Inda koshikalimo

Inda koshikalimo

Owe shi tseya ngaa?

Owe shi tseya ngaa?

Uumbangi wuni kaawu li mOmbiimbeli, tawu ulike kutya Aaisraeli oya li aapika muEgipiti?

Ombiimbeli oya popya kutya konima sho Aamidiana ya fala Josef kuEgipiti, tatekulululwa Jakob pamwe nuukwanegumbo we, oya tembukile kuEgipiti okuza muKaanana. Oya ka kala haya zi moshikandjo shaEgipiti, Goshen, pooha dhomulonga gwaNiili. (Gen. 47:1, 6) Aaisraeli oya tsikile okukala “ye na aanona oyendji noyi indjipala noonkondo.” Onkee ano, Aaegipiti oya tameke okukala ye ya tila, noye ya thiminikile iilonga iidhigu yuupika. — Eks. 1:7-14.

Aapataneki yamwe kunena, oya sheke ehokololo lyOmbiimbeli ndyoka twa zi nokupopya kutya ehokololo ekulukulu. Nonando ongawo, opu na wo uumbangi wulwe tawu ulike kutya Aasemite * oya li aapika muEgipiti.

Pashiholelwa, Aalafululi oya mono omakulukuma gomahala ngoka ga li nale muumbangalantu waEgipiti. Dr. John Bimson ota ti kutya opu na uumbangi tawu ulike kutya muumbangalantu waEgipiti omu na omakulukuma gomahala 20 nenge ge vulithe po, moka mwa li aantu yomoluvalo lwaSem. Shimwe ishewe, James K. Hoffmeier, omunongononi gwiinima yi na ko nasha naEgipiti, ota ti: “Uule womimvo, tashi vulika okuza mo 1800 sigo 1540 K.E., aantu yomoluvalo lwaSem mboka ya za kuuninginino waAsia, oya li ya tala ko Egipiti li li ehala ewanawa nokutembukila.” Okwa gwedha ko a ti: “Ethimbo ndyoka olya faathana ‘nethimbo lyonale’ nolya faathana wo nethimbo nosho wo noonkalo ndhoka dha popiwa muGenesis.”

Opu na natango uumbangi wumwe wa za kuumbugantu waEgipiti. Opapilusa ndjoka tayi tengenekwa kutya oya nyolwa pokati komumvo 2000–1600 K.E.N., oyi na omadhina gaapika mboka ya li haya longo megumbo lyontumba muumbugantu waEgipiti. Omadhina ge vulithe po 40 gomomadhina ngoka, oga nyolwa melaka lyonale lyoluvalo lwaSem. Aapika mbaka nenge tu tye aapiya, oya li aateleki, aatunginguwo naaniilonga yiilonga yokomake. Hoffmeier, ota ti: “Molwaashoka megumbo ndyoka lya li muumbugantu waEgipiti, omwa li hamu longo aantu ye vulithe 40, mboka ya za moluvalo lwaSem, omwaalu gwawo muEgipiti, unene tuu pooha dhomulonga, otashi vulika gwa li ogundji.”

Omulafululi David Rohl okwa nyola kutya omadhina gamwe gaapika ngoka ge li mopapilusa, “oga faathana naangoka hatu lesha mOmbiimbeli.” Pashiholelwa, mopapilusa ndjoka omu na omadhina ga faathana nomadhina ngaashi Isaskar, Aser naShifra. (Eks. 1:3, 4, 15) Rohl okwa thiki pehulithodhiladhilo ta ti: “Mbuka uumbangi washili tawu ulike ethimbo ndyoka Aaisraeli ya li aapika muEgipiti.”

Dr. Bimson ota ti: “Shoka Ombiimbeli ya popya kombinga yuupika wAaisraeli muEgipiti nosho wo etembuko lyawo, oshi shi okwiinekelwa.”

^ okat. 4 Edhina Semite olya za kedhina Sem, omwanamati gwaNoa. Oluvalo lwaSem otashi vulika lwa kwatela mo Aaelam, Aayassur, Aakanadia yopetameko, Aahebeli, Aasiria nomihoko dhi ili nodhi ili dhAarabia.