  mɔɔ gyi Ngɛlɛlera ne azo la anwosesebɛ. Saa yɛfa Nyamenle Edwɛkɛ ne ‘yɛtu bɛ folɛ a,’ yɛ nee bɛ kɔsɔɔti nyia zolɛ nvasoɛ.

“ƆLE KPALƐ ƆMAA . . . MENLI ƐTETELƐ WƆ ƐBƐLA KPALƐ ƐBƆLƐ NU”

17. Duzu ati a ɔwɔ kɛ yɛdie ndeanlɛ yɛto nu ɛ?

17 “Kɛkala, ndeanlɛ biala ɛnyɛ fɛ, ɔyɛ nyane, noko nzinlii bɛdabɛ mɔɔ bɛkɛzɔ bɛ ndeanlɛ nu na bɛkɛva nu ma la sɔ ɛnyelɛ na bɛnyia anzonudwolɛ wɔ bɛ ɛbɛlabɔlɛ nu.” (Hib. 12:11) Keleseɛnema dɔɔnwo die to nu kɛ ndeanlɛ mɔɔ bɛnyianle bɛvile bɛ awovolɛ ɛkɛ la ɛboa bɛ kpalɛ. Na saa yɛdie ndeanlɛ mɔɔ Gyihova dua asafo nu mgbanyima nwo zo fa maa yɛ la yɛto nu a, ɔmaa yɛdua ngoane adenle ne azo dahuu.—Mrɛ. 4:13.

18, 19. (a) Kɛmɔti a edwɛkɛ mɔɔ ɔwɔ Mrɛlɛbulɛ 18:13 la hyia maa ‘menli ɛtetelɛ wɔ ɛbɛla kpalɛ ɛbɔlɛ nu ɛ’? (b) Saa mgbanyima tɔ bɛ rɛle azule nu na bɛda ɛlɔlɛ ali wɔ mekɛ mɔɔ bɛlɛfa ndeanlɛ bɛamaa la a, kɛzi ɔboa ahenle mɔɔ yeyɛ ɛtane la ɛ?

18 Saa yɛbahola yɛava ndeanlɛ mɔɔ fɛta la yɛamaa a, ɔwɔ kɛ yɛsukoa ye ɛyɛlɛ. Gyihova ɛha ɛhile Keleseɛnema kɛ bɛva ndeanlɛ bɛmaa na ‘bɛtete menli wɔ ɛbɛla kpalɛ ɛbɔlɛ nu.’ (2 Tem. 3:16) Ɛhye kile kɛ ɔwɔ kɛ yɛgyinla Baebolo ngyinlazo zo a yɛyɛ zɔ a. Ngyinlazo ɛhye mɔ ko wɔ Mrɛlɛbulɛ 18:13, ɔka kɛ: “Andeamua le koasea; ɔ nyunlu gua aze.” Yemɔti kolaa na mgbanyima nee awie mɔɔ bɛde kɛ yeyɛ ɛtane bie adendɛ la, ɔwɔ kɛ bɛdumua bɛtie edwɛkɛ ne anu kpalɛ na bɛnwu nuhua nɔhalɛ ne. (Mɛla 13:14) Saa bɛyɛ zɔ a bɛbahola bɛatete menli “wɔ ɛbɛla kpalɛ ɛbɔlɛ nu.”

19 Eza Nyamenle Edwɛkɛ ne tu asafo nu mgbanyima folɛ kɛ bɛdo bɛ “rɛle azule nu” bɛtete awie mɔ. (Bɛgenga 2 Temɔte 2:24-26.) Nɔhalɛ nu, adiema bie ɛtane kola gua Gyihova duma ne anwo evinli na ɔmaa awie mɔ di nyane, noko saa kpanyinli mɔɔ ɔbaboa ye la fa ɔ nwo ɛya a, ɔnrɛhola ye boa. Noko, saa mgbanyima ne mɔ sukoa “Nyamenle atiakunlukɛnlɛmayɛlɛ ne” a, bie a ɛtanevolɛ ne banlu ɔ nwo.—Wulo. 2:4.

20. Ngyinlazo boni a ɔwɔ kɛ awovolɛ fa di gyima wɔ mekɛ mɔɔ bɛlɛfa ndeanlɛ bɛamaa bɛ mra la ɛ?

20 Saa awovolɛ bahola ‘atete bɛ mra na bɛahilehile bɛ kɛmɔ Awulae kpondɛ la a,’ ɔwɔ kɛ bɛfa Baebolo ngyinlazo bɛdi gyima. (Ɛfɛ. 6:4) Ɔwɔ kɛ selɛ koati kɛ ɔbagyinla ɔ ra ɛbɛlabɔlɛ nwo edwɛkɛ bie mɔɔ yeannwu nɔhalɛ mɔɔ wɔ nu la azo yeahwe ɔ nzo. Yɛɛ Keleseɛne mbusua ɛnva ɛya kpole. “Nyamenle se anwunvɔne yɛɛ ɔ kunlu yelɛyela ye,” yemɔti ɔwɔ kɛ bɛdabɛ mɔɔ bɛlɛ ɛzonlelilɛ kɛ bɛtete ngakula wɔ ɛbɛla kpalɛ ɛbɔlɛ nu la bɔ mɔdenle kɛ bɛbazukoa subane ngɛnlɛma ɛhye mɔ.—Gye. 5:11.

AHYƐLƐDEƐ MƆƆ SONLE BOLƐ MƆƆ GYIHOVA ƐVA ƐMAA YƐ

21, 22. Kɛzi Edwɛndolɛ 119:97-104 maa ɛte nganeɛ wɔ Gyihova Edwɛkɛ ne anwo ɛ?

21 Nyamenle sonvolɛ bie hanle deɛmɔti ɔkulo Gyihova mɛla ne la anwo edwɛkɛ. (Bɛgenga Edwɛndolɛ 119:97-104.) Ɔzukoale na ɔmanle ɔnyianle nrɛlɛbɛ, adwenlenunwunlɛ nee ndelebɛbo. Nuhua folɛdulɛ mɔɔ ɔvale ɔyɛle gyima la boale ye manle ɔkpole adalɛ ndenle mɔɔ maa menli di nyane la. Wɔ ye afoa nu, ɛnee Ngɛlɛlera ne ɛzukoalɛ maa ɔ nye die na ye ahonle tɔ ye azule nu. Ɔsikale ɔ bo kɛ ɔbayɛ tieyɛ yeamaa Nyamenle ne mɔɔ ye adehilelɛ ɛmaa yenyia nvasoɛ dɔɔnwo wɔ ye ɛbɛlabɔlɛ nu la.

22 Asoo ɛbu “Nyamenle Edwɛkɛ ne”? Ɔbamaa diedi mɔɔ ɛlɛ ye wɔ Nyamenle bodane ne mɔ anu la anu amia. Folɛdulɛ mɔɔ wɔ nu la babɔ ɛ nwo bane yeavi ɛtaneyɛlɛ nee ɔ nzi amaneɛnwunlɛ nwo. Yɛɛ saa ɛkola ɛkilehile nu kpalɛ a, ɛbaboa awie mɔ wɔamaa bɛalua ngoane adenle ne azo dahuu. Ɔrɛla ye kɛ yɛbava “Nyamenle Edwɛkɛ ne” yɛali gyima kpalɛ wɔ mekɛ mɔɔ yɛlɛsonle yɛ ɛlɔlɛ Nyamenle Gyihova mɔɔ ɔze nrɛlɛbɛ ɔtɛla awie biala la.

^ ɛden. 1 Nea Organized to Do Jehovah’s Will, mukelɛ 79.

^ ɛden. 7 Ɛnee Gyisɛse ta biza ye tievolɛma wɔ mekɛ mɔɔ ɔlɛkilehile bɛ la kɛ: “Kɛ bɛdwenle ɛhye anwo bɛse ɛ?” Akee ɔkendɛ ɔmaa bɛbua.—Mat. 18:12; 21:28; 22:42.

^ ɛden. 10 Pɔɔlo ngɛlata ne anu dɔɔnwo maa yɛ anwosesebɛ kɛ yɛho yɛtia yɛ sinlidɔlɛ. (Wulo. 6:12; Gal. 5:16-18) Yɛkola yɛka kɛ ɔdaye mumua ne ɔvale folɛdulɛ ne ɔyɛle gyima.—Wulo. 2:21.