Γιατροί υπό Πίεση

«Ένα νεαρό αντρόγυνο ήρθε στο ιατρείο μου γεμάτο ελπίδα ότι θα μπορούσα να κάνω κάτι για το νεογέννητο μωρό τους. Καθώς το εξέταζα, η καρδιά μου έγινε κομμάτια. Η ασθένειά του ήταν ανίατη. Μπορείτε να φανταστείτε πώς αισθανόμουν όταν είπα σε αυτούς τους νέους γονείς ότι ο γιος τους δεν θα έβλεπε ποτέ; Καθώς τους ξεπροβόδιζα από το γραφείο μου, ήμουν πολύ φορτισμένος συναισθηματικά. Αλλά αμέσως μετά μπήκε στο γραφείο ο επόμενος ασθενής μου, αναμένοντας να τον υποδεχτώ με χαμόγελο! Αυτό είναι που με κάνει να νιώθω πίεση».​—Χειρουργός οφθαλμίατρος στη Νότια Αμερική.

ΟΙ ΑΣΘΕΝΕΙΣ συνήθως δεν επισκέπτονται τα ιατρεία για να ασχοληθούν με τα προβλήματα του γιατρού τους. Η σκέψη ενός ασθενούς είναι συγκεντρωμένη στη δική του ανάγκη για βοήθεια. Συνεπώς, λίγοι άνθρωποι αντιλαμβάνονται πόση πίεση υφίστανται οι γιατροί.

Ασφαλώς, όλοι υφιστάμεθα πίεση, και το ιατρικό επάγγελμα δεν είναι το μόνο που χαρακτηρίζεται από πίεση. Ωστόσο, εφόσον σχεδόν όλοι μας περιλαμβανόμαστε κάποια στιγμή στη σχέση γιατρού-ασθενούς με τον έναν ή με τον άλλον τρόπο, αξίζει τον κόπο να κατανοήσουμε την πίεση που υφίστανται οι γιατροί και τις επιπτώσεις τις οποίες μπορεί να έχει αυτή πάνω τους.

Οι γιατροί αρχίζουν να υφίστανται πίεση από νωρίς στη ζωή τους καθώς αγωνίζονται να μπουν στην ιατρική σχολή. Όταν, όμως, ξεκινάει η ιατρική εκπαίδευση, συνήθως συγκλονίζονται συναισθηματικά, και αυτό τους μένει αξέχαστο. Πρόκειται για την αρχή μιας διαδικασίας η οποία μπορεί να αλλάξει τα αισθήματα, τον ίδιο το χαρακτήρα, του φοιτητή της ιατρικής.

Ιατρική Εκπαίδευση​—Μια Συγκλονιστική Εμπειρία

Η τραυματική πρώτη επίσκεψη στο νεκροτομείο μπορεί να γίνει από την αρχική κιόλας εβδομάδα των ιατρικών σπουδών. Πολλοί φοιτητές είναι πιθανό να μην έχουν ξαναδεί πτώμα. Η θέα των γυμνών, ζαρωμένων σωμάτων που έχουν διανοιχτεί σε διάφορα επίπεδα για να φανεί η ανατομία τους μπορεί να είναι αρκετά αποκρουστική. Οι φοιτητές πρέπει να μάθουν τρόπους ελέγχου των αισθημάτων τους. Συχνά καταφεύγουν στο χιούμορ, δίνοντας στο κάθε πτώμα  ένα αστείο όνομα. Αυτό που για έναν τρίτο μπορεί να φαίνεται φρικτή αναισθησία και ασέβεια είναι αναγκαιότητα για τους φοιτητές, οι οποίοι προσπαθούν να μη σκέφτονται το άτομο στο οποίο ανήκε αυτό το σώμα.

Στη συνέχεια ακολουθεί η κλινική εκπαίδευση στο νοσοκομείο. Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν είναι αναγκασμένοι να κάνουν σκέψεις γύρω από το εφήμερο της ζωής παρά μόνο όταν φτάσουν ίσως στη μέση ηλικία. Αλλά οι φοιτητές της ιατρικής έρχονται αντιμέτωποι με τις ανίατες ασθένειες και το θάνατο ενώ είναι νέοι. Κάποιος περιέγραψε τις πρώτες του εμπειρίες στο νοσοκομείο ως «αποκρουστικές σε σημείο αηδίας». Οι φοιτητές τόσο σε πλούσιες όσο και σε φτωχές χώρες μπορεί επίσης να νιώσουν πολύ συγκλονισμένοι όταν συνειδητοποιήσουν για πρώτη φορά σε πόσες περιπτώσεις στερούνται οι ασθενείς την αναγκαία περίθαλψη επειδή δεν έχουν αρκετά χρήματα.

Πώς αντιμετωπίζουν την πίεση αυτοί οι νέοι γιατροί; Το ιατρικό προσωπικό αναγκάζεται συχνά να αποστασιοποιηθεί συναισθηματικά από τους ασθενείς αποπροσωποποιώντας τους. Αντί να αναφέρονται στο άτομο που χρειάζεται φροντίδα, μπορεί να λένε: «Γιατρέ, υπάρχει ένα σπασμένο πόδι στο δεύτερο θάλαμο». Μια τέτοια φράση μπορεί να ακούγεται αστεία αν δεν καταλαβαίνετε το λόγο για τον οποίο γίνεται αυτή η περιγραφή.

Η Κόπωση που Προκαλεί η Συμπόνια

Οι γιατροί εκπαιδεύονται ως επιστήμονες, αλλά για πολλούς το μεγαλύτερο μέρος της εργασίας τους περιλαμβάνει συνομιλία με τους ασθενείς. Μερικοί γιατροί νιώθουν απροετοίμαστοι όσον αφορά τα συναισθήματα που εμπλέκονται στη σχέση γιατρού-ασθενούς. Όπως αναφέρθηκε στην εισαγωγή, μια από τις πιο δύσκολες καταστάσεις για έναν γιατρό είναι η αναγγελία δυσάρεστων νέων. Μερικοί πρέπει να το κάνουν αυτό καθημερινά. Οι άνθρωποι που βιώνουν ένα οξύ πρόβλημα έχουν συχνά την ανάγκη να εκφράσουν την οδύνη τους, και αναμένεται από τους γιατρούς να ακούσουν με προσοχή. Η επαφή με ανήσυχους, φοβισμένους ανθρώπους μπορεί να φέρνει τόση κούραση ώστε μερικοί γιατροί υποφέρουν από ένα είδος εξάντλησης που τώρα αποκαλείται κόπωση προκαλούμενη από συμπόνια.

Αναλογιζόμενος τα πρώτα του χρόνια, ένας οικογενειακός γιατρός στον Καναδά έγραψε: «Η εργασία με έκανε να ασφυκτιώ: άνθρωποι που βρίσκονταν σε ανάγκη και χρειάζονταν το χρόνο μου, άνθρωποι καταθλιμμένοι που ήθελαν να ανακουφιστούν από τη θλίψη τους, άνθρωποι άρρωστοι που χρειάζονταν τη βοήθειά μου, άνθρωποι επιτήδειοι που ασκούσαν πιέσεις για να πετύχουν το σκοπό τους, άνθρωποι που έρχονταν να με δουν, άνθρωποι που με πίεζαν να πάω εγώ να τους δω, άνθρωποι που έμπαιναν​—από το τηλέφωνο—​μέσα στο ίδιο μου το σπίτι​—ακόμη και στην κρεβατοκάμαρά μου. Άνθρωποι, άνθρωποι, άνθρωποι. Ήθελα να είμαι χρήσιμος, αλλά αυτό ήταν παραφροσύνη».​—Το Δίλημμα ενός Γιατρού (A Doctor’s Dilemma), του Τζον Γ. Χόλαντ.

Μήπως η πίεση μειώνεται με το πέρασμα των ετών; Τα χρόνια συνήθως φέρνουν περισσότερη ευθύνη. Συχνά αποφάσεις γύρω από θέματα ζωής και θανάτου χρειάζεται να λαβαίνονται στιγμιαία, ίσως με βάση ανεπαρκή στοιχεία. «Όταν ήμουν νέος, αυτό δεν με ανησυχούσε», εξηγεί ένας Βρετανός γιατρός, «όπως ακριβώς δεν ανησυχούν οι νέοι όταν οδηγούν επικίνδυνα. Αλλά καθώς περνούν τα χρόνια, θεωρείς πιο πολύτιμη τη ζωή. Τώρα, όταν παίρνω αποφάσεις που αφορούν την επιλογή θεραπείας, είμαι πιο ανήσυχος από ποτέ».

Πώς επηρεάζει η πίεση τους γιατρούς; Η συνήθεια της συναισθηματικής αποστασιοποίησης από τους  ασθενείς μπορεί να επεκταθεί και στις οικογενειακές σχέσεις. Η αποφυγή μιας τέτοιας τάσης μπορεί να αποτελεί πρόκληση. Μερικοί γιατροί είναι ιδιαίτερα συμπονετικοί καθώς βοηθούν τους ασθενείς να ελέγχουν τα αισθήματά τους. Μέχρι πού μπορούν, όμως, να φτάσουν χωρίς να υποφέρουν από αυτή την κόπωση που προκαλεί η συμπόνια; Αυτό είναι το δίλημμα του γιατρού.

Αντιμετώπιση Δύσκολων Ασθενών

Όταν τους ρωτούν για την πίεση που επιφέρει η σχέση γιατρού-ασθενούς, οι γιατροί συνήθως αρχίζουν περιγράφοντας τους δύσκολους ασθενείς. Ίσως και εσείς αναγνωρίζετε μερικούς από τους ακόλουθους χαρακτήρες.

Κατ’ αρχάς, υπάρχει ο ασθενής που σπαταλάει το χρόνο του γιατρού, φλυαρώντας χωρίς να φτάνει στην ουσία και να εξηγεί το πρόβλημά του. Έπειτα, υπάρχει ο απαιτητικός ασθενής ο οποίος καλεί το γιατρό τη νύχτα ή τα σαββατοκύριακα για μη επείγοντα ζητήματα ή απαιτεί να υποβληθεί σε κάποια θεραπεία την οποία ο γιατρός του δεν θα ήθελε να συστήσει. Επίσης, υπάρχει ο δύσπιστος ασθενής. Μερικοί άνθρωποι κάνουν έρευνα για να βρουν χρήσιμες πληροφορίες σχετικά με το πρόβλημά τους, ίσως μέσω του Ιντερνέτ, και αυτό μπορεί να είναι υποβοηθητικό. Αλλά μια τέτοια έρευνα μπορεί να τους κάνει να χάσουν την εμπιστοσύνη τους στον ειδικό τον οποίο επισκέπτονται. Ο γιατρός πιθανόν να μην έχει χρόνο για εκτενείς συζητήσεις σχετικά με τα υπέρ και τα κατά της κάθε άποψης που αναδύεται κατά την έρευνα. Είναι απογοητευτικό για αυτόν να  βλέπει το δύσπιστο ασθενή του να μη συμμορφώνεται με τις οδηγίες του. Τέλος, υπάρχει και ο ανυπόμονος ασθενής. Αυτός εγκαταλείπει τη θεραπεία προτού προλάβουν να φανούν τα αποτελέσματά της, προστρέχοντας ίσως για βοήθεια κάπου αλλού.

Σε μερικά μέρη του κόσμου, όμως, η μεγαλύτερη πηγή πίεσης για τους γιατρούς δεν είναι ο ασθενής αλλά ο δικηγόρος.

Αμυντική Ιατρική

Πολλές χώρες αναφέρουν ότι παρατηρείται ένα μεγάλο κύμα μηνύσεων εναντίον γιατρών για πλημμελή άσκηση των καθηκόντων τους. Μερικοί δικηγόροι καταθέτουν αγωγές για ασήμαντους λόγους με σκοπό να κερδίσουν χρήματα. «Εκτοξεύουν στα ύψη τα ασφάλιστρα ιατρικής ευθύνης», εξήγησε ο πρόεδρος του Αμερικανικού Ιατρικού Συλλόγου. «Αυτές οι μηνύσεις οδηγούν και σε άλλες ταλαιπωρίες. Για έναν γιατρό, μια αβάσιμη μήνυση μπορεί να προκαλέσει μεγάλη βλάβη—αναστάτωση, απώλεια χρόνου, . . . πίεση και ανησυχία». Ορισμένοι γιατροί έχουν μάλιστα φτάσει στο σημείο της αυτοκτονίας.

Ως αποτέλεσμα, πολλοί γιατροί αισθάνονται υποχρεωμένοι να ασκούν «αμυντική ιατρική», λαβαίνοντας αποφάσεις με βάση την πιθανή ανάγκη να υπερασπιστούν τον εαυτό τους στο δικαστήριο και όχι με βάση αυτό που είναι καλύτερο για τον ασθενή. «Η άσκηση της ιατρικής από τη θέση του ατόμου που καλύπτει τα νώτα του αποτελεί τώρα τρόπο ζωής», ανέφερε το περιοδικό Φιζίσιανς Νιουζ Ντάιτζεστ (Physician’s News Digest).

Καθώς οι πιέσεις που ασκούνται στους γιατρούς συνεχίζουν να πληθαίνουν, πολλοί από αυτούς αναρωτιούνται τι επιφυλάσσει το μέλλον. Πολλοί ασθενείς κάνουν το ίδιο ερώτημα, καθώς παρατηρούν ότι τα παθήματα που προκαλούν μερικές ασθένειες αυξάνονται παρά την πρόοδο της ιατρικής επιστήμης. Το επόμενο άρθρο παρουσιάζει μια ρεαλιστική άποψη για το μέλλον όσον αφορά τόσο τους γιατρούς όσο και τους ασθενείς.

[Πλαίσιο/​Εικόνα στη σελίδα 6]

ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΤΟ ΓΙΑΤΡΟ ΣΑΣ

1. Αξιοποιήστε όσο το δυνατόν καλύτερα το χρόνο που δαπανάτε με το γιατρό σας προετοιμάζοντας το πώς θα εξηγήσετε το πρόβλημά σας με πλήρη αλλά συνοπτικό τρόπο, αρχίζοντας με τη σοβαρότερη ανησυχία σας

2. Αποφεύγετε να καλείτε το γιατρό σας εκτός ωρών εργασίας για μη επείγοντα ζητήματα

3. Να είστε υπομονετικοί. Η κατάλληλη διάγνωση και θεραπεία απαιτεί χρόνο

[Πλαίσιο/​Εικόνες στη σελίδα 7]

“ΑΚΟΜΗ ΚΑΙ ΑΠΛΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΦΕΡΟΥΝ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗ”

«Το χάσμα ανάμεσα στην ιατρική όπως ασκείται εδώ και στις πιο αναπτυγμένες περιοχές είναι τεράστιο. Εδώ, η εκμάθηση ενός επαγγέλματος θεωρείται τρόπος διαφυγής από τη φτώχεια, και γι’ αυτόν το λόγο οι ιατρικές σπουδές είναι δημοφιλείς. Αλλά οι γιατροί είναι πολλοί και οι θέσεις λίγες. Ως αποτέλεσμα, η αμοιβή των γιατρών είναι πολύ μικρή. Λίγοι άνθρωποι έχουν τη δυνατότητα να πληρώσουν για μια ιδιωτική επίσκεψη στο γιατρό. Εργάζομαι σε ένα παλιό νοσοκομείο όπου η στέγη στάζει και ο εξοπλισμός είναι ο πλέον στοιχειώδης. Το προσωπικό μας αποτελείται από δύο γιατρούς και πέντε βοηθούς νοσοκόμες. Εξυπηρετούμε 14.000 ανθρώπους.

»Μερικές φορές οι ασθενείς πιστεύουν πως δεν τους εξετάζω όσο πρέπει, αλλά όταν έχεις 25 ασθενείς που περιμένουν, δεν μπορείς να κάνεις εκτενείς συζητήσεις. Ωστόσο, η φροντίδα των ασθενών μού φέρνει ικανοποίηση, ακόμη και τα απλά περιστατικά. Για παράδειγμα, πολλές φορές οι μητέρες φέρνουν τα υποσιτισμένα και αφυδατωμένα παιδιά τους που έχουν διάρροια. Τα μάτια τους είναι θολά και τα πρόσωπά τους ανήσυχα. Το μόνο που χρειάζεται είναι να εξηγήσω στις μητέρες πώς να χρησιμοποιούν τα αλατούχα διαλύματα ενυδάτωσης, τα φάρμακα κατά των παρασίτων και τα αντιβιοτικά. Όταν αυτά δράσουν, το παιδί αρχίζει να τρώει ξανά. Μια εβδομάδα αργότερα η εικόνα του παιδιού είναι εντελώς διαφορετική​—τα μάτια του λάμπουν, χαμογελάει και παίζει. Η προοπτική τέτοιων εμπειριών με έκανε να θέλω να γίνω γιατρός.

»Από την παιδική μου ηλικία, το όνειρό μου ήταν να ανακουφίζω τους αρρώστους. Αλλά η ιατρική εκπαίδευση με άλλαξε με τρόπο απροσδόκητο. Είδα ανθρώπους να πεθαίνουν επειδή τους έλειπαν ακόμη και τα λίγα χρήματα που χρειάζονταν για τη θεραπεία η οποία θα τους έσωζε τη ζωή. Έπρεπε να γίνω αναίσθητος ώστε να μη με καταβάλει η λύπη. Μόνο όταν μου έδειξαν την αιτία των παθημάτων στη Γραφή κατάλαβα ότι ο Θεός έχει συμπόνια και απέκτησα και πάλι την ικανότητα να σπλαχνίζομαι τους άλλους. Τότε μπόρεσα να κλάψω ξανά».

[Εικόνες]

Ο Δρ Μάρκο Μπιγιάγκας εργάζεται σε μια απομονωμένη πόλη του Αμαζονίου στη Βολιβία