1, 2. (a) Inki kisalu ya nene Yehowa pesaka Salomo? (b) Sambu na nki Davidi vandaka kudiyangisa sambu na Salomo?

YEHOWA pesaka Salomo kisalu mosi ya nene ya kutunga tempelo na Yeruzalemi, yo vandaka kisalu mosi ya kuluta mfunu mingi! Bantu mingi ta zaba yo sambu yo ta “vanda kitoko mingi kibeni.” Kima ya kuluta mfunu, yo ta vanda “nzo ya Yehowa Nzambi ya kieleka.”—1 Bansangu 22:1, 5, 9-11.

² Ntotila Davidi vandaka ti kivuvu nde Nzambi ta sadisa Salomo. Kansi Salomo vandaka ‘leke mpi zabaka mambu mingi ve.’ Keti yandi ta vanda ti kikesa ya kutunga tempelo to yandi ta kuka ve sambu yandi kele leke mpi me zaba mambu mingi ve? Sambu na kusala kisalu yai, yo lombaka nde Salomo kuvanda kikesa mpi kusala kisalu.

3. Inki malongi Salomo bakaka na kikesa ya tata na yandi?

³ Yo ke monana nde Salomo longukaka mambu mingi na kikesa ya tata na yandi, Davidi. Ntangu Davidi vandaka leke, yandi fwaka bambisi ya makasi yina zolaka kudia mameme ya tata na yandi. (1 Samuele 17:34, 35) Yandi monisaka mpi kikesa ntangu yandi nwanaka ti Goliati, soda ya ngolo yina vandaka kupesa boma. Ya kieleka, Nzambi sadisa Davidi na kufwa Goliati ti ditadi.—1 Samuele 17:45, 49, 50.

4. Sambu na nki yo lombaka nde Salomo kumonisa kikesa?

 ⁴ Davidi fwanaka kibeni na kusiamisa Salomo na kuvanda kikesa mpi kutunga tempelo sambu yandi mosi vandaka muntu ya kikesa. (Tanga 1 Bansangu 28:20.) Kana Salomo monisaka ve kikesa, yandi zolaka kuwa boma ya kutunga tempelo mpi yo zolaka kuvanda mbi kibeni.

5. Sambu na nki beto fwete vanda kikesa?

⁵ Bonso Salomo, beto ke vandaka mpi ti mfunu ya lusadisu ya Yehowa sambu na kumonisa kikesa mpi kusala kisalu yina yandi me pesaka beto. Beto tadila mwa bambandu ya bantu yina me monisaka kikesa. Na nima, beto yindula mutindu beto lenda monisa kikesa mpi kulungisa kisalu na beto.

6. Inki ke yitukisa nge na kikesa ya Yozefi?

⁶ Yozefi monisaka kikesa ntangu nkento ya Potifare zolaka nde bo vukisa nitu. Yozefi zabaka nde luzingu na yandi ta kuma na kigonsa kana yandi buya. Ata mpidina, yandi monisaka kikesa mpi buyaka na ntima ya mvimba.—Kuyantika 39:10, 12.

7. Inki mutindu Rahabi monisaka kikesa? (Tala kifwanisu ya luyantiku ya disolo.)

⁷ Mbandu ya nkaka kele ya Rahabi yina monisaka mpi kikesa. Ntangu bantu zole ya Izraele kwendaka kutala mbanza Yeriko na mayele, bo kumaka na nzo ya Rahabi. Rahabi lendaka kuwa boma mpi kubuya na kusadisa bo. Kansi sambu yandi vandaka kutudila Yehowa ntima, na kikesa yonso yandi bumbaka bo mpi sadisaka bo na kutina. (Yozue 2:4, 5, 9, 12-16) Rahabi kwikilaka nde Yehowa kele Nzambi ya kieleka mpi yandi ndimaka nde nsuka-nsuka Yehowa ta pesa mbanza Yeriko na bantu ya Izraele. Yandi bikaka ve nde boma ya bantu to ya ntotila ya Yeriko kukanga yandi nzila ya kusala mambu ya mbote. Kikesa na yandi gulusaka yandi ti bantu ya dibuta na bo.—Yozue 6:22, 23.

8. Inki mutindu bantumwa landaka mbandu ya kikesa ya Yezu?

⁸ Bantumwa ya Yezu ya kwikama monisaka mpi bikesa mingi. Bo landaka mbandu ya kikesa ya Yezu. (Matayo 8:28-32; Yoane 2:13-17; 18:3-5) Ntangu Basaduse zabisaka bo na kulonga diaka ve mambu ya me tala Yezu, bantumwa lemfukaka ve.—Bisalu 5:17, 18, 27-29.

9. Mukanda ya 2 Timoteo 1:7 ke monisa nde kikesa na beto ke katukaka na wapi?

⁹ Yozefi, Rahabi, Yezu mpi bantumwa bakaka lukanu ya kusala mambu ya mbote. Bo monisaka kikesa sambu bo vandaka ve kutula ntima na ngolo na bo mosi kansi bo vandaka kutula ntima na Yehowa. Beto mpi ntangu beto kele ti mfunu ya kikesa, beto tula ve ntima na ngolo na beto mosi kansi beto tudila Yehowa ntima. (Tanga 2 Timoteo 1:7.) Beto tadila mutindu beto fwete monisa kikesa na dibuta mpi na dibundu.

10. Sambu na nki baleke fwete monisa kikesa?

¹⁰ Sambu na kusadila Yehowa, baleke fwete monisa kikesa na mambu mingi. Bo lenda landa mpi mbandu ya Salomo yina monisaka kikesa mpi bakaka balukanu ya mbote ya kumanisa kutunga tempelo. Ata baleke fwete landa lutwadisu ya bibuti na bo, bo mosi fwete baka balukanu ya mbote na luzingu. (Bingana 27:11) Kikesa ta sadisa bo na kupona banduku ya mbote, bansaka ya mbote, mambu yina ta sadisa bo na kuvanda ti mabanza ya bunkete, mpi kubaka lukanu ya mvula yina bo ta baka mbotika. Bo fwete monisa kikesa sambu Satana, yina ke sosilaka Nzambi, ta sepela ve ti balukanu yai ya mbote.

11, 12. (a) Inki mutindu Moize monisaka kikesa? (b) Inki mutindu baleke lenda landa mbandu ya Moize?

¹¹ Lukanu mosi na balukanu ya kuluta  mfunu yina baleke fwete baka kele kupona mambu yina bo ta sala na luzingu. Na bansi ya nkaka, bantu ke pusaka baleke na kusala banzo-nkanda ya nda mpi kusosa kisalu yina ta pesaka bo mbongo mingi. Na bansi yina bantu kele ti mbongo mingi ve, baleke lenda yindula nde bo fwete sala ngolo sambu na kusadisa mabuta na bo. Kana nge ke kutana ti mambu yai, mbandu ya Moize lenda sadisa nge. Mwana ya Farao ya nkento muntu sansaka yandi, Moize vandaka ti dibaku ya kukuma mvwama to muntu ya nene. Yindula bangindu yina bantu ya dibuta ya Farao, balongi na yandi ya nzo-nkanda, mpi bantu ya nkaka vandaka kupesa yandi! Kansi Moize monisaka kikesa mpi bakaka lukanu ya kuvukana ti bansadi ya Nzambi. Yandi yambulaka bimvwama ya Ezipte, yo monisaka nde yandi tudilaka Yehowa ntima ya mvimba. (Baebreo 11:24-26) Yo yina, Yehowa sakumunaka yandi mingi, na bilumbu ke kwisa yandi ta baka diaka balusakumunu mingi kuluta.

¹² Kana baleke ke monisa kikesa, ke baka balukanu ya kusadila Yehowa mpi ke tula Kimfumu na kisika ya ntete, Yehowa ta sakumuna bo. Yandi ta lungisa bampusa na bo mpi ya mabuta na bo. Bonso leke Timoteo na mvu-nkama ya ntete, nge mpi lenda kudipesa mingi na kisalu ya Nzambi. *—Tanga Bafilipi 2:19-22.

13. Inki mutindu kikesa sadisaka mpangi-nkento mosi na kubaka balukanu ya mbote?

¹³ Mpangi-Nkento Alabama na États-Unis vandaka na mfunu ya kikesa sambu na kubaka balukanu ya kudipesa mingi na kisalu ya Nzambi. Yandi ke tuba nde: “Ntangu mono vandaka kuyela, mono vandaka nsoni-nsoni. Mono vandaka kukuka ve kusolula ti bantu, yo vanda na Nzo ya Kimfumu to na kisalu ya kusamuna.” Bibuti mpi bampangi sadisaka yandi mpi yandi kumaka mupasudi-nzila ya ntangu yonso. Yandi ke yika nde: “Nsi-ntoto ya Satana ke sosaka kundimisa bantu nde sambu na kuzinga mbote beto fwete sala banzo-nkanda ya nda, kuvanda bantu ya lukumu, kuvanda ti mbongo mpi bima mingi.” Kansi yandi bakisaka nde bima yai ke natilaka bantu bampasi mingi. Yandi ke tuba nde: “Kusadila Yehowa me natilaka mono kiese mingi kuluta mpi mono me bakisaka nde lukanu yina mono me bakaka kele mfunu mingi kuluta.”

14. Inki ntangu bibuti fwete monisa kikesa?

¹⁴ Bibuti mpi fwete monisa kikesa, mu mbandu, ntangu mfumu ya kisalu ke lomba nge na kusala bangunga mingi kuluta na kilumbu ya lusambu ya dibuta, ya balukutakanu to na kilumbu yina nge ke samunaka. Nge fwete monisa kikesa mpi kubuya ebuna bana na nge ta landa mbandu na nge ya mbote. Diaka, kana bampangi ya nkaka ke pesa bana na bo nzila ya kusala mambu yina nge me buyisaka bana na nge, kana bibuti yina kuyula nge bikuma, keti nge ta tendula na kikesa mpi na luzitu yonso?

15. Inki mutindu Nkunga 37:25 mpi Baebreo 13:5 lenda sadisa bibuti?

¹⁵ Yo ke lombaka kikesa sambu na kusadisa bana na kubaka lukanu ya kusadila Nzambi. Mu mbandu bibuti ya nkaka ke kukaka ve kusiamisa bana na bo na kusala kisalu ya kimupasudi-nzila bamvula mingi, kukwenda kisika mpusa kele mingi, kusala na Betele, kusala kisalu ya kutunga Banzo ya Kimfumu to Banzo ya Balukutakanu ya Nene. Ziku, bo ke yindulaka nde bana na bo ta kuka ve kusadisa bo ntangu bo ta nuna. Kansi bibuti ya mayele ke monisaka kikesa mpi ke tulaka ntima nde Yehowa ta lungisa bampusa na bo. (Tanga Nkunga 37:25; Baebreo 13:5.) Bibuti ya  ke monisaka kikesa mpi ya ke tudilaka Yehowa ntima, ke sadisaka bana na bo na kusadila Yehowa.—1 Samuele 1:27, 28; 2 Timoteo 3:14, 15.

16. Inki mutindu bibuti mingi me sadisaka bana na bo na kudipesa mingi na kisalu ya Nzambi, mpi nki mambote bana na bo me bakaka?

¹⁶ Mpangi-Bakala mosi ti nkento na yandi na États-Unis sadisaka bana na bo na kusala kisalu ya ntangu yonso. Mpangi-Bakala ke tuba nde: “Ntangu bana vandaka me yantikaka ntete ve kutuba mpi kutambula, beto vandaka kuzabisa bo kiese yina kisalu ya kimupasudi-nzila mpi kusadisa dibundu ke nataka. Bubu yai bo kele bapasudi-nzila mpi ke sadisaka dibundu mingi.” Yandi ke yika nde sambu bana na bo me bakaka balukanu yai mpi ke lungisaka yo, yo ke sadisaka bo na kununga mambu ya mbi ya nsi-ntoto mpi kudipesa mingi na kusadila Yehowa. Mpangi-Bakala mosi yina kele ti bana zole tubaka nde: “Bibuti mingi ke salaka bikesa mpi ke basisaka mbongo mingi sambu bana na bo kukuma bantu ya lukumu na nsi-ntoto mpi kusala banzo-nkanda ya nda. Yo yina, yo me fwana kibeni na kusala bikesa mpi kubasisa mbongo sambu na kusadisa bana na kulungisa balukanu yina ta sadisa bo na kuvanda banduku ya Yehowa. Beto ke waka kiese mingi ntangu beto ke monaka bana na beto ke lungisa balukanu ya kimpeve mpi ntangu beto ke tambulaka ti bo.” Ya kieleka, Nzambi ke sepelaka mingi ti bibuti yina ke sadisaka bana na bo na kudipesa mingi na kisalu na yandi.

17. Pesa bambandu ya ke monisa mutindu bampangi lenda monisa kikesa na dibundu.

¹⁷ Beto fwete monisa mpi kikesa na dibundu. Mu mbandu, bankuluntu fwete monisa kikesa ntangu bo ke tadila masumu ya nene to ke sadisa mpangi mosi yina ke bela ngolo. Bankuluntu ya nkaka ke kwendaka kulonguka Biblia ti bantu na baboloko mpi kutwadisa balukutakanu kuna. Ebuna bampangi-bankento yina me kwelaka ntete ve? Bo mpi fwete monisa kikesa na kisalu ya Yehowa. Bo lenda kuma bapasudi-nzila, kukwenda na kisika yina mpusa kele mingi, kupesa maboko na kisalu ya kutunga mpi kukota  Nzo-Nkanda ya Bansamuni ya Kimfumu. Nkutu, bampangi-bankento ya nkaka ke kotaka Nzo-Nkanda ya Gileade.

18. Inki mutindu bampangi bankento ya minunu lenda monisa kikesa?

¹⁸ Beto ke zolaka bampangi-bankento ya minunu mpi beto ke sepelaka kuvanda ti bo na dibundu! Ata bankaka ke kukaka diaka ve kusadila Nzambi mutindu bo vandaka kusala ntete, bo lenda landa kumonisa kikesa mpi kusala kisalu. (Tanga Tito 2:3-5.) Mu mbandu, bankuluntu lenda lomba mpangi-nkento mosi ya mununu na kupesa leke mosi ya nkento ndongisila na mutindu na yandi ya kulwata, sambu na kusala yo, mpangi-nkento ya mununu fwete monisa kikesa. Yandi ta nganina ve leke yina, kansi yandi ta sadisa leke yango na kubakisa nde mutindu na yandi ya kulwata lenda yangisa kansansa ya bantu ya nkaka. (1 Timoteo 2:9, 10) Kana bampangi-bankento ya minunu ke monisa zola ya mutindu yai, dibundu ta vanda ti kimpeve ya mbote.

19. (a) Inki mutindu bampangi-babakala lenda monisa kikesa? (b) Inki mutindu Bafilipi 2:13 mpi 4:13 ke pesa bampangi-babakala kikesa?

¹⁹ Bampangi-Babakala fwete vanda kikesa mpi fwete sala kisalu. Ntangu bo ke salaka bikesa ya kukuma bansadi ya kisalu to bankuluntu, dibundu ke bakaka mambote mingi. (1 Timoteo 3:1) Kansi bampangi ya nkaka lenda buya kubaka mikumba. Mu mbandu, mpangi yina salaka disumu ntama lenda mona nde bubu yai yandi me fwana ve na kukuma nsadi ya kisalu to nkuluntu. Bampangi ya nkaka lenda mona nde bo ta kuka ve. Kana nge ke kudiwaka mpidina, Yehowa lenda pesa nge kikesa. (Tanga Bafilipi 2:13; 4:13.) Yibuka mbandu ya Moize. Yandi mpi vandaka kumona nde yandi ta kuka ve kusala kisalu yina Yehowa pesaka yandi. (Kubasika 3:11) Kansi Yehowa pesaka yandi kikesa mpi yandi lungisaka mukumba yango. Inki lenda pesa bampangi-babakala kikesa ya mutindu yai? Bo lenda samba Yehowa mpi kutanga Biblia konso kilumbu. Bo lenda yindula mingi bambandu ya bantu yina Biblia ke tubila, yina monisaka kikesa. Na kudikulumusa yonso, bo lenda lomba bankuluntu na kupesa bo formasio sambu bo sadisa dibundu na konso kisalu yina. Beto ke lomba bampangi yonso ya babakala na kuvanda kikesa mpi kusala mingi na dibundu!

20, 21. (a) Inki mambu Davidi yibusaka Salomo? (b) Inki kivuvu beto fwete vanda ti yo?

²⁰ Ntotila Davidi yibusaka Salomo nde Yehowa ta vanda ti yandi tii ntangu yandi ta manisa kutunga tempelo. (1 Bansangu 28:20) Ziku, Salomo yindulaka mingi mambu yina mpi yandi bikaka ve nde kileke mpi kukonda kuzaba mambu mingi kukanga yandi nzila ya kusala kisalu. Kansi, yandi monisaka kikesa ya mingi mpi Yehowa sadisaka yandi na kumanisa tempelo ya kitoko na bamvula nsambwadi ti ndambu.

²¹ Mutindu Yehowa sadisaka Salomo, yandi ta sadisa beto mpi na kuvanda kikesa mpi na kulungisa mukumba na beto na dibuta mpi na dibundu. (Yezaya 41:10, 13) Kana beto ke monisa kikesa na kisalu ya Yehowa, yandi ta sakumuna beto bubu yai mpi na bilumbu ke kwisa. Yo yina “vanda kikesa . . . mpi sala kisalu.”