Ο Σπόρος που Αρμενίζει στις Θάλασσες

Από αρθρογράφο του Ξύπνα! στη Βρετανία

ΕΝΩ περπατούσα σε μια αμμουδιά διάσπαρτη από φύκια και κομμάτια ξύλων στην ανατολική ακτή της Αγγλίας, το μάτι μου έπεσε σε ένα ασυνήθιστο βότσαλο. Το πήρα στα χέρια μου. Ήταν λείο και είχε καστανό χρώμα​—αλλά αυτό δεν ήταν βότσαλο! Τι ήταν; Ένας σπόρος από τους τροπικούς που παρασύρθηκε σε αυτή την περιοχή και ο οποίος σε ορισμένα μέρη αποκαλείται φασόλι της θάλασσας. Πώς βρέθηκε εδώ;

Η Προέλευσή Του

Αυτός ο σπόρος παράγεται από ένα γιγάντιο ελλοβόκαρπο φυτό που ονομάζεται λιάνα. Η λιάνα περιγράφεται ως ξυλώδες αναρριχώμενο φυτό που κρέμεται από δέντρα, κυρίως σε τροπικά βροχερά δάση. Χρησιμοποιεί τις έλικές του για να αναρριχηθεί στο δέντρο-ξενιστή, σε ύψος που μερικές φορές φτάνει ως και 30 μέτρα πάνω από το έδαφος του δάσους. Το φυτό αυτό είναι πολύ διαδεδομένο σε ακτές και ποτάμια της κεντρικής και της δυτικής Αφρικής, της Κολομβίας, των Δυτικών Ινδιών και της Κεντρικής Αμερικής. Στην Κόστα Ρίκα, όπου το χρησιμοποιούν οι δενδρόβιοι πίθηκοι για να μετακινούνται από το ένα δέντρο στο άλλο, είναι γνωστό ως σκάλα των πιθήκων.

Ο σπόρος, με διάμετρο ως και έξι εκατοστά, ξεκινάει τη ζωή του μέσα σε έναν τεράστιο λοβό ο οποίος κρέμεται από το δέντρο-ξενιστή. Αυτός ο μεγάλος λοβός μπορεί να αναπτυχθεί φτάνοντας σε μήκος μέχρι και τα δύο μέτρα. Αποτελείται από στρογγυλά τμήματα καθένα από τα οποία περιέχει έναν σπόρο. Μεταξύ τους τα τμήματα χωρίζονται με μια λεπτή εγκοπή. Όπως συμβαίνει με πολλά κοινά φασόλια, στην αρχή ο λοβός είναι μαλακός και πράσινος. Αλλά καθώς ωριμάζει σκληραίνει, ξεραίνεται και βαραίνει. Επίσης το χρώμα του γίνεται καφέ και η εμφάνισή του ξυλώδης.

Τελικά, λόγω του αυξημένου βάρους του, ο λοβός πέφτει στο ποτάμι ή στη θάλασσα. Καθώς γλιστράει στο νερό, τα τμήματά του διαχωρίζονται μεταξύ τους. Τώρα ο κάθε σπόρος με την προστατευτική του θήκη ξεκινάει το δικό του ταξίδι. Μερικοί σπόροι μπορεί να παγιδευτούν και να φυτρώσουν στη λάσπη κατά μήκος της όχθης ενός ποταμού. Πολλοί, όμως, συνεχίζουν να πλέουν στο ποτάμι μερικές φορές ταξιδεύοντας εκατοντάδες χιλιόμετρα μέχρι τις εκβολές. Αν κάποιος σπόρος περάσει ανάμεσα από νησιά, ίσως πέσει σε κάποιο ρεύμα που θα τον ξεβράσει σε μια κοντινή ακτή.

Κοσμογυρισμένος Ταξιδιώτης

Τι συμβαίνει σε έναν σπόρο που «αποτολμά» να βγει στη θάλασσα; Η προστατευτική του θήκη σταδιακά αποσυντίθεται και ξεπροβάλλει ο σπόρος.  Μήπως θα βυθιστεί; Όχι, επειδή είναι υδατοστεγής. Μπορεί να επιπλέει χάρη σε μια εσωτερική κοιλότητα αέρα η οποία δημιουργείται από τη συρρίκνωση της κοτυληδόνας, ενός φύλλου που βρίσκεται σε εμβρυϊκή κατάσταση μέσα στο σπόρο. Με έναν τόσο θαυμαστό μηχανισμό επιβίωσης, αυτός ο σπόρος ή «καρδιά της θάλασσας»​—όπως ονομάζεται συνήθως λόγω του ασυνήθιστου σχήματος καρδιάς που έχει—​μπορεί να αρμενίζει στη θάλασσα επί μήνες, ακόμη και χρόνια, χωρίς να πάθει τίποτα έως ότου αποτεθεί σε κάποια μακρινή ακτή.

Πώς καταφέρνει ο σπόρος να φτάσει σε τόσο μακρινά μέρη όπως τα Βρετανικά Νησιά, η Σκανδιναβία και άλλες περιοχές της Δυτικής Ευρώπης; Επί αιώνες, αυτοί οι σπόροι χρησιμοποιούν το Ρεύμα του Κόλπου για να διασχίσουν τον Ατλαντικό. Στην πραγματικότητα, εκατομμύρια από αυτούς γυρίζουν τον πλανήτη μας αρμενίζοντας αδιάκοπα πάνω στα ωκεάνια ρεύματα!

Έχει ακόμη ζωή ο σπόρος μας έπειτα από ένα τόσο μακρύ και επικίνδυνο ταξίδι; Προσπαθήστε να χαράξετε το εξωτερικό του περίβλημα με μια λίμα ή ένα πριόνι, κατά προτίμηση κοντά στον ομφαλό, την ουλή του σπόρου στο σημείο όπου ήταν προσκολλημένος στη θήκη του. Έπειτα φυτέψτε το σπόρο σε χώμα μέσα σε μια γλάστρα, ποτίστε τον και αφήστε τον σε ζεστό ηλιόλουστο μέρος. Πιθανότατα θα βλαστήσει.

Αλλά τι απογίνεται συνήθως ένας σπόρος που ξεβράζεται σε ευρωπαϊκές ακτές με πολύ πιο παγωμένο κλίμα το οποίο δεν ευνοεί τη φυσική του βλάστηση; Αυτός που θα τον βρει μπορεί να τον κρατήσει για ενθύμιο, αλλά πολλοί σπόροι συλλέγονται και πουλιούνται ως κάτι πρωτότυπο, μερικές φορές σε συνδυασμό με κοχύλια ή χάντρες για την κατασκευή όμορφων κολιέ. Εκείνοι που έχουν το καλύτερο σχήμα καρδιάς θεωρούνται ιδιαίτερα πολύτιμοι για τους συλλέκτες.

Οι Βορειοευρωπαίοι χρησιμοποιούν τους συγκεκριμένους σπόρους​—και κάποιους πιο τετραγωνισμένους που είναι στενοί συγγενείς τους—​για να φτιάχνουν ταμπακιέρες, σπιρτόκουτα και μενταγιόν. Στην Αγγλία τέτοιοι σπόροι χρησιμοποιούνται ως αντικείμενα που τα δαγκώνουν τα μωρά όταν βγάζουν δόντια. Οι ναυτικοί συνήθως τους έχουν για φυλαχτά, με το σκεπτικό ότι εφόσον οι σπόροι μπορούν να επιβιώνουν σε τόσο μεγάλα και επικίνδυνα ταξίδια στους ωκεανούς, θα μπορούσαν και να προστατεύουν τους κατόχους τους.

Την επόμενη φορά, λοιπόν, που θα κάνετε περίπατο σε μια ακτή, ψάξτε προσεκτικά ανάμεσα στα φύκια και στα κομμάτια ξύλων. Μπορεί να βρείτε και εσείς έναν σπόρο που έχει αρμενίσει στις θάλασσες.

[Εικόνα στη σελίδα 23]

Ο κρεμαστός λοβός του φασολιού της θάλασσας μπορεί να αναπτυχθεί φτάνοντας σε μήκος μέχρι και τα δύο μέτρα

[Ευχαριστίες]

Ευγενής παραχώρηση από Jean-Jacques Segalen/Barbadine.com

[Εικόνα στη σελίδα 23]

Κολιέ από φασόλια της θάλασσας