«Ο Γέρο-Τάμεσης»​—Η Ξεχωριστή Κληρονομιά της Αγγλίας

ΑΠΟ ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΗ ΒΡΕΤΑΝΙΑ

Ο ποταμός Τάμεσης​—τον οποίο οι Βρετανοί αποκαλούν χαϊδευτικά «Γερο-Τάμεση»—​ξεκινάει από τέσσερα μικρά ρεύματα στους γραφικούς λόφους Κότσγουολντ της νοτιοκεντρικής Αγγλίας. Καθώς ελίσσεται επί 350 χιλιόμετρα με κατεύθυνση προς τα ανατολικά, ενώνεται με άλλους ποταμούς ώσπου τελικά χύνεται στη Βόρεια Θάλασσα σχηματίζοντας ποταμόκολπο που εκτείνεται επί 29 περίπου χιλιόμετρα. Το πώς αυτός ο ποταμός με το μικρό μήκος διαμόρφωσε το παρελθόν της Αγγλίας είναι μια συναρπαστική ιστορία.

Ο ΙΟΥΛΙΟΣ ΚΑΙΣΑΡΑΣ ηγήθηκε της πρώτης ρωμαϊκής εισβολής στην Αγγλία, περίπου το 55 Π.Κ.Χ. Όταν επέστρεψε την επόμενη χρονιά, την προέλασή του ανέκοψε ένας ποταμός τον οποίο ο ίδιος ονόμασε Τάμεση. Τελικά, τη χώρα κατέκτησε ο Ρωμαίος Αυτοκράτορας Κλαύδιος 90 χρόνια αργότερα.

Εκείνη την εποχή, στις δύο πλευρές του Τάμεση υπήρχαν βαλτότοποι, αλλά στο σημείο όπου φτάνει η παλίρροια, περίπου 50 χιλιόμετρα πριν από τις εκβολές του, ο ρωμαϊκός στρατός κατασκεύασε αργότερα μια ξύλινη γέφυρα. Εκεί, στη βόρεια όχθη του ποταμού, δημιούργησαν ένα λιμάνι το οποίο ονόμασαν Λοντίνιουμ. a

Τους επόμενους τέσσερις αιώνες, οι Ρωμαίοι επέκτειναν τις εμπορικές συναλλαγές με άλλα μέρη της Ευρώπης και εισήγαν είδη πολυτελείας από τη Μεσόγειο​—μέχρι και ξυλεία από το Λίβανο. Χρησιμοποιούσαν, επίσης, τον Τάμεση για να μεταφέρουν αγαθά από περιοχές της ενδοχώρας στο Λονδίνο, και έτσι η πόλη, η οποία διέθετε ένα ακτινωτό σύστημα βασικών οδών, έγινε σύντομα σπουδαίο κέντρο εμπορίου.

Η Επιρροή του Γουλιέλμου του Κατακτητή

Όταν η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία κατέρρευσε, οι ρωμαϊκές λεγεώνες έφυγαν από τη Βρετανία το 410 Κ.Χ., το Λονδίνο εγκαταλείφθηκε και το εμπόριο κατά μήκος του Τάμεση, όπως ήταν φυσικό, παρήκμασε. Οι Αγγλοσάξονες βασιλιάδες στέφονταν στο Κίνγκστον​—έναν οικισμό 19 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά του Λονδίνου, σε σημείο όπου ο Τάμεσης ήταν ευκολοδιάβατος—​μέχρι τον 11ο αιώνα, οπότε εισέβαλε ο Γουλιέλμος ο Κατακτητής από τη Νορμανδία. Έπειτα από τη στέψη του στο Γουεστμίνστερ το 1066, έχτισε τον Πύργο του Λονδίνου εντός των ρωμαϊκών τειχών της πόλης  προκειμένου να εξουσιάζει και να διευρύνει την εμπορική κοινότητα καθώς και να ελέγχει την πρόσβαση στο λιμάνι. Το εμπόριο άκμασε ξανά, και ο πληθυσμός του Λονδίνου έφτασε γύρω στους 30.000 κατοίκους.

Ο Γουλιέλμος ο Κατακτητής έχτισε επίσης ένα φρούριο πάνω σε ασβεστολιθικό ύψωμα περίπου 35 χιλιόμετρα δυτικά του Λονδίνου, στο μέρος που σήμερα είναι γνωστό ως Γουίντσορ. Αυτό ανεγέρθηκε στη θέση κάποιας βασιλικής σαξονικής κατοικίας και προσφέρει μαγευτική θέα της περιοχής του Τάμεση. Το Κάστρο του Γουίντσορ έχει πάρει αυτή τη μορφή έπειτα από πολλές προσθήκες και μετατροπές, και παραμένει ένα από τα πιο δημοφιλή τουριστικά αξιοθέατα στη Βρετανία.

Το έτος 1209 ολοκληρώθηκε ένα 30ετές έργο​—μια πέτρινη γέφυρα πάνω από τον Τάμεση στο Λονδίνο—​μία από τις πρώτες του είδους της στην Ευρώπη. Αυτή η εκπληκτική κατασκευή, πάνω στην οποία χτίστηκαν καταστήματα, σπίτια, ακόμη και ένα παρεκκλήσι, είχε δύο κινητά τμήματα και έναν πύργο στο Σάδορκ, στη νότια πλευρά της, για αμυντικούς λόγους.

Ο Βασιλιάς Ιωάννης της Αγγλίας (1167-1216) επισφράγισε την περίφημη συνθήκη του που ονομάζεται Μάγκνα Κάρτα το 1215 στο Ράνιμιντ, το οποίο βρίσκεται στις όχθες του Τάμεση κοντά στο Γουίντσορ. Με αυτήν υποχρεώθηκε να εγγυηθεί, όχι μόνο τις ελευθερίες του Άγγλου πολίτη, αλλά κυρίως τις ελευθερίες της πόλης του Λονδίνου καθώς και την ελεύθερη εμπορική διακίνηση για το λιμάνι και τους εμπόρους του Λονδίνου.

Ο Τάμεσης Φέρνει Ευημερία

Τους επόμενους αιώνες, το εμπόριο άκμαζε στον Τάμεση. Με τον καιρό, η ανάπτυξή του ξεπέρασε τις δυνατότητες των παραποτάμιων εγκαταστάσεων. Πριν από διακόσια χρόνια, στις προβλήτες του Τάμεση μπορούσαν να αγκυροβολήσουν μόνο 600 πλοία, μολονότι στο λιμάνι περίμεναν μερικές φορές ως και 1.775 ιστιοφόρα για να ξεφορτώσουν το φορτίο τους. Ως αποτέλεσμα αυτού του συνωστισμού, οι κλοπές έγιναν σοβαρό πρόβλημα. Οι κλέφτες έλυναν τα πλοία από τις προβλήτες τους τη νύχτα για να τα λαφυραγωγήσουν, ενώ τα πλοιάρια που μετέφεραν τα κλοπιμαία όργωναν τον Τάμεση εξασφαλίζοντας τα προς το ζην για τους ιδιοκτήτες τους. Το Λονδίνο, για να αντιμετωπίσει αυτό το πρόβλημα, συγκρότησε την πρώτη ποτάμια αστυνομία του κόσμου, η οποία εξακολουθεί να είναι εν ενεργεία.

 Ωστόσο, έπρεπε να γίνουν περισσότερα για να αποσυμφορηθούν οι εγκαταστάσεις του λιμανιού. Έτσι λοιπόν, το 19ο αιώνα, το Κοινοβούλιο της Αγγλίας έδωσε τη συγκατάθεσή του για να κατασκευαστεί το μεγαλύτερο σύστημα αποβάθρων με υδατοφράχτες στον κόσμο, οι οποίες θα δημιουργούνταν σε περιοχές με χαμηλό υψόμετρο και στις δύο πλευρές του ποταμού. Οι Εμπορικές Αποβάθρες του Σάρεϊ, η Αποβάθρα του Λονδίνου και οι αποβάθρες των Δυτικών και Ανατολικών Ινδιών ήταν οι πρώτες που ολοκληρώθηκαν, στις αρχές του 19ου αιώνα, με μεταγενέστερες την Αποβάθρα Ρόγιαλ Βικτόρια το 1855 και τη γειτονική της Ρόγιαλ Άλμπερτ το 1880.

Δύο μηχανικοί​—πατέρας και γιος—​ο Μαρκ Ι. και ο Ίζαμπαρντ Κ. Μπρινέλ, συνέδεσαν τις δύο όχθες του Τάμεση το 1840 χτίζοντας την πρώτη υποβρύχια σήραγγα στον κόσμο. Έχει μήκος 459 μέτρα και εξακολουθεί να χρησιμοποιείται ως μέρος του δικτύου υπόγειων σιδηροδρόμων που εξυπηρετεί το Ευρύτερο Λονδίνο. Το 1894 ολοκληρώθηκε η Γέφυρα του Πύργου, ένα σύγχρονο τουριστικό αξιοθέατο. Τα δύο μέρη αυτής της γέφυρας που λειτουργεί με αντίβαρο ανυψώνονται αφήνοντας άνοιγμα 76 μέτρων ώστε να μπορούν να περνούν μεγάλα πλοία ανάμεσα στους δύο όμοιους πύργους της. Αν ανεβείτε δε τα σχεδόν 300 σκαλοπάτια, θα βρεθείτε στην πεζογέφυρα από όπου θα απολαύσετε το πανέμορφο τοπίο κατά μήκος του ποταμού.

Με την έλευση του 20ού αιώνα, το σύνολο των αποβάθρων του Λονδίνου ήταν κατάλληλα εξοπλισμένο ώστε να εξυπηρετεί τον αυξανόμενο αριθμό μεγαλύτερων ατμόπλοιων τα οποία χρειάζονταν για να ανταποκριθούν στις ανάγκες του εμπορίου της πόλης. Όταν κατασκευάστηκε η τελευταία αποβάθρα το 1921, που πήρε το όνομα του Βασιλέως Γεωργίου Ε΄, το Λονδίνο είχε ήδη γίνει «το μεγαλύτερο και πλουσιότερο λιμάνι στον κόσμο».

Ο Ποταμός Φιλοξενεί Ανάκτορα, Βασιλικές Οικογένειες και Θεάματα

Ενώ το Λονδίνο αναπτυσσόταν, εξακολουθούσε να έχει κακής ποιότητας χωματόδρομους, που το χειμώνα ήταν συνήθως αδιάβατοι. Το ταχύτερο και καταλληλότερο μέσο μεταφοράς ήταν, λοιπόν, ο Τάμεσης, ο οποίος στο πέρασμα των ετών έγινε εξαιρετικά πολυσύχναστη υδάτινη οδός. Στον Τάμεση ακούγονταν οι φωνές των βαρκάρηδων καθώς κατέκλυζαν τις σκάλες στις όχθες του ποταμού ζητώντας να μεταφέρουν επιβάτες απέναντι ή προς τον άνω ή κάτω ρου του ποταμού, ακόμη και κατά μήκος ελικοειδών παραποτάμων, όπως ο Φλιτ και ο Γουόλμπρουκ, που τώρα βρίσκονται καιρό πια θαμμένοι κάτω από τους ομώνυμους δρόμους του Λονδίνου.

Με το πέρασμα του χρόνου, το Λονδίνο άρχισε να μοιάζει αρκετά στη Βενετία, με τις αυλές των πολλών μεγαλοπρεπών ανακτόρων του να φτάνουν μέχρι και τον ποταμό. Η βασιλική μόδα απαιτούσε να κατοικούν τα μέλη της βασιλικής οικογένειας στις όχθες του Τάμεση, όπως πιστοποιούν τα ανάκτορα του Γκρίνουιτς, του Γουάιτχολ και του Γουεστμίνστερ. Παρόμοια, το Χάμπτον Κορτ έχει φιλοξενήσει βασιλιάδες και βασίλισσες της Αγγλίας, ενώ το Κάστρο του Γουίντσορ, αντίθετα προς το ρου του ποταμού, εξακολουθεί να είναι βασιλική κατοικία.

Το 1717, ο Γκέοργκ Φρίντριχ Χέντελ συνέθεσε το έργο του «Μουσική των Νερών» προς τιμήν του Βασιλιά Γεωργίου Α΄ για να εκτελεστεί στη διάρκεια μιας βασιλικής εκδρομής στον ποταμό. Η βασιλική θαλαμηγός συνοδευόταν από «τόσο μεγάλο Αριθμό Πλοίων, ώστε ήταν σαν να είχε καλυφτεί ολόκληρος ο Ποταμός», ανέφερε μια εφημερίδα εκείνης της εποχής. Το σκάφος δίπλα στη βασιλική θαλαμηγό μετέφερε 50 μουσικούς, οι οποίοι εκτέλεσαν τη σύνθεση του Χέντελ τρεις φορές καθώς όλοι μαζί ταξίδευαν αντίθετα προς το ρου του ποταμού διανύοντας την απόσταση των οχτώ χιλιομέτρων από το Γουεστμίνστερ ως το Τσέλσι.

Ποταμός που Προσφέρει Τέρψη και Χαλάρωση

Προτού κατασκευαστεί η Γέφυρα του Γουεστμίνστερ τη δεκαετία του 1740, ο μοναδικός τρόπος για να διασχίσει κανείς πεζός τον Τάμεση ήταν η Γέφυρα  του Λονδίνου, η οποία αργότερα ανακατασκευάστηκε και τελικά αντικαταστάθηκε τη δεκαετία του 1820. Οι κολόνες που στήριζαν τα 19 τόξα της αρχικής πέτρινης κατασκευής εμπόδιζαν σε μεγάλο βαθμό τη ροή του ποταμού. Ως αποτέλεσμα, στα 600 περίπου χρόνια ζωής της γέφυρας, ο Τάμεσης πάγωσε τουλάχιστον οχτώ φορές. Όποτε συνέβαινε αυτό, διοργανώνονταν μεγάλες «εμποροπανήγυρεις στον πάγο», όπου λάβαιναν χώρα και πολλά αθλητικά γεγονότα. Υπήρχε ψητό βοδινό κρέας, και μπορούσε να δει κανείς μέλη της βασιλικής οικογένειας να γευματίζουν εκεί. Βιβλία και παιχνίδια με την επιγραφή «αγορασμένα στον Τάμεση» γίνονταν αμέσως ανάρπαστα. Ενημερωτικά έντυπα, ακόμη και φύλλα με το «Πάτερ Ημών», τυπώνονταν στα πιεστήρια που στήνονταν πάνω στον παγωμένο ποταμό!

Τα πιο πρόσφατα χρόνια, οι Πανεπιστημιακές Λεμβοδρομίες, ένας αγώνας ανάμεσα στα πανεπιστήμια της Οξφόρδης και του Κέμπριτζ, έχουν γίνει ετήσια εκδήλωση που λαβαίνει χώρα την άνοιξη. Πλήθη συρρέουν στις όχθες του Τάμεση ανάμεσα στο Πάτνι και στο Μόρτλεϊκ για να επευφημίσουν τα ανταγωνιζόμενα οκταμελή πληρώματα καθώς καλύπτουν απόσταση λίγο μικρότερη των εφτά χιλιομέτρων σε λιγότερο από 20 λεπτά. Ο πρώτος αγώνας διεξάχθηκε το 1829 στην πόλη Χένλι, που βρίσκεται πιο πέρα ανεβαίνοντας τον ποταμό. Όταν ο αγώνας μεταφέρθηκε χαμηλότερα, το Χένλι διοργάνωσε τη δική του βασιλική λεμβοδρομία, τον παλιότερο και πιο φημισμένο κωπηλατικό αγώνα του είδους του στην Ευρώπη. Προσελκύει τους καλύτερους κωπηλάτες του κόσμου για αγώνες με διαδρομή περίπου ενάμισι χιλιομέτρου. Αυτή η καλοκαιρινή λεμβοδρομία έχει καθιερωθεί τώρα ως κοινωνική εκδήλωση.

Ένας οδηγός για τη Βρετανία λέει ότι ο Τάμεσης «προσφέρει τέρψη με πολυποίκιλους τρόπους καθώς διασχίζει χαρακτηριστικές αγροτικές περιοχές της Αγγλίας με χαμηλούς λόφους, δάση, λιβάδια, αγροικίες, όμορφα χωριά και μικρές κωμοπόλεις. . . . Επί μεγάλα διαστήματα δεν υπάρχει κάποιος δρόμος κατά μήκος της πορείας του αλλά υπάρχουν συνήθως μονοπάτια. Ως εκ τούτου, ενώ ο αυτοκινητιστής μπορεί να θαυμάσει τον ποταμό στις κωμοπόλεις που είναι χτισμένες στις όχθες του, ο μόνος τρόπος για να απολαύσει κανείς στο πλήρες τη γαλήνια ομορφιά του Τάμεση είναι πάνω σε πλοίο ή πεζός».

Σκέφτεστε να επισκεφτείτε την Αγγλία; Τότε διαθέστε λίγο χρόνο για να εξερευνήσετε τον Τάμεση και να μάθετε κάτι από την ιστορία του. Από την όμορφη ύπαιθρο από όπου πηγάζει μέχρι τον πολυσύχναστο ποταμόκολπό του, υπάρχουν πολλά που μπορείτε να δείτε, να κάνετε και να μάθετε! Ο «Γερο-Τάμεσης» δεν θα σας απογοητεύσει.

[Υποσημείωση]

[Πλαίσιο στη σελίδα 27]

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΚΑΙ ΤΑΜΕΣΗΣ

Ο Τζερόμ Κ. Τζερόμ μετέφερε την ήρεμη ατμόσφαιρα του Τάμεση στο βιβλίο του Τρεις Άντρες σε μια Βάρκα. Σε αυτό καταγράφεται το ταξίδι αναψυχής τριών φίλων που κωπηλατούν αντίθετα προς το ρου του ποταμού από το Κίνγκστον απόν Τεμζ ως την Οξφόρδη μαζί με το σκύλο τους. Το βιβλίο, που γράφτηκε το 1889 και έχει μεταφραστεί ευρέως, παραμένει δημοφιλές «κλασικό έργο με ιδιόμορφο χιούμορ».

Μια άλλη πασίγνωστη ιστορία που αρέσει σε μεγάλους και μικρούς είναι ο Άνεμος στις Ιτιές. Γράφτηκε το 1908 από τον Κένεθ Γκράχαμ, που έζησε στο Πάνγκμπουρν, κάποια κωμόπολη στον Τάμεση, και είναι μια φανταστική ιστορία σχετικά με ζώα που ζουν στις όχθες του ποταμού ή κοντά σε αυτές.

[Πλαίσιο/Εικόνα στη σελίδα 27]

Ο ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΟΥ ΤΑΜΕΣΗ

Ο Βασιλιάς Ιάκωβος Α΄, ο οποίος κυβέρνησε στο πρώτο μέρος του 17ου αιώνα, απαίτησε κάποτε από το Σωματείο του Λονδίνου να του δώσει 20.000 λίρες. Όταν ο Λόρδος Δήμαρχος αρνήθηκε να συμμορφωθεί, ο βασιλιάς απείλησε: «Θα καταστρέψω εσένα και την πόλη σου για πάντα. Θα μεταφέρω τα δικαστήριά μου, την Αυλή μου και το Κοινοβούλιό μου στο Γουίντσεστερ ή στην Οξφόρδη και θα ερημώσω το Γουεστμίνστερ. Και τότε να δούμε τι θα απογίνεις εσύ!» Ο δήμαρχος απάντησε: «Οι έμποροι του Λονδίνου θα έχουν πάντα κάτι που θα τους παρηγορεί: Η μεγαλειότητά σας δεν μπορεί να πάρει τον Τάμεση μαζί της».

[Ευχαριστίες]

From the book Ridpath’s History of the World (Vol. VI)

[Χάρτες στη σελίδα 24]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

ΑΓΓΛΙΑ

Λονδίνο

Ποταμός Τάμεσης

[Ευχαριστίες]

Map: Mountain High Maps® Copyright © 1997 Digital Wisdom, Inc.

[Εικόνα στη σελίδα 24, 25]

Το Μπιγκ Μπεν και τα κτίρια του Κοινοβουλίου, Γουεστμίνστερ, Λονδίνο

[Εικόνα στη σελίδα 25]

Η Γέφυρα του Λονδίνου, φτιαγμένη από πέτρα, 1756

[Ευχαριστίες]

From the book Old and New London: A Narrative of Its History, Its People, and Its Places (Vol. II)

[Εικόνα στη σελίδα 26]

Αυτή η γκραβούρα του 1803 δείχνει τον ποταμό Τάμεση και εκατοντάδες πλοία αγκυροβολημένα στο λιμάνι

[Ευχαριστίες]

Corporation of London, London Metropolitan Archive

[Εικόνα στη σελίδα 26, 27]

Γκραβούρα της εμποροπανήγυρης που στήθηκε στον πάγο το 1683

[Ευχαριστίες]

From the book Old and New London: A Narrative of Its History, Its People, and Its Places (Vol. III)