Γκαμπόν​—Καταφύγιο Άγριας Ζωής

ΑΠΟ ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΗΝ ΓΚΑΜΠΟΝ

ΜΠΟΡΕΙΤΕ να φανταστείτε μια τροπική παραλία με ελέφαντες που βόσκουν στην ακρογιαλιά, ιπποπόταμους που κολυμπούν και φάλαινες μαζί με δελφίνια που συγκεντρώνονται στα ανοιχτά; Στην αφρικανική ακτή υπάρχουν 100 χιλιόμετρα με παραλίες όπου τέτοιες εικόνες είναι συνηθισμένες ακόμη και σήμερα.

Προκειμένου να συνεχίσουμε να απολαμβάνουμε τέτοιες εικόνες και στο μέλλον, αυτή η μοναδική παραθαλάσσια περιοχή ασφαλώς χρειάζεται να διατηρηθεί. Το καλό είναι ότι αυτή η προτεραιότητα σχετικά με τη διατήρηση του περιβάλλοντος δρομολογήθηκε στις 4 Σεπτεμβρίου 2002 όταν ο πρόεδρος της Γκαμπόν ανακοίνωσε ότι το 10 τοις εκατό της Γκαμπόν—περιλαμβανομένων και εκτάσεων με παρθένες ακτογραμμές—θα χαρακτηριζόταν ως περιοχές εθνικών πάρκων.

Αυτές οι ανέγγιχτες περιοχές οι οποίες καλύπτουν περίπου 30.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα—όσο η έκταση του Βελγίου—έχουν πολλά να προσφέρουν. «Η Γκαμπόν έχει τη δυνατότητα να γίνει η μέκκα της φύσης, προσελκύοντας “προσκυνητές” από τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα οι οποίοι αναζητούν τα τελευταία εναπομείναντα φυσικά θαύματα πάνω στη γη», παρατήρησε ο Πρόεδρος Ομάρ Μπόνγκο Οντίμπα.

Τι κάνει αυτούς τους βιότοπους τόσο σημαντικούς; Το 85 περίπου τοις εκατό της Γκαμπόν καλύπτεται ακόμη από δάση, και σχεδόν το 20 τοις εκατό από τα είδη των φυτών της χώρας δεν συναντώνται πουθενά αλλού στη γη. Επιπλέον, τα ισημερινά της δάση παρέχουν καταφύγιο σε πεδινούς γορίλες, χιμπατζήδες, δασόβιους ελέφαντες και πολλά άλλα απειλούμενα είδη. Τα προσφάτως χαρακτηρισμένα εθνικά πάρκα θα μετατρέψουν την Γκαμπόν σε εξαιρετικό θεματοφύλακα της αφρικανικής βιοποικιλότητας.

Λοάνγκο​—Απαράμιλλη Παραλία

Το Εθνικό Πάρκο Λοάνγκο είναι ίσως από τους πιο εντυπωσιακούς προορισμούς της Αφρικής για παρατήρηση της άγριας ζωής. Προστατεύει χιλιόμετρα παρθένων παραλιών οι οποίες συνορεύουν με λιμνοθάλασσες γλυκού νερού και πυκνά ισημερινά δάση. Αλλά αυτό που κάνει πραγματικά μοναδικές τις παραλίες του Λοάνγκο είναι τα ζώα που περιφέρονται στην άμμο—ιπποπόταμοι, δασόβιοι ελέφαντες, βουβάλια, λεοπαρδάλεις και γορίλες.

Γιατί ελκύει η παραλία αυτά τα ζώα του δάσους; Δίπλα στις λευκές, αμμώδεις παραλίες του Λοάνγκο υπάρχουν λιβάδια όπου μπορούν να βόσκουν οι ιπποπόταμοι και τα βουβάλια. Οι φοίνικες Borassus aethiopum, οι οποίοι αναπτύσσονται δίπλα στην παραλία, παράγουν άφθονους καρπούς που ελκύουν τους δασόβιους ελέφαντες σχεδόν όπως το παγωτό ελκύει τα παιδιά. Αλλά το σημαντικότερο από όλα είναι η απομόνωση. Τα μοναδικά χνάρια πάνω στην άμμο είναι αυτά των ζώων.

Η απουσία ανθρώπινης παρέμβασης ωθεί τις απειλούμενες δερματοχελώνες να επιλέγουν αυτές τις απόμερες παραλίες για να γεννήσουν τα αβγά τους. Οι ροδόχρωμοι μελισσοφάγοι προτιμούν επίσης να μένουν εκεί, και αυτά τα νομαδικά πουλιά σκάβουν τις φωλιές τους στην άμμο λίγα μόνο μέτρα πάνω από το ανώτερο σημείο της παλιρροϊκής στάθμης. Τους καλοκαιρινούς μήνες, χίλιες και πλέον μεγάπτερες φάλαινες συγκεντρώνονται στα γαλήνια νερά του Λοάνγκο για να ζευγαρώσουν.

Δύο αχανείς λιμνοθάλασσες χωρίζουν τις παραλίες του Λοάνγκο από το ισημερινό δάσος και  προσφέρουν έναν ιδανικό βιότοπο για κροκοδείλους και ιπποπόταμους. Τα ψάρια αφθονούν σε αυτές τις θάλασσες της ενδοχώρας που περιστοιχίζονται από μαγκρόβια δάση. Αφρικανικοί αλιάετοι και ψαραετοί «χτενίζουν» τα ανοιχτά νερά των λιμνοθαλασσών, ενώ πολλά είδη ζωηρόχρωμης αλκυόνας ψάχνουν για ψάρια στα ρηχά. Ελέφαντες, που αγαπούν το νερό, διασχίζουν τις λιμνοθάλασσες κολυμπώντας με ευχαρίστηση για να φτάσουν στην ακτή και να καταβροχθίσουν τους αγαπημένους τους καρπούς.

Στο εσωτερικό του ισημερινού δάσους, πίθηκοι τρέχουν πάνω στα ψηλότερα κλαδιά του θόλου του, ενώ πολύχρωμες πεταλούδες γλιστρούν στον αέρα στα ηλιόλουστα ξέφωτα. Φρουτοφάγες νυχτερίδες κουρνιάζουν στα αγαπημένα τους δέντρα στη διάρκεια της μέρας και έπειτα, τη νύχτα, ξεκινούν το ζωτικής σημασίας έργο τους σκορπίζοντας σπόρους σε όλο το δάσος. Στις παρυφές του δάσους, λαμπυρίζουσες νεκταρινίες ρουφούν νέκταρ από ανθοφόρα δέντρα και θάμνους. Εύλογα, το Λοάνγκο έχει περιγραφτεί κατάλληλα ως το «μέρος όπου μπορείς να γευτείς την ατμόσφαιρα της ισημερινής Αφρικής».

Λοπέ​—Ένα από τα Τελευταία Οχυρά του Γορίλα

Το Εθνικό Πάρκο Λοπέ αποτελείται από μεγάλες εκτάσεις παρθένου βροχερού δάσους σε συνδυασμό με ένα μωσαϊκό από σαβάνες και παρυδάτια δάση στα βόρεια του πάρκου. Είναι ιδανικό μέρος για φυσιολάτρες στους οποίους αρέσει να παρατηρούν γορίλες, χιμπατζήδες ή μανδρίλλους στο φυσικό τους περιβάλλον. Υπάρχουν 3.000 ως 5.000 γορίλες που περιφέρονται στα 5.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα προστατευόμενης περιοχής.

Ο Ογκάστιν, πρώην στέλεχος του πάρκου, θυμάται ένα μοναδικό συναπάντημα που είχε με γορίλες το 2002. «Ενώ περπατούσα στο δάσος, συνάντησα μια οικογένεια από τέσσερις γορίλες», αφηγείται. «Ο αρσενικός, ένας τεράστιος γορίλας με ασημί ράχη, ηλικίας περίπου 35 χρονών, ύψωσε μπροστά μου το ανάστημά του. Το βάρος του πρέπει να ήταν τουλάχιστον τριπλάσιο από το δικό μου. Ακολουθώντας τη συστηνόμενη διαδικασία, κάθησα αμέσως κάτω, έσκυψα το κεφάλι μου και κοίταξα στο έδαφος ως ένδειξη υποταγής. Ο γορίλας ήρθε και κάθησε δίπλα μου και έβαλε το χέρι του πάνω στον ώμο μου. Έπειτα έπιασε το χέρι μου, το άνοιξε και εξέτασε την παλάμη μου. Αφού πείστηκε ότι δεν απειλούσα την οικογένειά του, απομακρύνθηκε νωχελικά και χάθηκε στη ζούγκλα. Εκείνη την αξέχαστη μέρα, ανακάλυψα τη γοητεία τού να έρχεται κανείς σε επαφή με τα ζώα στο φυσικό τους περιβάλλον. Αν και οι άνθρωποι σκοτώνουν τους γορίλες για το κρέας τους ή εξαιτίας της εσφαλμένης άποψης ότι είναι επικίνδυνοι, αυτά τα ζώα είναι ειρηνικά και αξίζουν την προστασία μας».

Στο Λοπέ, οι μανδρίλλοι, μεγάλοι μπαμπουίνοι, συγκεντρώνονται σε τεράστιες ομάδες οι οποίες μερικές φορές αριθμούν πάνω από χίλια ζώα. Αυτή είναι μια από τις μεγαλύτερες συγκεντρώσεις πρωτευόντων θηλαστικών στον κόσμο, και ασφαλώς είναι πολύ θορυβώδης. Ένας επισκέπτης από το Καμερούν περιγράφει την εμπειρία που είχε με μια από αυτές τις τεράστιες ομάδες.

«Ο οδηγός μας εντόπισε τους μανδρίλλους χάρη στα περιλαίμια με πομπούς τα οποία φορούν αρκετά ζώα. Κινηθήκαμε μπροστά από την ομάδα, στήσαμε γρήγορα μια καμουφλαρισμένη κρυψώνα και τους περιμέναμε να φτάσουν. Επί 20 λεπτά ακούγαμε τη «μουσική» από το δάσος την οποία «έπαιζαν» σμήνη πουλιών και εντόμων. Αυτή η ηρεμία διαταράχτηκε απότομα όταν κατέφθασαν οι ορδές των μανδρίλλων. Ο ήχος από το σπάσιμο των κλαδιών και από τις δυνατές κραυγές μού έδωσε την εντύπωση ότι πλησίαζε μια μεγάλη θύελλα. Αλλά όταν παρατήρησα τους [προπορευόμενους], έμοιαζαν  περισσότερο με την εμπροσθοφυλακή ενός στρατεύματος. Τα μεγάλα αρσενικά ηγούνταν, βαδίζοντας γρήγορα στο έδαφος του δάσους, ενώ τα θηλυκά και τα μικρά πηδούσαν από κλαδί σε κλαδί από πάνω τους. Ξαφνικά, ένα από τα μεγάλα αρσενικά σταμάτησε να βαδίζει και κοίταξε γύρω του καχύποπτα. Ένας νεαρός μανδρίλλος που κινούνταν στο θόλο του δάσους μάς είχε εντοπίσει και σήμανε συναγερμό. Ολόκληρη η ομάδα επιτάχυνε την προέλασή της, και ο θόρυβος έγινε ακόμη εντονότερος καθώς τα ζώα ξεφώνιζαν θυμωμένα δείχνοντας την ενόχλησή τους. Μέσα σε λίγα λεπτά είχαν φύγει. Ο οδηγός μου υπολόγισε ότι είχαν περάσει από δίπλα μας σχεδόν 400 μανδρίλλοι».

Οι χιμπατζήδες είναι εξίσου θορυβώδεις με τους μανδρίλλους και είναι ακόμη δυσκολότερο να εντοπιστούν καθώς κινούνται γρήγορα στο δάσος αναζητώντας διαρκώς τροφή. Από την άλλη πλευρά, οι επισκέπτες βλέπουν πάντα μεγάλους λευκόρρινους κερκοπίθηκους οι οποίοι μερικές φορές κινούνται χοροπηδώντας στη σαβάνα που βρίσκεται δίπλα στο δάσος. Ίσως ο πιο μοναχικός κάτοικος του Λοπέ είναι ο πίθηκος Cercopithecus solatus, ένα ενδημικό είδος το οποίο ανακαλύφτηκε μόλις πριν από 20 χρόνια.

Τα μεγάλα, πολύχρωμα πουλιά του δάσους—όπως τα τουράκο και οι βούκεροι—διαλαλούν την παρουσία τους με δυνατές κραυγές. Περίπου 400 είδη πουλιών έχουν καταγραφεί μέσα στο πάρκο, γεγονός που το καθιστά δημοφιλές μέρος για τους παρατηρητές πουλιών.

Καταφύγιο Βιοποικιλότητας

Το Λοάνγκο και το Λοπέ είναι μόνο δύο από τα 13 εθνικά πάρκα της Γκαμπόν. Άλλα πάρκα προφυλάσσουν τα μαγκρόβια δάση, προστατεύουν μοναδική χλωρίδα και περιφρουρούν τις περιοχές συγκέντρωσης αποδημητικών πουλιών. «Η Γκαμπόν έχει ξεχωρίσει τα καλύτερα οικοσυστήματα όλης της χώρας», εξηγεί ο Λι Γουάιτ από την Εταιρία Διατήρησης Άγριας Ζωής. «Αυτό που έχει σημασία δεν είναι μόνο το μέγεθος των περιοχών που έχουν διατηρηθεί αλλά και η ποιότητά τους. Το 2002, [οι αρχές] δημιούργησαν μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα ένα άριστο σύστημα εθνικών πάρκων το οποίο περιλαμβάνει όλη τη βιοποικιλότητα της χώρας».

Φυσικά, απομένουν πολλές προκλήσεις, όπως παραδέχεται με ειλικρίνεια ο Πρόεδρος Μπόνγκο Οντίμπα. «Μιλάμε για παγκόσμιο εγχείρημα», λέει ο ίδιος, «το οποίο αναμφίβολα θα συνεπάγεται θυσίες τόσο μακροπρόθεσμες όσο και βραχυπρόθεσμες, ώστε να μας δοθεί η δυνατότητα να πραγματοποιήσουμε τη φιλοδοξία μας, δηλαδή να κληροδοτήσουμε αυτά τα θαύματα της φύσης στις μελλοντικές γενιές».

[Χάρτες στη σελίδα 17]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

ΑΦΡΙΚΗ

ΓΚΑΜΠΟΝ

Τα 13 εθνικά πάρκα της Γκαμπόν

Εθνικό Πάρκο Λοπέ

Εθνικό Πάρκο Λοάνγκο

[Εικόνες στη σελίδα 16, 17]

Μεγάπτερη φάλαινα και εναέρια άποψη του Λοάνγκο

[Ευχαριστίες]

Whale: Wildlife Conservation Society

[Εικόνες στη σελίδα 16, 17]

Μανδρίλλος (αριστερά) και γορίλας (δεξιά)

[Ευχαριστίες για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 15]

Robert J. Ross