Hulp voor de slachtoffers van marteling

DOOR ONTWAAKT!-CORRESPONDENT IN DENEMARKEN

„EEN BOTBREUK GENEEST MAKKELIJKER DAN EEN GEBROKEN GEEST.” — Dr. Inge Genefke.

EEN jonge man wandelt door een rustige straat in een Europese stad en staat even stil bij een etalage. Plotseling beginnen zijn handen te beven. Zijn knieën knikken. Hij grijpt naar zijn keel alsof hij naar adem snakt. In de etalageruit heeft hij zojuist de weerspiegeling van twee geüniformeerde politieagenten gezien. De jonge man heeft geen wetten overtreden en hij heeft geen reden bang te zijn. Toch doet alleen al het zien van mannen in uniform hem terugdenken aan een plaats duizenden kilometers daarvandaan en aan een tijd, jaren geleden, toen hij het slachtoffer van marteling was.

Dit kan het verhaal zijn van miljoenen mannen, vrouwen en zelfs kinderen. Het kan het verhaal zijn van een bekende van u. Het slachtoffer van wrede mishandeling kan een vluchteling zijn of een immigrant die in uw buurt is komen wonen. Misschien zitten zijn kinderen bij die van u op school. Wellicht kent u hem als een stille, rustige, beleefde buurman die zich meestal met niemand bemoeit. Maar uiterlijke schijn kan bedriegen; ze kan de innerlijke onrust verbergen die het slachtoffer voelt terwijl hij worstelt met herinneringen aan lichamelijk en mentaal lijden. Hij hoeft maar iets te zien — of te horen — om verschrikkingen uit het verleden opnieuw te beleven. Een zo’n slachtoffer legt uit: „Wanneer ik een baby hoor huilen, denk ik aan de mensen die ik in de gevangenis hoorde huilen. Wanneer ik iets door de lucht hoor suizen, moet ik denken aan het op en neer gaan van de stok — die maakte hetzelfde geluid vlak voordat hij me raakte.”

Marteling is niet alleen het terrein van politieke extremisten en terroristengroepen. In een aantal landen wordt marteling ook gebruikt door het leger en de politie. Waarom? Marteling kan een snelle en efficiënte manier zijn om aan informatie te komen, een bekentenis of een bezwarende getuigenverklaring af te dwingen, of om wraak te nemen. Volgens dr. Inge Genefke uit Denemarken, een vooraanstaand deskundige op het gebied van marteling, zijn regeringen in sommige gevallen „aan de macht gekomen en hebben ze hun positie behouden door martelpraktijken”. Eén slachtoffer zegt het als volgt: „Ze wilden mij geestelijk breken  om anderen te laten zien wat er gebeurt als je kritiek levert op de regering.”

Veel mensen associëren het martelen van medemensen uitsluitend met de donkere middeleeuwen. Tenslotte hebben de Verenigde Naties in 1948 de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens aangenomen, waarin staat: „Niemand zal onderworpen worden aan folteringen, noch aan een wrede, onmenselijke of onterende behandeling of bestraffing” (Artikel 5). Maar sommige deskundigen geloven dat wel 35 procent van alle vluchtelingen in de wereld gemarteld is. Waarom is marteling zo wijdverbreid? Wat voor uitwerking heeft het op de slachtoffers en hoe kunnen zij geholpen worden?

De nasleep

Het is niet vreemd dat veel slachtoffers van marteling hun vaderland ontvluchten om elders een nieuw leven te beginnen. Maar hoewel de omgeving kan veranderen, duurt het lijden voort — zowel fysiek als psychisch. Het slachtoffer kan bijvoorbeeld schuldgevoelens hebben omdat hij familie of vrienden niet tegen mishandeling kon beschermen. Misschien ontwikkelt hij ook een diepgeworteld wantrouwen jegens anderen, in de vrees dat iedereen die hij ontmoet, een informant zou kunnen zijn. „Het slachtoffer van marteling zal altijd een onbekende blijven”, zegt de auteur Carsten Jensen. „Hij heeft zijn vertrouwen in de wereld voorgoed verloren.”

Het gevolg is een mengeling van fysiek en mentaal trauma waarmee zowel het slachtoffer als degenen die hulp willen bieden, haast geen raad weten. De lichamelijke problemen kunnen soms gemakkelijk behandeld worden, maar de psychische niet. „Aanvankelijk dachten we: goed, we lappen ze op, we zetten de gebroken botten en we sturen ze naar huis”, geeft dr. Genefke toe. „Maar al snel begrepen we dat ze verscheurd werden door innerlijke pijn.” Toch „hebben wij tot onze verbazing geleerd dat het wel degelijk mogelijk is slachtoffers verlichting en hulp te bieden, zelfs na het verstrijken van vele jaren”, merkt dr. Genefke op.

Samen met andere Deense artsen zette dr. Genefke in 1982 in het Nationaal Ziekenhuis in Kopenhagen een kleine afdeling op voor het behandelen van vluchtelingen die het slachtoffer van marteling waren. Dit kleine begin is uitgegroeid tot een wereldomvattend netwerk onder de naam Internationale Revalidatieraad voor slachtoffers van marteling (IRCT). Vanuit het hoofdkantoor in Kopenhagen coördineert deze raad de hulpverlening via meer dan honderd centra in de hele wereld. In de loop der jaren heeft de raad veel geleerd over het behandelen van slachtoffers van marteling.

Hoe steun te geven

Het is vaak nuttig als slachtoffers over hun ervaringen praten. „Zo’n twintig jaar geleden”, zegt een informatieblad van het IRCT, „waren slachtoffers van marteling vaak in twee opzichten slachtoffer. Ten eerste door aan de fysieke of psychische mishandeling te zijn blootgesteld, en ten tweede door niet de gelegenheid te hebben erover te praten.”

Toegegeven, het is niet prettig zo’n vreselijk onderwerp als marteling te bespreken. Maar als een slachtoffer zijn verhaal kwijt wil aan een vriend en de vriend wil niet luisteren, kan het slachtoffer nog verder tot wanhoop gedreven worden. Het is daarom belangrijk het slachtoffer ervan te overtuigen dat iemand om hem geeft. Uiteraard dient niemand zich onbescheiden met persoonlijke aangelegenheden van een ander te willen bemoeien. Uiteindelijk moet het slachtoffer beslissen of hij of zij iemand in vertrouwen wil nemen, en wanneer en wie dat zal zijn. — Spreuken 17:17; 1 Thessalonicenzen 5:14.

 De meeste deskundigen bevelen aan zowel de lichamelijke als de mentale aspecten van de marteling in aanmerking te nemen. Sommige slachtoffers hebben professionele hulp nodig om te herstellen. Behandelingsmethoden omvatten communicatie- en ademhalingsoefeningen. * Gevoelens van schaamte moeten meestal als eerste worden behandeld. Eén therapeut vertelde een vrouw die herhaaldelijk verkracht en geslagen was: „Het is normaal dat je die schaamte voelt. Maar het is niet jouw schaamte. Het is de schaamte van degenen die je dit hebben aangedaan.”

Overlevenden van concentratiekampen

Tijdens de Tweede Wereldoorlog hebben miljoenen mensen in Hitlers concentratiekampen mensonterende gruwelijkheden ondergaan. Onder hen bevonden zich duizenden Jehovah’s Getuigen die vervolgd werden omdat zij weigerden hun geloof te verloochenen. Hun geloof heeft hen onmiskenbaar geholpen onder zulke beproevingen te volharden. Hoe dan wel?

Lang voor hun gevangenzetting bestudeerden deze christenen al zorgvuldig Gods Woord. Zij werden dus niet in verwarring gebracht toen er zich beproevingen aandienden, en ook gaven zij God niet de schuld toen er niet onmiddellijk een eind kwam aan hun lijden. Door een studie van de bijbel waren de Getuigen te weten gekomen waarom God goddeloosheid toelaat en hoe hij er op zijn bestemde tijd een einde aan zal maken. Door hun bijbelstudie hadden zij geleerd dat Jehovah ’gerechtigheid liefheeft’ en dat het hem woedend maakt wanneer mensen hun medemensen mishandelen. — Psalm 37:28; Zacharia 2:8, 9.

Uiteraard hebben veel van deze overlevenden van concentratiekampen het hoofd moeten bieden aan de traumatische nasleep van hun ervaring. Daarbij zijn zij enorm gesterkt door de raad van de apostel Paulus op te volgen. Terwijl Paulus in Rome gevangenzat, een situatie waarin hij heel wat angstige spanning moet hebben gekend, schreef hij aan medegelovigen: „Weest over niets bezorgd, maar laat in alles door gebed en smeking te zamen met dankzegging uw smeekbeden bij God bekend worden; en de vrede van God, die alle gedachte te boven gaat, zal uw hart en uw geestelijke vermogens behoeden door bemiddeling van Christus Jezus.” — Filippenzen 1:13; 4:6, 7.

Deze rechtschapenheidbewaarders hebben door bijbelstudie geleerd dat God beloofd heeft van de aarde een paradijs te maken, waar de pijnlijke gevolgen van mensonterende praktijken zoals marteling uiteindelijk zullen worden uitgewist.

Jehovah’s Getuigen delen deze bijbelse hoop met hun medemensen in meer dan 230 landen. Door de beroeringen in de wereld komen zij in contact met velen die hebben geleden wegens de onmenselijkheid van de ene mens jegens de andere. Wanneer zij slachtoffers van marteling ontmoeten, proberen de Getuigen de bijbelse belofte voor een schitterende toekomst met deze personen te delen. Wat zijn zij blij het goede nieuws te verbreiden van een toekomstige tijd waarin marteling tot het verleden zal behoren! — Jesaja 65:17; Openbaring 21:4.

[Voetnoot]

[Inzet op blz. 24]

„NIEMAND ZAL ONDERWORPEN WORDEN AAN FOLTERINGEN, NOCH AAN EEN WREDE, ONMENSELIJKE OF ONTERENDE BEHANDELING OF BESTRAFFING.” — Artikel 5, Universele Verklaring van de Rechten van de Mens

[Kader op blz. 25]

HOE U KUNT HELPEN

ALS IEMAND IN UW KENNISSENKRING HERSTELLENDE IS VAN DE GEVOLGEN VAN MARTELING, KUNNEN DE VOLGENDE SUGGESTIES NUTTIG ZIJN:

● Toon empathie. U kunt bijvoorbeeld zeggen: „Ik weet dat er veel problemen zijn in het land waar u vandaan komt. Hoe staat het met u? Weet u ermee om te gaan?” — Mattheüs 7:12; Romeinen 15:1.

● Wees niet bemoeizuchtig of te vasthoudend in het aanbieden van hulp, maar wees vriendelijk en fijngevoelig. Laat het slachtoffer weten dat u bereid bent te luisteren. — Jakobus 1:19.

● Pas ervoor op niet al te behulpzaam te zijn. Ontneem het slachtoffer zijn zelfrespect of privacy niet. De bedoeling is het slachtoffer te helpen de last te dragen, niet te proberen die volledig van hem over te nemen.