Hoe belangrijk is vroeg onderricht?

FLORENCE was veertig en wilde dolgraag een kind. Tijdens haar zwangerschap waarschuwde een arts echter dat haar baby met een leerstoornis geboren zou kunnen worden. Ze weigerde abortus te plegen en schonk het leven aan een gezonde baby.

Kort na de geboorte van haar zoon, Stephen, begon Florence hem voor te lezen en bij elke gelegenheid tegen hem te praten. Toen hij ouder werd, deden ze spelletjes, maakten uitstapjes, oefenden met tellen en zongen liedjes. „Zelfs als ik hem in bad deed, maakten we er een spelletje van”, vertelt ze. Dat had goede resultaten.

Toen Stephen nog maar veertien was, voltooide hij cum laude zijn studie aan de Universiteit van Miami. Twee jaar later rondde hij een rechtenstudie af en volgens zijn biografie werd hij later de jongste advocaat van de Verenigde Staten. Zijn moeder, dr. Florence Baccus, voormalig lerares en gepensioneerd schooldecaan, heeft veel tijd besteed aan onderzoek naar onderricht in de vroege kinderjaren. Ze is ervan overtuigd dat de aandacht en stimulering die ze haar zoon in zijn eerste levensjaren heeft gegeven, doorslaggevend zijn geweest voor zijn toekomst.

Het nature-nurture debat

Onder kinderpsychologen bestaat de laatste jaren een belangrijke controverse over de vraag welke factor een dominante rol speelt in de ontwikkeling van een kind: „nature”, dat wil zeggen wat het kind heeft geërfd, of „nurture”, zijn opvoeding en wat hem geleerd wordt. De meeste onderzoekers zijn ervan overtuigd dat de ontwikkeling van een kind door een combinatie van deze twee factoren wordt beïnvloed.

Dr. J. Fraser Mustard, deskundige op het gebied van kinderontwikkeling, zegt: „Wat we nu door onderzoek weten, is dat de ervaringen waaraan een kind in zijn eerste levensjaren wordt blootgesteld van invloed zijn op de wijze waarop de hersenen van dat kind zich ontwikkelen.” Ook professor Susan Greenfield zegt: „We weten bijvoorbeeld dat violisten een groter hersengebied ontwikkelen voor de vingers van de linkerhand dan andere mensen.”

 Wat voor onderricht moet er gegeven worden?

Als reactie op deze onderzoeksresultaten doen veel ouders niet alleen de grootste moeite om hun kind naar het juiste kinderdagverblijf te sturen, maar besteden ze ook veel geld aan lessen in muziek en kunst. Sommige ouders denken dat als een kind alles oefent, hij later ook alles kan. Het komt steeds vaker voor dat kinderen speciale privélessen krijgen of naar een peuterschool gaan. Sommige ouders zijn bereid alles te doen wat in hun vermogen ligt om hun kind een voorsprong op andere kinderen te geven.

Maar heeft dit soort toewijding in alle opzichten goede resultaten? Hoewel het er misschien op lijkt dat kinderen zo een opvoeding met onbegrensde mogelijkheden krijgen, missen deze kinderen in veel gevallen een heel belangrijk onderdeel van het leerproces, namelijk niet-gestructureerd spelen. Spontaan spelen stimuleert volgens opvoedkundigen de creativiteit en ontwikkelt de sociale, mentale en emotionele vaardigheden van het kind.

Sommige ontwikkelingsdeskundigen zijn van mening dat door de ouders gestuurd spelen een nieuw soort probleemkinderen creëert: kinderen voor wie alles tot in detail gepland is, die gestrest en emotioneel onstabiel zijn, niet kunnen slapen en over allerlei pijntjes klagen. Een psycholoog merkt op dat deze kinderen tegen de tijd dat ze de tienerleeftijd bereiken, vaak niet hebben geleerd met problemen om te gaan en „opgebrand, asociaal en opstandig” zijn.

Veel ouders staan dus voor een dilemma. Ze willen hun kinderen helpen zich volledig te ontplooien, maar zien in dat het onverstandig is om kleine kinderen te veel onder druk te zetten en op te jagen. Is er een manier om een redelijk evenwicht te vinden? Welke ontwikkelingsmogelijkheden hebben jonge kinderen, en hoe kunnen die benut worden? Wat kunnen ouders doen om ervoor te zorgen dat hun kinderen zullen slagen in het leven? Deze vragen worden in de volgende artikelen behandeld.

[Illustratie op blz. 3]

Ervaringen in de eerste levensjaren kunnen de ontwikkeling van de hersenen beïnvloeden

[Illustratie op blz. 4]

Spelen stimuleert de creativiteit en ontwikkelt de vaardigheden